Ko’zning shox pardasi, soqqasi va ko’zorti to’qimalari kasalliklari - Tibbiyot - Referatlar

Ko’zning shox pardasi, soqqasi va ko’zorti to’qimalari kasalliklari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49.5 KB

Ko'chirib olish

Ko’zning shox pardasi, soqqasi va ko’zorti to’qimalari kasalliklari. Reja: 1 . Yuzaki kataral keratit. 2. Yuzaki yiringli keratit. 3. Rikketsiozli kon’yunktivo – keratit. 4. Invazion kon’yunktivo – keratit (telyazioz). 5. Panoftalmit. 6. Ko’z kosasi flegmonasi (retrobulbar flegmona). 1

Tayanch iboralar: keratitlar. Episkleral va va perikorneal qon tomirlari. Keratitlarning umumiy simptomatologiyasi. Yuzaki kataral keratit. Vaskulyarizatsiya, kaliy yoditi. Yuzaki yiringli keratit. Kortikosteroidli terapiya. Invazion kon’yunktivo – keratit. Ipsimon gelmintlar (telyaziya). Lyugol eritmasi. Epizootologik zanjir. Degelmintizatsiya. Ditrazin fosfati. Rikketsiozli kon’yunktivo – keratit. Rikketsiozning 6 ta bosqichi. Keratotsele. Panoftalmit. Ko’z kosasi flegmonasi (retrobulbar flegmona). Meningit va ensefalitlar. Periodontit, sepsis. Xemozis. 1. Keratitlar ko’zning shox pardasi kasalliklari orasida eng ko’p tarqalgan. Shox pardada qon tomirlar bo’lmasa ham u yerda yallig’lanish jarayoni rivojlanadi. Yallig’lanish kon’yunktival, episkleral va perikorneal tomirlarning yallig’lanish giperemiyasi va shox pardaning vaskulyarizatsiyasi bilan bog’liq. Tasniflanishi. Keratit turlari yallig’lanish harakteriga qarab aseptik, yiringli va spetsifik; sababiga qarab allergik, neyrodistrofik, maxsus, travmatik; kechishiga qarab o’tkir va surunkali; joylashishiga qarab yuzaki, chuqur yoki stromal va uveal bo’lishi mumkin. Etiologiyasi. Keratitlar har xil mexanik, fizikaviy, kimyoviy va biologik omillar ta’sirida birlamchi, yuqumli kasalliklarda (it va qoramollar o’lati, invaziyalar) ikkilamchi bo’lishi mumkin. Shox pardaning anatomik joylashishi unga kon’yunktiva va rangli parda tomonidan yallig’lanish jarayoni o’tishiga sabab bo’ladi. Keratitlarning umumiy simptomatologiyasi. Barcha o’tkir kechuvchi keratitlarga xos belgilar: ko’zdan avval ko’z yoshi, keyinchalik esa yiringli –shilimshiq suyuqlik oqishi, blefarospazm, og’riq, shox pardaning yuzaki yoki chuqur vaskulyarizatsiyasi, uning usti har xil qalinlikda oq – sarg’imtir rangli parda bilan qoplanishi, erroziyalanishi; yaralar hosil bo’lishi. Yuzaki kataral keratit – ko’z shox pardasi yallig’lanishining eng yengil shakli bo’lib, shox pardaning epiteliyi va boumenov qatlami zararlanishi bilan harakterlanadi. 2

