Maxalliy va global tarmoq texnologiyalari - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Maxalliy va global tarmoq texnologiyalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

580.5 KB

Ko'chirib olish

Maxalliy va global tarmoq texnologiyalari. Reja: 1. Maxalliy tarmoq texnologiyasi. 2. Taqsimlanuvchi muxitdagi maxalliy tarmoqlar 3. Global tarmoq texnologiyasi

Bugungi kunda maxalliy tarmoqlar texnologiyasini bayon etish aytaylik 10 - 15 yil oldinga nisbattan osonroqdir , chunki bugungi kunda bitta texnologiya xukumdor – Ethernet . Boshqa texnologiyalar, jumladan Arcnet, Token Ring va FDDI kabilar yaxshi texnologik k о ‗rsatgichlarga va k о ‗p sonli foydalanuvchilarga ega b о ‗lishiga qaramay о ‗tmishda qolib ketdilar. Bunday xolatga nima k о ‗proq ta‘sir etgani noma‘lum, balkim texnologiyaning juda soddaligidir va shuning uchun Ethernet qurilmalarining xamda ulardan foydalanishning arzonligidir, balkim omadli nomlanishidadir, bu texnologiyani kashf etuvchisining fikricha balkim juda xam omadli b о ‗lganligidandir, xaqiqat xaqiqatligicha qoladi – maxalliy tarmoqlar bir turda b о ‗lib qolmoqda. Maxalliy tarmoqlarga q о ‗yiladigan turli talablarga mos kelish uchun, Ethernet bu sinifdagi yagona texnologiya b о ‗lganligi sababli turli b о ‗lishi kerak. Xozirgi zamon Ethernet texnologiyasi bu talablarga javob bera oladi – tezligi b о ‗yicha xam va shuningdek k о ‗p tarqalgan axborot uzatish muxitlarini quvvatlashi b о ‗yicha xam. Bu bobda Ethernet ning tezliklar shajarasining xar biri uchun qisqa ma‘lumotnomasini berib о ‗tiladi, bugungi kunda tezlikning 10 Mbit/s dan 10 Gbit/s oralig‗ini va yaqin kelajakda esa 100 Gbit/s tezlikni ta‘minlab beriladi va shuningdek jismoniy muxitning xar bir varianti uchun, koaksial, о ‗ralgan juftlik, shisha tolali va radio t о ‗lqinlar uchun xam ma‘lumotnomasini beriladi. Bu bobda simli va simsiz maxalliy tarmoq texnologiyalarni k о ‗rib chiqiladi. Simli tarmoqlarni о ‗rganishda asosiy urg‗u Ethernet ning kommutatsiyalanuvchi versiyasiga q о ‗yiladi, ammo uni о ‗rganishdan avval qisqacha taqsimlanuvchi muxitda Ethernet ning asosiy ishlash tamoili bilan tanishib chiqiladi, chunki bu bilimlarsiz о ‗z vaqtida taqsimlanuvchi muxitga m о ‗ljallab yaratilgan standartlarning umumiy tartibini va ishlatiladigan atamalarni tushunish qiyin b о ‗ladi. Undan tashqari, taqsimlanuvchi muxit avvalgidek simsiz maxalliy tarmoqlarni tashkil etish uchun asosiy vosita b о ‗lib qoladi.

Ethernet ni bayon etish shu bob bilan chegaralanib qolmay global tarmoqlarga bag‗ishlangan 4 bobda aloqa operatolar tarmog‗i uchun yaratilgan yangi Carrier Ethernet versiyasining asosiy tamoili xam bayon etiladi. Maxalliy tarmoq xususiyatlari Maxalliy tarmoqlar xoxishiy zamonaviy tarmolarning ajralmas qismidir. Agarda biz global tarmoq tarkibini k о ‗radigan b о ‗lsak, masalan, Internet yoki katta korporativ tarmoqlarni, u xolda amaliy jixatidan bu tarmoqning barcha axborot resurslari maxalliy tarmoqlarda jamlangan, global tarmoq esa k о ‗p sonli maxalliy tarmoqlarni bog‗lovchi transport b о ‗lib xizmat qiladi. Maxalliy tarmoqlarning asosiy vazifalaridan biri, bir bino doirasidagi kompyuterlarni birlashtirish yoki yaqin joylashgan binolardagi tarmoqlarni tarmoq foydalanuvchilariga maxalliy serverlar xizmatlariga va axborot resurslariga ega qilish maqsadida birlashtirishdan iboratdir. Undan tashqari, maxalliy tarmoqlar kompyuterlarni guruxlab ularni global tarmoqlarga ulash uchun qulay vosita b о ‗lib xizmat qiladi, chunki global tarmoqlarda axborotlarni aloxida kompyuterlar о ‗rtasida emas, tarmoqlar о ‗rtasida y о ‗naltirish oson. Misol b о ‗lib aeroport va vokzallarga xizmat k о ‗rsatuvchi simsiz maxalliy tarmoqlar xizmat qilishi mumkun. Ularni odatda bundek tarmoqning vaqtincha foydalanuvchilari о ‗rtasida axborot almashish uchun emas, balkim shu foydalanuvchilarni Internetga ega b о ‗lish uchun ishlatiladi, ega b о ‗lish xar bir aloxida foydalanuvchiga tashkil etilmay butkul maxalliy tarmoqqa tashkil etiladi. Maxalliy tarmoqlar shuningdek boshqa turdagi telekommunikatsion tarmoqlarda xam ishlatiladi, masalan, telefon tarmoqlarida. Telefon kommutatorlarini boshqarish tizimlari yoki birlamchi tarmoqlarni odatda maxalliy tarmoq asosida quriladi, u uning operator kompyuterlarini birlashtiradi va ularga telekommunikatsion tarmoq qurilmalariga joylashtirilgan boshqarish qurilmalariga ega b о ‗lishni ta‘minlaydi. Maxalliy tarmoq texnologiyalari katta y о ‗lni bosib о ‗tdilar. Amaliy jixatidan 80- yillardagi barcha texnologiyalarda kompyuterlarni jismoniy muxitga

