Gastritlar - Tibbiyot - Referatlar

Gastritlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

26.8837890625 KB

Ko'chirib olish

Gastritlar Reja: 1. O’tkir gastrit 2. Surunkali gastritlar

Me’da shilliq pardasining o’tkir yallig’lanishi (kuyish va boshqa o’zgarishlar) — polietiologik kasallik hisoblanadi, u kimyoviy, termik va bakterial omillar tomonidan qo’zg’atiladi. O’tkir gastritlarda jarayon shilliq pardaning yuza epiteliysi bilan chegaralanib qolishi yoki hatto mushak qatlami va seroz pardaga tarqalishi mumkin. Bu etiologik omillarning xarakteriga, patogenligiga, ta’sir yo’llariga, patologik jarayon rivojlanishining mexanizmiga va davomliligiga bog’liq. Etiologiyasi va patogenezi. O’tkir gastrit sifatsiz ovqat yeyish oqibatida yoki o’tkir ziravorlar, shuningdek, kuchli alkogolli ichimliklar va ayniqsa, ularning surragatlarini (samagon) iste’mol qilish natijasida paydo bo’ladi. O’ta issiq ovqat ham zararli ta’sir ko’rsatadi. Ba’zan ayrim dorilarning qo’shimcha ta’siri (asetilsalitsilat kislota, brom, yod preparatlari, sulfadimezin) o’tkir gastrit sababchilaridan biri bo’lishi mumkin. Ovqatni keragidan ortiqcha yeb qo’yish o’tkir gastritga olib kelishi mumkin. Bu, o’z navbatida, me’da shirasi ishlab chiqaradigan hazm bezlarining zo’r berib ishlashiga va puturdan ketishiga olib keladi. Me’da shirasining ortiqcha ko’p yoki kam miqdorda ajralishi ovqat hazm qilish jarayonini buzadi. Turli xil oziq-ovqat mahsulotlarining qoldiqlari me’da shilliq pardasini ta’sirlantirib, uning yallig’lanishiga sabab bo’ladi. O’tkir gastritning ehtimol tutilgan ikkinchi sababi — urinib qolgan mahsulotlarni iste’mol qilishdir. Turib qolgan ovqatda hosil bo’lgan zaharli moddalar me’da shilliq pardasining yallig’lanishiga olib keladi. Bundan tashqari, uzoq vaqt saqlangan ovqatda patogen mikroorganizmlarning rivojlanish xavfi kuchayadi, ular ovqatdan zaharlanishni keltirib chiqarishi mumkin. Me’da shilliq pardasiga tobiga yetkazib pishirilmagan ovqat (chala pishgan, chala qovurilgan go’sht, baliq) shuningdek, sirka, gorchitsa, qalampirni iste’mol qilish yoqimsiz ta’sir ko’rsatadi. Bu ziravorlar me’da shilliq pardasini, ayniqsa, uning kichik egriligi sohasida zaralantiradi, bu yerda me’da kanali nomini olgan kanal (me’da yo’lakchasi) — ovqat massasi me’daning kirish qismidan chiqish qismigacha bosib o’tadigan yo’li joylashadi. O’tkir gastrit rivojlanishiga ko’pincha uzoq vaqtgacha ovqatni kam yeb yurilgandan keyin me’daning birdaniga to’lib ketishi sabab bo’ladi. Tamaki

