Tuyoqning teri asosi va yumshoq to’qimalari kasalliklari - Tibbiyot - Referatlar

Tuyoqning teri asosi va yumshoq to’qimalari kasalliklari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45.5 KB

Ko'chirib olish

Tuyoqning teri asosi va yumshoq to’qimalari kasalliklari. Reja: 1 . Tuyoqlarning revmatik yallig’lanishi. 2 . Yumshoq tovon tog’ayi nekrozi. 3 . Tuyoq bo’g’imining yiringli yallig’lanishi. 4 . Barmoqlarda nekrobakterioz va oqsil kasalliklaridan kelib chiqadigan asoratlar.

Tayanch iboralar: tuyoqlarning revmatik yallig’lanishi. Tuyoq suyagining o’z o’rnidan siljishi. Hayvon shamollashi. Oziqlantirish tartibining buzilishi. Allergik kasallik. Antigistaminli vositalar. Teri matserasiyasi. Tuyoq suyagining nekrozi, bukuvchi paylarning nekrozi. Paraxondral flegmona. Pay qinlarining nekrozi. Nekrobakterioz. 1 . Tuyoqlarning revmatik yallig’lanishi yoki boshqacha qilib aytganda tuyoq devori teri asosining diffuz – seroz yallig’lanishi hamma tuyoqli hayvonlarda, ammo ko’pincha otlarda kuzatiladi. Kasallik o’tkir va surunkali kechadi. Surunkali kechganda tuyoq suyagi o’z o’rnidan siljiydi, tuyoq kapsulasi esa deformatsiyaga uchraydi. Asosan ikkala oldingi oyoqlar, ayrim hollarda orqa oyoq tuyoqlari zararlanadi. Etiologiya. Kasallik hayvonlarni noto’g’ri saqlash va oziqlantirishdan kelib chiqishi ilgaridan ma’lum. Hozirgi vaqtda bir qator olimlar bu kasallikni quyidagi sabablardan kelib chiqishini ta’kidlaydilar: 1. Hayvon shamollashi, ya’ni qizib turgan otga sovuq suv ichirish yoki sovuq suvda cho’miltirib, uzoq vaqt shamolda olib qolish. 2. Oziqlantirish tartibining buzilishi. Roj, arpa, bug’doy, no’xat va boshqa oqsilga boy yoki sifati buzilgan va mog’orlagan oziqalarni yedirish. Bunday hollarda otlarda sanchiq, qo’ylarda esa damlash belgilari kuzatiladi. Qo’zilarni so’li yoki beda bilan boqqanda ham bu kasallik rivojlanishi mumkin. 3. Tuyoqning teri asosiga uzoq vaqt mexanik ta’sir qilish. Masalan hayvonlarni temir va suv yo’llari orqali, avtotransportda tashish, yaylovda uzoq masofaga yurgizish, charchash. 4. Ayrim dori vositalarini (sabur, kerosin va boshq.) ko’p miqdorda va noto’g’ri qo’llash. 5. Ayrim infeksion kasalliklarning asoratlari – inflyuensa, yuqori nafas olish yo’llarining yallig’lanishi va hokazo. 6. Bola tashlash va tug’ishdan keyingi asoratlar. 7. Hozirgi davrda bu kasallik negizida allergiya yotadi deb hisoblanadi. Ikkilamchi sabablarga tuyoqlar shaklining buzilishi (yalpoq yoki qisiq tuyoqlarda), yurak faoliyatining buzilishi kiradi va boshq. Patogenez. Ot tuyog’ida qon tomirlar kuchli rivojlangan bo’lib, ular qattiq to’qimalar – tuyoq devori va tuyoq suyagi orasida joylashadi. Kasallikning dastlabki 12–36 soatlarida bu yerda giperemiya, so’ng yallig’lanish rivojlanadi. Ekssudat miqdori ko’payishi bilan tuyoq devori teri asosining varaqchalari siqiladi va hayvon kuchli og’riq sezadi. Hayvonga yordam berish muolajalari o’z vaqtida bajarilsa, ekssudat so’rilib ketadi va hayvon tezda tuzaladi. Boshqa hollarda jarayon surunkali shaklga o’tib, teri asosi va tuyoqning barcha elementlarida qaytarib bo’lmaydigan o’zgarishlar rivojlanadi. O’zgarishlar mexanizmi yaxshi o’rganilgan: hayvon og’riqni sezishi tufayli oyoqlarini iloji boricha oldinga chiqarib, tuyoqning tovon qismiga bosishga intiladi. Bunday holatda barmoqni chuqur bukuvchi payi kuchli taranglashadi va tuyoq suyagini orqaga va yuqoriga tortadi. Tuyoq suyagi o’zining ko’ndalang o’qi atrofida aylanadi va tabiiy o’rnidan siljiydi, teri asosining varaqchalari esa biriktiruvchi to’qimali varaqchalaridan