birlashtirishning qulay va iqtisodiy jixatdan foydali b о ‗lgan vositasi sifatida taqsimlanuvchi muxit ishlatilgan. 90-yilning о ‗rtasidan boshlab maxalliy tarmoqlarni shuningdek texnologiyalarning kommutatsiyalanuvchi versiyalari xam ishlatila boshlandi, ularda 1 bobda k о ‗rilgan paketlarni kommutatsiyalashning umumiy tamoillariga mos ravishda ishlovchi taqsimlanuvchi muxit о ‗rniga kommutatorlar ishlatilgan. Maxalliy tarmoq texnologiyalarini standartlashtirish b о ‗yicha yetakchi tashkilot bu IEEE (The Institute of Electrical and Electronics Engineers), aniqrog‗i, 802 kodlangan nomli uning komiteti. Kommutatsiyalanuvchi maxalliy tarmoqlar taqsimlanuvchi muxitdagi tarmoqqa nisbattan k о ‗p afzalliklarga egadir, ulardan eng muxumi unumdorlik, ishonchlilik va moslashuvchanlik k о ‗rsatgichlarining ancha yuqori qiymatlaridir. Kommutatorlarning maxalliy tarmoqlarda q о ‗llanishiga asosiy t о ‗siq b о ‗lib ularning nisbattan narxining balandligi edi, lekin 90-yillarning о ‗rtasiga kelib texnologiyaning rivojlanish sharofati tufayli kommutatorlarning narxi jiddiy pasaydi, bu esa simli (kabelli) maxalliy tarmoqlar texnologiyasidan taqsimlanuvchi muxitni t о ‗liq siqib chiqarilishiga olib keldi. Yetarli darajada uzoq vaqt davomida maxalliy tarmoqlarda k о ‗p sonli texnologiyalar birgalikda ishlatilib kelindi: ArcNet, Ethernet, Token Ring, FDDI, 100VG-AnyLAN. Biroq 90-yil о ‗rtalarida Ethernet texnologiyasi qolgan barcha maxalliy tarmoq texnologiyalarini siqib chiqarish jaroyoni boshlandi. Bugungi kunga kelib bu jaroyon deyarli tugagan, ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarishdan Token Ring va boshqa texnologiya qurilmalarini ishlab chiqarishdan olib tashladilar, ma‘murlarga va k о ‗p b о ‗lmagan foydalanuvchilarga meros b о ‗lib qolgan u tarmoqlar faoliyatini bozorda ushlanib qolgan konsentratorlar va tarmoq adapterlari bilan quvvatlab turish imkoniyatini qoldirganlar. Virtual maxalliy tarmoq texnikasi (Virtual LAN, VLAN), u deyarli birinchi kommutatorlar bilan bir vaqtda paydo b о ‗lgan va maxalliy tarmoqni mustaqil qismlarga ajratib, uni tez xamda samarali tarkiblashtirish imkoniyatini berdi. Bundek virtual tarkiblashtirish katta maxalliy tarmoqlarni yaratish uchun benuqson

yechim b о ‗lib chiqdi, ularda aloxida virtual qismlar umumiy tarmoqqa y о ‗naltirgichlar tomonidan birlashtiriladi. Kommutatsichlanuvchi maxalliy tarmoqlarining muvaffaqiyatlariga qaramay maxalliy tarmoqlarni taqsimlanuvchi muxitda qurish texnikasi t о ‗liq y о ‗q b о ‗lib ketmadi – u avvalgidek simsiz maxalliy tarmovlarda kerakli, unda qabul xududida joylashgan barcha tarmoq adapterlari о ‗rtasida tabiiy ravishda radioefir taqsimlanadi. Yaqinda Ethernet texnologiyasi о ‗zining rivojlanishidagi yana bir qadamni tashladi, u taqsimlanuvchi muxitdan voz kechishdan va virtual maxalliy tarmoqlarning paydo b о ‗lishidan xam xatto ancha revolyusion b о ‗lishi mumkun. Bu tashabbus Carrier Ethernet nomini olib, u Ethernet texnologiyasi global tarmoqda aloqa operatorida ishlatila boshlanganini bildiradi. T о ‗g‗risi, buning uchun quyidagi muxum vazifalar ulanishlar monitoringini, operator manzillarini foydalanuvchilar manzilidan ajratish buzulishga barqarorlikni quvvatlash va qator boshqa vazifalarni q о ‗shib texnologiyani rivojlantirishga t о ‗g‗ri keldi. Agarda Carrier Ethernet global tarmoqlarda о ‗rnashib qolsa, u xolda u tarmoqlarni bir turdaligini yanada k о ‗proq orttiradi va yana bir bor Ethernet ixtrochilaridan birining, xar qandek yangi texnologiya baxtli Ethernet nomini oladi degan fikrini tasdiqlaydi. Taqsimlanuvchi muxitdagi maxalliy tarmoqlar 70-yilning ikkinchi yarmida birinchi maxalliy tarmoq loyixalashtiruvchilari о ‗z oldiga q о ‗ygan asosiy maqsadni yani bir bino doirasidagi bir necha о ‗nlab kompterlarni xisoblash tarmog‗iga bilashtirishga imkon beruvchi arzon va oddiy yechim topishdan iborat edi. Yechim uncha qimmat b о ‗lishi kerak emas edi, chunki tarmoqqa uncha qimmat b о ‗lmagan о ‗sha davrda tez tarqalgan narxi 10 000 – 20 000 dollar b о ‗lgan mini-kompyuterlar ulanar edi. Bir tashkilotda ularning soni uncha k о ‗p b о ‗lmagan, shuning uchun maxalliy tarmoq tarkibida amaliy jixatdan bir necha о ‗ntalikdan iborat b о ‗lgan kompyuterlar yetarli edi.

