Favqulodda holatlar ehtimolini bilish va baholash. Favqulodda holatlarning rivojlanish bosqichlari - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Favqulodda holatlar ehtimolini bilish va baholash. Favqulodda holatlarning rivojlanish bosqichlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95.5 KB

Ko'chirib olish

Favqulodda holatlar ehtimolini bilish va baholash. Favqulodda holatlarning rivojlanish bosqichlari Reja: 1.Favqulodda holatlar sodir bo’lish ehtimolini oldindan bilish va baholash. 2. Favqulodda holatlarning rivojlanish bosqichlari. 3.Geologik, meteorologik, biologik va kosmik favqulodda vaziyatlar.

1. Favqulodda holatlar sodir bo’lish ehtimolini oldindan bilish va baholash Favqulodda holatlarni oldindan bilish tabiiy ofatlar, avariyalar va halokatlar vaqtida yuz beradigan holatlar va sharoitlarni taxminlab aniqlashga asoslangandir. Bunda, uncha to’liq va aniq bo’lmagan ma’lumotlar asosida favqulodda holatlar sodir bo’lish ehtimoli bor rayon hamda favqulodda holatlarning xarakteri va masshtabi baholanib, favqulodda holatlar oqibatlarini bartaraf etishga qaratilgan ishlarning xarakteri va hajmi taxminan belgilanadi. Hozirgi vaqtda seysmik rayonlar sel oqimlari suv bosishlar sodir bo’ladigan, qor ko’chishi va boshqa ko’chishlar sodir bo’lish xavfi mavjud bo’lgan joylar aniqlangan. SHuningdek, katta halokatlarga va avariyalarga olib kelishi mumkin bo’lgan sanoat korxonalari ham belgilangan. Bu uzoq muddatli oldindan bilish deb tushuniladi. Oldindan bilish vazifasiga favqulodda holatlar sodir bo’lish ehtimoli vaqtini aniqlash masalasi ham kiradi. Bunday aniqlanish qisqa muddatli oldindan bilish deb tushuniladi. Buning uchun hozirga vaqtda quyosh faolligi siklining o’zgarishi to’g’risidagi statik ma’mulotlardan, yerning sun’iy yo’ldoshi yordamida olingan ma’lumotlardan, hamda meteorologik, seysmik, vulqon, sel oqimi va boshqa stansiyalarning ma’lumotlaridan keng foydalaniladi. Masalan, dovullar, dengiz bo’ronlari, vulqonlar otilishi, sel oqimlarining bo’lish ehtimoli, meteorologik yer yo’ldoshlari yordamida aniqlanadi. Yer qimirlashlarni sodir bo’lish ehtimoli seysmik rayonlarda suv tarkibini ximiyaviy tahlil qilish, tuproqning elastiklik, elektrik va magnit xarakteristikasini o’lchash, hududlardagi suv sathi o’zgarishini kuzatish, hayvonlar holatini kuzatish orqali aniqlanishi mumkin. Katta o’rmonlardagi va yer osti torf yong’inlarining yashirin o’choqlari samolyot yoki yerning sun’iy yo’ldoshi yordamida infraqizil nurlar orqali tasvirga olish asosida aniqlanadi. Favqulodda holatlar sodir bo’lishi asosida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan holat va sharoitlar matematik usullar asosida baholanadi. Bunda boshlang’ich ma’lumotlar

