Ta’lim geografiyasi - Geografiya - Slaydlar

Ta’lim geografiyasi

Yuklangan vaqt:

22.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1009.7294921875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: TA’LIM GEOGRAFIYASI SOTSIAL GEOGRAFIYA

Reja: 1. Ta’lim tizimi-ijtimoiy geografik tadqiqotlarning muhim obyekti ekanligi. 2. Zamonaviy talim tizimi va uni geografik jihatdan o’rganishning ahamiyati. Ta’lim sohasining hozirgi holati, tuzilishi va rivojlanishi. 3. Umumiy, o’rta maxsus va oliy ta’lim muassasalari tizimi.

Ta’lim tizimi-ijtimoiy geografik tadqiqotlarning muhim obyekti ekanligi.  Ta’lim geografiyasi, uning obyekti va predmeti. Hozirgi rivojlangan jamiyatda kishilarda xilma-xil moddiy va ma’naviy ne’matlarga bo’lgan ehtiyoj paydo bo’ldi. Iste’molchilarning bunday ehtiyojlarini bevosita qondiradigan xizmat sohasi mehnat sarflanadigan mustaqil obyekt va aholi tomonidan iste’mol qilinadigan ma’naviy ne’matlarning manbalaridan biridir. Ma’lumki, aholining turli xil ehtiyojlari guruhlanadi ular: moddiy, ma’rifiy va ma’naviy, sotsial va h.k.

 Ta’lim geografiyasi mana shu ehtiyoj turlaridan biri bo’lib, u insonning yuksalishi va jamiyatning rivojlanishi uchun tabiiy zaruriyat bo’lgan ma’rifiy salohiyatning turlari, tarkibi, tuzilishi va ularning hududiy tashkil etilganligi hamda rivojlanishini o’rganadi. Albatta, ta’lim jamiyat rivoji uchun beqiyos darajada muhim, ahamiyatli hisoblanadi .  Ta’lim geografiyasining obyekti bironbir hudud, makondagi ta’lim tizimlari bo’ladigan bo’lsa, uning predmeti ta’lim tuzilmalarida ta’lim olayotganlar soni, maktabdan tashqari sharoitda bilim olayotganlar sonining hududiy o’ziga xos xususiyatlari hisoblanadi. Ta’limni geografik jihatdan ikkita tarmoqqa ajratilsa, uning birinchisi ta’lim tizimi va to’ri, ikkinchi tarmog’ini esa hudud, makon tashkil etadi. Sababi ta’lim tizimining, aynan, joylardagi vaziyati ko’p jihatdan o’sha hududlar tabiiy - iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi bilan chambarchas bog’iqligini inkor etib bo’lmaydi. Shu o’rinda, avvalambor, ta’lim tizimining turlari ularning maqsadiga ko’ra bir - biridan farqini ko’rsatib o’tish lozimdir.

 Maktabgacha ta’lim tizimi bola shaxsini sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlaydi.  Boshlang’ich ta’lim umumiy o’rta ta’lim olish uchun zarur bo’lgan savodxonlik, bilim va ko’nikma asoslarini shakllantirishga qaratilgandir.  Umumiy o’rta ta’lim bilimlarning asosiy bazasini shakllantirib beradigan va inson kamolotining rivojlanish xususiyatlarini shakllantiradi.  O’rta maxsus bilim va kasb-hunar ta’limi insonni ma’lum bir kasb va hunar olish ehtiyojlarini qondirib, oliy ta’lim uchun zamin yataradi.  Oliy ta’lim, ya’ni universitet, institut, akademiya va oliy maktablarning boshqa ta’lim muassasalariga yuqori malakali hamda oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlashni ta’minlaydi.  Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim (tayanch doktorantura, doktorantura) jamiyatning yuqori malakali ilmiy va ilmiy - pedagogik kadrlarga bo’lgan ehtiyojlarini ta’minlashga qaratilgandir.  Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash kasb bilimlari va ko’nikmalarini chuqurlashtirish hamda yangilashni ta’minlaydi.

