Po’lat oraliq qurilmalarni tayyorlash va montaj qilish - Transport - Referatlar

Po’lat oraliq qurilmalarni tayyorlash va montaj qilish

Yuklangan vaqt:

25.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2108.7939453125 KB

Ko'chirib olish

Po’lat oraliq qurilmalarni tayyorlash va montaj qilish Reja: 1. Po’lat oraliq qurilmalarni tayyorlash 2. Po’lat oraliq qurilmalarni montaj qilish

1. Po’lat oraliq qurilmalarni tayyorlash Po’lat ko’prik oraliq qurilmalari konstruksiyalari, asosan, zamonaviy asbob- uskunalar bilan jixozlangan maxsus zavodlarda tayyorlanadi. Butun texnologik jarayon konstruksiyaning tipi bilan, ya’ni yaxlit devorli yoki panjarali ekanligi bilan, aniqlanadi. Tayyorlash jarayoni elementlar bo’yicha oqim uslubida tashkil etiladi. Ushbu uslubga binoan zavod tsexlari va texnologik jarayon yaratiladi. Metallni tayyorlash qum purkagich apparatlari yordamida va boshqa qurilmalarda prokatni metall zakidan tozalashdan, prokatlash, tashish va taxlash jarayonida egilgan joylarini to’g’rilashdan iborat. Taxtali po’latlar taxta to’g’rilovchi, burchaklar burchak to’g’rilovchi valiklarda (rasm 1), profilli metall (shvellerlar, ikki tavrli to’sinlar) presslarda to’g’rilanadi. Rasm 1. Taxtali po’latlarni to’g’rilovchi valiklar: 1-taxta; 2-valiklar osilgan traversa; 3-majburiy aylantiriladigan valiklar Metallni ishlash razmetka qilishdan boshlanadi, ya’ni birikma boltlari uchun teshiklarning markazi va konturlari chizmadan metall yuzasiga ko’chiriladi yoki shablonlar bo’yicha belgilab chiqiladi. Razmetka qilish paytida maxsus instrumentlar (po’lat lentalar, lineykalar, sirkullar, chizgichlar va boshqalar), shablonlar bo’yicha belgilash paytida esa talab qilingan aniqlik va shablon bilan qilinadigan ish hajmiga qarab karton, yog’och, po’lat shablonlar qo’llaniladi. Metall yuzasida belgilangan konturlar va teshiklar markazlari o’tkir konussimon uchli sterjenga (kernga) zarba berish natijasida hosil bo’ladigan chuqurchalar orqali o’chmaydigan qilinadi. Qalinligi 20 mm gacha bo’lgan metallni qirqish mexanik usulda qaychilar yordamida yoki kislorodli qirqish orqali amalga oshiriladi. Mexanik qirqishdan

so’ng metall chetlarining strukturasi buzilishi, notekislik paydo bo’lishi sababli uning qirralari metall randalovchi yoki frezer stanoklari yordamida tekislanadi. Metallning qalinligi va rezakning shakli qanday bo’lishiga qaramasdan kislorodli qirqish keng tarqalgan. Bunda, rezak maxsus konstruksiyaga ega bo’lsa, metall qirralari tekis bo’lib chiqadi. Bundan tashqari, kislorodli qirqish jarayonni avtomatlashtirishga, bir vaqtning o’zida metallni bir necha rezak bilan qirqishga imkon beradi. Elementlarni tayyorlash elementning konstruksiyasiga, detallarni (metall taxtalar, burchaklarning) biriktirish turiga bog’liq texnologiya bo’yicha amalga oshiriladi. Payvandlangan elementlar asosiy tip hisoblanadi. Bu elementlar detallar birikmalarining yuqori sifatliligi, tayyorlashga ketadigan mehnat sarfining nisbatan kamligi bilan ajralib turadi. Payvandlangan elemntlarni tayyorlash, odatda, po’lat taxtalardan iborat bo’lgan detallarni konduktor ichida yig’ishdan boshlanadi. Misol sifatida qutisimon kesimli elementlarni yig’ish uchun mo’ljallangan konduktorni ko’rsatib o’tish mumkin (rasm 2). Yig’ilgan elementning detallari qo’lda bajariladigan qisqa (40-50 mm) payvand choklari - prixvatkalar bilan omonat biriktiriladi. Bundan so’ngra element konduktordan chiqariladi va payvandlashga beriladi. Rasm 2. Qutisimon kesimli elementni yig’ishga mo’ljallangan konduktor: 1-pnevmatik rasporkalar; 2-qisqa payvand choklari; 3-yuruvchi aravachaning roligi