Birinchi maxalliy tarmoq loyixalashtiruvchilari soddalashtirish, mos ravishda apparat va dasturiy yechimlarini arzonlashtirish uchun axborot uzatish muxitini birgalikda ishlatish yoki taqsimlash yechimida t о ‗xtadilar. Bu kompyuterlarni ulash usuli birinchi marotaba 70-yillarning boshida Gavaya universitetida Norman Abramson (Norman Abramson) boshchiligida ALOHA radio tarmog‗ini yaratishda sinovdan о ‗tkazilgan. ALOHA tarmog‗i tasodifiy ega b о ‗lish usulida ishlagan, xar bir tugun paketlarni uzatishni xoxlagan vaqtda boshlashi mumkun edi. Agarda shundan s о ‗ng u paket qabul qilib olinganligi xaqida tasdiqni ma‘lum vaqt ichida olmasa, u paketni yana yangitdan uzatgan. Radio kanal umumiy b о ‗lib 400 MGs yetakchi chastotali va 40 kGs y о ‗lak 9600 bit/s tezlikda axborot uzatilishini ta‘minlagan. Oz vaqtdan s о ‗ng Robert Metkalf (Robert Metcalfe) ALOHA tarmog‗ini endi LAN texnologiyasining simli varianti uchun taqsimlanuvchi muxit g‗oyasini takrorladi. Koaksial kabelning uzuluksiz qismi umumiy radio muxitning о ‗rniga ishlatildi. Barcha kompyuterlar kabelning shu qismiga ulandilar, shuning uchun bitta uzatuvchi tomonidan signal uzatilganda, barcha qabul qiluvchi qurilmalar bu bitta signalni qabul qilganlar, xuddi radio t о ‗lqinlari ishlatilganidek. Yangi texnologiyani uning о ‗tmishidagi tarmoq texnologiyasi bilan bog‗liqligini aks ettiruvchi texnologiya Ethernet nomini oladi, yani ―efirdagi tarmoq‖. Token Ring va FDDI tarmoqlari . Token Ring va FDDI - bu taqsimlanuvchi muxitdagi Ethernet tarmog‗iga nisbattan funksional jixatdan ancha murakkab texnologiyalardir. Bu texnologiyalarning loyixalashtiruvchilari taqsimlanuvchi muxitdagi tarmoqni k о ‗p yaxshi sifatlar bilan ta‘minlashga xarakat qilganlar: muxitni taqsimlash mexanizmini bashorat qilsa b о ‗ladigan boshqariluvchi qilishga, tarmoqni buzulishga barqarorligini ta‘minlashga, ushlanishlarga sezgir trafik uchun ustunliklar r о ‗yxati bilan xizmat k о ‗rsatish, masalan, tovushli trafikka. Ularning k о ‗p xarakati, о ‗zini oqladi va FDDI tarmog‗i yetarli darajada k о ‗p muddat davomida kampus doirasidagi tarmoqning magistrali sifatida muvoffaqiyatli ishlatilib kelindi, ayniqsa magistralga yuqori darajada ishonchlilik taminlash kerak b о ‗lgan xollarda.

Token Ring va FDDI tarmoqlarida muxitga ega b о ‗lish mexanizmi Ethernet tarmog‗iga nisbattan ancha maydalashtirilgan (Determinirovan). Uni Token Ring tarmog‗i misolida k о ‗rib chiqamiz, xalqaga birlashtirilgan stansiyalar (15.1-rasm), harqanday stansiya axborotlarni bevosita faqat bitta stansiyadan oladi – xalqada bitta oldin joylashgan, axborotlarni oqim b о ‗yicha pastda joylashgan eng yaqin q о ‗shnisiga uzatadi. IBM kompaniyasi tomonidan yaratilgan va birinchi ishlab chiqarilgan Token Ring tarmoqlarida axborot uzatish tezligi 4 Mbit/s b о ‗lgan, s о ‗ng 16 Mbit/s tezlikkachan oshirilgan. Asosiy axborot о ‗tqazish muxiti - о ‗ralgan juftlik. Token Ring (va FDDI) tarmoq stansiyalarini manzillash uchun MAS-manzil ishlatilgan, manzil о ‗lchami Ethernet tarmog‗idagi о ‗lcham bilan bir xil. 15.1-rasm. Xalqaga birlashtirilgan stansiyalar Token Ring tarmog‗idagi ega bо‗lish usuli maxsus kadrni tugundan tugunga uzatishga asoslangan – ega bо„lish tokenlari – bunda faqat tokenga ega bо‗lgan tugun о‗z kadrlarini xalqaga uzatish xuquqiga ega bо‗ladi, u bu xolda taqsimlanuvchi muxit bо‗lib qoladi. Muxitga yagona xukumdorlik qilish vaqt bо‗yicha cheklanishi mavjut – tokenni ushlanish vaqti deb ataluvchi, u vaqtning tugashi bilan stansiya tokenni xalqa bо‗yicha qо‗shnisiga uzatib yuborishi shart. Natijada Ethernet tarmog‗idagi kabi muxitga noma‘lum vaqt davomida kutish xolatlari bu yerda bо‗lmaydi (tarmoq stansiyalarining adapterlari buzilmagan va buzilmasdan ishlayotgan vaqt davomida). Maksimal kutish vaqtini xar doim xisoblash qiyin emas, chunki u tokenning ushlanish vaqtini xalqadagi stansiyalar sonining kо‗paytmasiga teng bо‗ladi. Tokenni olgan stansiyada shu vaqtda Kadr Token 1 5 4 3 2