chekish me’da shilliq pardasiga nihoyatda zararlidir. Chekish jarayonida tamakidan juda zararli qatronsimon modda hosil bo’ladi. Me’da shilliq pardasidagi o’tkir o’zgarishlar aksariyat patogen mikroorganizmlarning turli xronik o’choqlardan (otit, gaymorit, tonzillit, xoletsistit, appenditsit va b.) tushishi oqibatida sodir bo’ladi. Klinik manzarasi. O’tkir gastritning bir necha variantlari kuzatiladi: 1. O’tkir oddiy gastrit. Uning rivojlanishida ekzogen (pala-partish ovqatlanish, ovqat toksikoinfeksiyalari, dori-darmonlar, ko’p ovqat yeyish va b.) va endogen (o’tkir infeksiyalar, modda almashinuvining jiddiy buzilishlari, radiatsiyadan zararlanish, azotemiya va b.) omillar muhim rol o’ynaydi. Og’riq simptomlari sabab bo’ladigan omillar ta’siridan 4—6 soat o’tgach paydo bo’ladi va ko’ngil aynishi, og’riq, behollik, bosh aylanishi, qusish, ich ketish va keyinchalik suvsizlanish va o’tkir tomirlar yetishmovchiligi belgilari (rangparlik, gipotenziya, taxikardiya), leykotsitoz, aksariyat buyraklarning toksinli zararlanish belgilari bilan namoyon bo’ladi. 2. O’tkir korroziv gastrit. Me’da shilliq pardasiga kislotalar, ishqorlar, og’ir metallarning tuzlari, yuksak konsentratsiyali spirt va boshqalar ta’siri natijasida paydo bo’ladi. Kasallik klinikasi zahar tabiatiga, zararlanish darajasiga bog’liq va toksinli modda yutib yuborilishi bilan yuzaga chiqadi. Bemorlar og’zida, to’sh orqasida va epigastral sohada achishadigan og’riqdan, azob beradigan, ba’zan qon aralash qusishdan shikoyat qiladilar, labda, og’iz, tomoq shilliq pardasida kuyish alomatlari bo’ladi, tovush bo’g’iladi, stridor nafas, qorin pardasi ta’sirlanishi simptomlari bo’ladi, neytrofilli leykotsitoz, og’ir hollarda esa o’tkir tomir yetishmovchiligi belgilari — kollaps (ba’zan shok holati) kuzatiladi. 3. Flegmonali gastrit. Kamroq uchraydi, turli bakterial flora tomonidan qo’zg’atiladi va o’tkir boshlanishi, et junjikishi, gipertermiya, keskin adinamiya, qorinda og’riq, ko’ngil

aynishi, qusish, giperleykotsitoz bilan neytrofilli siljish (toksik donadorlik bilan), SOE oshishi va yallig’lanishning boshqa alomatlari bilan xarakterlanadi. Prognozi xayrli emas. Davolash xirurgik yo’l bilan bo’ladi. O’tkir gastritni davolash: — bemorni kasalxonaga joylashtirish, parhez rejimiga rioya qilish; — me’dadan toksinli omillar va boshqa sababchi omillarni haydash bo’yicha tadbirlar: 2% natriy bikorbanat yoki kaliy permanganat qo’shilgan qaynagan, iliq suv bilan yuvish, 30 g magniy sulfat, aktivlangan ko’mir kabilari berish; — venaga tomchilab fiziologik eritma, 5% glukoza eritmasi, 10 ml 10% li osh tuzi eritmasi yuborish va suvsizlanishga qarshi kurash bo’yicha boshqa dezintoksikatsion terapiya choralarini ko’rish; — zarur bo’lganda tomirlar yetishmovchiligida ishlatiladigan preparatlar: kofein, kordiamin, mezaton, adrenalin, yurak dorilari—strofantin, korglukon, allergiyani yo’qotuvchi vositalar — kalsiy xlorid, dimedrol, kalsiy glukonat, simptomatik terapiya, umuman quvvatga kiritadigan vositalar (vitaminlar, insulin va b.) kiritish; — flegmanoz gastritda — operatsiya yo’li bilan davolash yoki antibakterial preparatlar (antibiotiklar, sulfanilamid preparatlar) bilan davo qilish; — kollaps yoki shok bo’lgan taqdirda tegishli davolash tadbirlari o’tkaziladi. Biror intoksikatsiya bilan bog’liq bo’lgan o’tkir gastritni davolash, avvalo, organizmga tushgan zararli omilni tezroq bezarar qilish va chiqarib tashlashdan iborat. Buning uchun me’da iliq suv bilan yuviladi. Dastlabki 1—2 kun ovqat yemay turiladi. Keyinroq — parhezga qattiq amal qilinadi. Og’riqni qoldirish uchun qator dori-darmonlar, xususan, belladonna preparatlari tayinlanadi. Shifokor nazoratisiz qo’llaniladigan dorilarning qo’shimcha ta’siriga aloqador bo’lgan medikamentoz gastritda kasallik keltirib chiqargan dori qabul qilishni to’xtatish zarur. Profilaktikasi. To’g’ri ovqatlanish, ovqatlanish gigiyenasi qoidalariga puxta amal qilish: chekish, ichkilikka va boshqa zararli odatlarga qarshi kurashish.