Klinik belgilar. Zararlangan epiteliy o’rnidan ko’chishi sababli shox pardaning tashqi yuzasi oqish tusga kirib xiralashadi. Jarayon og’ir kechganda bir nechta keng yoki ko’p sonli erroziyalar rivojlanadi. Undan tashqari yuqorida ko’rsatib o’tilgan belgilar ham kuzatiladi. Oqibati – yaxshi, ba’zi hollarda xiralashgan joylarning so’rilib ketishi uzoq vaqtgacha cho’ziladi. Davolash. Birinchi navbatda sababi yo’qotiladi. Mahalliy kaliy yoditi malhami yoki uning 5–10 % li tomchilari qo’llaniladi; V.P. Filatov bo’yicha to’qimali terapiya, shox parda atrofiga yoki retrobulbar novokain qamali bajariladi, yiringlashning oldini olish uchun antimikrobli preparatlarni qo’llash lozim. 2. Yuzaki yiringli keratit mustaqil kasallik sifatida kon’yunktivitdan o’tganda, infeksiya tushganda, itlar o’latida hosil bo’ladi. Klinik belgilar. Asosiy belgilar yuzaki kataral keratitlarga xos: kon’yunktival tomirlarning giperemiyasi, shox pardaning yuzaki vaskulyarizatsiyasi, yorug’likdan qo’rqish, yiringli – shilimshiq ekssudat oqishi. Faqat xiralashish sarg’ish tusda bo’ladi. Oqibati. Ehtiyotkor. Yallig’langan joyda chandiq qolib, ko’rish qobiliyati qisman yoki to’liq buzilishi mumkin. Davolash. Turli shaklda mikroblarga qarshi vositalar qo’llanadi, kasallik boshida novokainli va kortikosteroidli terapiya, oxirida esa to’qimali terapiya va kaliy yoditi malhami qo’llanadi. 3. Rikketsiozli kon’yunktivo – keratit keng tarqalgan kasallik. Rikketsiyalar – ko’zning shox pardasi va kon’yunktiva epiteliyi hujayralarining yadro va sitoplazmasida yashaydigan parazitlar. Ular sharsimon, tuxumsimon yoki gantelsimon (sport anjomi) shaklida bo’ladi. Surtmalarda ular Romanovskiy – Gimza bo’yicha bo’yaladi. Kasallikka asosan bir yoshgacha bo’lgan qoramollar chalinadi. Qo’y, echki va cho’chqalar ham kasallanishi mumkin. Kasallik ko’p hollarda enzootiya va epizootiya shaklida kechadi. Kasallik ko’pincha yozda, chang va ultrabinafsha nurlari ko’p bo’lganda rivojlanadi. Ammo u yilning barcha fasllarida ham kuzatiladi. 3

Kasal hayvonlar ko’zining shox pardasi va kon’yunktivasida rikketsiyalar 83 kungacha yashaydi. Kasallik havo va boshqa yo’llar orqali tarqaladi. Klinik belgilar. M.V. Plaxotin bo’yicha kasallikning 6 bosqichi mavjud: 1 – bosqichda seroz – kataral kon’yunktivit rivojlanib, u 6–12 kun davom etadi. 2 – bosqichda shox parda xiralashadi, yuzasida erroziyalar paydo bo’ladi, 2–14 kun davom etadi. 3 – bosqich hujayrali infiltratsiya bilan harakterlanib, shox pardaning yuzasi oqish tusga kiradi. Jarayon 7–14 kun davom etadi. 4 – bosqich shox pardada abssess rivojlanishi va chuqur yiringli keratit belgilari namoyon bo’lishi bilan harakterlanadi. 5 – bosqich 33 kun davom etib, shox pardada yarachalar paydo bo’ladi. 6 – bosqich chandiqlanish va yallig’lanish alomatlarining pasayishi bilan harakterlanadi. Kasallik dastlabki uch bosqichda aseptik, keyinchalik esa yiringli kechadi. Rikketsiozli telyazioz, A gipovitaminozi va infeksion rinotraxeitdan farqlash lozim. Davolash. Bu kasallikning dastlabki 5 bosqichlarida simobli dori vositalarini qo’llash tavsiya etilmaydi, chunki ular shox parda nekrozini chaqirishi mumkin. Penitsillin ham kor qilmaydi. Samarali dori vositalaridan sulfanilamidlar (sulfazol, streptotsid, natriy sulfatsili), bitsillin–1, bitsillin–2 va bitsillin–3 hisoblanadi. Tetratsiklin qatoriga kiruvchi antibiotiklar chaqiruvchiga salbiy ta’sir o’tkazadi. Bitsillin bilan penitsillin aralashmasi, polivinil spirtda tetratsiklin eritmasi, baliq moyida eritromitsin, oletetrin, dibiomitsin va sintomitsin emulsiyasi va 15 % li propolisni qo’llash yaxshi natija beradi. Dori vositasining ta’sirini uzaytirish maqsadida M.V. Plaxotin taklif qilgan maxsus ko’z plyonkalari qo’llaniladi. Retrobulbar novokain qamalini sulfatsil natriyli malham (30 % li) yoki 10 % li sintomitsin emulsiyasi bilan birgalikda qo’llaganda kasallikning kechish muddati qisqaradi. 4