Rasm 3. Payvanlash jihozi: a - payvandlash traktori; b – yarim avtomatik payvandlash uchun shlangli apparat; 1 – payvandlash kallagi; 2 – flyusli bunker; 3 – elektrodli sim kassetasi; 4 – o’zi yuruvchi aravacha; 5 – tutqich; 6 – simli shlang Payvand birikma choklari avtomatik usulda payvandlash agregati – traktor yordamida (rasm 3) amalga oshiriladi. Bunda, traktor siljishi va elektrod simlarning etkazib berilishi o’zaro moslashtirilgan. Payvandlash flyus qatlami – ochiq jigarrangli shishasimon kukun ostida olib boriladi. Flyus chokdagi erigan metallni havodagi kislorod va azot bilan reaksiyaga kirishishdan saqlaydi, chok metallining sifatini yaxshilaydigan legirlovchi qo’shimchalarga ega, shuningdek payvandchini yoy olovidan chiqayotgan yorug’lik ta’siridan himoya qiladi. Avtomatik payvandlash chokning yuqori sifatliligini, uning mustahkamligi elementning asosiy metalli mustahkamligidan kam bo’lmasligini ta’minlaydi. Burchak payvand choki sifatining yanada yuqori bo’lishi elementlarni “qayiqcha” usulida payvandlanganda ta’minlanadi. Elementning bunday holatida erigan metall yoyilib ketmaydi va chok yaxshi shakllanadi. Buning uchun turli aylantirgichlar (kantovateli) qo’llaniladi (rasm 4). Rasm 4. Aylantirgich: 1 – elektrod; 2 – flyus valigi

Qutisimon kesimli elementlarni tayyorlashda ikki yoyli avtomatlar qo’llaniladi (rasm 5). Payvandlash jarayonida elementning simmetrik qizishi chok metallining sovishi paytida uning deformatsiyalanishini oldini oladi, mehnat sarfini kamaytiradi va elementni tayyorlash muddatini qisqartiradi. Yarim avtomatik payvandlash paytida agregat qo’lda siljitiladi (rasm 3 ga qarang), elektrodli sim esa avtomatik ravishda etkazib beriladi. Bu usul qisqa choklar hosil qilishda yoki tor joylarni payvandlash paytida qo’llaniladi. Qo’lda payvandlashdan shift choklarini va qisqa choklarni (prixvatkalarni) hosil qilishda foydalaniladi. Bunda flyus qoplamali elektrodlar bilan almashtiriladi, payvandchi esa himoyalovchi niqob bilan ishlaydi. Zavodlarda karbonat angidrid gazi oqimi himoyasi ostida payvandlash usuli ham qo’llanilishi mumkin. Rasm 5. Qutisimon kesimli elementni ikki yoyli avtomat bilan payvandlash: 1-o’zi yuradigan aravacha; 2-yo’naltiruvchi roliklar; 3-sim etkazib beruvchi mexanizm; 4-flyus joylashtirilgan bunker; 5-simli elektrodlar kassetasi Parchinmixli elementlarni yig’ish paytida biriktiruvchi parchinmixlar uchun teshiklar hosil qilish “teshikli” yoki “teshiksiz” texnologiya bo’yicha amalga oshiriladi. “Teshikli” yig’ishda har bir detalda (taxtalarda, burchaklarda) kerner bilan belgilangan markazlar joylarida bosish (prodavlivanie) yoki parmalash yo’li bilan diametrlari loyihaviy o’lchamlardan 2-3 mm kichik bo’lgan teshiklar hosil qilinadi. Undan so’ngra element belgilangan loyihaviy o’lchamlarini ta’minlab beradigan konduktorda yig’iladi (rasm 6). Detallar diametri 16-20 mm bo’lgan montaj