ajraladi va bu yerda ikkilamchi yallig’lanish jarayoni boshlanadi. Teri asosining tuyoq devori shoxsimon moddasini hosil qilish xususiyati buzilganligi sababli tuyoq devorida patologik halqalar (“kirpisimon tuyoq”) paydo bo’ladi. Jarayon surunkali kechganda tuyoq suyagi asta – sekin tik holatni egallaydi va tuyoq kaftining teri asosini siqadi. Tuyoqning kaft sohasidagi to’qimalar atrofiyaga uchraydi, pastga bo’rtib chiqadi va ayrim hollarda teshiladi. Davolash. Teri ostiga, barmoq arteriyalari atrofiga 1,5–2 ml dan 1:1000 nisbatdagi adrenalin yoki 2 % li novokain bilan adrenalin aralashmasi yuboriladi. Kasallikning birinchi soatlaridan antigistaminli vositalarni qo’llash yaxshi samara beradi (I. Dits, G.S. Kuznetsov), amaliyotda ko’pincha teri ostiga 0,3–0,4 g dan dimedrol yuboriladi. Agar revmatik yallig’lanish organizmning keskin sovqotishidan kelib chiqqan bo’lsa 10,0 geksametilentetramin, 10,0 natriy salitsilati va 2,0 kofeinlarnng 200 ml fiziologik eritmasidagi aralashmasi qo’llaniladi. Ko’rsatilgan aralashma bir marotaba vena ichiga yuborishga mo’ljallangan. Inyeksiyalar 3–5 kun mobaynida har kun bajariladi. Yoki kunaro vena orqali 3–4 % li natriy bikarbonati bilan 10 % li natriy salitsilati yuboriladi. Dori vositalarini qo’llash bilan birgalikda ratsiondan donli ozuqalar chiqariladi va hayvonlarga beriladigan suv miqdori chegaralanadi. Tuyoqlardagi og’riq pasayganda hayvonlarni asta–sekin yurgizib turish lozim. 2. Yumshoq tovon tog’ayi nekrozi otlarda uchraydi. Kasallik tog’ayni o’rab turuvchi tarqoq yumshoq kletchatkaning flegmonasi bilan harakterlanadi. Flegmona oqibatida tog’ayning nekrozi rivojlanadi. Etiologiya. Flegmonozli jarayon bir tuyoq yoki taqa bilan qarama–qarshi turgan tuyoqning tuyoq aylanasi va yuqoriroq joylashgan to’qimalarga keltirilgan yirtilgan – lat yegan jarohatlar (“zasechka” rus.) og’irlashishi natijasida hosil bo’ladi. Zasechkalar sabablari quyidagi omillardan kelib chiqadi: 1. Oyoqlarning noto’g’ri – keng qo’yilishi, bunda oyoq oldinga chiqarilganda u bo’rtiq tomoni ichkariga qaratilgan yoysimon yo’nalishda harakatlanadi; 2. Taqalovchi temirchining ishi sifatsiz bo’lganda – tuyoq shoxini yetarlicha kesmaslik, tuyoqning ichkariga qaragan devor chetini haddan ziyod kesish, taqaning ichki shoxini juda enli qilib yasash, taqa tishlari haddan ziyod uzun bo’lishi va tashqariga qarab qiyshayib turishi, mix uchlari sifatli qaytarilmaganligi; 3. Otlarni saqlash va ekspluatatsiya qilish sharoitlari – sirpanchiq va notekis yo’l, chuqur qor, otlarni bir–biriga yaqin joylashtirish; 4. Otlarni noto’g’ri boshqarish va boshq. Kam hollarda flegmonozli jarayon atrof to’qimalardan o’tadi (pododermatit, gangrenozli dermatit va boshq.). Patogenez. Flegmona rivojlanishi natijasida yumshoq tovon tog’ayiga boradigan qon tomirlar trombozi hosil bo’lib, uning nekrozi boshlanadi. Flegmonalar abssessga aylanib yorilganda o’rnilarida yaralar hosil bo’ladi. Tog’ay nekrozi qisman va tarqalgan bo’lishi mumkin. Tog’ayning o’lgan qismlari sarg’ish – yashil rangda bo’lib, atrofida granulyatsion yoki kechiktirilgan holatlarda biriktiruvchi to’qima o’sadi.