3–, 4–, 5– va 6 – bosqichlarda 0,2; 0,4 va 0,6 Vt/sm 2 kuchlanishga ega ultratovushli terapiyani qo’llash kasallikni 2–2,5 marotaba qisqartiradi. Oldini olish choralari. Kasallik yoppasiga ta’sir qilishi uning faslligi, kasallanadigan hayvonlar yoshi, infeksiya transmission va bevosita kontaktli yo’l bilan yuqishi, ultrabinafsha nurlar ta’siri hisobga olinadi. Hayvonlar harakatlanishi chegaralanadi. Yangi keltirilganlari karantinga qo’yiladi. Profilaktik maqsadda har kuni shartli – sog’lom hayvonlarning kon’yunktival xaltasiga sintomitsin emulsiyasi yoki sulfatsil natriyli malham kiritiladi. 4. Invazion kon’yunktivo – keratit (telyazioz) kon’yunktival xalta yoki ko’z yoshi kanallarida joylashgan ipsimon gelmintlar (telyaziya) orqali chaqiriladi. Asosan qoramollar, kam hollarda ot, it va cho’chqalar kasallanadi. Chaqiruvchilari – Thelasia rodesi, Th. Gulosa, Th. scryabini. Birinchisi kon’yunktival xaltada, ikkinchisi va uchinchisi esa ko’z yoshi bezining chiqaruv kanallarida yashaydi. Yetilgan parazitlarning lichinkalarini pashalar yutib, bir oydan keyin sog’ hayvonni zararlaydilar. Kon’yunktival xaltaga tushgan lichinkalar ikki haftadan so’ng katta parazitlarga aylanadi. Klinik belgilar. Kasallangan ko’zdan ko’z yoshi oqadi, keyinchalik u shilimshiq va oxirida yiringli ekssudatga aylanadi. Qovoqlar kon’yunktivasi va sklera qizaradi, jarayon shox pardaga o’tadi, unda esa eroziya, yaralar va chandiq rivojlanadi. Diagnostikada epizootologik holat hisobga olinadi. Kasallik odatda pasha bahorda uchib chiqishi bilan boshlanib, kuzgacha davom etadi. Telyaziozni rikketsioz bilan adashtirmaslik lozim. Rikketsioz qish faslida ham rivojlanishi mumkin va asosan 2–3 oylik buzoqlarni zararlaydi, ya’ni pashalar uchib chiqishi bilan bog’liq emas. Davolash. Parazitlar kon’yunktival xaltadan Lyugol eritmasi, borat kislotasi, kaliy permanganati eritmalari yoki qaynatilgan suv bilan yuvib chiqariladi. Yod preparatlarini qo’llash samaraliroq hisoblanadi, chunki u nafaqat lichinkalarni yuvib chiqaradi, balki ko’z yoshi kanallarida yashovchi katta parazitlarni ham o’ldiradi. Keyinchalik kasallik kon’yunktivit va keratit harakteriga qarab davolanadi. 5

