Avtomatlashtirish tizimi turlari - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Avtomatlashtirish tizimi turlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

917.5 KB

Ko'chirib olish

Avtomatlashtirish tizimi turlari Reja: 1. Mahalliylashtirilgan jarayonlar 2. Taqsimlangan jarayonlar. 3. Masofadan boshqarish tizimi.

Mahalliylashtirilgan jarayon Avtomatlashtirish tizimi quyidagi ikki fizik jarayonlarga bo`lish mumkin. -Mahalliylashtirilgan jarayonlar (kichik maydonda joylashgan). -Taqsimlangan jarayonlar (kata geografik hududni joylashgan). 2.1 rasmda shahardagi elektr energiyasini tarqatish jarayonini (mahalliylashtirilgan hamda taqsimlangan tizimlari) ko‘rsatilgan. Umumiy tarzda olganda tizimlar strukturasi, avtomatlashtirish zarur bo‘lgan bu ikki turdagi jarayon bir biridan tubdan farqlanadi. 2.1 Rasm. Elektro energiyani tarqatish jarayoni. Mahaliy jarayon nisbatan olganda juda ham kam fizik muhitda joylashgan, shuningdek texnalogik jarayonni boshqarish joyi huddi shu fizik hududiga yaqin. 2.2- rasmda mahalliylashtirilan (fizik va mantiqiy) jarayon uchun avtomatlashtirish tizimi strukturasi ko‘rsatilgan. Bu yerda kontrollerni operator stansiyasiga aloqa interfeysi orqali mahalliy tarmoq linyasiga ulanganligini ko‘rish mumkin. Odatda Ethernet interfeysi controller bilan operator stansiyasi o‘rtasidagi aloqani ta‘minlash uchun ishlatiladi. Mahalliylashtirilgan jarayonlar uchun avtomatlashtirish tizimi markazlashtirilgan, markazlashtirilmagan yoki taqsimlangan bo‘lishi ham mumkin, bu haqda keying bo‘limlarda aytib o‘tamiz.

2.2- Rasm. Mahalliylashtirilgan jarayoning avtomatlashtirish tizim strukturasi. Markazlashtirilgan boshqaruv tizimi Markazlashtirilgan boshqaruv tizimi (MBT ) har doim bitta uzatuvchi kontroller ishtirokida amalga oshiriladi, avtomatlashtirish jarayoni butun og‘irligini u o‘z zimmasiga oladi. Bundan tashqari tizimda bitta operatorlik stansiyasi yoki bir nechta operatorlik stansiyalari bo‘lishi mumkin. MBT bir necha operatorlik stansiyalari mavjud bo‘lgan holatda, operatorlar texnalogik jarayon boshqaruvini taqsimlab olishadi. Bunday turdagi boshqaruvda operatorlarni ish unumdorligi oshadi, bu hol juda katta texnalogik jarayonlarni boshqarishda qo‘l keladi. Kelishilgan boshqaruv odatda funksional asosiga ko‘ra yoki hududiy bo‘linishiga ko‘ra taqsimlanishi mumkin. Misol tariqasida elektr stansiyasini ko‘rib chiqamiz. Elektr stansiya odatda uchta funksional jarayonlarga bo‘linadi – bug‘ni hosil qilish, elektr energiyasini hosil qilish va qo‘shimcha yordamchi funksiyalar bo‘lib, ular yordamida ko‘mir va suvdan elektr energiyasini olish 2.3- rasmda ko‘rsatilgandek amalga oshiriladi. Birgina katta kontroller yordamida, butun stansiyaning avtomatlashtirish jarayoni, bir yoki bir nechta operator stansiyalari, ishlatilgan bo‘lishi mumkin.

