Jamiyat falsafasi va inson borligi - Falsafa - Slaydlar

Jamiyat falsafasi va inson borligi

Yuklangan vaqt:

27.06.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

727.3330078125 KB

Ko'chirib olish

JAMIYAT FALSAFASI VA INSON BORLIGI Reja • 1. Jamiyatning falsafiy tahlili. • 2. Tarix falsafasining tuzilishi va funksiyalari. • 3. Madaniyat va sivilizatsiya tushunchalari va o’zaro aloqadorligi. • 4. Inson haqidagi falsafiy fikrlar dinamikasi. • 5. Ong falsafasi. Ong strukturasi va funksiyalari. • 6. Inson hayotining maqsadi va vazifalari.

Jamiyat tushunchasi Umumbashariy ma'noda jamiyat odamzodning umri, hayoti o'tgan hamma davri,joy va hududi bilan bog'liq barcha o'zgarish va jarayonlarni ifoda etadi. Jamiyat — tabiatning bir qismi. ya'ni ijtimoiy borliq bo'lib, odamlar uyushmasining maxsus shakli, kishilar o'rtasida amal qiladigan juda ko'plab munosabatlar yig'indisi, degan turlicha ta'riflar ham bor.

Tarix falsafasi Tarix falsafasi tushunchasiga «Falsafiy qomusiy lug‘at» mualliflari bergan ta'rifni keltirish o‘rinli bo‘ladi deb o‘ylaymiz: «Tarix falsafasi – falsafaning tarixiy jarayonni va tarixiy bilishni talqin qilish bilan bog‘liq bo‘lgan bo‘limi». Shunday qilib, tarix falsafasi falsafaning tarkibiy qismi hisoblanadi. Tarix falsafasining predmeti esa tarixiy jarayon va tarixiy bilishni talqin qilish, ularning mazmunini yoritib berishdan iborat.

Tarix falsafasining funksiyalari . Tarix falsafasining funksiyalari to‘g‘risidagi masalani hal qilmasdan uning predmeti va o‘ziga xos jihatlarini to‘la anglab yetish mumkin emas. Tarix falsafasi falsafaning tarkibiy qismi ekanligiga asoslanib, tarix falsafasining funksiyalari umuman falsafaning funksiyalari bilan asosan bir xil, deb taxmin qilish mumkin. Ayni vaqtda shuni ham unutmaslik kerakki, tarix falsafasi o‘z alohida ob'ekti, predmeti, metodlari, tadqiqot maqsadlari va vazifalariga ega va bu uning muayyan xususiyatlari mavjudligidan dalolat beradi.

Madaniyat tushunchasi.  Madaniyat – shaxs va jamiyat hayotining barcha jabhalarini qamrab oluvchi o‘ta serqirra hodisa. «Madaniyat» atamasi arabcha «madina» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, «shahar» degan ma'noni anglatadi. Arablar kishilar hayotini ikki turga ajratib, birini badaviy yoki sahroyi turmush, ikkinchisini madaniy turmush deb ataganlar. Madaniyat tushunchasining mazmuni moddiy va ma'naviy qadriyatlar, ularni yaratish, ajdodlar tajribasini o‘zlashtirib, undan yangi qadriyatlar yaratish uchun foydalanishga qodir bo‘lgan insonni shakllantirish usullari tizimidan iborat. Madaniyat yaxlit bo‘lib, ancha murakkab tuzilishga ega .

Sivilizatsiya tushunchasi Sivilizatsiya (lot. civilis – fuqarolik, davlatga doir) atamasi har xil ma'noda ishlatiladi. Birinchidan, sivilizatsiya – insoniyat rivojlanishida varvarlikdan keyin boshlangan va sinflar, davlat vujudga kelishi, urbanizatsiya va yozuv paydo bo‘lishi bilan tavsiflanadigan tarixiy bosqich. Ikkinchidan, sivilizatsiya – barcha madaniyatlar yaxlitligining tavsifi, ularning umuminsoniy birligi sifatida («jahon sivili- zatsiyasi», «ma'rifatli hayot tarzi» va sh.k.)namoyon bo‘ladi. Uchinchidan, sivilizatsiya – «moddiy madaniyat» atamasining sinonimi sifatida: qulay narsa, texnika yaratadigan qulaylik (turar joy, ro‘zg‘or texnikasi, transport va aloqa, xizmatlar ko‘rsatish va sh.k.)ni ifodalaydi. To‘rtinchidan, sivilizatsiya – tarixiy jarayon birligining tavsifi sifatida xarakterlanadi. .

