Nutqda hikmatlar va xalq og’zaki ijodi - Adabiyot - Slaydlar

Nutqda hikmatlar va xalq og’zaki ijodi

Yuklangan vaqt:

19.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1009.140625 KB

Ko'chirib olish

Nutqda hikmatlar va xalq og’zaki ijodi Reja: 1. Nutqimizda hikmatlar 2. Xalq og’zaki ijodi Dostonlar 3. Xalq og’zaki ijodi Qo'shiqlar

NUTQ ZIYNATI VA IBRATLI HIKMATLAR She’riyat — tilning bezagi, so‘zamollik silohidir. Unda so‘zlar satrlarga bo‘lingan, ularning o‘rni qat’iy belgilangan. So‘zlar bir- biri bilan mahkam bog‘langan, ziddiyat ularga buyurilgandir. Arablarda she’riyat — tabiiy in’om, boshqalarda esa o‘zlariga monand yaratilgandir. Haqiqat — yurak bahori hamda har qanday mahluqdan undirib olinadigan soliq. U vijdon yoritib turadigan shon-shavkat va ziyo mevasidir. Haqiqat chinakam qudratning ulug‘vorligini, asl ongning vazminligini ifodalaydi. Uning guvohligi bahslarni yechadi va hukmlarni mustahkamlaydi. Yolg‘on — xoinlik belgisidir. U bilimning ayniganini, fikrning soxtalashganini ko‘rsatadi. Yolg‘on qalbning noaniq orzularga hakalak otishi, to‘g‘rini egri qilib ko‘rsatish, adolatdan og‘ishdir. Yurakda tug‘ilgan so‘zlar yurakka yetib boradi, tilda tug‘ilganlari esa quloqdan nariga o‘tmaydi.

Luqmon aytgan ekan: “Sukut saqlash — donolikdir, afsuski, ko‘pchilik sukut saqlashni bilmaydi. Xuddi bitta kamondan o‘q uzganday, bu haqda to‘rtta podsho bir xil gapirgan ekan: bular Xusrav, Rum qaysari, Xitoy podshosi va Hindiston shohi”. Xusravning so‘zi: “ Men aytmagan gapim uchun hech qachon afsuslanmaganman, aytgan gapim uchun ko‘p marta afsus chekkanman”. Rum qaysarining so‘zi: “Hali aytib ulgurmagan narsani qaytarib olish mumkin, lekin men aytgan gapni qaytarib olib bo‘psan”. Xitoy podshosining so‘zi: “Sen so‘zni irod qildingmi, bas, u sening ustingdan hokimlik qiladi, hali aytib ulgurmagan so‘zingga esa o‘zing hokimsan”. Hindiston shohining so‘zi: “Kimdir biror narsa haqida gapirsa hayron bo‘laman. Agar uning gapini kerakli joyga yetkazishsa, unga zarari tegadi, agar yetkazishmasa — hech qanday naf bo‘lmaydi”.

Bir faylasuf aytgan ekan: “Yolg‘onchi — murdaga o‘xshaydi, zero, tirik odamning ustunligi nutqidadir. Agar uning so‘zlariga ishonib bo‘lmasa, demak, uning umri bekorga o‘tayapti”. Kimdir sening foydang uchun aldagan bo‘lsa, boshqa safar yolg‘ondan senga qarshi foydalanadi. Kimdir sening oldingda birovni yomonlayotgan bo‘lsa, boshqa joyda seni yomonlashdan toymaydi.Yolg‘onchi — bilan bir go‘r. Faqat o‘g‘ri sening buyumingni o‘marsa, yolg‘onchi aqlingni o‘g‘irlaydi. Ko'ngil mahzanining qulfi til va u mahzanining kalitidir so’z bil

Xalq ijodi — xalq ommasining badiiy, ijodiy-amaliy va havaskorlik faoliyati; anʼanaviy moddiy va nomoddiy madaniyatning xalq ogʻzaki badiiy ijodi (folklor), xalq musiqasi (musiqa folklori), xalq teatri (tomosha sanʼati), xalq oʻyinlari (raqs), qoʻgʻirchoqbozlik, dor va yogʻoch oyoq oʻyinlari (xalq sirki), xalq tasviriy va amaliy bezak sanʼati hamda texnikaviy va badiiy havaskorlik kabi ijodiyot turlari. Yaratilishi va ijodiy jarayonida koʻpchilikning ishtiroki boʻlgan Xalq ijodi ning turlari xalq turmush tarzi, yashash sharoitlari, ijtimoiy mehnat darajasiga moye ravishda shakllanib, avloddanavlodga, ustozdan shogirdga oʻtib, doimiy ravishda mukammallashib, sayqallashib, tobora anʼanaviylashib borgan va nihoyat, kasbiylik (professionallik) xususiyatiga ega boʻlgan, jonli ijro sharoitlari va kundalik amaliyotda bizgacha yetib kelgan.

Xalq ijodi namunalarida xalqning turmush tarzi, ijtimoiy va maishiy hayoti, mehnat faoliyati, tabiat va jamiyatga qarashlari, eʼtiqodi va diniy tasavvurlari, inson va olamga nisbatan histuygʻulari, badiiy olami, bilim darajasi, baxtli va adolatli zamon haqidagi oʻyfikrlari oʻz ifodasini topgan. Xalq ijodi qadimdan rivojlanib kelgan (qarang Ibtidoiy sanʼat). Jamiyat taraqqiyoti va mehnat taqsimotining kuchaya borishi bilan Xalq ijodi janrlariga nisbatan ayrim isteʼdodli shaxslarning ixtisoslashuvi osha borgan. Shu tariqa baxshilar, masxarabozlar, qiziqchilar, qoʻgʻirchoqbozlar, raqqoslar, mashshoklar, naqqoshlar, kulollar, oʻymakorlar, kashtadoʻzlar va h.k. Sanʼati yuzaga kelgan, korfarmon va ishboshilar paydo boʻlgan .

O’zbek xalq og’zaki ijodi namunalari orasida doston alohida o’rin tutadi. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida folklorchi olimlar o’zbek baxshilari tomonidan yuz ellikka yaqin doston kuylanganini aniqlashgan va variantlari bilan qo’shib hisoblashganda, ulardan 400 tacha asarni yozib olishgan. Folklorshunoslarning aytishlaricha , birgina »Go’ro’g’li» turkumidagi dostonlar soni yuzdan oshadi , yolg’iz »Alpomishning 40 dan ortiq varianti bor.

Xalq dostonlaridagi she’rlar, asosan, o’n bir bo’g’inli bo’lib, barmoq vaznida aytiladi. Qahramonlarning o’y-mulohazalari, nisbatan tinch ruhiy holati tasviri, o’zaro so’zlashuvlari o’n bir bo’g’inli she’r bilan ifodalanadi. Qaharlansam, qirov turar murtima, O’zim o’lmay kim keladi yurtima. Xazon bo’lib, bog’da gullar so’ldimi? Biror yurtdan elga dushman keldimi? Ayrim hollarda tasvir talabiga ko’ra 7, 8 bo’g’inli she’riy ifodalar ham uchrab turadi.

E’tiboringiz uchun tashakkur!

O'xshashlar

Xalq og’zaki ijodi

Uvaysiy hayoti va ijodi

Nishotiy hayoti va ijodi

Zulfiya hayoti va ijodi

Nodirabegim hayoti va ijodi