Чет тили таълимида давлат таълим стандартлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

86.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Чет тили таълимида давлат таълим стандартлари Режа: 1. ДТСнинг умумий тавсифи 2. Чет тиллари бўйича ДТС ва уларда ўқувчиларни билим, кўникма ва малакаларига қўйилган талаблар. 3. Чет тиллар дарсларида ўқувчиларни билим, кўникма ва малакаларини бащолаш.

$www.arxiv.uz Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти ўқувчилар умумтаълим тайёргарлигига , савиясига қўйилган мажбурий минимал даражани белгилаб беради . ДТС таълим мазмуни, шакллари, воситалари, усулларини, унинг сифатини бащолаш тартибини белгилайди. Таълим мазмунининг ўзаги щисобланган стандарт воситасида мамлакат щудудида фаолият кўрсатаётган турли муассасалар (давлат ва нодавлат) таълимнинг барқарор даражасини таъминлаш шарти амалга оширилиди. ДТС ўз мощиятига кўра ўқув дастурлари, дарсликлар, қўлланмалар, низомлар ва бошқа меъёрий хужжатларни яратиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Умумий ўрта таълимнинг ДТС ўзининг тузилиши ва мазмунига кўра давлат, щудуд, мактаб манфаатлари ва воситалари мувозанатини акс эттиради щамда энг асосий ўқувчи шахси, унинг интилишлари, қобилиятлари ва қизиқишлари устиворлигидан келиб чиқади. ДТС бажариш Ўзбекистон Республикаси щудудида фаолият кўрсатаётган мулкчилик шакли ва иродавий бўйсинишидан қатъий назар барча таълим муассасалари учун мажбурийдир. Умумий ўрта таълим ДТС ишлаб чиқишда қуйидаги меъёрий щужжатлар асос қилиб олинди: «Таълим тў\рисида», «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тў\рисида»ги Ўзбекистон Республикасининг қонунлари; Ўзбекистон Республикаси Президентининг таълим-тарбия ва кадрлар тайёрлаш тизимини ислощ қилиш билан фармонлар, фармойишлар ва асарлари; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Мащкамасининг «Узлуксиз таълим тизими учун ДТС ишлаб чиқиш ва жорий этиш тў\рисида» 1998 йил 5- январдаги 5-сон щамда «Ўзбекистон Республикасида умумий ўрта таълимни ташкил этиш тў\рисида» 1998 йил 13 майдаги 203-сон қарорлари; ЎзРСТ 1.0-92, Ўзбекистон Республикасининг Давлат стандартлаштириш тизими;$ $www.arxiv.uz ЎзРСТ 1.1-92, Ўзбекистон Республикасининг Давлат стандартлаштириш тизими. Ўзбекистон Республикасининг стандартини ишлаб чиқиш, келиши, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш тартиби; ГОСТ 1.5-93. Давлатлараро стандартлаш ишларини олиб бориш қоидалари. Стандартларини тузилиши, баёни, расмийлаштирилиши ва мазмунига бўлган талаблар; ЎзРСТ 1.9-95. Ўзбекистон Республикасининг Давлат стандартлаштириш тизими. Тармоқлар стандартларини ишлаб чиқиш, келишиш, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш тартиби. Умумий ўрта таълимнинг Давлат таълим стандарти қуйидаги принципларга таянган щолда ишлаб чиқилди. - давлат таълим стандартнинг давлат ва жамият талабларига, шахс эщтиёжига мослиги; - ўқув дастурлари мазмунининг жамият ижтимоий-иқтисодий тараққиёти щамда фан-техника ривожланиши билан бо\лиқлиги; - умумий ўрта таълимнинг бошқа таълим турлари ва босқичлари билан узлуксизлиги ва таълим мазмунининг узвийлиги; - умумий ўрта таълим мазмунининг инсонпарварлиги; - таълим мазмунининг Республикадаги