uzatishi uchun kadri bо‗lmasa, tokenni keyingi stansiyaga uzatadi, uning natijasida kutish vaqti kam bо‗lishi mumkun. Token Ring tarmog‗ida buzilishga barqarorlik tarmoqda takrorlovchilarni xalqa xosil qilish uchun ishlatilishi bilan belgilanadi (2.9-chizmada shakl sodda bо‗lishi uchun kо‗rsatilmagan). Xar bir bundek takrorlovchi bir necha portlardan tashkil topgan, ular ichki ulanishlar xisobiga uzatuvchi va qabul qiluvchilar о‗rtasida xalqa tashkil etadi. Buzulish xolati sodir bо‗lganda yoki stansiyani uzilsa takrorlovchi bu stansiya portini aylanib о‗tishni tashkil etadi, shuning uchun xalqada uzulish sodir bо‗lmaydi. Trafiklarni ushlanishiga sezgirlikni quvvatlash kadrlarni ustunlik tizimi xisobiga erishiladi. Aniq bir kadrning ustunligini uzatuvchi stansiya xal qiladi. Token xam shuningdek xar doim qandaydir ustunlikka ega. Stansiya о‗ziga uzatilgan tokenni olishga xaqqi bо‗ladi faqat, qachonki u uzatmoqchi bо‗lgan kadr ustunligi token ustunligidan yuqori (yoki teng bо‗lsa) bо‗lgan taqdirda. Aks xolda stansiya xalqa bо‗ylab joylashgan keyingi stansiyaga uzatishi shart. Ethernet tarmog‗iga nisbattan tezligining ancha yuqori bо‗lishining sharofati tufayli tugunlar о‗rtasidagi tarmoqning о‗tqazish xususiyatini taqsimlanishining tasodifiyligi, shuningdek foydalanishdagi yaxshi kо‗rsatgichlari (nosozliklarni topish va ularni ajratib qо‗yish), Token Ring tarmog‗ini bank tizimida va korxonani boshqarish tizimlarida ishlatish uchun kо‗pincha tanlanishida yuqorida keltirilgan kо‗rsatgichlarga sezgir ilovalar sabab bо‗lgan. FDDI texnologiyasini Token Ring tarmog‗ini rivojlantirilgan varianti deb xisoblash mumkun, chunki unda xam shuningdek muxitga ega bо‗lishning tokenlarni uzatishga asoslangan usuli qо‗llaniladi va shuningdek ulanishlarni xalqa topologichsi qо‗llanilgan, lekin shu bilan bir qatorda FDDI ancha yuqori tezlikda ishlaydi va ancha rivojlangan buzulishga barqarorlik mexanizmiga ega. О‗tgan asirning 70-yillarida telekommunikatsion tarmoqlarda axborotlarni uzatishdagi taqsimlangan muxit sifatida FDDI texnologiyasi maxalliy tarmoqlar ichida shisha tola ishlatilgan birinchi texnologiya bо‗lgan. Optik tizimlarning ishlatilishi tufayli axborotlarni uzatish tezligini 100 Mbit/s gachan oshirishga

erishildi (keyinroq shu tezlikda ishlovchi FDDI uchun о‗ralgan juftlikdagi qurilmalar yaratildi ). Yuqori ishonchlilik ta‘minlanishi kerak bо‗lgan xollarda FDDI tarmog‗ida ikkitali xalqa qо‗llanilgan (2.10-chizma). Normal ish tartibida stansiyalar axborotlarni va ega bо‗lish tokenini uzatish uchun birlamchi xalqadan foydalanadilar, ikkinchi xalqa esa bо‗sh turadi. Buzulish sodir b о ‗lganda, masalan, 1 va 2 stansiyalar о ‗rtasidagi kabel uzilsa (15.2-Rasmda k о ‗rsatilganidek) birlamchi xalqa ikkinchi xalqa bilan birlashtirilib yana yaxlit xalqa xosil qilinadi. Tarmoqning bu ish tartibi xalqani yig„ish ish tartibi deb ataladi. Xalqani yig‗ish operatsiyasi takrorlovchining vositalari bilan (chizmada k о ‗rsatilmagan) yoki FDDI tarmoq adapterlari orqali amalga oshiriladi. Bu jaroyonni amalga oshirish uchun axborotlar birlamchi xalqa b о ‗ylab xar doim bir taraftga uzatiladi, ikkilamchi xalqadan esa teskari taraftga uzatiladi. Shuning uchun ikki xalqadan umumiy xalqani xosil qilishda stansiyalarning qabul va uzatuvchi qurilmalari avvalgidek q о ‗shni stansiyaning qabul qiluvchi qurilmasiga ulangan xolda qoladi, bu esa q о ‗shni stansiyalararo t о ‗g‗ri uzatishga va qabul qilishga imkon beradi. 15.2-rasm. FDDI tarmog‗ida buzulishga barqarorlik FDDI standartlarida k о ‗p etibor tarmoqda buzilish mavjutligini aniqlovchi va s о ‗ng zarur b о ‗lgan о ‗zgartirish kirituvchi turli amallarga qaratilgan. FDDI texnologiyasi ikkilamchi xalqa xavola qiluvchi zaxiradagi aloqa xisobiga Token Ring tarmog‗idagi buzilishlarni aniqlash mexanizmini kengaytiradi.