Oldini olish choralari. Organizm – pasha – parazit epizootologik zanjirni uzish lozim. Bahorda uchib chiqqan pashada invaziya hali bo’lmaydi. Shuning uchun o’tgan yilda pashalar bilan kontaktda bo’lgan barcha hayvonlarning degelmintizatsiyasi o’tkaziladi. Degelmintizatsiya Lyugol eritmasi, protargol (kon’yunktival xaltaga 2–5 tomchi) bilan qishda va bahorda o’tkaziladi. Ko’z atrofiga ditrazin fosfatini inyeksiya qilish juda yaxshi samara beradi. Pashalar ko’payadigan joylar albatta dezinfeksiya qilinadi. 5. Panoftalmit – ko’z soqqasi pardalarining birlamchi yoki ikkilamchi o’tkir yiringli yallig’lanishi, ularning orasida va bo’shlikda yiring to’planishi va barcha qismlarining buzilishidir. Etiologiya. Ko’zning yuzaki va kirib boruvchi (ayniqsa ekvator qismida) jarohatlari, a’loxida qismlarning yiringli jarayonlari, infeksion kasalliklar (yirik shohli hayvonlarning hatarli kataral isitmasi, manqa va boshq.), ko’z rikketsiozining eskirgan yiringli shakllari, qoramollarda tomirli traktning infeksion yallig’lanishi va boshq.. Klinik belgilar. Infeksiyaning kirib borish yo’li va birlamchi o’choqning joyi bilan bog’liq holda, jarayon shox parda, sklera, kipriksimon tana, tomirli, rangli va to’r pardalardan boshlanishi mumkin. Yiringli rezorbsiya belgilari – tana haroratining ko’tarilishi, holsizlanish, ishtahaning yo’qligi va boshq. kuzatiladi. Qovoqlar va kon’yunktiva shishadi. Tomirlarning perikorneal inyeksiyasi rivojlanadi. Shox parda sarg’ish rangda bo’lib, diffuz xiralashadi. Yorug’likning qisman o’tkazuvchanligida, ko’zning old kamerasida sarg’ish yoki yashil rangli yiring to’planadi. Ko’z kameralarida o’zgarishlar kuchli bo’lganda uni qorachiq orqali tekshirish imkoni bo’lmaydi. Ammo u yerda sinn paychalarning erib ketishi, gavharning xiralashishi va o’rnidan siljishi, shishasimon tana, to’r parda va xorioideyaning yiringli zararlanishi, to’r va tomirli pardalarning asosdan ajralishi hosil bo’ladi. Keyinchalik yiring limfatik yo’llar orqali bosh miyaning pardalar osti bo’shliklariga o’tadi va meningit, ensefalit, sepsis rivojlanib, hayvon o’limiga olib keladi. 6

Kasallikning nisbatdan yengil kechishida ko’z ichidagilar fermentolizga uchraydi, ko’z o’z strukturasini to’liq yo’qotadi va atrofiyaga uchraydi. Qoramollarda limb, rangli parda, shishasimon tanalar eriydi, gavhar o’z o’rnidan qisman yoki to’liq siljiydi, ko’zning ichi esa granulyatsion to’qima bilan to’ladi. Ko’z atrofiyaga uchraydi, yallig’lanish jarayoni so’nadi ammo ko’rish qobiliyati tiklanmaydi. Oqibati. Barcha hollarda yomon. Davolash. Mahalliy va umumiy antiseptik terapiya: sulfanilamidlar, antibiotiklar, Kadikov – Plaxotin bo’yicha kamforali zardob, vena orqali 10 % li kalsiy xloridi eritmasi va boshqa vositalar qo’llanishi shart. Ko’zning ekzenteratsiya va evisseratsiya operatsiyalari tavsiya etiladi. Operatsiyada limb bo’ylab shox parda kesiladi va ko’z ichidagi barcha to’qimalar olib tashlanadi. Bunda qovoqlar va kon’yunktivaning ham olib tashlanishi maqsadga muvofiq bo’ladi. 6. Ko’z kosasi flegmonasi (retrobulbar flegmona) deb ko’z kosasi kletchatkasining odatda o’tkir kechadigan diffuz yiringli yallig’lanishiga aytiladi. Etiologiya. Flegmona hosil bo’lishiga ko’pincha kon’yunktiva va ko’z atrofi terisining chuqur jarohatlari, yotoq yaralar sabab bo’ladi. Kam hollarda bu kasallik yallig’lanish atrof to’qimalardan ko’chganda, infeksiya gematogen yo’l orqali kelganda (periodontit, panoftalmit, sepsis) rivojlanadi. Qon tomirlar shikastlanganda gematoma hosil bo’lib, u keyinchalik infeksiyalashadi. Birlamchi yiringli jarayon ekstraorbital rivojlanib, keyinchalik periorbitada joylashgan to’qimalarga o’tadi. Patogenez. Patogen mikroblar periorbitada, fassiyalar orasida joylashgan to’qimalarning flegmonoz yallig’lanishini chaqiradi. Keyinchalik to’qimalar parchalanib, abssess rivojlanadi. Yiring ko’z soqqasi ichiga kirib borib yiringli xorioidit, panoftalmit va hatto ko’rish nervining yallig’lanishini va atrofiyasini chaqiradi. Undan tashqari, yiring sklera (ko’zning oq pardasi) va ko’rish nervi qinining perivaskulyar bo’shliklari orqali miya bo’shligiga o’tib, meningit va ensefalitlar rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin. Jarayon kam hollarda o’z – 7