boltlari va detallarning o’zaro siljishi oldini oladigan konusli gardishlar orqali biriktiriladi. Undan so’ngra, teshiklar parmalash stanoklarida loyihaviy diametrigacha parmalanadi, gardishlar diametri teshik diametriga teng bo’lgan probkalar bilan almashtiriladi va elementni parchinlash parchinlash skobasida (skoba ) amalga oshiriladi (rasm 7). 650-700 0 C gacha qizdirilgan parchinmixlar teshiklarga kirgiziladi va ular 800 kN gacha kuch bilan presslanadi. Rasm 6. Parchin elementini yig’ish Rasm 7. Parchinlash skobasi: 1- gardish; konduktor ramkasi 2-uzatma “Teshiksiz” yig’ishda teshiklarning markazlari elementlarning faqat tashqi detallarida belgilanadi. Bu erda ham element konduktor ichida yig’iladi. Buning uchun montaj boltlari va probkalar bilan to’ldiriladigan bir nechta “mayak” teshiklari parmalanadi, element konduktor ichidan chiqariladi va teshiklarni loyihaviy diametrgacha parmalashga, so’ngra esa parchinlash uchun yo’naltiriladi. Bu usulda teshiklar erini belgilash ishlari hajmi kamayadi, , operatsiyalar soni qisqaradi, detallardagi teshiklar bir biriga mos tushganda birikmalar sifati yaxshilanadi. SHu bilan birga elementlarni tayyorlash muddati va qiymati bir qancha ortadi. Hozirgi paytda, odatda, elementlarni parchinmixlar bilan emas, mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlar bilan biriktirish qo’llaniladi. Elementlarda montaj teshiklarini hosil qilish mas’ul operatsiyadir, chunki teshiklar erining aniqligi loyihaviy qurilish balandligini va oraliq qurilmalarni montaj qilish paytida teshiklarning bir - biriga mos kelishini ta’minlaydi. Element uchlarida teshiklarning o’zaro 80 mm li standart modul bilan joylashishi po’lat tekis ustiga qo’yiladigan konduktorlarni qo’llash orqali

ta’minlanadi (rasm 8). Konduktorning elementlar uchlarida joylashishi va uning elementning o’qiga nisbatan to’g’ri yo’naltirilganligi belgilar qo’yish bilan ta’minlanadi. Bunda bo’lishi mumkin bo’lgan hatolarning oldini olish uchun yuqori malakali ishchilar mehnatini qo’llash talab etiladi. Teshiklar o’rnini belgilash paytida konduktor elementga strubsina bilan mahkamlanadi, boltlar va probkalar bilan to’ldiriladigan “mayak” teshiklari parmalanadi, stanokda loyihaviy maydon ko’rinishi bo’yicha boshqa teshiklar ochiladi. Rasm 8. Montaj teshiklarini hosil qilish uchun qo’llaniladigan nakladnoy (ustiga qo’yiladigan) konduktor: 1-konduktor; 2-elementda parmalanadigan teshiklar; 3- element; 4-element o’qi; 5-konduktor o’qi; 6elementdagi teshiklar maydonining o’qi Montaj teshiklarini hosil qilishning boshqa usulida esa tekis konduktorlar o’zaro bikir biriktirilgan hajmli konduktor qo’llaniladi. Bunda montaj teshiklari maydonlarining loyihaviy joylashishi ta’minlanadi, lekin katta ishlab chiqarish maydonlarini egallaydigan, aniqligi yuqori darajada bo’lgan yirik gabaritli konduktorlar tayyorlash kerak bo’ladi. Elementlarning markirovkasi va gruntovkasi bo’yash sexida bo’yoq purkovchi jixozlarni qo’llash orqali amalga oshiriladi. Har bir elementning markirovkasi loyihada va ko’prik qurilishi amaliyotida qabul qilingan sxemaga mos keladi (rasm 9). Markalar elementlar uchlariga qo’yiladi va yorqin bo’yoq bilan doira ichiga olinadi. Gruntovka qilishdan oldin element har turli chang, kirlardan tozalanadi va detallar orasidagi tirqishlarni to’ldirish uchun shpaklevka qilinadi. Montaj birikmalarning kontakt yuzalari gruntovka qilinmaydi. Metallni korroziyadan himoya qilish uchun metall yuzalar birikmalarning friksion hossalarini pasaytirmaydigan va montaj oldidan tozalashni talab qilmaydigan maxsus tarkibli qatlam bilan qoplanadi.

