logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Tibbiyot
  4. Surunkali xolesistet

Surunkali xolesistet

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB
Ko'chirib olish
Surunkali xolesistet 1. Ta’rifi. Surunkali xolesistet-o’t pufagining surunkali yallig’lanishi. 2. Tarqalishi. Mazkur kasallik har 100000 aholi sonigayoshi 18 dan yuqori, ro’yxatdan o’tgan 1425 nafar bemorga kuzatiladi; ayollarda erkaklarga nisbatan 2 marta ko’p uchraydi. 3. Etiologiyasi va patogenezi. Surunkali xolesistit o’tkir xolesistitning yaxshi davolanmasligi natijasida kelib chiqadi, lekin ko’pincha mustaqil ravishda va asta-sekin o’t tosh kasalligi asosida rivojlanadi. (1) O’t toshi-90-95% bemorlarda belgilangan. Agar tosh xaltachada o’t oqimi bo’ylab ko’chsa, o’t yo’li buzilishi mumkin, natijada dimlanish hosil bo’ladi va yallig’lanish rivojlanadi. (2) O’t pufakchasi bo’shlig’idagi o’tda erimaydigan, ultratovush tekshirishida, qatlam ko’rinishida aniqlanadigan yopishqoq material umumiy o’t yo’lini shikastlaydi va yallig’lanish jarayonini vujudga keltiradi. Bu holat ko’pincha homilador va qisqa vaqtda ortiqcha darajada oriqlagan ayollarga sodir bo’ladi. (3) Toshsiz xolesistit-5% bemorlarda uchraydi, og’ir hayajonli vaziyat (yurakda o’tkaziladigan operatsiyalar)da, o’t pufagi devorining ishemik shikastlanishi natijasida rivojlanadi. (4) Bekteriyalar odatda kasallik chiqaruvchi omillar turkumiga kirmaydi, lekin (empiyema va xolangit) rivojlanishi muhim rol o’ynaydi. 4. Moyil omillar. a. Yurak peratsiyalari. b. Qorin jarohatlanishi. c. Gijja invaziyasi- o’t yo’llariga parazitlar kirishi. d. Tez ozishlik. e. Homiladorlik, f. Qorin devori tonusining zaiflanishi natijasida ichki a’zolarning pastga tushishi. 5. Potologik anatomiyasi. (1) Kataral xolesistitda o’t pufakchasida serozli yoki seroz-yiringli ekssudat yig’iladi. Shilliq parda bo’rtib, qonga to’lib turadi. (2) Yiringli turida yallig’lanish o’t pufagining hamma qavqtini shikastlaydi, devori skrelozga uchrab, qalin tortadi pufak shakli buziladi, kichrayadi va bitishmalar bilan qo’shni a’zolarga yopishib ketadi. (3) Gangrenali xolesistitda nejrotik jarayon avj olib, o’t pufagi devorining barcha qatlamlariga yoyiladi. 6. Klinik ko’rinishi. Kasallik vaqti-vaqtida qo’zib turib, uzoq davom etishi bilan ifodalanadi. (1) O’ng qovurg’a ostida, ba’zan to’sh osti sohasida simillovchi, bosuvchi og’riqlar yog’li va qovurilgan taom iste’molidan 1-3 soat keyin paydo bo’ladi va o’ng kurak, o’mrov suyagi, ensa, o’ng yelkaga tarqaladi. Bemor jismonan zo’riqqanida, sovqotganida, asabiy-ruhiy istiroblarni boshdan kechirganida og’riqlar zo’rayadi, xuruj holatini oladi. O’g’riqning jadalligi yallig’lanish jarayonining ifodalanish darajasiga va davomliligiga bog’liq. Kasallik ba’zida og’riqsiz ham kechishi mumkin. Bunda bemor ovqatlangandan 1-3 soat o’tgach o’ng qovurg’a