sifatida yashirin xavf joyi, koordinatasi va moddalar hamda energiya zahirasi, aholi soni va joylashish zichligi; qurilishlar xarakteri, himoya inshootlarining soni va turi, ularning hajmi, meteorologik sharoitlar, joyning xarakteri qabul qilinishi mumkin. Favqulodda holatlar vaqtida kutiladigan shart-sharoitlarni oldindan baholashda fovqulodda holatlarning turiga bog’liq holda uning chegarasi, halokatli suv toshqini, yong’in yoki radiasion, ximiyaviy va bakteriologik zaharlanish o’choqlari, favqulodda holatlar natijasida yuz berishi ehtimol qilingan o’limlar va moddiy boyliklarni barbod bo’lishi, xalq xo’jalik ob’ektlaridagi zarar miqdori taxminan aniqlanadi. Oldindan bilish va baholash ma’lumotlari birlashtirilib, tahlil asosida xulosalanadi va favqulodda holatlarda qutqaruv va avariya tiklash ishlarini olib borish bo’yicha tadbirlar ishlab chiqiladi. Favqulodda holatlarning ta’sir darajasini kamaytirish, uning zararli omillaridan himoyalanishga qaratilgan tadbilar ko’p bosqichli sistemadan iborat bo’lib, quyidagilarni o’z ichiga oladi: doimiy o’tkaziladigan tadbirlar uzoq muddatli, oldindan bilish ma’lumotlari asosida amalga oshiriladi. Ularga qurilish montaj ishlarini qurilish normalari va qoidalari asosida amalga oshirish; xavf to’g’risida aholiga xabar berishning ishonchli sistemasini ishlab chiqish; himoya inshootlarini qurish va aholini shaxsiy himoya vositalari bilan taminlash; radiasion, bakteriologik va ximiyaviy uzatishni, razvedkani hamda labarotoriya tekshirishlarini tashkil etish; favqulodda holatlar vaqtidagi harakat qoidalari bo’yicha aholini umumiy hamda majburiy o’qitish; sanitar-gigienik va profilaktik tadbirlar o’tkazish; AESni qurmaslik, ximiyaviy va sellyuloza qog’oz va shu kabi potensial xavfli ob’ektlarni xavfsiz zonalarda qurish; favqulodda holatlar oqibatlarini bartaraf etish rejalarini ishlab chiqish, uni moddiy va moliyaviy taminlashni tashkil etish va boshqa shu kabi tadbirlar kiradi. Favqulodda holatlar sodir bo’lish ehtimolini aniqlangan vaqtdagi himoya tadbirlari jumlasiga oldindan bilish ma’lumotlarini aniqlashtirish bo’yicha kuzatish va razvedka sistemasini ishlab chiqish; aholiga favqulodda holatlar to’g’risida xabar berish sistemasini tayyor holatga keltirish; iqtisodni va ijtimoiy

hayotni davom etishining maxsus qoidalarini joriy etish, favqulodda holatlarni e’lon qilish; yuqori xavflilikdagi ob’ektlarni (AES, zaharli va portlashga xavfli ishlab chiqarish va boshqalar) neytrallashtirish, ularda ishni to’xtatish va ularni qo’shimcha mustahkamlash yoki demontaj qilish; avariya qutqaruv xizmatini tayyor holatga keltirish va aholini qisman evakuasiya qilish kabi tadbirlar kiradi. Ushbu tadbirlar majmuasidan ma’lumki ayrim tadbirlar uzoq muddatli oldindan bilish ma’lumotlari asosida bajarilib, ularni amalga oshirish uchun ko’p yillar talab etiladi. Ayrim tadbirlar esa qisqa vaqt ichida tez amalga oshiriladi. Bunday tadbirlar qisqa muddatli oldindan bilish ma’lumotlari asosida amalga oshiriladi. Hozirgi vaqtdagi fan-texnika taraqqiyoti, mutaxassislar favqulodda holatlar sodir bo’lish vaqtini va joyini oldindan yuqori aniqlikda aytib berish imkoniyatiga ega emas. 2. Favqulodda holatlarning rivojlanish bosqichlari Favqulodda holatlarni kelib chiqish sabablari va turiga bog’liq bo’lmagan holda ularning rivojlanishini quyidagi to’rt bosqichga bo’lish mumkin: boshlanish (tug’ilish), inisirovka, ku lminasion (rivojlanish davri) va so’nish bosqichlari. Boshlanish (tug’ilish) bosqichi. Favqulodda holatlar uchun sharoit tug’ila boshlaydi; nomaqbul tabiiy jarayonlar faollashadi, bino va inshootlarning loyihaviy va ishlab chiqarish nuqsonlari va ko’plab texnik kamchiliklari yig’ila boshlaydi; jihozlar ishlashida uzilishlar sodir bo’ladi va hakoza. Inisirovka bosqichida inson faoliyatining ta’siri ko’proq bo’ladi. Statistik ma’lumotlariga ko’ra ishlab chiqarishdagi avariyalarning 60 % ga yaqini ishchilarning xatosi va aybi bilan sodir bo’ladi. Kulminasion bosqichda aholiga va atrof muhitga salbiy ta’sir etuvchi yerkin energiya yoki moddalar vujudga keladi, ya’ni favqulodda holatlar sodir bo’ladi. Favqulodda holatlarning asosiy xususiyatlaridan biri uning kechishini zanjir xaraktyerda ekanligidadir, ya’ni inisirovka hodisasining buzuvchi harakati