Rasm 9. Oraliq qurilma elementlarini markirovka qilish sxemasi: a- ustki gorizontal bog’lamalarning markirovkasi; b-chap fermaning markirovkasi; vqatnov qismi va ostki gorizontal bog’lamalarning markirovkasi; g-o’ng fermaning markirovkasi Po’lat konstruksiyalarni zavodlarda tayyorlash jarayonida bajarilayotgan ishlarning va elementlar loyihaviy o’lchamlarining aniqligiga rioya qilishni ta’minlash uchun sistematik sifat nazorati olib boriladi. Nazorat har bir operatsiya tugallangandan so’ng (operatsiya nazorati) va konstruksiya tayyorlab bo’lingandan so’ng amalga oshiriladi. Bunda elementlarning gabarit o’lchamlari ta’minlanishiga, payvand choklarning sifatiga (ayniqsa yuqori mas’uliyatli choklarning) va montaj teshiklarining aniqligiga alohida e’tibor beriladi. Payvand choklarining nazorati tashqi ko’rik o’tkazish, gamma nurlar va ultratovush defektoskoplar yordamida tekshirish orqali amalga oshiriladi. Tayyorlangan konstruksiyalarning sifati kontrol yig’ish bilan tekshirib ko’riladi. Bunda kichik gabaritli konstruksiyalar (masalan, yaxlit devorli

to’sinlardan tashkil topgan kichik oraliqli oraliq qurilmalar) yig’ish sexida, yirik gabaritli konstruksiyalar esa sexdan tashqaridagi yig’ish maydonchasida yig’ib ko’riladi. Bir tipdagi konstruksiyalarni tayyorlashda, ShNQ 2.05.03-12 talablariga ko’ra, tayyorlangan konstrutsiyaning har beshinchisi nazorat uchun yig’ib ko’riladi. 2. Po’lat oraliq qurilmalarni montaj qilish Oraliq uzunligi 33,6 metrgacha bo’lgan yaxlit tashiladigan yaxlit devorli oraliq qurilmalar oraliqqa konsol kranlari bilan o’rnatiladi (rasm 10). Agar tayanchlarga yaqinlashish imkoniyati mavjud bo’lsa (yo’l o’tkazgichlar, estakadalar qurilishida yoki oraliq qurilma o’zanda yig’ilganda) strelali yoki kozlovoy kranlar qo’llaniladi. Oraliq uzunligi 45 metr bo’lgan to’sinli oraliq qurilmalar zavoddan keltiriladigan bloklarni montaj birikmalari bilan birlashtirilgandan so’ng konsol kranlari yordamida o’rnatiladi. Po’lattemirbeton oraliq qurilmalarni montaj qilishda kranlar yordamida avval asosiy ko’taruvchi po’lat konstruksiya o’rnatiladi. Undan so’ngra temirbeton plitalar strelali kranlar bilan joylashtiriladi, ular to’sinlar bilan ankerlar orqali birlashtiriladi va plitalar orasidagi ko’ndalang choklar armaturalanib betonlanadi. Rasm 10. Oraliq uzunligi 55 metr bo’lgan oraliq qurilmani montaj qilish: a va b – konsol krani bilan montaj qilish bosqichlari; 1-posangi; 2-GEPK 130 markali konsol krani; 3-oraliq qurilma bloki; 4-vaqtinchalik oraliq tayanch