барча щудудларда бирлиги ва яхлитлиги; - умумий ўрта таълимнинг мазмуни, шакли, воситалари ва усулларини танлашда инновация технологияларига таяниш; - педагогик тафаккурда қарор топган анъанавий қарашлар билан «Таълим тў\рисида» ва «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» Қонунларида ифодаланган талабларнинг узвийлиги: - ил\ор демократик хорижий мамлакатларнинг таълим сощасида меъёрларни белгилаш тажрибаларидан миллий хусусиятларнинг щисобга олган щолда фойдаланиш. Умумий ўрта таълим 2 босқичдан иборат бўлиб, бошлан\ич (1-4 синфлар) ва умумий ўрта таълим (1-9 синфлар)ни қамраб олади.$ $www.arxiv.uz Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти бишлан\ич щамда умумий ўрта таълим нищоясида ўқувчилар эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма ва малакаларининг минимал даражасини белгилаб беради. Щар бир синф якунида ўқувчилар эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма ва малакалар таълим предметлари бўйича ишлаб чиқилган ўқув дастурларида ўз аксини топган. Ўқувчи чет тилларидан бирини ўрганиш жараёнида қуйидаги билим, кўникма ва малакаларини эгаллаши шарт: - чет тилидаги матнларни (19 дақиқада 350 та сўз) ифодали ўқий олиш; - содда мазмундаги матнларни тушуниш; - матнларда ифодаланган турли даражадаги ахборотларни тушуниш; - 100-120 сўздан иборат бўлган ўртача мураккабдаги маттни чет тилидан она тилига ва она тилидан хорижий тилга таржима қила олиш; - ўқиш китобига таянган щолда о\заки нутқ кўнималарига эга бўлиш; - конимикатив мақсадларга йўналтирилган о\заки мулоқот кўнималарига эга бўлиш; - диологик ва монологик кўникмаларига эга бўлиш; - сущбатдошнинг нутқини тушуна олиш; - матндан диалог кўчира олиш; - ўқилган ёки эшитилган матнга таянган щолда режа тузиш ёки тезис ёза олиш; - табрикнома ва мактуб ёза олиш. Ўзбекистон Республикасида щаётнинг барча сощалари-фан, маданият, ишлаб чиқариш бўйича халқаро алоқаларнинг ривожланиши ва кенгайиши мутахассислик хорижий тилни билиши заруриятини келтириб чиқарадики, «Таълим тў\рисида»ги Қонун, «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» щам шуни талаб этади. Бу умумтаълим ўқув предмети сифатида хорижий тил мақомини оширади. Бу жамиятнинг иқтисодий-ижтимоий, илмий техникавий ва умуммаданият тараққиётининг амалий омили, тил тайёргарлиги эса$ $www.arxiv.uz узликсиз таълимнинг уни халқчиллаштиришнинг мущим қисми бўлиб қолади. Мазкур ўқув предметнинг асосий мақсади ўқувчиларни хорижий тилни турли шакллари орқали муомала воситаси сифатида эгаллаши. Давлат стандарти хорижий тилларни ўқитиш бўйича асосий меъёрий даража щисобланиб уни эгаллаш мактаб турлари ва ўқув курслари щусусиятидан қатъий назар мажбурийлик ва унинг низомлари ўқувчиларни хорижий тилларни эгаллаши минимал даражасига минимал балл, минимал бащо бериши лозим. У узлуксиз таълим тизимини амалга оширишидан, ўқувчиларнинг мактабни битирганларидан кейинги фаолиятида хорижий тилларни янада чуқурроқ ўрганиш ва уларни бевосита қўллаш учун асос бўлиб хизмат қилади. Мазкур мақсад нутқ фаолиятининг турли кўринишлари, хорижий тилда сўзлашувнинг турли усулларини назарда тутади. Сўзлашувнинг диалог ва монолог шакллари, ўқиш, нутқни эшитиш орқали англаш, ёзиш (эшитиб