enyergetik, zaharli va biologik faol komponentlar ta’sirida bir necha marta (ayrim hollarda yuz martagacha) kuchayadi. So’nish bosqichida malum vaqt oralig’ida xavf manbasining va biologik faol komponentlar ta’sirida bir necha marta tarqalish chegarasi cheklanadi, yani favqulodda holatlar lokal xaraktyyerga o’tadi. Favqulodda holatlarni barcha turdagi, ya’ni, birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi va boshqa oqibatlarini to’liq bartaraf etishga yillab, ba’zan esa o’n yillab vaqt talab qiladi. Favqulodda holatlar sodir bo’lishining aniq sharoitlardagi sabab oqibat zanjiri tarkibini va yuzaga kelish sharoitini bilish bunday hodisalarni sodir bo’lish xavfini kamaytiradi va favqulodda holatlar vaqtida hushyorlikni oshiradi. .3. Geologik, meteorologik, biologik favqulodda holatlar Geologik favqulodda holatlarga – vulqonlar otilishi va yer qimirlashlari kiradi. Yer qimirlashi – eng xavfli va vayron qiluvchi favqulodda holatdir. Yer qimirlaganda atrofni o’rab turgan fazoda seysmik zarb kuzatiladi, vulqonlar otilishi, sunamilar paydo bo’lishi, tog’ qatlamlarini so’rilishi, qor va muzliklarni ko’chishi va boshqa hodisalar ro’y berishi mumkin. Yer yuzasidagi yer qimirlash kuchini ball orqali ifodalash, uning ob’ektga ta’sirini esa yer qimirlashning intensivligi sifatida qabul qilingan. Yer qimirlash kuchi 1 dan 4 ballgacha bo’lganda binolar va inshootlarga zarar etmaydi, yer yuzasida va suvlarda o’zgarishlar kuzatilmaydi. 1 balli yer qimirlashda yer faqat maxsus moslamalar orqali aniqlanadigan sezilarsiz silkinadi. 2 ballik yer qimirlashni nihoyatda tinch holatda turgan kishilargina sezishi mumkin. 3 balli yer qimirlashni osilgan narsalarni juda yengil tebranishi orqali diqqat bilan turgan odamlar sezadi.