Xronik infeksiya o’choqlarini, hazm organlarining boshqa kasalliklarini o’z vaqtida davolash, kasbkorga taalluqli omillarga qarshi kurashish. Odatda, o’tkir gastrit davolash ta’siri ostida birmuncha tez (2—3 sutkada) sog’ayish bilan yakunlanadi, biroq o’z vaqtida davo qilinmaganda yoki bemor davo rejimini buzganda (yoqmaydigan ovqatlar yeyish, ichkilikni iste’mol qilish) gastrit xronik turga o’tadi, qorinni to’lib ketganidek his qilish, to’sh ostidagi og’irlik kasallikning boshlang’ich simptomlaridan hisoblanadi. Surunkali gastritlar Surunkali gastrit me’daning surunkali distrofik yallig’lanishi bo’lib, unda me’daning shira ajratishi va harakat qilishi buziladi. Surunkali gastrit ovqat hazm qilish a’zolari orasida yetakchi o’rinni egallaydi. Etiologiyasi. Rivojlanish sabablari ko’p, aksariyat hollarda bir necha sabablarga ko’ra rivojlanishi mumkin: — ekzogen sabablar; — endogen sabablar. Surunkali gastritning kelib chiqishida ekzogen sabablarga 1982- yilda avstraliyalik olimlar Varren va Matchkllar spiralga o’xshagan bakteriyaning rolini ta’kidlaganlar. Uning nomi Kampil pilori bakteriyasi deb atalgan. Keyinchalik (NR) deb yuritildi. Oshqozon qavati biopsiya qilib tekshirilganda shu mikrob 100% hollarda topilgan. Ovqatlanishning buzilishi (ovqatlanish me’yorining buzilishi, o’ta to’yib ovqatlanish, to’liq chaynamasdan yutish, qattiq, achchiq, issiq ovqatlar iste’mol qilish va h.k.). Chekish va spirtli ichimliklar ichish, asabiy zo’riqish, kasbga oid zararli moddalardan ta’sirlanish (metall, paxta changlari, kislota va ishqorlar), dori moddalarni uzoq vaqt iste’mol qilish. Endogen sabablarga: surunkali yallig’lanish (og’iz bo’shlig’i, halqum va nafas olish organlarining yallig’lanish kasalliklari, o’pka sili, surunkali xoletsistit, enterokolit va h.k.); endokrin bezlari kasalliklari (Addison kasalligi, gipoterioz, buqoq, Itsenko— Kushing kasalligi, qandli diabet); kasallangan a’zolardan reflektor ta’sir o’tishi (xoletsistit, gepatit va b.); modda almashinuvining buzilishi