O’zbekistonda maktabgacha ta’lim muassasalarining sonini o’zgarish dinamikasi

 2000-2009-yillar davomida maktabgacha ta’lim muassalarining soni 6000 tadan ortiq bo’lib, asosan, qishloqlarda ko’proq bo’lgan. 2010-yildan keyin ularning moddiy holati yaxshilanib, bir-biriga yaqin maydaroq bog’chalardan kattaroqlarini rekonstruksiya qilgan holda, ayrimlari bir-biriga qo’shib yuborilgan hamda endi shahar joylaridagi maktabgacha ta’lim muassalarining faoliyati kuchaytirilgan. 2018-yilda mamlakatdagi maktabgacha ta’lim muassalarining soni 6381 tani tashkil etib, shundan 3139 tasi shahar va 2881 tasi qishloq joylariga to’g’ri kelgan (55-rasm).  2. Boshlang’ich ta’lim. 1– 4-sinflarni o’z ichiga oladi va bunda o’qish olti-yetti yoshdan boshlanadi. Ayrim hududlarda alohida boshlang’ich sinflar uchun mo’njallangan maktablar ham bo’lib, 2018/2019-o’quv yili boshida ularning soni 37 tani tashkil etgan.  3. Umumiy o’rta ta’lim. Bunda o’quvchilarga 5 –11-sinflar doirasida bilim va tarbiya beriladi. 2017/2018-o’quv yilidan boshlab, 11 yillik majburiy umumiy o’rta ta’lim tizimiga o’tilishi jamoatchilik tomonidan keng qo’llab-quvvatlandi.  Ilg’or xorijiy mamlakatlar tajribasi asosida umumiy o’rta, o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi tizimini tubdan takomillashtirish, malakali kadrlar tayyorlash uchun shart- sharoitlar yaratish, kasb-hunar kollejlari bitiruvchilari bandligini ta’minlash, shuningdek, 2017 — 2021-yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish maqsadida: 

 2018/2019-o’quv yilidan boshlab majburiy umumiy o’rta va o’rta maxsus ta’lim umumta’lim maktablarida, shu jumladan, ixtisoslashtirilgan maktablarda, ixtisoslashtirilgan san’at va madaniyat maktab-internatlarida, ixtisoslashtirilgan olimpia zaxiralari maktab-internatlarida hamda akademik litseylarda uzluksiz va 11 yillik muddatda amalga oshirila boshlandi;  2019/2020-o’quv yilidan boshlab kasb-hunar kollejlariga o’qishga qabul qilish umumta’lim maktablarining 11-sinflari bitiruvchilari hisobidan,  ixtiyoriylik asosida, tegishli mutaxassislikka (kasbga) ega bo’lish uchun 6 oydan 2 yilgacha bo’lgan o’qitish muddatlarida amalga oshiriladi;  kasb-hunar kollejlariga 2017/2018-o’quv yiliga qadar (ushbu o’quv yili qo’shilgan holda) o’qishga qabul qilingan o’quvchilar o’qishni o’zlari ta’lim olayotgan kasb-hunar kollejlarida amaldagi o’quv dasturlari asosida belgilangan tartibda tugatadilar.