4 balli yer qimirlashini tinch turgan mashina va osilgan buyumlarni yengil silkinishi orqali sezish mumkin. 4 balli yer qimirlashni bino ichida o’tirgan ko’pchilik odamlar sezadi. Yer qimirlashi 5 ball bo’lganda pollar va oraliq to’siqlar g’ichirlaydi; oynalarni zirillashi, ochiq dyeraza va eshiklarni harakatlanishi, oqmaydigan suv yuzasida kichik to’lqin hosil bo’lishi kuzatiladi, atrofdagi buyumlarni silkinishi sezilarli bo’ladi. 6 balli yer qimirlashi ko’pchilik binolarni yengil shikastlanishi, bir kavatli g’ishtli, toshli va paxsali uylarda etarlicha buzilishlar kuzatiladi. Nam yerdlarda 1 sm kenglikdagi yoriklar paydo bo’ladi. Xonadagi osilgan narsalar silkinadi, ba’zan kitob javonidan kitoblar, shkaflardagi idishlar qulaydi, yengil mebellar joyidan suriladi, yurayotgan odamlarni muvozanati buziladi. Yer qimirlashi 7 ball bo’lganda binolar sezilarli darajada shikastlanadi, ayrim hollarda ular buziladi. Yo’llarda yoriqlar hosil bo’ladi, quvurlarga ulangan joyidan darz ketadi, toshli to’siqlar shikastlanadi. Quruq yerda ingichka yoriqlar hosil bo’ladi, yer cho’kishlari va ko’chkilari sodir bo’lishi mumkin. Suvlarning yangi manbalari hosil bo’lib esqilari yo’qoladi. Xonadagi osilgan buyumlar kuchli silkinadi, yengil mebellar joyidan siljiydi. Odamlar qo’shimcha tayanchlardan foydalanmasdan harakatlana olmaydi. Bunda xonadagi barcha odamlar xonani tark etishi lozim bo’ladi. 8 balli yer qimirlashda ko’pchilik binolarda etarlicha buzilishlar sodir bo’lishi, ayrimlari esa butunlay buzilishi mumkin. Tog’ qoyalarida va nam yerda ko’plab yoriqlar paydo bo’ladi; tog’ qatlamlarini ko’chishi kuzatiladi. Suv hovzalarida suv loyqalanadi, quduqlarda suv manbai va sathi o’zgaradi. Xonalardagi mebellar joyidan qo’zg’aladi, ba’zan qo’lab tushadi, yengil buyumlar joyidan sakrab turadi va og’naydi. Odamlar qiyinchilik bilan oyoqda tik turadi. Barcha odamlar xonani tark etishi lozim. 9 balli yer qimirlashda temir yo’llarni qiyshayishi, yo’llarning ustki qatlamini shikastlanishi, tutun chiqarish quvurlari va bashnyalarni buzilishi sodir bo’ladi. Ko’pchilik binolar qo’lab tushadi. Yerda kengligi 10 sm gacha bo’lgan

darzlar hosil bo’ladi. Xonadagi mebellar qulaydi va sinadi. Hayvonlarning bezovtaligini oshishi kuzatiladi. 10 balli yer qimirlashi ko’plab binolarni vayron bo’lishiga, dambalarni sezilarli shikastlanishiga sabab bo’ladi, yo’llarga darz ketadi, tik turgan minoralar va boshqa minoralar, yodgorliklar, haykallar qulaydi. Yerda eni 1 m gacha bo’lgan yoriqlar hosil bo’ladi. Qoyalarni va dengiz qirg’oqlarini qulashi, yangi ko’llarni paydo bo’lishi va boshqa shunga o’xshash holatlar kuzatiladi. Hayvonlarning inoqligi buzilib, o’zaro agressivligi kuchayadi. 11 balli qimirlashda binolarni umumiy vayron bo’lishiga sabab bo’ladi. Quvurlar butunlay ishdan chiqadi. Katta masofadagi temir yo’li yaroqsiz holatga keladi. Yerning yuzasida ko’psonli yoriqlar hosil bo’ladi, yerning yuza qatlamida vyertikal siljishlar ro’y beradi. Suv manbalarining rejimlarida kuchli o’zgarishlar sodir bo’ladi, suv hovzalarining va yer osti suvlarining sathi o’zgaradi. Xonalarda, qurilish vayronalari ostida sezilarli darajada odamlarni halok bo’lishi va hayvonlarni yo’qotilishi sodir bo’ladi. 12 balli yer qimirlashda bino va inshootlar butunlay vayron bo’ladi. Aholining sezilarli qismi kuchkilardan halok bo’ladi. Yer qatlamida vyertikal va gorizontal darzlar va siljishlar hosil bo’ladi. Ko’llar, sharsharalar hosil bo’ladi, daryolarning oqim yo’nalishlari o’zgaradi. Tog’li rayonlarda hayvonlar, o’simliklar ko’chkilardan halok va nobud bo’ladi. Vulqon otilishi etarlicha xavfga ega bo’lgan geologik hodisa hisoblanadi. Yer qatlamida sodir buluvchi, otiluvchi jarayonlar hozirgacha etarlicha o’rganilmagan. Meteorologik favqulodda holatlar. Meteorologik favqulodda holatlarga suv bosishlari, bo’ronlar, dovullar, girdoblar, suv toshqinlari, yer so’rilishlari, qor ko’chkilari, yer kuchishlari va boshqalar kiradi. Suv bosishi bu ma’lum hududni daryo, ko’l va dengizlar sathining ko’tarilishi natijasida vaqtinchalik suv bosgan hududlardir. Bu holat kuchli yomg’ir yogishi, mo’zliklarning tez yerishi, suv hovzalari va gidrotexnik inshootlar dambalarini buzilishi, dengiz tomondan daryolarga suvlarni shamol yoki sunami orqali haydalishida yuz beradi. Suv