Uch blokdan tashkil topgan, oraliq uzunligi 55 metr bo’lgan oraliq qurilmalarni konsol krani yordamida o’rnatishda vaqtinchalik tayanch 4 ustiga avval bir blok, keyin esa birlashtirilgan ikki blok o’rnatiladi (rasm 10 ga qarang). Bir oraliqli ko’priklarda yoki ko’p oraliqli ko’prikning eng chetki oralig’ida (ankerlovchi oraliq) oraliq uzunligi 66 metr va undan katta bo’lgan shaparak fermali oraliq qurilmalar inventar podmostlar (rasm 11, a) ustida yig’iladi yoki ularni yig’ish osma yig’ish bilan birga olib boriladi (rasm 11, b). Bloklarni yaxlit podmostlar ustida yig’ish yarusli yoki seksiyalar usuli bo’yicha olib boriladi. Yarusli usulda avval oraliq qurilmaning ostki belbog’lardan, qatnov qismidan va ostki bo’ylama bog’lamalardan iborat bo’lgan ostki yarusi yig’iladi. So’ngra fermaning elementlari, ko’ndalang va ustki bo’ylama bog’lamalari yig’iladi. Bunday usulda ostki yarus bo’ylama to’sinlarda harakatlanyotgan montaj kranidan tushayotgan bosimni qabul qiladi. Seksiyalar usulida yig’ishda ferma paneli to’laligicha yig’ib olinadi. Bu esa ikki paneldan tashkil topgan to’laligicha yig’ilgan ikki seksiyaning holati tekshirib bo’lingandan so’ng bir vaqtning o’zida uning montaj birikmalarini mahkamlashga (parchinlashga yoki mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlarni tortishga) imkon yaratadi.

Rasm 11. Oraliq qurilmani montaj qilish: a-yaxlit podmostlarda yarus usuli bilan; b- yaxlit podmostlarda seksiya usuli bilan; v- osma usul bilan; g – yarim osma usul bilan; d – osma muvozanat usuli bilan; 1- oraliq qurilmaning ustki yarusi; 2- portal krani; 3- oraliq qurilmaning ostki yarusi; 4- UMK-2 markali montaj krani; 5- anker; 6- posangi; 7- vantlari bor rom; 8- gidrodomkratlar; 9- vaqtinchalik oraliq tayanch; 10- tayanch obstroykasi Montaj qatnov qismida joylashgan strelali kran yoki podmostlar ustida harakatlanuvchi portal krani yordamida olib boriladi. Yo’l o’tkazgichlarni qurishda yoki oraliq qurilmalarni qayirlarda yig’ishda er ustiga yoki ishchi ko’prikchaga joylashtirilgan izlar bo’yicha harakatlanuvchi portal kranlari qo’llanilishi ham yaxshi samara beradi. Ko’p oraliqli ko’priklarning oraliq qurilmalarini montaj qilishning asosiy usuli osma usuldir (rasm 11, v). Bu usul ayniqsa qirqilmagan yoki konsol oraliq qurilmalarni yig’ishda ayniqsa maqsadga muvofiqdir. Qirqilgan oraliq qurilmalar osma usulda yig’iladi va ular biriktiruvchi elementlar bilan o’zaro birlashtirilgandan so’ng qirqilmagan sistemaga aylanadi. Ag’darilib tushishga qarshi turg’unligini ta’minlash uchun oraliq qurilmaning dum qismi doimiy tayanchga anker 5 bilan mahkamlanadi yoki posangi 6 o’rnatiladi. Mahalliy sharoitlarga ko’ra iloji bo’lganda eng ratsional variant sifatida vaqtinchalik tayanch 10 ni (rasm 11, g) qurib yarim osma usulda yig’ishga o’tishni tanlash mumkin. Vaqtinchalik tayanch, oraliq qurilmaning turg’unligini ta’minlashdan tashqari, fermalarning tayanch yaqinidagi elementlari mustahkamligini ham ta’minlaydi. Bunga elementlarni qo’shimcha metall bilan kuchaytirish orqali ham erishish mumkin, lekin bunday usul texnologik jihatdan murakkab va iqtisodiy jihatdan samarasizdir. Yana bir usul - tayanchlar ustiga vantli romlarni o’rnatishdir. Vantlardagi zo’riqishlar oraliq qurilmalarni yig’ish