2.3- Rasm. MBT bitta va bir nechta operatorlik stansiyalari bilan. MBT ning avfzaliklari va kamchiliklari quyidagilardan iboratdir: Avfzaliklari: - Kichik va kam tarqalgan tashqi jarayonlarni mavjud bo‘lgan boshqaruv uchun idial mos keladi, chunki o‘lchov nuqtalari o‘rtasidagi minimal kabellar ularni qayta ishlash kontrollerlari bor. - Texnik jixatdan tuzilishi sodda. - Moliyaviy jixatdan nisbatan arzon. Kamchiliklari: - Katta va keng tarqalgan tashqi jarayonlari mavjud bo‘lgan tizimlarga, o‘lchov nuqtalari o‘rtasida ko‘p kabellar isrof bo‘lishi va ularni qayta ishlash va kontrollerlar borligi uchun iqtisodiy jixatdan sarf ko‘payishi mumkin. - Kontrollerni ishdan chiqishi bilan, operator stansiyasidan to‘liq avtomatlashtirishni amalga oshira olmaydi. - Ma‘lumot almashinuvi, nosozliklarni bartaraf etish, texnik xizmat ko‘rsatish shuningdek katta kontrollerni boshqarishdagi qiyinchiliklar. Markazlashtirilmagan/ taqsimlangan boshqaruv tizimi MBT bilan bog‘liq, katta va keng tarqalgan tizimlarni boshqarishdagi muammolarni hal etish uchun, axboratlarni turli kontrollerlarga uzatuvchi alohida tarmoq hosil qilinadi. Ushbu kontrollerlar texnalogik jarayonning umumiy og‘irligini 12.4 rasmda ko‘rastilganda o‘zaro bo‘lishib oladi. Bu yerda kontrollerlar ham operator stansiyalari ham texnalogik jarayon umumiy og‘irligini funksional

yoki hududiy jihatlari boyicha taqsimlab olishadi. Operatorlik stansiyalari hamda barcha kontrollerlar bir tarmoqda joylashgani sababli bir kontrollerdagi ma‘lumot boshqa kontroller yoki operator stansiyasi tomonidan foydalanilishi mumkin. Bunday sxema markazlashmagan yoki taqsimlangan boshqaruv tizimi (MTT) deyiladi. MTT kontrollerlar va operatorlarning mahalliy tarmog‘idir. 2.4- Rasm MBT Bir necha operator stansiyalari va kontrollerlari bilan. MTT ning ishlashini tushuntirishni eng yaxshi yo‘li bu elektr stansiyasidagi texnalogik jarayoni avtomatlashtirish orqali, elektr stansiyasida uchta funksional jarayon mavjud bo‘lib – bug‘ hosil qilish, elektr energiyasini hosil qilish va qo‘shimcha yordamchi funksiyalardir. Uchta kichik uzatuvchi kontrollerlar uchta jarayoni va butun texnalogik jarayoni boshqaradi. MTT ning avfzalik va kamchiliklari quyida keltirilgan. Avfzaliklari: - Katta va keng tarmoqlangan texnalogik jarayonlarni boshqarish uchun juda mos keladi. (o‘lchov nuqtalari orasidagi minimal kabellar, qurilmalar nazorat qilinayotgan joylarni aniq ko‘rsatadi, chunki ular jarayonga bevosita juda yaqin joylashgan bo‘lishi mumkin). - Yuqori ko‘rsatkichdagi umumiy boshqaruv, chunki bir kontrollerni ishdan chiqishi avtomatlashtirish tizimini to‘liq ishlamay qolishiga olib kelmaydi. (muayyan bir funksiya yoki stansiyaning bir qismiga ta‘sir qilishi mumkin).

- Xar bir kontroller hajim jixatdan kichik bo‘lgani uchun uni toppish nosozlik yuz bergan taqdirda almashtirish va olib yurish shuningdek xizmat ko‘rsatishdagi bir qancha qulayliklarga egadir. Kamchiliklari: - Moliyaviy jixatdan qimmat. - Texnik tuzulishi ancha murakkab. Taqsimlangan jarayon Taqsimlangan jarayon bu – bir guruh qilib jamlangan o‘zaro mahalliylashtirilgan quyi jarayonlar majmui bo‘lib nisbatan katta fizik (yoki hatto geografik ) maydongatarqalgan, boshqaruv markazi esa bu quyi jarayonlardan ancha uzoqda bo‘lishi mumkin. 2.5.-rasmda ushbu avtomatlashtirish tizimi strukturasi bitta mahalliylashtirilgan taqsimlangan jarayondagi quyi jarayon tasvirlangan. Kontroller masofadan turib aloqa interfeysi orqali uzoqdagi operator stansiyasiga ulanadi. Odatda kontroller hamda operator stansiyasi o‘rtasidagi ma‘lumot almashinuvini ta‘minlash uchun ketma-ket aloqa interfeysdan foydalaniladi. Taqsimlangan jarayonlarni boshqarish tizimi oddiy masofadan boshqarish tizimi (MBT) yoki katta tarmoqni boshqarish tizimi (TBT) ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. ularni kengroq keyingi boblarda ko‘rib chiqamiz.