An'anaviy, liberal va oraliq sivilizatsiyalar • Liberal sivilizatsiya yoki G‘arb sivilizatsiyasi madaniy va siyosiy plyuralizm hamda jamiyatning asosiy qadriyati – huquq tizimining vujudga kelishi bilan bog‘liq . • An'anaviy sivilizatsiyalar ijtimoiy hayotning varvarlikka chek qo‘yish bilan bog‘liq dastlabki shaklidan iborat . • Oraliq sivilizatsiya yoki o‘tish davri sivilizatsiyasi ulkan inshootlar (to‘g‘onlar, kanallar va sh.k.) barpo etish, yangi hududlarni bosib olish yoki o‘z hududini tashqi dushmandan himoya qilish (masalan, Buyuk Xitoy devori) zaruriyati tufayli vujudga keladi.

Ong inson borlig‘ining eng muhim omilidir . • Ong shak-shubhasiz mavjud, ammo u mavhum bo‘lib, balki bilvosita – odamlar tili va muayyan faoliyati orqali namoyon bo‘ladi. Ongning tabiati nafaqat falsafada, balki fiziologiya, psixologiya, sotsiologiya, kibernetika, informatika va boshqa ijtimoiy va tabiiy fanlarda ham o‘rganiladi.

Ongning tarkibiy elementlari. Ongning birinchi elementi – bilim. Bu ongning bosh tarkibiy elementi, uning o‘zagi, mavjudlik vositasi. • Ong strukturasining ikkinchi muhim elementi emotsiyalardir. Ongning uchinchi tarkibiy elementi iroda. • Ong strukturasining elementi – bu tafakkur dir.

Ong va ongsizlikning aloqadorligi. • Ruhiyat – ongga qaraganda murakkabroq tuzilma bo‘lib, u aks ettirishning ikki sohasi – ong va ongsizlikni o‘z ichiga oladi. Ongsizlik sohasi – bu aqldan tashqaridagi ruhiy hodisalar, holatlar va harakatlar majmui

Ongsizlik strukturasi. • Intuitsiya – bu olish yo‘llari va shartlarini anglamasdan, bevosita hissiy kuzatish yoki mushohada yuritish yo‘li bilan olinadigan bilim. Avtomatizmlar – bu avval ong nazorati ostida paydo bo‘lib, uzoq mashq qilish va ko‘p karra takrorlash natijasida ongsiz harakatlar xususiyatini kasb etuvchi insonning murakkab harakatlari. Tush, gipnoz holati, somnambulizm hodisalari, hushsizlik holatlari ham ongsiz harakatlar hisoblanadi.

O‘zlikni anglash strukturasi: o‘z-o‘zini his qilish • o‘z-o‘zini bilish o‘z-o‘ziga baho berish • o‘z-o‘zini boshqarish

Odamning kelib chikish va rivojlanishi jarayoni Antropogenezyunoncha “antropos”- odam, “genezis”- rivojlanish deb yuritiladi. 2 ga bo’lib o’rganamiz. 1. Diniy qarash. 2. Dunyoviy qarashdir.

Odamzodning birinchi vakili Quroni karimda Odam Ato va Momo Xavo .  “ Bibliya” da Adam va Yeva .  Zardushtiylik dinida esa Iyim nomlari ostida beriladi.