ostida yoki epigastral sohada bosim sezadi. (2) Ko’pincha dispepsiya o’zgarishlari kuzatiladi: ishtaha pasayadi, og’iz bemaza yoki taxir bo’ladi, ko’ngli aynib qusadi, kekiradi, qayt qilganda bemorning ahvoli yengillashmaydi, qorin dimlanadi, qabziyat ich ketishi bilan almashinib turadi, asta-sekin bemorning umumiy ahvoli o’zgaradi. (3) Nevrasteniya belgilari: ta’sirchanlik, uyqusizlik rivojlanadi. (4) Paypaslanganda o’ng qovurg’a ostidagi mushaklar taranglashgan bo’lib, qo’l tekkizganda og’riydi. (a) Zaharin belgisi-o’t pufagi sohasini bosganda yoki tebratganda keskin og’riq kuzatiladi. (b) Gausman-Vasilenko belgisi-nafas olish cho’qqisida o’t pufagi sohasini tebratganda ifidalangan og’riq paydo bo’ladi. (c) Ortner-Grekov belgisi-qo’l kafti qirrasi bilan o’ng qovurg’a yoyiga urib ko’rilganida og’riq seziladi. (d) Myussi-Georgiyevskiy (frenikus) belgisi-to’sh-o’mrov- so’rg’ichsimon mushak oyoqchalari orasida diafragma nerviga bosib ko’rilganda o’ng qovurg’a ostida og’riq paydo bo’ladi. 5.Laboratoriya tekshirishlari: (a) Qonda leykositlar soni ko’payadi, gipoxrom kamqonlikka moyillik kuzatiladi, EchT oshadi. (b) Duodenal zondlash-o’tning “B” ulushini olish qiyinlashadi, chunki o’t pufagining konsentratsiyalash xususiyati va reflektor faoliyatining buzilishi sodir bo’ladi. O’tning B ulushi loyqasimon suyuqlikdan iborat bo’lib, tarkibida bir talay leykositlar, shilimshiq epiteliy hujayralari topiladi. Xolesistografiyada o’t pufagining shakli o’zgarganligi belgilanadi. Ulatratovush bilan tekshirilganda o’t pufagi devorining qalinlashganligi va unda toshlar borligi yoki yo’qligi aniqlangan. 7. Tashxisi kasallikning xarakterli klinik belgilariga o’nikki barmoq ichakka zond solib, olingan “B” o’t ulushuni laboratoriyada tekshirish natijalariga, xolesistografiya va exografiya ma’lumotlariga asoslanadi. 8. Qiyosiy tashxisi. a. O’t-tosh kasalligiga o’ng qovurg’a ostida xurujsimon og’riq, o’tkinchi sariqlik xarakterli. Mazkur xastalik bilan ko’pincha yoshi katta kishilar ayniqsa semiz ayollar iztirob chekadilar. Duodenum suyuqligidagi o’t tarkibida ko’p miqdorda ayniqsa xolesterin kristallariga, kalsiy billurubinati, “qum” topiladi. Rentgen va ultratovush tekshirishlarida “tosh” mavjudligi aniqlanadi. O’t pufagi diskinizatsiya-pufakning tonusi va harakatlanish faoliyati buzilishi bilan ifodalanadi. Diskieziyada og’riqning vujudga kelishi hayajonlanish va ruhan zo’riqishga aloqador. Bunday bemorlarda keskin og’riq bo’lishiga qaramay harorat ko’tarilmaydi, badan sarg’aymaydi, qonda va duadenum suyuqligida o’zgarishlar kuzatilmaydi. v) Surunkali xolantin-epigastriya sohasida va o’ng qovurg’a ostida og’riq, qisqa muddatli sariqlik, teri qichishi, subfebril harorat, dispensiya buzilishlari, ETCh tezlashganligi, qonning ishqoriy fasfatazalari va lipidlari faolligining ortishi bilan ifodalanadi. Jigar va taloq asta-sekin kattalashadi va qattiqlashadi. 