2. 5.-Rasm Taqsimlangan jarayonni avtomatlashtirish tizim strukturasi. 2.6- Rasm Masofadan boshqarish tizimi. Masofadan boshqarish tizimi Masofadan boshqarish tizimida 2.6- rasmda ko‘rsatilganidek operator stansiyasi boshqaruv markazida joylashgan bo‘lib texnalogik jarayoni nazorat qilinishi va boshqaruvi masofadan turib aloqa tarog‘i orqali amalga oshiriladi. Kontroller o‘lchov qurilmasi va texnalogik jarayonga ulangan bo‘lib jarayonni mahalliylashtirilan holda ko‘radi. Kontroller o‘ziga topshirilgan vazifalarni va avtomatlashtirish funksiyalarini mahaliy tarmoq orqali operator stansiyasi

yordamisiz amalga oshiradi va boshqaruv markazidagi operator stansiyasi bilan aloqada bo‘ladi. Operator stansiyasinig vazifasi texnalogik jarayonni faqat kuzatishdan iborat bo‘lib, zarurat bo‘lgandagina bo‘shqaruvni o‘z zimmasiga olishi mumkin. MBT , odatda tarmoqni ikkala tarafida ham ketma-ket aloqa interfeysidan foydalaniladi. Boshqaruv markazidagi tizim ko‘pincha asosiy stansiya deyiladi. Tarmoqni boshqarish tizimi Tarmoqni boshqarish tizimi MBT ning kengaygan ko‘rinishidir, va u bir vaqtning o‘zida ko‘plab geografik maydonlardagi taqsimlangan va mahalliylashtirilgan texnalogik jarayonlarni asosiy boshqaruv markazidan boshqarib turadi. Geografik maydonda taqsimlangan va o‘zaro bog‘langan bir nechta uzatuvchi kontrollerlar o‘z qurilmalari va texnalogik jarayonlari bir birlaridan ajratilgan lekin masofaviy aloqa tarmog‘i orqali ulangan va bir birlari bilan shuningdek boshqaruv markazi bilan axborot almashinib turadi. Xar bir kontroller o‘ziga tegishli bo‘lgan mahalliy tarmoqni avtomatlashtirish funksiyalarini boshqa kontrollerga tobe bo‘lmagan boshqaradi, shu vaqtning o‘zida boshqaruv markazidagi operator stansiyasi taqsimlangan butun bir avtomatlashtirilgan jarayoni boshqaradi. Bundan tashqari tarmoqdagi xar bir kontroller faqatgina boshqaruv markazi bilangina axborot almashina oladi boshqa kontrollerlar bilan esa yo‘q. Boshqacha qilib aytkanda boshqaruv markazi tarmoqdagi eng asosiy qurilma bo‘lib kontrollerlarning istalgan axborat almashinuvini faqatgina boshqaruv markazi amalga oshiradi va nazorat qiladi. 2.7- rasmda ushbu tarmoqning (TBT) strukturasini ko‘rish mumkin. Protsessorning tashqi interfeysi 2.8- rasmda MBT / TBT dagi operator stansiyasi ikkta funksiyani bajaradi: - Foydalanuvchi interfeysi. - Masofaviy aloqa. Odatda ketma-ket aloqa interfeysili aloqa kanali sekin ishlashi hamda nisbatan ishonchsizdir, masofaviy aloqa bo‘lgani uchun. Ko‘p holatlarda qurilmalar ma‘lumotni yana qaytadan yuborishni talab qiladi uni mahalliy ekvivalentiga

qaraganda. Ethernet aloqa kanali tez ishlashi, ishonchli bo‘lgani bilan uzoq masofaviy aloqada ishlatilinmaydi. 2.7- rasm. Tarmoqni boshqarish tizimi. TBT ko‘p sonli masofaviy stansiyalar ulang holatda, ma‘lumotlar almashuvini masofadan turib amalga oshirish operator stansiyalarini ancha vaqti olib, uni ishlashini sekinlashtirib yuboradi, natijada esa operator bilan o‘zaro munosabat sekinlashib ketadi. Buni oldini olish va aloqa kanalariga tushayotgan og‘irlikni bartaraf etish uchun, butun og‘irlik protsessorning mustaqil tashqi interfeysidagi (MTI) mustaqil platformaga 12.8 rasmda ko‘rsatilganidek o‘tkazamiz. MTI ning avfzaligi shundaki, operator stansiyaning ishlash tezligini oshiradi, kamchiligi esa texnik jixatdan ancha murakkab va qimmat qurilmadir.

