Uvaysiy hayoti va ijodi - Adabiyot - Slaydlar

Uvaysiy hayoti va ijodi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

800.5 KB

Ko'chirib olish

Uvaysiy hayoti va ijodi haqida

 Har bir shoir taxallusining o'z ma'nosi bor. Mumtoz adabiyotimizda shoirlar asosan muqad-das Islom dini ta'limotiga, payg'ambar Muham mad alayhissalom o'gitlari hamda o'tmishdagi ulug' ajdodlarga ergashib yoki tug'ilgan yeriga nis-bat berib o'ziga taxallus tanlaganlar. Taxallus bu shunchaki bir so'z yoki ismgina emas, balki adib-ning ijoddan ko'zlagan maqsadini, yo'lini bel-gilovchi timsol, ajdodlari, Vatani oldidagi mas'uliyatga ishora qiluvchi hikmatli so'zdir. Masalan, Navoiy — haq va haqiqat, adolat yo'lida navo qiluvchi, Buyuk Alisher Navoiyning ikkinchi taxallusi Foniy — o'tkinchi, ya'ni o'zining bu dunyo- da vaqtinchalik mehmon ekanligini anglab, faqat ezgu ishlarni ko'zlovchi, Maxmur — ilohiy ishqdan mast bo'lgan darvesh va hokazo. Xo'sh, unda Uvaysiy taxallusining ma'nosi nima?

O'tmishda Uvays Qaraniy ismli valiy zot o'tgan. Uning Muhammad alayhissalomga bo'lgan muhabbati shu kungacha insonlar orasida tillarda doston bo'lib kelmoqda. U payg'ambarimiz bilan bir zamonda, bir-birlaridan unchalik uzoq bo'lmagan joyda yashagan bo'lsalar-da, ularga ko'rishish nasib etmagan. Bu zot Muhammad alayhissalomga hali payg'ambarlik berilmay turib, lining qachon va qayerdan chiqishini bilmagan holda Rasulullohning kelishini intizorlik, ko'zda yosh bilan kutgan. O'zi hali ko'rmagan, daragini faqat ilohiy kitoblardan eshitgan payg'ambarga g'oyibona muhabbat qo'yadi.

Mana, shoira Jahon Otin taxallusining ma'nosini ham deyarli bilib oldik. Endi uning hayot yo'li to'g'risida bir-ikki og'iz so'z. Shoira Marg'ilon shahrida ziyoli oilada dunyoga keldi. Otasi o'zbek va tojik tillarida she'rlar yozgan ijodkor, onasi ham fozila ayol bo'lgan. Hofiz unvoni bilan el ichida tanilgan akasi Oxunjon ashula aytar, musiqadan yaxshigina xabardor edi. Badiiy did yuqori bo'lgan ma'rifatli oilada voyaga yetgan Jahon Otin yoshligidan she'r mashq qildi va tez orada «Uvaysiy» taxallusi bilan shuhrat topdi.

Shoiraning turmush o'rtog'i Hojixon erta vafot etib, qizi Quyoshxon, o'g'li Muhammadxonni tarbiyalab voyaga yetkazish yakka o'zining zimmasida qoladi. U maktabdorlik qiladi, ijod bilan shug'ullanadi. Farzandlari ham she'rlar yoz gan. Uvaysiy hayoti va ijodiy faoliyatining bir qismi malika va shoira Nodirabegim hurmati va iltifoti tufayli xon saroyida kechadi. Bu yerdagi qizg'in ijod uchun kerakli adabiy muhit, farzandlarining yashashi va tarbiyasi uchun qulay sharoit shoiraning bir necha yillar osoyishta hayotini ta'minladi. 1822- yilda Amir Umarxon vafot etgach, Uvaysiy uchun ham tashvishli va qayg'uli kunlar boshlanadi. Otasining o'rniga taxt-ga o'tirgan Muhammad Alixon unga yaxshi munosabatda bo`lmadi.

Buxoro amiri Nasrullo 1842-yilda Qo'qonni bosib olib, Nodirabegimni, uning o'g'li va nabiralarigacha qatl ettiradi. Shundan so'ng Uvaysiy ona shahri Marg'ilonga qaytadi va taxminan 1850-yilda vafot etadi. Shoira ijodi uning kattagina bir devoniga jamlangan. U mumtoz adabiyotning g'azal, muxammas, musaddas, murab-ba', chiston hamda doston kabi janrlarida qalam tebratganini kuzatish mumkin. Shoira she'rlari asosan ishqiy mavzuda. Ularda o'zining yaratuvchisiga intiqlik bilan intilayotgan solik banda, Alloh yaratiqlarining eng afzali payg'ambar alayhissa-lomga oshiq ummat, haq yo'lida sobit ustozlarga muhabbatli shogird sifatida tuyg'ularini izhor etadi. Shuningdek, insonning insonga sevgisini tarannum etuvchi g'azallari ham talaygina.

Uvaysiyning she'rlari  Uvaysiyning she'rlari ichida hasbi hoi tarzida yozilganlari ham bor. Shoiraning «Uvaysiyman», «Dog' o'ldi, dog' o'ldi», «Sog'indim» kabi g'azallarini misol tariqasida keltirish mumkin. Ularda shoira hayotining ayrim lavhalari, taqdiri uchun muhim bo'lgan hayotiy holatlar bayon etilgan. Masalan, «Sog'indim» radifli g'azal o'g'li Muhammadxonning sarbozlik- ka yuborilishi munosabati bilan farzandidan judo onaning iztiroblari, sog'inchini aks ettiradi.  Uvaysiy chistonnavis sifatida ham o'z mahoratini namo-yon etgan. Ayniqsa, «Anor» chistoni yaratilgandan buyon she'riyat ixlosmandlari e'tiborini qozonib kelmoqda.

SOG'INDIM Bukun, ey do'stlar, farzandi jononimni sog'indim, Gado bo'lsam ne ayb, ul shohi davronimni sog'indim. Musofirman, g'aribman, bekas-u ham benavodurman1, Vujudim dardga to'ldi, emdi darmonimni sog'indim. Tilimning zikri-yu, ko'nglimni fikri, yaxshi farzandim, Azizim, yolg'izim, davlatli sultonimni sog'indim. Kecha-kunduz yo'lig'a muntazirdurman, tikarman ko'z, Kelib holim so'ribon ketsa, mehmonimni sog'indim. Nasibin uzmadi tangri, ilojin topmag'ay kelsa, Onam deb bo'lg'usi bag'ri qizil qonimni sog'indim. Qorong'u bo'ldi olam ko'zima ushbu judolikdin, Ko'zu ko'nglum ziyosi mohi tobonimni sog'indim. Mani bekas Uvaysiy, yig'lagayman ro'z-shab2 tinmay, Uyimning ziynati, ko'z ravshani, xonimni sog'indim. Jahon Otin Uvaysiyning hayoti va ijodi .

Sog’ bo’linglar! Diqq а tingiz uchun TASHAKKUR!

O'xshashlar

Nishotiy hayoti va ijodi

Zulfiya hayoti va ijodi

Nodirabegim hayoti va ijodi

Nodira hayoti va ijodi

Shekspir hayoti va ijodi