Taqsimlanuvchi muxitning avzalliklari va kamchiliklari . Taqsimlanuvchi muxitdagi maxalliy tarmoqlarni standart texnologiyalarini ishlatish qator afsalliklarga ega: • tarmoqning oddiy tapologiyasi tugunlar sonini oson oshirishga y о ‗l q о ‗yadi; • kommunikatsion qurilmalarning buferlarini t о ‗lishi sababli kadrlarning y о ‗qolishi mavjut emas, chunki taqsimlanuvchi muxitga ega b о ‗lish usulining о ‗zi kadrlar oqimini boshqaradi va juda tez kadrlarni xosil qiluvchi stansiyalarni esa t о ‗xtatadi; • protokollarning oddiyligi tarmoq adapterlarini, takrorlovchilarni va konsentratorlar xamda tarmoqning umumiy narxini pasaytiradi. Biroq muxitni taqsimlash tamoilining о „zi shu sinif texnologiyasining asosiy kamchiligining sababchisi xamdir – о „tkazish xususiyatining yetishmasligi xosil b о „lgan taqdirda uni yengib о „tish imkoniyatining y о „qligi. Bundek kamchilik masalan, tarmoq tugunlar soni oshirilganda, yani muxitning doimiy о ‗tkazish xususiyati k о ‗p sonli tugunlar о ‗rtasida taqsimlana boshlangan vaqtda xosil b о ‗lishi mumkun, demak aloxida olingan tugunga t о ‗g‗ri keladigan о ‗tkazish xususiyatining xissasi kamayadi. Kompyuter tarmoqlarida, masalan tarmoq b о ‗ylab katta axborot oqimini uzatish, yani multimediali, shuningdek о ‗tkazish xususiyatinin yetishmasligiga olib keladi. Taqsimlanuvchi muxitga s о ‗rovlarning tasodifiy xarakteri xam xolatni yomonlashtiradi. Muxitga qandaydir yuklama chegarasidan keyingi muxitga ega b о ‗lish vaqtining eksponensial qonunga yaqin, keskin oshishi muxitga s о ‗rov vaqtidagi taritibsizliklarning natijasidir. Ethernet, Token Ring va FDDI tarmoqlariga xos b о ‗lgan muxitga ega b о ‗lish vaqtining foydalanish koeffitsiyentiga bog‗liqligi 15.3-Rasmda keltirilgan. Muxitni foydalanish koeffitsiyenti deganda taklif etilayotgan yuklamani (yani tarmoq tugunlari axborotlarni tarmoqdan jamlangan tezlikda uzatilishini xoxlagan tezligi) muxitning о ‗tkazish xususiyatiga nisbatini tushuniladi.

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 ρ 15.3-Rasm. Ethernet, Token Ring va FDDI texnologiyalari uchun axborotlar uzatish muxitiga ega b о ‗lishga ushlanish Keltirilgan chizmadan k о ‗rinadiki, Ethernet о ‗zini yomon namoyish etadi – tarmoqning foydalanish koeffitsiyenti 30-50% b о ‗lganda sinish xosil b о ‗ladi, chunki bu yerda kolliziyaning ma‘nfiy effektining natijasidir. Token Ring tarmoqlari uchun xarakterli b о ‗lgan ancha murakkab tasodifiy ega b о ‗lish usuli sababli bu ostona 60% gachan oshadi, FDDI tarmoqlari uchun esa u 70-80% gachan oshadi, chunki FDDI tarmoqlarida Token Ring tarmoqlariga qaraganda rivojlantirilgan ega b о ‗lish algoritmi ishlatiladi. Shundek qilib, taqsimlangan muxitdagi tarmoqlarda о ‗tkazish xususiyatining yetishmasligi ―tug‗madir‖, axborotlarni uzatish tezligini oshirish esa yaxshi universal yechim b о ‗la olmaydi, chunki qandaydir texnologiyaning yangi yuqori tezlikdagi versiyalari esa, masalan Ethernet xar kuni paydo b о ‗lavermaydi va yangi tezlikka о ‗tish tarmoq qurilmalarini о ‗zgartirilishini talab etadi. О ‗tkazish xususiyati b о ‗yicha muammolardan tashqari avval aytib о ‗tilganidek taqsimlanuvchi muxit kabel qismining uzunligiga va diametriga q о ‗yiladigan cheklanishlarga ega. Natijada, yangi texnologiyaga о ‗tmasdan maxalliy tarmoqni kengaytirish va rivojlantirishni ta‘minlovchi boshka ancha moslashuvchang yechim talab etilgan edi. Bundek yechim maxalliy tarmoqlarni kommutatsiyalash FDDI Token Ring Ethernet T

