Leksik takror va gapda nutqning aktual bo`linishi - Tilshunoslik - Referatlar

Leksik takror va gapda nutqning aktual bo`linishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37 KB

Ko'chirib olish

Leksik takror va gapda nutqning aktual bo`linishi Reja: 1. So`z takrorining turlari 2. Gapning tema-rematik bo`linishi 3. Sinonimlarning almashib kelishi

TAYANCH IBORALAR: 1. Leksik takror 2. Badiiy asar matni 3. Personaj 4. Til iboralari So`zlarning matn ichida takrorlanib, frazalar aro bog`lanish vositasi sifatida ishlatilishi leksik takror deyiladi. Nutqning tushinarli, mantiqiy nuqtai-nazardan birin-ketin kelayotgan so`zlar so`zlovchining tilagini tinglovchiga keng ko`lamda yetkazilishini xisobga olib biz ko`pincha so`z takroridan, boshqacha qilib aytganda nutqning aktual bo`laklarga ajratishdan foydalanamiz. Odatda har qanday gap orqali ikki xil axborot jo`natiladi. Gapning birinchi qismida avvalgi matndan yoki vaziyatdan ma'lum bo`lgan xabar yetkazadi. Ikkinchisi esa muloqotning maqsadini ochib beruvchi yangi xabarda o`z aksini topadi. Aktual bo`linishning mohiyati shundan iboratki, u nutqning kommunikativ yo`nalishini aniqlashga yordam beradi hamda yangi xabar (axborot) matnning semantik yadrosini tashkil qilishini ko`rsatadi. Undan tashqari aktual bo`linish fikr xarakatning aniqdan noaniqqa, nutq jarayonida bir fikrdan ikkinchi bir fikrga o`tishga imkon beradi. Qolaversa, gaplarning muloqot paytida to`g`ri bog`lanishiga katta yordam beradi. SO`Z TAKRORINING TURLARI. So`z tarorining eng muqobil ko`rinishi -yondosh fraza va gaplarda bir so`zning yoki so`z birikmasining qaytarilib, ya'ni takrorlanib kelishidir. Misol :

1. Variant :"Жил на селе одинокий старик. Старик был слаб и нуждался в постаянном . Ухаживат за ним было некому" 2. Variant : «Жил на селе одинокий старик. Одинокий он был потому, что жена его была убита фашистской бомбой в первое дни Войны, и дети не вернулис с фронта» 3. Variant : "Жил на селе одинокий старик. На селе он жил с первого дня своего рождения." 4. Variant : "Жил одинокий старик. Жил он не много немало, а 83года, жил он и плохо и хорошо по – всякому бывало" Yuqorida keltirilgan misollardan ko ` rinib turibdiki , har bir variantning o ` z oldiga qo ` ygan kommunikativ maqsadi yo ` nalishi mavjud . " They were not themselves tempted.." " They lived indeed the strictly ordered life which Muriel imposed and ... An early age... Sinonimlarning almashinishi gaplararo aloqani amalga oishirish vositali sifatida. (ikkilamchi nominatsiya) Leksik takrorning o`rniga sinonim so`zlarning almashinib kelishi ham mumkin. Masalan: V. G. Qorolenqonning "Bez yazo`ka" nomli povestida asar qaxramoni Matvey Lozinskiy gox, Matvey, goh Lozinskiy, gox ko`z ko`rmagan kiyim kiygan baxaybat odam, gox paxmoq odam kabi nomlar bilan ataladi. Xar bir nutq iborasi shaxsning

yangi-yangi xislatlarni ochib, birinchidan matn qismlarining bog`lovchi vosita bo`lib kelsa, ikkinchidan personaj fe'l-atvorini ifodalovchi vazifa bajaradi. Badiiy asar matnida aksariyat-xolatlarda atoqli otlar takrorlanib keladi. Shuning uchun u yoki bu personaj qanday xislatlar soxibi bo`lishi mumkin degan savol tug`ilishi tabiiy. Ana shu savolga javob berish uchun matndan personajni tasniflagan til iboralarini topish kerak. Masalan: Mirzo Xoband, Baxromxon To`raning "Saodat" jurnalida bosilgan "Farg`ona sanamlari" maqolasidagi "Xon Oyim, Xon Poshsha Oyim," nomi bilan mashxur bo`lgan Umarxonning xotini; Qurbonjon dodxox (general), "Oloy malikasi", "Oloy viloyat xokimi", baland bo`yli go`zal ayol "Bilimdon vatanparvar onaxon" bo`lgan Alimqul sarkardaning xotinini va "sanam", "Oq bilak oyim", "Xon oyim" atamalarini ifodalovchi mien fazl Axad Soxibzoda ismli kishining xotini bo`lgan Roziya bibilarni ikkilamchi nominasiya orqali ifodalanishni fikrimizning dalili sifatida keltirish mumkin.

O'xshashlar

Gapning aktual bo‘linishi. Gapda so‘zlar tartibi

Gаpning аktuаl bo`linishi

Leksik paradigmalar. Leksik ziddiyatlar va ularning turlari

Gapda so’zlar tartibi

Leksik ma’no taraqqiyoti