bosishlari qisqa (bir necha soatdan bir necha haftagacha) va uzoq muddatli (2 haftadan ortiq) bo’ladi. Suv bosishi vaqtida odamlar sog’ligi va hayoti uchun real xavf tug’iladi, inshootlar va kommunikasiyalar vayron bo’ladi, uskunalar ishdan chiqadi, hayvonlar halok bo’ladi, suv ostida qolgan ekin va moddiy boyliklar yo’qotiladi. Bunda n tashqari suv bosish hududida hamda aholi ko’chirilgan joyda sanitar-gigenik va sanitar-epidemiologik holat yomonlashadi. Suv bosishidan ko’riladigan zararni kamaytirish uchun aholii o’rtasida ogohlantirish ishlari olib boriladi. Ogohlantirish ishlari ikki turga bo’linib uzoq muddatli va bevosita suv bosishi xavfi vujudga kelgan joyda amalga oshiriladi. Birinchi holatda profilaktik tadbirlar daryo, ko’llar hovzalarida va dengiz qirg’og’idagi suvdan qo’riqlash kompleks tadbirlari doirasida umumiy tartibda olib boriladi. Ogohlantiruvchi ishlarga suv bosishi xavfi vujudga kelganda Gidrometxizmatining signali va xabaridan so’ng kirishiladi. Odatda suvni tarqalib ketishini cheklash uchun chiqarish kanallari qaziladi, dambalar va himoya to’siqlari quriladi, yertulali binolar gyermitiklanadi, birinchi qavatdagi dyerazalar va eshiklar suv kirmaydigan qilib yopiladi. Avariya holatlari yuz berishi vaqtidakerakli jihozlar va materiallar, rezina etik zahiralari, kiyimlar, qumli xaltalar tayyorlanadi. O’lchash jihozlari, zarur holda kuzatish postlari o’rnatiladi. Amaliyotning ko’rsatishicha amalga oshirilgan ushbu tadbirlar yo’qotishlarni 60 % gacha kamaytiradi. Agar suv bosishi yuz byerib, odamlar suv bosgan zonada qolsa ularni qutqarish uchun qayiq, katyerlardan va odamni ushlab tura oladigan qo’ldan tayyorlangan boshqa vositalardan foydalanish mumkin. Bo’ron, dovul va girdoblar – bu favqulodda tez yuz beradigan havo yoki shamolning ko’p holatdagi katastrofik harakatidir. Ular atmosferadagi siklonik faoliyatlar natijasida yuz beradi. Bu favquloddagi holatlarning halokatli kuchi shundaki bunda o’rama quvursimon harakatdagi shamolning tezligi soatiga 100 km/s dan oshadi. Dovul eng quvvatli favquloddagi hodisalardan bo’lib, o’zining halokatli ta’siri bo’yicha yer qimirlashi bilan tenglashtiriladi. U kutilmaganda yuz beradi. Dovul quriqlikdagi qurilishlarni, aloqa va elektr tarmoqlarini, transport kommunikasiyalarini va ko’priklarni vayron qiladi, daraxtlarni sindirib tomiri bilan