k о ‗rishishida topildi, ularni avval bir necha ajratiladigan muxitning qismlari о ‗rtasida k о ‗prik sifatida ishlatilgan va s о ‗ng simli maxalliy tarmoqlar soxasida taqsimlanuvchi muxitni t о ‗liq siqib chiqardilar. Global tarmoq texnologiyasi. Eng taniqli tarmoqlarning namoyondasi IP tarmoq – Internet tarmog‗i – global tarmoqdir, maxalliy IP tarmoqlarni Siz xar bir korxonada uchratishingiz mumkun. Shu bilan bir vaqtda kompyuter tarmoq texnologiyalari xam mavjut, ular global tarmoq xosil qilish uchun m о ‗ljallangan: Frame Relay, ATM, MPLS. Bu texnologiyalarda qurilgan tarmoqlar katta xududlarni qoplaydi va k о ‗p sonli tugunlarni birlashtirib, IP birlashgan tarmoqning tashkiliy tarmoqlari b о ‗lib qoladi. Bu bobda biz bunday texnologiyaning xususiyatlarini k о ‗rib chiqamiz xamda kommunikatsiya kanallarini yaratish uchun xizmat qiluvchi birlamchi tarmoqlarning ishlash tamoillarini о ‗rganamiz. Frame Relay Global tarmoqlarning Frame Relay paket texnologiyasi 1980 yillarning oxirlarida yaratilgan, unga yuqori tezlikdagi va ishonchli raqamli kanallar texnologiyalarining RDH va SDH paydo b о ‗lishi sababchi b о ‗lgan. Bungachan global tarmoqlarining asosiy texnologiyasi b о ‗lib X.25 texnologiyasi xizmat qilgan, ularning murakkab steklari past tezlikdagi analog kanallarga m о ‗ljallangan edi, shu bilan bir qatorda u xalalning yuqori darajasi bilan xam farqlanib turar edi va shuning natijasida axborotlarni uzatishda xatoliklari xam b о ‗lar edi. Frame Relay xususiyati uning soddaligi, bu texnologiya faqat qabul qiluvchiga paketni yetkazib berishga kerak b о ‗lgan minimum xizmatlarni xavola qiladi. Shu bilan bir qatorda Frame Relay texnologiyasini loyixalashtiruvchilari oldinga muxum qadam tashladilar, tarmoq foydalanuvchilariga tarmoqdagi ulanishlarning kafolatlangan о „tqazish imkoniyatini xavola qilib - bu xususiyatni Frame Relay paketli tarmoqlar texnologiyasi paydo b о ‗lgunicha standart shaklda quvvatlanmagan. Global IP tarmoq tarkibi . IP texnologiyasi tarkibiy tarmoqlarni tuzush uchun m о ‗ljallangan, bunda tarkib qismlar sifatida maxalliy tarmoq xam b о ‗lishi mumkun va shuningdek global tarmoq xam b о ‗lishi mumkun.

IP bosqichi ostida global tarmoq qatlami qanday tuzilganiga qarab, ―toza IP tarmoqlar‖ xaqida va ―ustidagi‖ (over) qaysidir texnologiya xaqida gap yuritishimiz mumkun b о ‗ladi, masalan, IP over ATM. ―toza IP tarmoqlar‖ nomi, IP bosqichi ostida paketlarni kommutatsiyalashni (kadrlar yoki yacheykalar) amalga oshiruvchi xech qanday boshqa bosqich y о ‗q ekanligini bildiradi. 15.4-rasmda shundek turlanish tushintirilgan. Sifatli va turli xizmatlarni xavola qilish uchun k о ‗pchilik katta global tarmoqlarda, ayniqsa tijorat tarmoqning aloqa operatorlari k о „p qatlamli IP tarmoq k о ‗rinishida quriladi, sxematik k о ‗rinishi chizmada keltirilgan. 15.4-rasm. Aloqa operator tarmog‗ining k о ‗p bosqichli tarkibi Ikki pastki qatlam – bu birlamchi tarmoq bosqichlari. Yetti bosqichli OSI modeli bosqichlarining bitta bosqichiga mos keladi – jismoniy bosqichga, chunki paketli tarmoqqa birlamchi tarmoq xuddi nuqta-nuqta jismoniy kanallar t о ‗plami kabi k о ‗rinadi. Birlamchi tarmoqning eng pastki bosqichida 10 Gbit/s tezlikdagi spektral kanal tashkil etuvchi, bugungi kunda eng tez b о ‗lgan DWDM texnologiyasi ishlaydi. Keyingi qatlamda DWDM ustida SDH texnologiyasi (PDH ega b о ‗lishli tarmoq bilan) tadbiq etilishi mumkun yoki OTN, uning yordamida spektral kanallarning о ‗tkazish imkoniyati ancha past unumdorlikka ega b о ‗lgan paketli tarmoq kommutatorlar (yoki telefon kommutatorlarini) interfeyslarini IP ATM/FR/M PLS SDH/OTH DWDM PPP/HDLC Paketli tarmoq Telefon tarmog`i Telefon tarmog`i Aloqa operatorining tarmog`i Paketli tarmoq

