Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq manaviyatini ko’tarishda tutgan o’rni - Adabiyot - Slaydlar

Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq manaviyatini ko’tarishda tutgan o’rni

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

437.904296875 KB

Ko'chirib olish

Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va uning xalq manaviyatini ko’tarishda tutgan o’rni.

  Jadidichilik harakatining mazmuni va uning umumxalq manaviyatini ko’tarishdagi roli.  Jadidchilarning amaliy harakatlari va tarixiy taqdiri.  Xulosa. Reja:

Jadidchilik :Jadidchilik : Yangilanish yangi usul ma’nosini anglatadi.U yangi zamonaviy Maktab ,matbaa,milliy taraqqiyot usullari, yo’llari tarafdorlarining umumiy nomi

 Turkistonni o’rta asrchilik, feodal qoloqlik, xurofotlardan ozpd qilish , “Usuli qadim”ni inkor etgan holda o’lkani, xalqni, millatni zamonaviy taraqqiyot yo’liga olib chiqish, milliy davlat bunyod etish, konstitutsion, parlament va prizedent idora usulidagi ozod va farovon jamiyat qurish, turkiy tillarga davlat tili maqomoni berish, milliy qo’shin tuzish va boshqalardan iborat. Turkistonda jadidchilik milliy-ozodlik kurashi jarayonida yuzaga kelgan, o’zbek xalqi tarixida yangi sahifani ocha boshlagan ijtimoiy harakat bo’lganligi bilan ajralib turadi.Ularning dunyo qarashida vatanparvarlik, millatparvarlik , ma’rifatparvarlik, taraqqiyparvarlik kabi g’oyalar yetakchilik qilgan o’lkani mustamlaka zulmidan ozod qilishni jadidlar hamma narsadan ustun qo’ydilar.Jadid ziyolilari erk, istiqlolga erishish uchun milliy ongni o’stirish zarurligini payqadilar. Shu orqali milliy uyg’onish yasamoqchi bo’ldilar.Buni esa ta’lim va tarbiyada-ma’rifatda deb bildilar . Jadidchilikning asosiy g’oya va maqsadlari

 Jadidchilik xarakatidagi ma’naviyat quyidagilarda namoyon bo’ladi.

 Ular ozodlikka, mustaqillikka qon to’kishlarga olib keluvchi turli to’polon qirg’in-barot urushlar bilan emas balki aholining savodini chiqarish ularning ma’rifatini ko’tarish orqali qaramliklarning kelib chiqishi,uning millat taqdiridagi oqibatlarini tushunib yetish darajasiga ko’tarish orqali erishish; Birinchidan:Birinchidan:

 Uchindan: Jadidchilik harakati namoyondalari faqat o’z g’oyalari ilgari surish, uni tashviqot qilish doirasida cheklanib qolmasdan,ular axolining umumiy savodxonligini ko’tarish borasida ko’pgina ishlarni ham amalga oshiradilar. Ular o’zlarining mablag’lari hisobiga maktab ochdilar, gazeta, kitoblarni bosmadan chiqadilar.Bu harakatlarning zaminida chinakam ma’naviyat turadi.Chunki ular urushlarga, johillikka va qarama-qarshiliklarni avj oldirishga emas, balki yuksak ma’rifatga va siyosiy onglikka erishish orqali ozodlik va taraqqiyotga erishish mumkinligi uchun faoliyat ko’rsatganlar. Ikkinchidan: Milliy ongni rivojlantirish, milliy birlikni ta’minlashning asosiy omili ekanligini, milliy birlikning vujudga kelishi esa uni taraqqiyotga olib boruvchi asosiy omili ekanligi g’oyasida.

  Jadidchilik g’oyalarini uning yorqin vakillaridan Bexbudiy,Fitrat,Cho’lpon,Abdulla Qodiriy,Abdulla Avloniy,Munavarqori, Fayzullo Xo’jayev, So’fizoda,Tavallo,Isoqjon Ibrat kabilar g’oyat og’ir sharoitlarda targ’ib etishga harakat qilganlar.Ular millatning kamolotini yuksaltirish, uning qadr-qimmatini yerga urishga yo’l qo’ymaslik borasida katta ishlar qilganlar. Jadidchilarning amaliy harakatlari va tarixiy taqdiri.