тушуниш). Тилнинг амалий асосини эгаллаш ўрта мактабда етарли даражада мустащкам ва барқарор бўлиши лозимки, бу академик лицейлар ва касб- щунар коллежларида яна мукаммал ўрганиш мувоффақитини таъминлайди. Амалий мақсад тарбиявий, таълимий ва мақсадларни ривожлантириш мазмун орқали амалга оширилади. Таълимнинг тарбиявий ащамияти қуйидагиларда акс этади: ўқувчилар шахсини шакллантириш, щамжищатлик, дўстлик ва халқлар ўртасидаги ўзаро тушуниш туй\уларини ривожлантириш, дунёга қиёсий – хиссий муносабатда бўлиш, ўз маданияти, тили ўрганиётган халқлар маданиятига ижобий муносабатда бўлиш, хорижий тилга ўрганиш мущимлиги ва унинг алоқа воситаси сифатида фойдаланиш эхтиёжини тушуниш. Ўқитишнинг таълимий мақсади қуйидагилардан иборат: ўқувчиларнинг фиологик ва умумий дунёқарашини, мантиқий фикрлашни ривожлантириш, тили ўрганаётган мамлакатнинг ўрф одатлари, анъаналари$ $www.arxiv.uz билан таништириш, миллий ўзлиги ва миллий маданиятлар эришган ютуқларини чуқур англаш; умуминсоний маданият ривожини англаб етиш. Ўқувчиларнинг ижодий фаолияти билан белгиланадиган таълимнинг ривожланиш мақсади қуйидагиларда акс этади: алоқанинг янги щолатларида тил бўйича эгаллаган билим, кўникма ва малакаларни тащлил қилиш, бир тизимга солиш, таққослаш, умумлаштириш ва ижодкорона қўллашни ривожлантириш, ўқувчиларнинг тил бўйича щозиржавоблиги, мустащкамлигини шакллантириш, хорижий тиллар сощасида кейин щам мустақил равишда ўз билимини оширишга ундаш. Хорижий тилларга ўрганиш вазифалари қуйидагилардан иборат: Хорижий тилни эгаллаш кўникмаларини шакллантириш ва жамоатчилик фаолияти учун зарур бўлган воситалар билан таъминлаш, ижтимоий-маъиший, ижтимоий-маданий, ижтимоий-сиёсий, расмий ишбилармон доираларда мулоқотга ўргатиш, тил қобилиятини шакллантиришни таъминлаш, тили ўрганилаётган мамлакат маданиятини яқиндан таништириш. «Хорижий тиллар» учун ўқув режаси 510 соат ажратилган бўлиб, V - IX синфлар бўйича қуйидаги тақсимланган. Синфлар V VI VII VIII IX Жами Хафталик ўқув соатлар миқдори 3 3 3 3 3 Йиллик ўқув соатлари миқдори 102 102 102 102 102 510 Хорижий тилларни ўқитиш асосий компонентлари қуйидагилар: ўқитиш материали (тил, нутқ), турли нутқий фаолият турларида билим, кўникма, малака, фанмазмуни (мавзу, мулоқот, матнлар, щолатлар), этник-маданий материал (лингвомамлакатшунослик, мамлакатшунослик). Минимум лу\ат тарзида расмийлаштирилган, о\заки нутқдан фойдаланишнинг лексикграмматик минимум – 700 дан 800 лексик бирлик$ $www.arxiv.uz (ЛБ)(лексика мулоқот мавзулари бўйича гурущланади); ўқиш, таниш ва тушуниш учун рецептив лексик-грамматик минимум камида 1800 – 2000 ЛБ. Тил бўйича билим, кўникма ва малаканинг шаклланиши: - талаффуз, ощангграфика; - нутқнинг лексик томони: продуктив ўзлаштириш учун 800 ЛБ, шу жумладан, о\заки нутқни ривожлантириш учун зарур бўлган сонлар, олмошлар, педагоглар, бо\ловчилар; ўқувчиларнинг потенциал лу\ атини кенгайтириш учун мурожаат сўз воситалари билими; - нутқнинг грамматик томони; - щам продуктив, щам рецептив ўзлаштириш учун грамматик материал; синтактик (содда ва қўшма гаплар); морфология – сўз туркумлари; артикль, сифат (даражалари), равиш, феъл (феъл тушунчаси- бо\ланиш, тузулиш ва оддий щам мураккаб замон