Klinik belgilar . Ot oqsaydi. Yumshoq tovon sohasida og’riqli shish va infeksiyalashgan jarohat kuzatiladi. Keyinchalik jarohat bitib ketadi, ammo o’rnida og’riqli shish qoladi. Vaqt o’tishi bilan oyoq faoliyati o’zgarishi mumkin. Tog’ayning o’rnida oqmalar ochilib, ichidan yiring oqib chiqadi. Tashhis. Klinik belgilar asosida qo’yiladi. Paraxondral flegmona tuyoq aylanasi flegmonasidan joylashishi va tuyoq kapsulasi ustidan osilib turgan shish bo’yicha farqlanadi. Paraxondral flegmonada hosil bo’lgan oqmalarni zondlash mumkin. Paraxondral flegmona o’tkir, yumshoq tovon tog’ay nekrozi esa surunkali (bir necha oygacha) kechadi. Yiringli – nekrotik jarayonning bo’g’im, pay va paychalarga o’tish xavfi mavjud. Davolash. Flegmonada hayvonga tinch sharoit ta’minlanadi, novokain– antibiotikli qamallar va spirtli quriydigan bog’lamlar qo’llanadi. Tog’ay nekrozida uni olib tashlash lozim: oqma kengaytirilib, o’lgan to’qimalarni chiqarib tashlash maqsadida ichi obdon kyuretaj qilinadi. Operatsiyadan so’ng antibiotiklar va to’qima regeneratsiyasini kuchaytiruvchi vositalar qo’llaniladi. 3. Tuyoq bo’g’imining yiringli yallig’lanishi. Qoramollarning tuyoq bo’g’imlari yiringli yallig’lanishini ayrim paytlarda “panaritsiy” ya’ni “hasmol” deb ataydilar. U kirib boruvchi jarohatlarda birlamchi, yallig’lanish atrof to’qimalardan o’tganda yoki noto’g’ri operatsiya qilinganda esa ikkilamchi bo’lishi mumkin. Tuyoq bo’g’imining yiringli yallig’lanishi uch joydan rivojlanishi mumkin: – bo’g’im kapsulasining orqa tomonidan; – bo’g’im kapsulasining old sinovial bo’rtig’idan; – barmoqlararo to’qimalardan. Tuyoq bo’g’imining yiringli zararlanishi quyidagi tartib bo’yicha kechadi: sinovit, kapsulyar flegmona, paraartikulyar flegmona, artrit, osteoartrit (panartrit). Klinik belgilar . Kasallik boshida tana harorati keskin ko’tarilib, keyinchalik normaning yuqori chegarasida qoladi. Hayvonning umumiy ahvoli og’ir, tayanch oqsash kuzatiladi, ayrim hollarda u umuman kasal oyog’ini bosmaydi. Hayvon ko’p yotadi va qiynalib o’rnidan turadi. Tuyoq aylanasi sohasida aniq chegarasiz shish va tuyoqlararo yorig’ining kengayishi kuzatiladi. Jarayon o’tkir kechganda shish og’riydi, mahalliy harorati ko’tarilgan bo’ladi. Keyinchalik tuyoqlararo yorig’i sohasida oqma ochiladi. Paraartikulyar to’qimalarning progressiv parchalanishida bo’g’im harakatlari haddan ziyod erkin bo’ladi. Paraartikulyar to’qimalar va bo’g’im kapsulasining progressiv parchalanishida esa eksfalangatsiya, ya’ni uchinchi falanga ajralib tushishi mumkin. Hayvon tezda oriqlaydi. Qonda giperleykotsitoz va neytrofiliya kuzatiladi. Tashxisni qo’yishda rentgenogramma yordam berishi mumkin. Bo’g’im suyagining patologik o’zgarishlari 15–20 kunlarda aniqlanadi. Osteoporoz va kariyes avval aksial tomondan kuzatiladi. Kapsula erib ketganda esa bo’g’im chiqishi mumkin. Davolash. Davolashning bir nechta usullari mavjud. Etiotrop va patogenetik usullarni birgalikda qo’llash yaxshi samara beradi. Bo’g’imdagi yiringli jarayonni