jarayonida rom ustunlari ostiga joylashtirilgan gidrodomkratlar 8 bilan regulirovka qilinadi (sozlanadi). Vaqtinchalik oraliq tayanchlar ko’prik inventar konstruksiyalardan tuzilgan qoziqli poydevor ustiga quriladi (rasm 12,a). Suvning chuqurligi va yuklar katta bo’lganda vaqtinchalik tayanch rostverksiz shaklda temirbeton obolochkalar 6 dan va rigel 5 dan iborat bo’lishi mumkin (rasm 12, b). Montaj qilinayotgan sistemaning turg’unligi quyidagi tengsizlik orqali belgilanadi: Aylanish o’qi 0-0 ga nisbatan ag’daruvchi moment Mu konsolda joylashgan oraliq qurilmaning hususiy og’irligi g , uning bog’lamalari, elementlarni, ishchilarni, jihozlarni v va montaj krani Qkr ni tashib keltirish uchun mo’ljallangan kran osti temir yo’l izlari yuklaridan aniqlanadi. Bu yuklarning barchasi ishonchlilik koeffitsientlarining 1 dan katta bo’lgan ( γ fwNw ga, eguvchi momentlar esa My = ηγ fwMi ; Mxf’>1,0) tegishli qiymatlari bilan qabul qilinadi. Rasm 12. Vaqtinchalik oraliq tayanch: a- inventar elementlardan tuzilgan; b- temirbeton obolochkalardan tuzilgan; 1- ostki rostverk; 2-ustki rostverk; 3- vaqtinchalik tayanch; 4-qoziqli poydevor; 5- rigel; 6- obolochka Tutib turuvchi moment Mz anker oralig’i ustida joylashgan yuklar ( g va v ) dan aniqlanadi. Bu yuklar ishonchlilik koeffitsientlarining 1 dan kichik

bo’lgan ( γ fwNw ga, eguvchi momentlar esa My = ηγ fwMi ; Mxf’<1,0) qiymatlari bilan qabul qilinadi. (1) Hisobiy sxema rasm 13, a da keltirilgan. Vaqtinchalik tayanchga tushayotgan bosim rasm 22.13, b da keltirilgan hisobiy sxema bo’yicha aniqlanadi. (2) Ko’p oraliqli qirqilmagan ko’prikni yoki birlashtiriladigan qirqilgan oraliq qurilmalarni yig’ishda tayanchga tushadigan bosim quyidagi formula orqali aniqlanadi: (3) Bu formulada M0 –qirqilmagan oraliq qurilma tomonidan yoki qirqilgan oraliq qurilmani l1 oraliq chegarasida yig’ish paytida uning bog’lama elementlari tomonidan qabul qilinayotgan moment (rasm 13, v,g).

Rasm 13. Oraliq tayanchga tushayotgan bosimni aniqlash uchun hisobiy sxemalar: 1-bog’lovchi elementlar; 2- vaqtinchalik tayanch Oraliq qurilmaning shamolga qarshi bo’lgan tuguniga ko’ndalang shamol ta’sir etganda qo’shimcha zo’riqish R’uz hosil bo’ladi (rasm 13, v,g): (4) Bu formulada wn - qurilish hududi, inshootning balandligi va aerodinamik koeffitsientga bog’liq ravishda qabul qilinadigan shamol bosimining intensivligi (ShNQ 2.05.03-12 ning 2.24 bandiga qarang); hp – ferma belbog’ining balandligi; Npch - vaqtinchalik ko’prik polotnosi qalinligi bilan qo’shib hisoblaganda ferma qatnov qismining balandligi; kf - fermaning to’ldirish koeffitsienti (ferma belbog’lari va panjaralari