bog‗lovchi ―mayda‖ TDM-kanal ostilarga b о ‗linadi. Ba‘zida DWDM spektral kanal qatlamini nolinchi qatlam xam deb ataladi, SDH/OTN qatlam esa – birinchi qatlam b о ‗ladi, vaxolanki bundek nomlar standartlashtirilgan nomlar emas. Birlamchi tarmoq asosida tarmoq operatori keyingi qatlam qurilmalari ulanadigan nuqtalar о ‗rtasida – ustama tarmoqning (paketli yoki telefon) doimiy raqamli kanalini yetarli darajada tez tashkil qilishi mumkun. Chizmada keltirilgan global tarmoq modelining yuqori qatlami IP tarmoqdan tashkil etilgan. IP ni birlamchi tarmoq bosqichlari bilan muloqati ikki xil ssenariy asosida sodir b о ‗lishi mumkun. Birinchi ssenariy b о ‗yicha bundek muloqat oldin k о ‗rilgan global tarmoq texnologiyalaridan birining oraliq qatlami ta‘minlaydi, bugungi kunda aniqrog‗i MPLS b о ‗ladi, ATM yoki Frame Relay emas. Bundek oraliq qatlam, shuningdek IP kabi, paketlarni kommutatsiyalamay, kadrlarni yoki yacheykalarni kommutatsiyalaydi, bu qatlam tarmoqlari IP tizim osti protokollari uchun tarkibiy tarmoqqa birlashtirish zarurdek ―k о ‗rinadi‖. ARP о ‗z ishini bajara olmaydi, yani avtomatik ravishda IP-manzil bilan global tarmoq manzili о ‗rtasidagi moslikni (bundek manzillarga misol b о ‗lib Frame Relay ning virtual kanal belgisi yoki MPLS texnologiyasining LSP belgisi) topa olmaydi. Sababi shundaki, global tarmoq texnologiyalari Ethernet dan farqli kadrlar uzatishni keng tarqatish ish tartibida amalga oshiradi. Natijada ARP jadvalini IP Frame Relay, ATM yoki MPLS larning ustida ishlasa q о ‗lda xosil qilinadi. Ikkinchi ssenariy ―toza IP tarmoqlari‖ deb nom olgan. “Toza IP tarmoqlari” k о „p qatlamli tarmoqdan farqi shundaki, IP qatlami ostida boshqa paketlarni kommutatsiyalovchi ATM va Frame Relay tarmoqlari y о „q va IP-y о „naltirgichlari о „zaro ajratilgan kanallar orqali bog„lanadi (jismoniy yoki DWDM ustidan OTN/ SDH/ PDH ulangan). Bundek tarmoqda raqamli kanallar avvalgidek ikki quyi qatlam infrastrukturasi tomonidan xosil qilinadi, bu kanallardan bevosita IPy о ‗naltirgichlarining interfeyslari xech qanday oraliqdagi kadrlarni kommutatsiyalovchi qatlamsiz

foydalanadilar. Tashkillashtirilgan SDH/SONET tarmoqda IP-y о ‗naltirgichlari kanallarni band qilgan xoldagi IP-tarmoq varianti SONET tarmog„i ustida ishlovchi paketli tarmoqlar (Packet Over SONET, POS) nomini oldi. Biroq toza IP tarmoq modelida y о ‗naltirgichlar raqamli kanalni ishlata olishi uchun, bu kanallarda qaysidir kanal bosqichining protokoli ishlashi kerak b о ‗ladi. Bundek protokol faqat IP-paketlarni kadrlarga joylashtirish uchun kerak b о ‗ladi, undan y о ‗naltirgichlarning interfeyslari bilan ―nuqta-nuqta‖ orasidagi ulanishlarga xizmat k о ‗rsatadi. Global tarmoq qurilmalarining shu kabi ikki nuqtali ulanishlari uchun ishlatiladigan maxsus loyixalashtirilgan kanal bosqichidagi bir necha protokollar mavjud. Ikki nuqtali protokollarning mavjud t о ‗plamlaridan bugungi kunda IP protokolidan ikkitasi ishlatiladi: HDLC va PPP. HDLC va PPP protokollari . HDLC protokoli (High-level Data Link Control – visokourovnevoye upravleniye liniyey svyazi – aloqa y о „lini yuqori darajada boshqarish) butun bir oila protokollarini о „z ichiga oladi, ular kanal bosqichining vazifasini joriy etadilar. HDLC protokoli b о ‗yicha birinchi b о ‗lib aytiladigani - bu uning vazifasining turliligidir . U bir necha bir-biridan juda farq qiluvchi ish tartiblarida ishlashi mumkun, u nafaqat ikki nuqta ulanishlarini quvvatlaydi, u bitta axborot ma‘nbai va bir necha qabul qiluvchi ulanishlarini xam quvvatlaydi, unda shuningdek muloqatdagi stansiyalarning turli vazifali ishlari inobatga olingan. HDLC murakkabligining sababi, u 1970 yillarda yaratilgan juda ―qari‖ protokol b о ‗lib, ishonchsiz aloqa kanallari uchun yaratilgan edi. Shuning uchun HDLC protokolining ish tartiblaridan biri TSR protokoli kabi mantiqiy ulanishni о ‗rnatish amalini va kadrni uzatishni nazorat qilish amalini quvvatlaydi xamda shuningdek chetlatilgan va shikastlangan kadrlarni tiklaydi. Shuningdek HDLC deytagramma ish tartibi xam mavjut. Unda mantiqiy ulanishlar о ‗rnatilmaydi va kadrlar tiklanmaydi.