(o’ta semizlik, organizmda temir moddasining yetishmovchiligi, padagra); to’qimani gipoksiyaga olib keluvchi kasalliklar (yurak-tomirlar yetishmovchiligi, jigar va buyrak yetishmovchiligi); allergiya natijasidagi surunkali gastrit kiradi. Ekzogen sabablar orasida oziq-ovqatlar, endogen sabablarda esa qorin bo’shlig’i a’zolari yallig’lanishi asosiy o’rinni egallaydi. O’tkir gastrit o’z vaqtida davolanmasa, surunkali gastrit rivojlanishi mumkin. Patogenezi. Gastrit rivojlanishida ekzogen va endogen sabablarning uzoq vaqt ta’sir etib turishi kuzatiladi. Gastrit rivojlanishida qatnashadigan muhim omil me’daning harakatlanish vazifasining buzilishi hisoblanadi. U me’da mushak pardasi tonusining yo kuchayishi, yoki keskin pasayishi bilan o’tadi. Har ikkala holda ham ovqat hazm qilish jarayoni o’zgaradi va me’da shilliq pardasi yallig’lanib, o’zgarib, vaqt bilan surunkali tus oladi. Me’da devori hujayralarida xlorid kislota ishlab chiqarishning buzilishi, harakat va uning evakuator vazifasining, me’da devorida qon aylanishining buzilishi quyidagi me’dada o’zgarishlariga olib keladi: — ko’p ishlanishi natijasida vodorod ioni ko’payib sulfatazaning aktivligini susaytiradi, sulfataza me’da shirasi tarkibini buzadi; — harakat va evakuator vazifasi buziladi, bunda: a) og’riq paydo bo’ladi; b) me’da va ichak dispepsiya simptomlari yuzaga keladi; d) me’da shirasi buziladi. Shunday qilib, me’daning harakati va evakuator vazifasining buzilishi, o’n ikki barmoq ichak shirasining me’daga otilishi kuzatilib, unda oshqozon osti bezining shirasi va o’t kislotasi me’dada sof vodorod ioni hosil bo’lishini kuchaytiradi. Bu esa me’da shirasi ajralishini susaytiradi, uning vazifasini pasaytiradi, natijada me’da shilliq pardasini tubdan o’zgartiradi. Me’da shilliq osti qavatida arteriya va vena tomirlari orasida qo’shimcha yo’l ochiladi, bu esa me’da devorining kamqonligiga olib kelib, uning regenerator vazifasi buzilishiga olib keladi.

Epitelial bezlar regeneratsiyasining buzilishi surunkali gastritning rivojlanishida asosiy rol o’ynaydi. Boshqa hamma hollar ekzogen va endogen sabablarning, me’da shilliq pardasining jarohatlanishi natijasidir. Kasallik rivojlanishida shilliq parda ostida shish va yallig’lanish vujudga keladi. Surunkali gastritda me’da shilliq qavatining tarkibi o’zgaradi, plazmatik to’qimalar kuchayib, qalin to’qimalar kamayadi. Gastrofibroskopiya qilinganda gastritlar quyidagilarga bo’linadi : ekssudativ gastrit, eroziv gastrit, atrofik gastrit, gemorragik gastrit, refluks gastrit, gastrit—shilliq qavat giperplaziyasi bilan. Klinik manzarasi. Bemorlar qorinda to’sh osti sohasidagi doimiy o’rtacha og’riq, ishtaha pasaygani, og’izda yoqimsiz maza bo’lib turishi, yeyilgan ovqat, ba’zan palag’da tuxum hidi, achchiq suyuqlik bilan kekirish, zarda qaynashi, ba’zan qusishdan noliydilar. Surunkali gastritda bu hodisalar asta-sekin rivojlanadi. Gastritda og’riqqa me’da muskulaturasining cho’zilib ketganligi yoki tortishib qisqarishi sabab bo’ladi. Yallig’langan shilliq parda har qanday mexanik ta’sirotda og’riq manbayi bo’lib qoladi. Siqilishdan kelib chiqadigan og’riqqa me’da shirasi kislotaliligining oshganligi sabab bo’lishi mumkin. Nordon me’da shirasi ajralishi me’daga ovqat tushganda ro’y beradi, shuning uchun og’riq ovqat yeyish bilan bog’liq bo’ladi. Me’da nordon suyuqlikdan ozod bo’lganda pilorusning reflektor spazmi to’xtaydi, shuning uchun me’dadagi og’riq pasayadi yoki qusishdan, me’da shirasining xlorid kislotani neytrallashga yordam beradigan natriy gidrokarbonat ichilgandan keyin batamom to’xtaydi. Agar og’riq shira haydaydigan ovqat yeyilgandan keyin paydo bo’lsa, og’riqqa me’da shirasining ortiqcha ajralishi sabab bo’lganligi haqida fikr yuritish mumkin. Normal va oshgan sekretsiyali surunkali gastritda qorinda to’sh osti sohasida me’da paypaslab ko’rilganda doimiy, ovqat yeyilgandan keyin biroz kuchayadigan og’riq bo’ladi. Kasallikning ko’p uchraydigan simptomlariga, shuningdek, zarda qaynashini kiritish mumkin. Zarda qaynashiga me’da muskulaturasining keskin qisqarishi