12.8 Rasm. Protsessorning tashqi interfeysi. 2.9- Rasm. Elektr energiyasi uzatilish tarmog‘ini avtomatlashtirish. TBT nimahalliy hududa elektr energiya tarmog‘ini avtomatlashtirish MTI ishtirokida amalga oshirilgani 2.9-rasmda ko‘rsatilgan. yuqorida aytib o‘tkanimizdek bu tarmoq geografik taqsimlangan bo‘lib, u orqali elektr energiya tarmog‘I o‘tadi.

Umumiy tarzda TBT ikkita aloqa tarmog‘iga ega: - Mahalliy tarmoq (MT) markaziy boshqaruv ichida hamda operator stansiyalari va MTI - Global tarmoq (GT) kontrollerlari va MTI markaziy boshqaruv tashqarisida. MTI faqatgini tarmoq og‘irligini yengillashtirish uchun xizmat qilibgina qolmay balki yuqori tezlikdagi mahalliy tarmoq bilan past tezlikdagi global tarmoq o‘rtasida buffer vazifasini ham bajaradi. Bundan tashqari MTI ning protsessor imkoniyatlaridan kelib chiqan holda kontrollerlardan qabul qilinayotgan birlamchi axborotlarni operator stansiyasiga yuborgunga qadar qayta ishlashi shuningdek operator stansiyalaridan qabul qilingan malumotlarni taqsimlangan kontrollerlarga yuborgunga qadar tayyorlash vazifalarini ham bajarishi mumkin. MTI ishlatilinishi kontroller platformasiga asosan yoki umumiy vazifalarga mo‘ljallangan kompyuter platformasi asosida ishlatilinishi mumkin. Kontroller asosli MTI 2.10-rasmda kontroller asosli MTI ning axborat almashinish strukturasi keltirilgan, shuningdek bunda kontroller quyidagicha tuzilgan: - MTI va operator stansiyasi o‘rtasida mahaliy tarmoqni hosil qilishda Ethernet aloqa interfeysi - MTI va geografik taqsimlangan kontrollerlar o‘rtasida masofaviy aloqani hosil qilishda ketma-ket aloqa interfeysi. - Mahaliy hamda masofaviy tarmoqlar axboratlarini qayta ishlash uchun xotiraga ega bo‘lish

2.10- Rasm Kontroller asosli MTI. Kontroller asosli MTI ning eng asosiy avfzaligi shundaki tizimning mustahkam apparat platforma asosiga qurilganligidir, shuningdek ushbu tizim texnik ko‘riklarni ham talab qilmaydi. Kamchiligi sifatida esa chegaralangan xotira, qayta ishlash imkoniyatlarining chegaralanganligidir, ushbu ko‘rsatkichlar avtomatlashtirish funksiyasi uchun maxsus tayyorlangan va aloqani ta‘minlash uchun imkoniyatlari chegaralangan. Kompyuter asosli MTI Quyidagi 2.11-rasmda umumiy mo‘ljallangan kompyuter asosli MTI ko‘rsatilgan, operator stansiyasi bilan mahalliy tarmoqda bog‘lanish uchun Ethernet aloqa interfeysi bilan, shuningdek geografik taqsimlangan kontrollerlar bilan masofaviy bog‘lanish uchun ketma-ket aloqa interfeysi bilan jixozlangan. Dastur yozilgan xotira mahalliy hamda masofaviy aloqa tarmog‘i va kontroller asosli MTI ham ushbu tizimda mavjud. 1 1 Dr.KLS Sharma ―Overview of Industial Process Automation‖ , India, 2011.

2.11 Rasm Kompyuter asosli MTI.

Qo'shimcha adabiyotlar 1 . Kodirov A.A. Paxta tozalash va to‗qimachilik sanoati korxonalari jarayonlarini avtomatlashtirish. –Toshkent. TTESI, 2011. 2. Pod red. K.A. Pupkova. Metodi klassicheskoy i sovremennoy teorii avtomaticheskogo upravleniya Uchebnik. Tom 1-5. - M.: MGTU im. Baumana, 2004. 3. Vlasov K . P . Teoriya avtomaticheskogo upravleniy . Ucheb. posobiye. 4. Xarkov. Izd-vo Gumanitarniy sentr, 2007.

O'xshashlar

Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish

Foydalanuvchi interfeysi tizimi

Ob'ektni boshqarishda kiritish va chiqish signallari

Signalizatsiya va xavfsizlik belgilari tizimi

Favqulodda vaziyatlar, ularning turlari va xususiyatlari