IP- y о ‗naltirgichlarda k о ‗pincha HDLC protokolining Cisco kompaniyasi ishlab chiqqan versiyasi ishlatiladi. Bu protokol versiyasi firma ishlab chiqarganiga qaramay u k о ‗pchilik ishlab chiqaruvchilarning IP- y о ‗naltirgichlari uchun standart b о ‗lib qoldi. HDLC ning Cisco versiyasi faqat deytagramma ish tartibida ishlaydi, bu esa xozirgi vaziyatdagi shovqinsiz ishonchli aloqa kanallariga mosdir. HDLC ning Cisco versiyasiga standart protokollarga nisbattan bir necha kengaytirishlar kiritilgan, ulardan asosiysi k о ‗p protokolli quvvatlashdir. Bu bildiradiki, Cisco HDLC ning kadr sarlovxasiga protokol turi maydoni kiritilgan, Ether Type maydoni kabi, protokol kodini о ‗z ichiga olgan b о ‗lib, uning axborotlarini Cisco HDLC ning kadri о ‗tkazadi. Standart HDLC da bundek maydon y о ‗q. RRR protokoli (Point-to-Point Protocol) standart Internet protokolidir. RRR protokolining boshqa kanal bosqichidagi protokollardan ajratib turuvchi jixati – bu ulanishlar k о „rsatgichini qabul qilishni moslashuvchan va k о „p vazifali amalligidir. Tomonlar quyidagi turli q о „rsatgichlar bilan almashadilar: aloqa y о „lining sifati, kadr о „lchami, audentifikatsiyalash protokol turi va tarmoq bosqichidagi inkapsulyatsiyalovchi protokollar turidir. Kompyuter tarmog‗ida oxirgi tizimlar k о ‗pincha paketlarni vaqtincha saqlovchi buferning о ‗lchami bilan, tarmoq bosqichidagi protokollarni quvvatlash r о ‗yxati farqlanadilar. Oxirgi qurilmalarni bog‗lovchi jismoniy y о ‗l past tezlikdagi uzluksiz aloqa y о ‗lidan to yuqori tezlikdagi raqamli aloqa y о ‗ligacha о ‗zgarishi mumkun, ular turli sifat darajasidagi xizmat k о ‗rsatishlar b о ‗lishi mumkun. Ulanishlarning k о ‗rsatgichlarini qabul qilish xaqidagi kelishuv uchun RRR da ishlatiladigan protokolni aloq y о „lini boshqarish protokoli (Link Control Protocol, LCP ) deb ataladi. B о ‗lishi mumkun b о ‗lgan xolatlarning barchasini eplashtirish uchun RRR protokolida standart yechimlar t о ‗plami mavjut, ular sukut saqlash b о ‗yicha bajariladi va barcha standart tarkiblarni xisobga olgandir. Ulanishlarni о ‗rnatishda ikki muloqatdagi qurilmalar bir-birini tushunishga erishish uchun avval shu yechimlardan foydalanishga xarakat qiladilar. Xar bir oxirgi tugun о ‗z imkoniyatlarini va talablarini bayon qiladi. S о ‗ng bu axborotlar

asosida ikki taraftni qoniqtiruvchi ulanishlar k о ‗rsatgichlari qabul qilinadi. Protokollarni kelishish amali qaysidir k о ‗rsatgich b о ‗yicha kelishish bilan tugamasligi xam mumkun. Agarda, masalan, bitta tugun MTU sifatida 1000 bayt taklif etishi mumkun, boshqasi esa о ‗z navbatida bu taklifni rad etib 1500 bayt qiymatni taklif etishi mumkun, birinchi tugun tomonidan rad etish taym – aut kelishish amal vaqti о ‗tgandan s о ‗ng natijasiz tugashi mumkun. RRR-ulanishlarning muxum k о ‗rsatgichlaridan biri autentifikatsiyalash ish tartibidir. Autentifikatsiyalashtirish maqsadi uchun RRR sukut saqlash b о ‗yicha parol b о „yicha autentifikatsiyalash protokolini (RAR) taklif etadi, aloqa y о ‗lidan parolni ochiq q о ‗rinishda uzatuvchi yoki chaqirishlarni chipta b о „yicha autentifikatsiyalash protokoli (SNAR), bunda parolni aloqa y о ‗lidan uzatilmaydi va shuning uchun tarmoq xavsizligini ancha yuqori darajada ta‘minlanadi. Shuningdek foydalanuvchilarga xam autentifikatsiyalashning yangi algoritmlarini q о ‗shish uchun ruxsat beriladi. Undan tashqari, foydalanuvchilar axborot va sarlovxalarni kompressiyalash (zichlash) algoritmlarini tanlashga tasir о ‗tkazishlari mumkun. RRR protokoli ulanishlarni о ‗rnatish ish tartibida ishlashiga qaramay, kadrlarni yetkazib berish va ularni tiklash bilan u protokol shug‗ullanmaydi, chunki protokolni loyixalashtirish vaqtida ishonchli raqamli kanallar telekommunikatsiya tarmoqlarida k о ‗p keng tarqalgan edi.

Qo’shimcha adabiyotlar 1. Kodirov A . A . Paxta tozalash va to ‗ qimachilik sanoati korxonalari jarayonlarini avtomatlashtirish . – Toshkent . TTESI, 2011. 2. Pod red. K.A. Pupkova. Metodi klassicheskoy i sovremennoy teorii avtomaticheskogo upravleniya Uchebnik. Tom 1-5. - M.: MGTU im. Baumana, 2004. 3. Vlasov K.P. Teoriya avtomaticheskogo upravleniy. Ucheb. posobiye. 4. Xarkov. Izd-vo Gumanitarniy sentr, 2007.

O'xshashlar

Tarmoq topologiyalari

Avtomatlashtirish tizimi turlari

«Fuqoro muxofazasi fanining xozirgi davrdagi ahamiyati va vazifalari»

Ishlab chiqarishda yorug’likni tashkil etish

Avtomatik rostlagichlar haqida tushuncha va ularning turlari