yuzalari yig’indisining ferma umumiy yuzasiga nisbati); hpch – shamol bosimining qatnov qismiga qo’yiladigan elkasi. Oraliq qurilmalarning montaji qurilish maydonchasi tarafidagi qirg’oqdan olib boriladi. Qurilish muddatini qisqartirish maqsadida bir oraliq tayanchdan ikki tomonga qarab ikki kran yordamida vazn tenglashtirilgan usuli bilan osma yig’ish olib boriladi (rasm 11, d rasmga qarang). Montaj qilinayotgan oraliq qurilmaning turg’unligini ta’minlash uchun tayanch biqinida podmostlar 10 quriladi va bu podmostlarda tayanch panellari yig’iladi. Yig’ishni boshlashdan oldin montaj sexida konstruksiyani tayyorlash amalga oshiriladi. Zavoddan keltirilgan elementlar loy, changlardan tozalanadi, kontakt yuzalariga qum purkagich apparatlar bilan ishlov beriladi va elementlar yirik qilib yig’iladi. Bunda tugunlarga nakladkalar, prokladkalar, fason taxtalari boltlar bilan mahkamlanadi. Qatnov qismining montaj bloki yirik ko’rinishda yig’ilgandan so’ng bog’lamalari bo’lgan ikki bo’ylama to’sindan iborat bo’ladi. Bunday konstruksiya montaj ishlarini engillashtiradi va yig’ish muddatlarini qisqartiradi. Osma montaj fermaning ustki belbog’lari bo’yicha harakatlanadigan maxsus montaj kranlari У MK-2 va MA С -16 yordamida olib boriladi. Elementlarni etkazib berish montaj qilib bo’lingan oraliq qurilmaning qatnov qismi ustida harakatlanadigan aravachalar vositasida amalga oshiriladi (rasm 11 ga qarang). Yig’ish paytida elementlar bir–biriga mustahkamligi yuqori bo’lgan boltlar, probkalar bilan biriktiriladi. Bu boltlar va probkalar birikmaning talab etilgan mustahkamligini, fermalarning loyihaviy geometriyasini ta’minlashdan tashqari zavodda teshilgan montaj teshiklarining aniq joylashishiga bog’liq bo’lgan qurilish balandligini ham ta’minlaydi. Boltlarning tortilishi maxsus dinamometrik klyuch vositasida nazorat qilinadi. Katta ko’priklar qiyin sharoitlarda (chuqurlik va oqim tezligi katta, daryo tubi grunlari qoyalardan tashkil topgan, kemalar qatnovi intensive bo’lganda va boshq.) qurilganda oraliq qurilmalarni stapel ustida bo’ylama surib montaj qilinadigan konveerli-orti usuli ko’p qo’llaniladi (rasm 14).

Rasm 14. Oraliq qurilmani bo’ylama surib konveerli-orti usuli bilan yig’ish: 1-stapel; 2- gidrodomkratlar; 3- kozlovoy kran; 4- avanbek; 5- tortuvchi lebedkalarning polispastlari; 6- katoklar; 7- surish uchun ostki yo’l; 8- surish uchun ustki yo’l Stapel 1 yaqinlashuv ko’tarmasi ustiga joylashtirilgan beton plitalardan iborat maydonchadir. Yig’ish ko’tarma ustida harakatlanadigan kozlovoy kran bilan olib boriladi. Oraliq qurilmaning yig’ilgan qismlari katoklar 6 bo’yicha (panjarali fermalar bo’lganda) yoki sirpanish tuzilmalari bo’yicha (yaxlit devorli konstruksiyalar bo’lganda) sirpanadi. Sirpanish qismining konstruksiyasi rasm 15 da keltirilgan. Rasm 15. Sirpanish moslamasi; 1-surilayotgan oraliq qurilmalar; 2-fanera listi; 3-polirovka qilingan po’lat list; 4-ishqalanishga qarshi prokladka; 5-tayanch plitasi; 6-rezina prokladka; 7-oboyma; 8-tayanch Tortish zo’riqishi polispastlarga 5 ega bo’lgan lebedkalar bilan, itarish zo’riqishi esa gidrodomkratlar 2 yordamida yuzaga keltiriladi. Surilayotgan sistemaning turg’unligini ta’minlash va fermalar elementlaridagi zo’riqishlarni kamaytirish uchun oraliq qurilmaga engil (massasi 1 tonna) fazoviy panjarali konstruksiya - avanbek 4 mahkamlanadi. Avanbekning uzunligini taxminan oraliq qurilma uzunligining 0,6 qismiga teng qabul qilinadi. Katta oraliqlarda, avanbek