su g’ uradi, dalalarni yalan g’ ochlaydi; dengiz yuzasida tarqalganda 10-12 m balanlikdagi ulkan to’lqinlarni hosil qiladi, odamlarni halok bo’lishiga olib keladi. Garmsel dovulning boshqa ko’rinishidir. U dovulga qaraganda past darajadagi nisbiy namlikka ega bo’lib, tuproq yerroziyasiga va yyerga e k ilgan ekinlarni yer bilan birga shamollatib q uritadi, tuproqka ko’madi, ekinlarni tomirini ochib tashlaydi. Bunga diametri bir necha o’n metrdan yuz metrgacha bo’lgan vyertikal, ba’zan qiyshaygan simyog’och ga o’xshash, tez aylanuvchi girdobni ham kiritish mumkin. Bo’ron va girdoblardan odamlarni shikastlanishi tananing har xil joyidagi yopiq jarohatlar, shishlar, sinishlar, bosh miya chayqalishi, qon oqadigan yaralanishlarda ko’rinadi. Ob-havoni bilishning zamonaviy usullari bo’ron yo’nalishi, uning tezligi haqida odamlarni bir necha soat, hatto bir necha kun oldin ogohlantirish imkoniyatini beradi. YAqinlashib kelayotgan xavf haqida ogohlantirilgandan so’ng tezlik bilan uni oldini olish tadbirlarini amalga oshirishga kirishishkerak. Mustahkamligi etarlicha bo’lmagan konstruksiyalarni va kranlarni mustahkamlash, binolardagi, tomdagi dyerazalarni, shamollatish tuynuklarini yopish lozim bo’ladi. SHamolga yo’nalishiga teskari eshik va dyerazalarni binodagi bosimni muvozanatlash uchun ochiq qoldirish lozim. Tomdagi, balkondagi tushib ketganda odamlarga jarohat etkazishi lozim bo’lgan buyum va jihozlarni chetga olishkerak. Tibbiy dori- darmonlar va bog’lash m aterial larini olib q o’ yishni unutmaslik tavsiya etiladi. Agar bo’ron, garmsel yoki girdobga ochiq dalada to’g’ri kelib qolinsa yerning chuqurroq joyiga, uraga va shunga o’xshash joyga yyerga iloji boricha zich yotib olish zarur bo’ladi. Suv toshqini - bu vaqtinchalik yomg’ir yoki tosh-shag’al aralash suv oqimi bo’lib kutilmaganda ko’p jala qo’yishi, qorlar yerishi, yer qimirlash yoki boshqa sabablarga ko’ra ko’l, suv hovzalarining dambalarini buzilishida yuzaga keladi. Katta massaga va yuqori tezlikka ega bo’lgan suv toshqini o’zining yo’lidagi binolarni, yo’llarni, gidrotexnik va boshqa inshootlarni vayron qiladi, alo q a va

elektr uzatish tarmoqlarini ishdan chiqaradi, bog’larni yo’q qiladi, haydalgan yerlarni yuvib ketadi, odamlar va hayvonlarni halok bo’lishiga sabab bo’ladi. Yer ko’chishi – o’z og’irligi ta’sirida ma’lum yer yuzasini balandlikdan pastga siljishi yoki so’rilishidir. Bu har xil sabablarga ko’ra yer yuzasidagi tuproq og’irligi muvozanatini buzilishi hisobiga sodir bo’ladi. Yer ko’chkisi aholi punktlarini vayron qilishi, qishloq xo’jalik ekinlarini yo’qotishi, transport kommunikasiyalarini, quvurlarni, elektr va aloqa tarmoqlarini izdan chiqaradi, gidrotexnik inshootlariga zarar etkazadi. Bundan tashqari u soylarni to’ldirib, suv yo’llarini to’sib qolishi va suv toshqini xavfini yuzaga keltirishi mumkin. Suv toshqini va yer ko’chishi xavfi vujudga kelgan joylardan odamlar piyoda yoki transport vositalarida xavfsiz joyga ko’chiriladi. Odamlar bilan birgalikda moddiy boyliklar va qishloq xo’jalik hayvonlarini ham ko’chirish ko’zda tutiladi. Yer ko’chishda odamlar ko’chki ostida qolishlari, har xil buyumlar va konstruksiyalarga urilishi yoki ularni odamlarga kelib urilishi natijasida jarohatlanishlari mumkin. Bunday holatlarda shikastlanganlarga tezlik bilan yordam ko’rsatish, zarur holda sun’iy nafas berish lozim. Qor ko’chish ham yuqorida qayd etilgan favqulodda holatlar kabi o’zining salbiy oqibatlariga ega. SHu sababli bunday xavflar mavjud bo’lgan tog’li rayonlarda aholini bu xavfdan ogohlantirish va himoyalash tadbirlarini doimiy yo’lga kuyish talab etiladi. Biologik favqulodda holatlar. YUqumli kasalliklar natijasida odamlar halok bo’lishiga va hayvonlarni qirilishiga sabab bo’lgan holatlar biologik favqulodda holatlar hisoblanadi. Ularga odamlarda uchraydigan sil, difteriya, dizenteriya, o’pka kasalligi va boshqalar, hayvonlarda uchraydigan oqsin , ko’tirish va boshqa kasalliklar kiradi. Agar ma’lum bir yuqumli kasallik ma’lum bir hududda epidemiya xarakterini olsa ushbu hududda favqulodda vaziyat e’lon qilinadi. Biologik favqulodda holatlarni yuzaga kelishiga biologik qurollardan foydalanish, tabiiy k o’ ngi lsiz hodisalar natijasida yuz byyergan sanitariyaga zid holatlar sabab bo’lishlari mumkin. YUqumli kasalliklarni qo’zg’ovchilarining organizmga kirishini bir necha yo’llari mavjud. Ular organizmga nafas olishda havo, ovqatlanish va suv ichish, og’izdan so’lak, ko’z yosh, burun suyuqligi, terini