9.Davosi. (1) Davolash tartibi. (a) ambulatoriya usuli-xastalik belgilari yengilroq (deyarli ifodalanmagan) bemorlarga tavsiya qilinadi. (b) Statsionar usuli-6 soatdan ortiq jigar sanchig’i, zaharlanish belgilari va sarg’ayish kuzatilgan bemorlarga buyuriladi. (2) Parhez. Ovqatlanish oz-oz miqdorda, tez-tez (kuniga 56 marta) bo’lishi maqsadga muvofiqdir. Taom kam kaloriyali, qaynatilgan, bug’da pishirilgan bo’lib, tarkibida ko’p miqdorda o’simlik kletchatkalari, vitaminlar, ayniqsa C-vitamin, kam miqdorda oqsil va yog’, aksariyat o’simlik yog’i, saqlanishi lozim. Yog’li, qovurilgan, dudlangan sho’r ovqatlar, alkogol ichimliklar iste’moli man qilinadi. (3) Farmakoterapiya. a. Xolelitolitik moddalar-pes os (xolesterinli toshlarda samarali) (a) ursodezoksixolat kislotasi (urzofalk)-8-10 mg/kg dan kuniga 2-3 marta uzoq vaqt davomida (2 yilgacha). (b) Xenodezoksixolat kislotasi (xenofalk)250 mg dan kuniga 2 marta davomida, keyin dori miqdori oshiriladi-kuniga 250 mg gacha, ya’ni kuniga 13-15 mg/kg vaznga (noxush ta’sir sezilguncha)-1 yilgacha iste’mol qilinadi. b. Infeksiyaga qarshi moddalar. (a) ampitsilin-4-6g kuniga (b) sefazolin-2-4g kuniga (v) gentamitsin 3-5mg/kg kuniga (d) klindamitsin 1,82,7g kuniga v . Spazmolotiklar og’riq sezgilarini yo’qotish uchun buyuriladi: platifillin, papaverin, no-shpa, baralgin. g. O’t haydovchi dorilar (a) xoleretiklar-jigar hujayralaridan o’t ajralishini, me’da-ichak sekretor va evakutor faoliyatini kuchaytiradilar (a1) tarkibida o’t va o’t kislotasi saqlaydigan xoleretiklar-allaxol, xolenzim, dexolin, xologol, oksafenamid (driol), siklovan, nikotin. (a2) Tarkibida efir moylariga, smolalarga va vitaminlarga boy o’simliklar xoleretiklari: bo’znoch (o’lmaso’t), jo’xori popugi, zirk, na’matak mevasi. Xoleretiklar jigar parenxemasi shikastlangan holatlarda berilmaydi, chunki jigar hujayralarini ortiqcha ishlashga olib keladi, (ularga yuklama tug’diradi). (b) xolekinetiklar-xolesistokenin, magniy sulfat, zaytun va kungaboqar yog’lari, tuxum sarig’i, sorbit, mannit ksilit o’t pufagidan o’tni haydab, uning dimlanishini kamaytiradilar. Ular o’t chiqarish yo’llari faoliyati buzilganda, surunkali toshsiz xolesistitda , o’t pufagi atonoiyasi buyuriladi. Xolikenetiklar o’nikki barmoq ichak va ingichka ichak yuqori qismining shilliq pardasi ta’sirlab, gormonal modda- xolesistokinin ajralishini kuchaytiradi. Ular qon orqali o’t pufagi qisqarishini, Oddi sfinkteri bo’shashishini vujudga keltiradi, natijada o’t o’n ikki barmoq ichakka tushadi. Xolesistokinin yana jigar hujayralaridan o’t ajralishini kuchaytiradi. (4) davoli badantarbiya mahqlari ichakni uqalash bilan birgalikda bajariladi. (5) Fizioterapiya muolajalari –issiqlik, spazmolitik, sedativ (tinchlantiruvchi) ta’sir ko’rsatadi, o’t hosil bo’lishini va ajralishini