bo’lgan taqdirda ham, ustida surish jihozlari bo’lgan oraliq tayanch qurishga to’g’ri keladi. Katta va sersuv daryolar ustidan qurilayotgan ko’priklarda oraliq qurilma qirg’oqda podmostlar ustida yig’iladi va u oraliqqa suzuvchi tayanchlar vositasida olib borib qo’yiladi (rasm 16). Inshootning oraliq qurilmalari qancha ko’p bo’lsa bunday usul shu qadar iqtisodiy jihatdan maqbul va maqsadga muvofiq bo’ladi. Oraliq qurilma 2 yig’ib bo’lingandan so’ng, odatda, telejkalar yoki katoklar vositasida pirslar bo’yicha daryo o’zani tarafga suriladi. So’ngra oraliq qurilma ostiga suzuvchi tayanchlar keltirilib ballast yo’qotilgandan (ya’ni ponton ichidagi suv chiqarib tashlangandan) so’ng oraliq qurilma pontonlarga o’rnatiladi. Ushbu suzuvchi sistema buksir vositasida oraliqqa olib boriladi va ballast hosil qilinib (ya’ni pontonlarga suv to’ldirilib) oraliq qurilma tayanch qismlariga tushiriladi. Rasm 16. Oraliq qurilmani suzuvchi tayanchlar ustida olib borish: 1-podmostlar; 2-montaj qilinayotgan oraliq qurilma; 3kran; 4-pirs; 5-suzuvchi tayanch Po’lat ko’prik qurilishining misoli (horij adabiyotlari asosida) Po’lat ko’priklar oraliq qurilmalarini montaj qilish uslublari rasm 12.56 da ko’rsatilgani kabi klassifikatsiyalanishi mumkin (mualliflar Nakai va Yoo, 1988 yil): 1. Montaj uslublarini tashkil qilish (1 - va 2 - holatga qarang). 2. Montaj progoni yoki fermalardan foydalanib montaj qilish uslubi (3 va 5 - holatga qarang). 3. Montaj qilishning konsol uslubi (4- holatga qarang). 4. Kengaytirilgan birlashtirish uslubi bilan montaj qilish (3- holatga qarang)

Rasm 17. Po’lat oraliq qurilmalarni qurish uslublari

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Fundamentals. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. ISBN-13: 978-1-4398-5234-7. - 574 pp. 2. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Superstructure Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-43985229-3 (eBook - PDF). – 734 pp. 3. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Construction and Maintenance. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5233-0 (eBook - PDF). – 646 pp. 4. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Seismic Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5232-3 (eBook - PDF). Visit the Taylor & Francis 722 pp. 5. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 3-qism. Temir yollardagi metall ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2016. – 168 b. 6. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 1-qism. Temir yollardagi tonnellar va quvurlar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2014. – 137 b. 7. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 2-qism. Temir yollardagi temirbeton ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, ToshTYMI, 2015. – 160 b.

O'xshashlar

To’sinli qirqilmagan va konsolli, arkali, romli va kombinatsiyalangan oraliq qurilmalar

To’sinli fermalardan tashkil topgan oraliq qurilmalarning konstruksiyasi

Po’lat ko’priklar haqida umumiy ma’lumotlar

Yaxlit to’sinli oraliq qurilmalarning konsruksiyasi

Po’lat ko’priklarni hisoblash