o’zidan so’rilib ketadi va ko’pincha abssess rivojlanadi. Abssess ochilib, tegishli davolash muolajalari bajarilganda kasallik tuzaladi va ko’rish qobiliyati tiklanadi. Klinik belgilar. Qovoqlar va chakka sohasida kuchli shish rivojlanadi. Shish quloq va hatto boshqa ko’zgacha tarqaladi. Qovoklar yorig’i yopilib qoladi, ularning chetlari va kon’yunktiva tashqariga bo’rtib chiqadi (chemosis). Mahalliy harorat ko’tariladi. Palpatsiyada kuchli og’riq seziladi. Ko’z usti chuqurcha to’lishib turadi. Ko’z soqqasi harakatchanligini yo’qotadi va tashqariga bo’rtib chiqadi. Kon’yunktiva qizaradi, uning yuzasi yiringli ekssudat bilan qoplanadi; dastlab u suyuq bo’lib, pastga oqib tushadi, keyinchalik ekssudat quyuqlashib, yiringli – fibrinoz holatga kiradi. Ko’z shox pardasi xiralashadi, epiteliyi deskvamatsiyaga uchraydi, unda eroziya va yaralar paydo bo’ladi. Hayvonning umumiy ahvoli yomonlashadi, ishtahasi yo’qoladi, tana harorati ko’tariladi, ko’rish qobiliyati susayadi. Ko’z yoshining kuchli oqishi va yorug’likdan qo’rqish alomatlari kuzatiladi. Ko’z tubini tekshirganda anemiya, ko’rish nervi ko’rish so’rg’ichining shishi va keyinchalik atrofiyasi aniqlanadi. Qonda neytrofiliya va yadroning chapga siljishi kuzatiladi. Panoftalmitdan farqlash lozim. Panoftalmitda ko’z soqqasining barcha qismlari yiringli yallig’lanadi va old kamerada yiring to’planadi. Oqibati. Ehtiyotkor va hatto yomon. Davolash. Retrobulbar flegmonada davolash ishlari iloji boricha erta, tez va tartibli bo’lishi lozim. Dastlabki harakatlar abssessning tez pishib yetilishiga qaratiladi. Buning uchun 2 % li borat kislotasi bilan isituvchi kompress, grelka, fizioterapevtik muolajalar (sollyuks lampasi, infraruj va boshq.) qo’llanadi. Flyuktuatsiya o’choqlari paydo bo’lganidan abssess ochiladi, yiringli – nekrotik massalar olib tashlanadi va drenaj kiritiladi. Mahalliy antibiotik – novokain qamali qilinadi. Muskul orasiga antibiotiklar yuboriladi, og’iz orqali sulfanilamidlar beriladi. Kon’yunktival xaltaga so’rdiruvchi vositalar – 1–3 % li kaliy yoditi eritmasi, 1–2 % li sariq simob malhami, proteolitik fermentlar (tripsin, ximotripsin, 8

dezoksiribonukleaza) kiritiladi. Septik holatda uyqu arteriyasiga antibiotiklar yuboriladi. Kon’yunktivit va keratitlar tegishli davolanadi. 9

O'xshashlar

Veterinar oftalmologiya fanining maqsadi va vazifalari

Tuyoqning teri asosi va yumshoq to’qimalari kasalliklari

Qovoq, kon'yunktiva va ko`z yosh a'zolari kasalliklari. shox parda kasalliklari

O`suvchi asoratlangan miopiya, maktab miopiyasi, profilaktikasi va davolash

Shox parda kasalliklari klinikasi, davolash (infеktsion kasalliklar)