Insonning yaratilishi to‘g‘risidagi diniy qarashlar va kelib chiqqanligi haqidagi an’anaviy ilmiy nazariyalar Dastlabki asotiriy tushunchalarga ko‘ra inson yaratilgan mavjudot hisoblanadi. Shumerliklarning saqlanib qolgan miflaridan birida tasvirlanishicha, erkak va ayol xudolar suv xudosi bo‘lgan eng dono Enkiga oziq-ovqat va ichimlik miqdorini ko‘paytirish usulini topishini so‘rab murojaat qiladilar. u yer boyliklari xudosi bo‘lgan xotini Ninmax bilan birgalikda mastlik holatida loydan birinchi odamni nuqsonli qilib yasaydi. loydan ikkinchi yasalgan odamlar erkak va ayol bo‘lgan. birinchi insonning paydo bo‘lishi xususida qadimgi yunon miflarida hikoya qilinishicha, Olimp cho‘qqisida yashagan xudolardan odamlar tug‘ilgan.

Nasroniylikning muqaddas kitobi «Injil»da aytilishicha, «…Yana Xudo: «O‘z suratimizga ko‘ra, O‘zimizga o‘xshash odamni yarataylik. U dengizdagi baliqlar, ko‘k yuzidagi parrandalar, chorvalar, ha, butun yer yuzi va yerda harakat qiluvchi barcha maxluqot ustidan hokimlik qilsin», dedi … xudovandi karim yerning tuprog‘idan odamni yasab, uning dimog‘iga hayot nafasini pufladi. Shu yo‘sinda odam tirik jon bo‘ldi» 1 .

Qur’oni karimda bu jarayon quyidagicha ifodalangan: «…biz insonni (Odamni) loyning sarasidan yaratdik. so‘ngra uni (inson naslini, avvalo) mustahkam qarorgoh (bachadon) da maniy qildik. so‘ngra (bu) maniyni laxta qon qilib yaratdik, bas, laxta qonni parcha go‘sht qilib yaratdik, bas, parcha go‘shtni suyaklar qilib yaratib, (bu) suyaklarga go‘sht qopladik, so‘ngra (unga jon kirgizib, oldingi holidan butunlay) boshqacha bir vujudni paydo qildik» 2 . “ unga qirk kun bo’lganda jon beradi”. Odam Ato va Momo xavodan 41 farzand dunyoga kelibdi.

Buddaviy dinida ta’kidlanishicha, voqelik nomoddiy zarracha hisoblangan dxarma harakatidan iborat. bunda har bir alohida mavjudotga doim harakatda bo‘lgan kuchlarning o‘tkinchi yig‘indisi sifatida qaraladi. Jumladan, hayot ham abadiy qonunlarga ko‘ra va ularga bog‘liqlikda paydo bo‘lib, yana yo‘qolib turadi.

Vavilonda Enum Elishda Odamlar tartib va tartibsiz xudolar o’rtasidagi jangda so’ng loy va qondan paydo bo’lishgan, Avstraliyada dieri qabilasi Mirs Xnum degan xudo-kulolchilik charxi yordamida loydan yaratgan Yer yuzi yoriladi va mardu degan totem chiqadi u kuchga to’lib olguncha oftobda yotadi keyin esa odamlarga aylandi,02 1321 18 27 15 29 0E0F 15

Insoniyatning dastlabki vakillarining qazilma qoldiqlari 1959 yilda Amerikalik olimlar tomonidan Sharqiy Afrikadagi Olduvay daryosida topilgan. Zinjan Trop 1,5 – 2 million Indoneziyadagi Yava orolida 1890 yil eng kadimgi odam suyagining qoldiqlari topilgan. Ptekantrop Yunoncha-maymun odam zinjantrop va avstrolopitek (lotincha janub odami) bundan 3-2 million yillar oldin yashaganlar sinamtropO’zbekistonda topilgan teshik tosh goridan 1938 yilda O.P. Okladnikov

Neandertal Germaniyaning neandertal g’ori Fransiyaning kro-manondan kro-manon

Inson yashagan davrlarPoliolet Meziolet Bronza Temir EneoliyEneolit

Van-der-Vals kuchlari. Orientatsion Induksion Dispersion

O'xshashlar

Borliq falsafasi (Ontologiya). Jamiyat falsafasi va inson borlig‘i

Tabiat va jamiyat falsafasi

Falsafiy antropologiya (Inson falsafasi)

Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma’naviy qadriyatlari. Jamiyat va tarix falsafasi

Islom va kalom falsafasi