Jadidchilar harakatining Turkistondagi namoyondasi, uning nazariy asoschilaridan biri Maxmudxo’ja Bexbudiy (1879-1919) Bexbudiy Samarqand sghahrida ruhoniy oilasida tug’ilgan.Yoshligidan Ilm-fanga qiziqadi,xisob,xuquq,din, Arab va fors tillaridan chuqur saboq ooladi. U haj ziyoratini ado etib, makka va madinaga boradi. Misr va Turkiya shaharlarida bo’ladi Peterburg, Minsk, Qozon,Ufa va Orenburg Kabi Rossiya shaharlarida bo’lib yangi davr madaniyati bilan yaqindan tanishadi.

Munavvarqori Abdurashid o’g’li.(1878-1931) U Toshkent shahrida tug’ilgan.Munavvarqori ham boshqa jadidchilar kabi vatan ravnaqi va Millat taraqqiyotining asosiy omili deb xalqni savodli va marifatili qilishni tushunadi.U ana Shu fikrdan kelib chiqib,Toshkentda 1901-yilda yangi uslubdagi maktabni ochadi, unga rahbarlik qilib, musulmon bolalarini o’qitadi. O’z zamonasi uchun maqbul bo’lgan “ Adibi avval”,”Adibi soniy”,”Yer yuzi” kabi darsliklar yozadi.U ko’proq yetimlarni, beva bechoralarning bolalarini o’qitishga axamiyat beradi.Munavvarqori ta’lim-tarbiya ishlarini isloh qilmay, alqning ongni oshirmay, madaniy saviyasini ko’tarmay jamiyatda katta o’zgarishlar qilish aslo,madaniy emasligini tushunib yetadi. Munavvarqori ning millat taraqqiyoti uchun olib borgan g’oyalari tufayli sobiq zo’ravon sho’rolar xukumati uni taqib ostiga oldi. 1931-yil 25-aprtelda esa otib tashlandi.

  “ Ilm insonlarning madori, hayoti, rahbari, najotidir” degan g’oyasi ma’rifatparvarlik, jadidchilik harakatining dasturini tashkilo etadi. U ma’rifatparvar safdoshlari singari mazlum Turkiston axlini ilm-marifat ziyosidan baxramand qilishda unitilmas xizmatlar ko’rsatdi.”Turkiy guliston yohud axloq” kitobida ma’rifat, ilm-fannig jamiyat taraqqiyotida tutgan o’rni haqida qimmatli fikrlarni bayon qilgan. Abdulla Avloniy

Xulosa: Jadid bobolarimiz xalqni ma’rifatli qilish uchun o’z jonlarini fido qilishdi.Biz yosh avlod ularning olib borgan ishlarini,madaniyatimizga ma’rifatimizga ma’naviyatimizga qo’shgan ulkan hissalarini nafaqat o’rganishimiz balki ularning buyuk orzularini amalga oshirish har birimiz uchun ham farz ham qarzdir. Buning uchun biz hukumatimiz yaratib berayot imkonyatlardan foydalangan.Holda tinmay o’qib- intilishimiz lozim.Bizning xalqimiz doimo marifatga intilgan.Hech qachon jaholat botqog’iga botmagan.Biz jadid bobolarimiz bilan har qancha faxrlansak arziydi.Ular ma’rifatimiz bunyodkorlari sifatida qalbimizda mangu qolishadi.

 E’tiboringiz uchun raxmat.

O'xshashlar

Ma’rifatparvarlik yoki jadid adabiyoti. O’zbek adabiyotida realizm bosqichi

Avaz O’tar

Nutqda hikmatlar va xalq og’zaki ijodi

O’zbek xalq ertaklari

Xalq og’zaki ijodi