. O’zbekistonda umumta’lim maktablari sonining o’zgarish dinamikasi

O’zbekistonda oliy ta’lim muassasalari sonining o’zgarish dinamikasi

O’zbekistonda OTMlarning hududiy tarkibi

Mavzuga doir asosiy tushunchalar:  Ta’lim geografiyasi – ta’lim jarayonining hududiy xususiyatlari va ularning tarkibiy tuzilishi, shuningdek ilm-fanga geografik omillarning ta’sirini o’rganadigan soha.  Savodxonlik darajasi – ma’lum bir mamlakat yoki hudud aholisi tarkibida o’qish va yozishni bilaganlarning ulush ko’rsatkichi. Savodxonlik tushunchasi turli joylarda turlicha belgilanadi. Ayrim mamlakatlarda oddiy matnlarni o’qishni bilgan odam savodli hisoblangan bo’lsa, ba’zi yurtlarda o’qish bilan birga yozishni ham bilgan odam savodli hisoblangan. Shuning uchun ham savodxonlik tushunchasi mohiyatini tayin etish masalasi demografik statistika va aholi ro’yxati dasturlariga doir xalqaro yig’ilishlarda bir necha bor ko’rib chiqilgan. UNESKOning 1958-yili Parijda bo’lib o’tgan X sessiyasida barcha mamlakatlarda savodxonlik tushunchasini birxillashtirish maqsadida yozuvni tushunib o’qiy oladigan va o’zining kundalik hayotini yozma ravishda bayon qila biladigan kishilarni savodli hisoblashga kelishilgan. M., Finlandiyada bu ko’rsatkich 99.9 foizni tashkil etsa, Afrikaning ko’plab mamlakatlarida 20 foizga ham bormaydi va h.k.  Aqliy talofat – yuqori malakali kadrlarning ko’chib ketish jarayoni.

Bakalavrlik – “bazaviy oliy ta’lim berish” demakdir. Unda o’qish  kamida 4 yil davom etib, oliy ma’lumot va tayanch mutaxassislik diplomini olish bilan tugaydi.    Magistratura – aniq mutaxassislik bo’yicha oliy kasbiy talim bo’lib,  bakalavrlik negizida kamida ikki yil davom etadi. Undagi tahsil yakuniy kvalifikatsion davlat attestatsiyasi va magistrlik dissertatsiyasini himoya qilish bilan nihoyaga yetkaziladi.  Shu bilan birga, biz ehtiyoj va ichki sharoitlardan kelib chiqib, uzluksiz ta’limning rasmiy tizimida yakunlovchi bir bosqichni ham joriy etishimiz kerak. Bu bosqich ikki darajaga bo’linadi – tayanch doktorantura va doktorantura:

  Tayanch doktorantura nihoyasiga yetkazilgan magistrlik negizida 3 yil davom etadi. Tayanch doktoranturaning maqsadi – muayyan mutaxassisliklar  bo’yicha oliy kvalifikatsiyali ilmiy va ilmiy – pedagogik kadrlarni shakllantirish. Tayanch doktorantura akademik va kvalifikatsion imtihonlari hamda (PhD) doktor likdissertatsiyalarini himoya qilish bilan yakunlanadi. Bu yakunlarga ko’ra, tanlangan mutaxassislik bo’yicha «falsafa fanlari doktori» ilmiy darajasi beriladi.   Doktorantura fan nomzodi ilmiy darajasi va falsafa fanlari doktori (PhD) negizida 3 yil davom etadi, dissertatsiya himoya qilish bilan yakunlanadi.  Yakuniga ko’ra, tanlangan mugaxassislik bo’yicha «fan doktori» (Doctor of science)ilmiy darajasi beriladi.  Shuningdek, mutaxassislar malakasini oshirish va maktabdan tashqari ta’lim turlari ham bo’lib, ularning barchasi ta’limni to’g’ri tashkillashda o’ziga xos bo’g’inni tashkil etadi.  Ta’lim - tarbiya va kadrlar tayyorlash tizimi mamlakatni jahon miqyosida yuqori o’ringa ega bo’lishi tomon sharoit vujudga keltiradi. Avvalo, malakali mutaxassis bo’lish uchun zamon bilan hamnafas holda o’z ustida izlanish lozim. Xulosa o’rnida, geografiya fanlari doktori, professor A.S.Soliyev taklif etgan “ilm qilish formulasi”ni keltirishni joiz topdik:  Di = (Ia + Sm) ∙ Tu  Bunda, Di = dissertatsiya ishi, Ia = ilmiy adabiyotlar,  Sm = statistik materiallar, Tu = tadqiqot usullari.  Ushbu jarayon to’liq bo’lsagina, izlanishda samara va natija bo’ladi va h.k.

O'xshashlar

Din geografiyasi

Jinoyatchilik geografiyasi

Tibbiyot geografiyasi

Turizm geografiyasi

Kanada iqtisodiy geografiyasi