to’xtatish maqsadida sulfanilamidlar va antibiotiklarni qo’llash tavsiya etiladi. Konservativ davolash usullari yordam bermaganda radikal opertiv muolajalarga o’tiladi: barmoq amputatsiyasi, uchinchi falanganing ekzartikulyatsiyasi yoki artrotomiya bajariladi. Operatsiya turini tanlaganda hayvon jinsi, uning xo’jalikdagi ahamiyati va operatsiya xonasining jihozlanishi inobatga olinadi. Ko’pincha barmoq amputatsiyasi qo’llanadi. Operatsiya qilingan hayvon o’z xo’jalik qiymatini to’laligicha saqlab qoladi. 4. Oqsil virusi etiotropli hisoblanadi. Ayrim hollarda patologik jarayonga og’iz shilliq pardasi va yelin terisi bilan birgalikda tuyoqning yumshoq to’qimalari qo’shiladi. Klinik belgilar. Bitta yoki bir nechta oyoqlar zararlanishi mumkin. Ularning distal qismidagi terisida shish paydo bo’lib og’riq, mahalliy haroratning ko’tarilishi va qizarish kuzatiladi. Zararlangan joyda tezda yong’oq kattaligida pufakchalar (aftalar) rivojlanadi. Pufakchalar ichidagi suyuqlik avval tiniq, keyinchalik esa sarg’ish rangda bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan pufakchalar yoriladi va o’rinlarida eroziyalar paydo bo’ladi. Eroziyalar infeksiya bilan ifloslansa flegmona, pododermatit, artrit va boshq. rivojlanadi. Tipik aftalardan tashqari tuyoqning yumshoq tovon, kaft va hatto devor shox qavati va teri asosi orasida bo’shliqlar paydo bo’ladi. Shuning uchun kasallik tuzalgan taqdirda ham hayvon tuyoqlarida turli nuqsonlar rivojlanadi. Davolash va asoratlarnng oldini olish uchun kasal hayvonlarni alohida, quruq xonalarda saqlash lozim. Oyoqlarning distal qismlariga dyogot surish lozim yoki hayvonlar mis kuporosli, formalinli vannalardan o’tkaziladi. Zararlangan joylarni jun va iflosliklardan yaxshilab tozalagandan keyin mahalliy antiseptik kukunlar, novokain qamallari qo’llaniladi. Tuyoqlar nekrobakteriozi ochiq patologik jarayonlar nekroz tayoqchasi bilan ifloslanganda rivojlanadi. Klinik belgilar. Nekrobakterioz barmoqlar hajmining kattalashishi, chuqur oqmalar va ko’p sonli nekroz o’choqlar rivojlanishi, qoramollarda fibrozli to’qimaning o’sishi bilan harakterlanadi (nekrobakteriozli pandaktilit). Hayvonning majburiy harakatlanishida chaqiruvchining generalizatsiyasi va natijada o’pka hamda milkda metastazlar rivojlanishi kuzatiladi. To’qimalarning nam nekrozi kuzatiladi, umumiy harorat ko’tariladi, puls va nafas olish tezlashadi. Kasallik boshlanishidan bir necha kundan keyin terining nekrozi va o’rnidan ko’chib tushishi kuzatiladi. Jarayon o’rnida yara paydo bo’ladi, undan ko’lansa hidli yiring ajralib chiqa boshlaydi. Asta – sekinlik bilan kasallik atrof to’qimalarga ham tarqala boshlaydi. Jarayonga pay, paycha, bo’g’im, tuyoq, pay qini, suyaklar qo’shilib, sepsis rivojlanishi mumkin. Davolash . Kompleks davolash ishlari amalga oshiriladi. Kasal hayvonga tinchlik ta’minlanadi. Xirurgik ishlarning hajmi zararlanish harakteri, chuqurligi bilan belgilanadi. Ammo barcha yiringli nekrotik o’choqlar kesib kengaytirilishi, ichi esa kyuretaj qilinishi lozim. Umumiy antiseptik vositalardan vitaminlar, antibiotiklar, glyukoza, Kadikov suyuqligi va boshqa dorilar qo’llaniladi. Tozalangan jarayonga borat kislotasi bilan kaliy permanganati kukunlari sepilib,

ustidan yengil bog’lam qo’yiladi. Sog’lom granulyatsion to’qimalar o’sib boshlagandan keyin Vishnevskiy emulsiyasi yoki Konkov malhami qo’llanadi.

O'xshashlar

Veterinar ortopediya

Teri va kindik kasalliklari sepsis

Ko’zning shox pardasi, soqqasi va ko’zorti to’qimalari kasalliklari

Tuyoqlarni noto’g’ri taqalashdan kelib chiqadigan asoratlar va tuyoqning yiringli – nekrotik jarayonlari

Ayirish va teri