kuchaytiradi. O’ng qovurg’a osti sohasiga isitqich (yaxshisi elektrik), parafin, ozokerit, davoli balchiq, qum applikatsiyasi, induktotermiya, URCh va SVCh toklari, magniy, papaverin, elektroforezi, ultratovush qo’llaniladi. Og’riq xurujlari to’xtagandan so’ng mahalliy sihatgohlarda (“Chinabod”, Sari-Og’och, Chortoq) davolanishsamarali natija ko’rsatadi. (6) Jarrohlik usuli bilan davolash kasallik tez-tez qo’ziganda va konservativ davo choralari naf bermaganda qo’llaniladi. (7) Xalq tabobati. O’t haydovchi vosita sifatida qo’yidagi giyohlardan foydalaniladi. (a) krijovnik mevasidan 1 osh qoshiq miqdorda olib, ustiga 1 stakan qaynab turgan suv solinadi va 10 daqiqa ohista qaynatiladi, suzib, ¼ stakandan ovqatlangandan 1 soat o’tgach 4 mahal ichiladi; (b) 10 g jo’xori popugi yoki 15g qumloq bo’zg’oniga 1 stakan qaynoq suv o’yib, termosda 12 soat dimlanadi, suzib 1 osh qoshiqdan ovqatdan oldin kuniga 4-5 marta iste’mol qilinadi. (v) 15 g quruq dalachoy o’simligini 1 stakan qaynab turgan suvga solib, 15 daqiqa qaynatiladi, so’ngra tindirib, 2-3 osh qoshiqdan ovqatdan yarim soat o’tgach 3 mahal qabul etiladi. (g) 2 choy qoshiq qoqi (momaqaymoq) ildizi yoki tanasiga 1 stakan qaynoq suv quyib, 1 soat dimlab qo’yiladi, so’ngra suziladi va ¼ stakan ovqatlanishdan 30 daqiqa oldin 3 mahal ichiladi. (d) zirk buymadaron, achchiq shuvoq, yalpizdan 30 grammdan olib, aralastiriladi va yig’maning 2 osh qoshig’i 2 stakan qaynoq suv solib, 15 daqiqa davomida sekin qaynatiladi, ½ stakan ovqatdan 30 daqiqa oldin 3 mahal ichiladi. Agar bemorni qabziyat bezovta qilsa, najasni suyultiradigan shifobaxsh giyohlar tavsiya etiladi: jujmrut-20, oqqayin-15, binafsha-30, marjondaraxt-15, arpabodiyon-15, qizilmiya 20. Bu yig’madan 1 oshqoshiq olib, 1 stakan qaynab turgan suvni solib, 1 daqiqa sekin qaynatiladi, tindirib, ½ stakandan keyin 2 mahal ichish zarur. 10. Profilaktikasi. (1) O’tkir xolesistetnki o’z vaqtida va to’la-to’kis davolash. (2) Surunkali infeksiya o’choqlarini bartaraf etish. (3) Tartibli ravishda ovqatlanish (4) Gijja va protozoy invaziyalarini, o’tkir ichak kasalliklarini oldini olish. (5) Zararli odatlarga (alkagolni ichish va chekish) o’z vaqtida chek qo’yish. Adabiyotlar: 1. Ichki kasalliklar F.I.Kamarov, V.G.Kukes., A.S. Smetnyov., Tibbiyot nashriyoti, Moskva 1981 yil 4-85 betlar. 2. Ichki kasalliklar O’.B. Sharopov. Abu Ali Ibn Sino nashriyoti Toshkent 1994 yil. 3. Ichki kasalliklar S.N.Bobojonov, Abu Ali Ibn Sino Toshkent 2003 yil. 4. Tibbiyot hamshiralari o’quv qo’llanmasi Ramazonova R.A. Syomina Yu. G. Toshkent O’qituvchi nashriyoti 224-232 betlar .

O'xshashlar

O’tkir va surunkali glomerulonefrit
Ovqat hazm qilish sistemasi kasalliklari gastrit, surunkali pankreatit
Oshqozon va o’n ikki barmoqli ichak yara kasalliklari, o’t pufagi va jigar kasalliklari
Gastritlar
Buyrak tosh kasalligi