shikastlangan joyi orqali, kasallangan qon so’ruvchi hashoratlarni chaqishi orqali yuqishi mumkin. YUqumli kasallik yuqtirilgandan keyin bir necha soat va bir necha kundan so’ng uning belgilari ko’zga tashlanadi. YUqumli kasalliklarni eng keng tarqalgan belgilari, issiqlik, tana haroratini oshishi hisoblanadi. Bunda bosh og’rishi, muskul va bug’inlarda og’riq paydo bo’lishi, umumiy kuchsizlik, siniqlik, ba’zan qayt qilish, ich ketish, uyquni buzilishi, ishtahani yomonlashishi kuzatiladi. Organizmga uzatilishi va ularga qarshi kurash bo’yicha infeksiyalar to’rt guruhga bo’linadi: 1) nafas olish yo’llari infeksiyalari; 2) ichaklar infeksiyalari; 3) qon infeksiyalari; 4) tashqi teri infeksiyalari.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi . Toshkent, ,,O’zbekiston", 1992 y. 2. Barkamol avlod - O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent « SHarq",1998 y. 3 .O’zbekiston Respublikasini Mehnat kodeksi Toshkent, 1996 y. 4.O’zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to’g’risida”gi Qonuni Toshkent, 1993 y. 5.V.S.Alekseev, E.O.Murodova, I.S.Dav ы dova. Bezopasnost jiznedeyatelnosti «Prospekt» Moskva-2006 g. 6.O. Q udratov, T. G’ aniev. Hayotiy faoliyat xavfsizligi. Toshkent. «Mehnat»-2004. 7. H .E. G’ oipov. Mehnat muhofazasi. Toshkent. «Mehnat»-2000. 8. O’ .R.Boynazarov. Hayot faoliyat xavfsizligi. Ma’ruza matnlari to’plami. Qarshi- 2000. 9. G’ .E.YOrmatov. Hayot faoliyat xavfsizligi (Ma’ruza matnlari to’plami), Toshkent-2003 10. Bezopasnost jiznedeyatelnosti. Pod ob щ ey redaksiey doktora texn. nauk, professora S.V.Belova. Moskva, «V ы sshaya shkola» 2003.

O'xshashlar

Favqulodda holatlar haqida ma’lumot va favqulodda holatlarning klassifikasiyasi

Favqulodda vaziyatlar bo’yicha komissiyalar. Favqulodda vaziyatlarda ishlarni tashkil qilish

Favqulodda vaziyatlar (FV) to’g’risida umumiy tushuncha. Favqulodda vaziyatlarda aholi

Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlar

Favqulodda vaziyatlarda fuqarolar muhofazasi