формалари, феълнинг атоқли формалари). I - Щар бири учун зарур бўлган таълим сощаси асосларини мақсадли, тизимли бўлиши учун мазмунининг минимал щажми. Мазкур даража билимни кенгайтириш ва чуқурлаштириш учун пойдевор бўлиб хизмат қилади. II - даража бу кўпчилик ўқувчилар учун асосий оптимал билимлар щажми щисобланиб, минимал даражада ўрганилаётган маълумотлар тў\рисида анчи тўлиқ, чуқур тасаввурга эга бўлишни таъминлайди, янги маълумот билан кенгайтиради. Бироқ, умумтаълим доирасидаги билимлардан ташқарига чиқмайди. III -максимал юқори даража. Асосий дастур билимларидан қўшимча маълумотларни жалб этган щолда ижодкорона фойдаланишдан иборат бу даража хорижий тилни эгаллашдан манфаатдор, уни чуқур ва муваффақиятли ўрганувчан ўқувчиларга қаратилган, мазкур даража ўқувчиларни академик лицейлар ва касб-щунар коллажларида хорижий тилларни ўрганишга тайёрлайди. Нутқ фаолиятининг турларини эгаллаш даражасини ўлчаш усуллари:$ $www.arxiv.uz IX -синф битирган ўқувчилар қуйидагини англашлари ва билишлари зарур: - ўқиш-ифодали ўқиш малакасини эгаллаш, ўқиш топшириқлари асосий щабарни ажратиб олишдан (танишиб ўқиш) қатъий назар матн мазмунини чуқур тушуниш ва ўзлаштириш, улардаги ахборотни аниқ қилиб бориш; - бутун ахборотни ажратиб олиш (ўрганиб ўқиш); - керакли ва қизиқтирувчи ахборотни ажратиб олиш (танлаб ўқиш). Асосий мазмунни тушуниб ўқиш (танишиб ўқиш)ни асосий меъёрий ва мажбурий деб қараш мақсадга мувофиқ. Назорат бирликлари – бо\ланган матнлар; назорат учун материал – мураккаб бўлмаган бадиий, илмий-оммабоп, публицистик (газета ва журнал мақолалари) матнлар ва бошқалар. Ўрганиш кўрсаткичлари –ўқиш техникаси ва тезлиги (300 сўз 10 минут), орфографик ва ощанг тў\рилиги, ифодалилик, матн щажми, ўқишга сарф бўлган вақт; 5 % нотаниш сўзни ўз ичига олган фактли ахборотнинг камида 80-90 % ни тушуниш (ўрганиб ўқиш) тахмин, икки тилли лу\ат сўз ясалиши орқали очилади; щажми 1,5 –2 бет, 70 % гача ўрганилмаган сўздан иборат матннинг асосий мазмуни (\ояси)ни тушуниш. Шунингдек ўқувчилар ўрганилаётган тилда болалар учун мўлжалланган газеталар, ўсмирлар журналларини кўра олишлари ва уларни қизиқтирувчи мақолани ажрата олишлари лозим. Сўзлашув (о\заки нутқ)-о\заки нутқ мулоқати кўникмасини икки йўналишда эгаллаш: - ўқиш базасида(китоб орқали воситали алоқа); - мулоқотнинг типик щолатларида оддий коммуникатив вазифаларни ечиш жараёнида. Кутиладиган нутқий мащсулот щар хил турдаги диалогик, монологик ва полилогик нутқдан иборат: сўров, фаолиятга ундов, фикрлар алмашуви, фикрлаш, мубощаса. Диалог турлари: этикет щарактердаги диалог, сўров-диалог (интервью), ундовчи диалог, диалог – фикрлар алмашуви, диалог – сущбат.$ $www.arxiv.uz Текшириш учун материал – нутқ предметини акс эттирувчи нутқ щолатлари йи\индиси; ўрганиш кўрсаткичлари – сущбатдошни тушуниш (камида 80 %) даражаси, щар бир сущбатдош луқмаси миқдори, луқма- саволга жавоб бериш ва диалогни давом эттиришга ундаш киради. Монологик фикр билдириш - қисқа тасвир, билдирув, репортаж, тавсиф, щикоя, шарх ва бошқалар; тили ўрганилаётган мамлакатда қабул қилинган нутқий этикет формулаларни ишлатиш. Назорат учун материал мулоқат мущитини, мавзуни акс эттирувчи щолатлар жамланмаси. Ўрганиш кўрсаткичлари: фикр билдиришнинг коммуникатив вазифага муносиблиги, тил моделлари бўйича кўрилган нутқий иборалар миқдори, камида 10-12 иборани айтиш. Аудирлаш – эшитиш кўникмаси ва сущбатдошнинг нутқини тушуниш, ёзувдаги аутентик матн (тўла ва аниқ тушуниш, асосий мазмунни тушуниш); кам миқдордаги нотаниш сўзлардан иборат, бу сўзлар маъносини контексттдан ёки она тилидаги ўщшашликдан аниқлаш мумкин бўлган матнни тушуниш. Ёзма нутқ - матнлардан кўчирма олиш; ўқилган ёки эшитилган матндан гапириб бериш учун режа ёки тезис тузиш; табрикнома ёзиш, тили ўрганилаётган мамлакатнинг нутқий этикет формулалардан фойдаланиб қабул қилинган истакларини билдириш; дўстлик мактубини ёзиш; таклиф қилинган мавзуда иншо ёзиш, долзарб иш қо\ози – ариза, тушуниш хати, анкета, автобиография, телеграмма, бланка тўлдириш; халқаро конверт, бандерол, посилкага манзил ёзиш, берилган мавзу бўйича нутқ ёзиш ва уни расмийлаштириш; ўртача мураккабликдаги 100-120 сўздан иборат щажмдаги матнни она тилидан хорижий тилга ёки хорижий тилдан она тилига таржима қилиш. Нутқий фаолият турларини бундай муносабати ўқувчиларнинг индивидуал ўзига хосликларини щисобга олган щолда ривожлантириш имкониятни беради. Назоратни бетараф эксперт комиссияси амалга оширади. Иш мактаб дарси шароитида ўтказаилади, барча ўқувчилар бирваракайига ишлашади,$ $www.arxiv.uz бажариш шакли эса алощида. Анъанавий усуллар билан барча ноанъанавий усуллар щам (тест) қўлланилади, ўқувчи албатта эришиш мумкин бўлган ва нимага эриша олишини аниқлаш учун рейтинг (даражали) усули щам фойдаланилади. Бу турли даражаларни белгилаш мезони бўлиб коммуникатив малака мураккаблигига хизмат қилади, у ўз навбатида коммуникатив вазифа мураккаблиги даражасига асосланган. Режаланган иш доирасидаги ўргатишнинг турли даражалари ва улар ташхиси ўқитувчи учун щам мущим. Ўқувчи учун – ўқув мотивациясини сақлаб туриш, ўқитишни давом эттириш кейинги йўлни танлаш учун асос воситаси. Ўқитувчи учун – бу иқтидорли ўқувчини ўз вақтида ил\аш, уни қўллаб-қувватлаш, шунингдек қийин ўзлаштираётган ўқувчиларни кўздан қочирмай ўз вақтида чора кўриш.$ www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Тили ўрганилаётган мамлакатлар щақидаги географик , сиёсий - маданий расмлар ва плакатлар . 2. Ўрта мактабда чет тили ўқитишнинг умумий методикаси А . А . Миролюбов , И . В . Ращмонов , В . С . Цутлин тахрири остида М . Просвешение 1967. 199-248 б. 3. Н.И.Гез, М.В.Ляковицская, А.А.Миролюбов. Методика обучения иностраннўм язўкам в средней школе.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Тили ўрганилаётган мамлакатлар щақидаги географик , сиёсий - маданий расмлар ва плакатлар . 2. Ўрта мактабда чет тили ўқитишнинг умумий методикаси А . А . Миролюбов , И . В . Ращмонов , В . С . Цутлин тахрири остида М . Просвешение 1967. 199-248 б. 3. Н.И.Гез, М.В.Ляковицская, А.А.Миролюбов. Методика обучения иностраннўм язўкам в средней школе.

O'xshashlar

Чет тили таълимида ўқувчиларни фаол лугатини шакллантириш

Чет тили дарси ва уни режалаштириш

Урта ва олий мактаб чет тил таълимида изчиллик муаммолари

Урта ва олий мактаб чет тил таълимида изчилликни таъминлаш технологияси

Чет тили ўқитиш методикасининг бошқа фанлар билан алоқаси