sabab bo’ladi, uning suyuqligi, xususan, xlorid kislota qizilo’ngachning pastki qismiga otilib chiqadi va uning shilliq pardasini ta’sirlantiradi. Zarda qaynashidan tashqari, achchiq kekirish va qayt qilish kuzatiladi. Sekretor yetishmovchilik bilan o’tadigan gastritda to’sh osti sohasida oz-moz og’riq, og’irlik sezgisi, yeyilgan ovqat, palag’da tuxum yoki havo bilan kekirish qayd etiladi. Bunda bemorning umumiy ahvoli unchalik yaxshi bo’lmaydi, ishtahasi yomonlashadi, mehnat qobiliyati pasayadi, ichi suyuq ketadi. Gastrit monoton (bir xil) kechadi. Kuzatish natijasida bemor ahvolining yomonlashgani ko’rinmasa-da, ayni vaqtda „tinch“ davrlar ham bo’lmaydi. Sekretsiyasi pasaygan gastrit aksariyat shunday kechadi. Oshgan yoki normal sekretsiyada kasallik to’lqinsimon rivojlanadi: qo’zish davrlari jarayoni so’nish davrlari bilan almashinib turadi. Qusish—gastritning belgisidir, aksariyat u pasaygan sekretsiyali gastritda, me’dada ovqat moddasi yoki suyuqlik tutilib qoladigan harakat vazifasi susaygani ko’rinadi. Me’da anchagina to’lib ketganda uning muskulaturasi reflektor siqilishga uchraydi. Ovqat qizilo’ngachning pastki qismiga o’tib, qusuq massalari ko’rinishida tashqariga otiladi. Surunkali gastritning obyektiv belgilari ko’p emas. Til oqimtir karash bilan qoplanishi mumkin. Qorin palpatsiya qilib ko’rilganda to’sh osti sohasida og’riq qayd qilinadi, biroq ayrim hollarda og’riq bo’lmaydi. Davolash. Davo mehnat va turmush tartibini me’yorga keltirishdan boshlanadi. Har bir bemor uchun shaxsiy davo tadbirlarini davolovchi shifokor belgilaydi. Davolashning ayrim umumiy prinsiplariga to’xtalib o’tamiz. Bemor ovqatni ozozdan nisbatan qisqa vaqt oraliqlarida (kuniga 5—6 marta) ma’lum soatlardagina yeyishi mumkin va kerak. Jismoniy va ruhiy zo’riqishlardan saqlanish zarur. Bemor ovqatdan keyin o’rinda qoringa iliq isitgich qo’yib, yotib dam olishi kerak. Tibbiyot hamshirasi ayrim davo muolajalarini bajara olishi, masalan, me’dani yuvishni bilishi kerak. Me’dani yuvish, ayniqsa, me’da zondi yordamida yuvish qat’iyan shifokor ko’rsatmasi bo’yicha bajariladi. Ayrim hollarda shifokor me’dani „xonaki usul“da — zondsiz yuvishni tavsiya qiladi. Bu davo chorasi shunga asoslanganki, qator kasallik sezgilarini (to’sh ostida og’irlik sezgisi, ko’ngil aynishi, so’lak oqishi) paydo qiladigan ko’p miqdordagi

shilimshiqni me’dadan sun’iy qustirish yordamida chiqariladi. Buning uchun ozroq natriy karbonatni (har bir stakan ichimlik suvga 1 / 2 choy qoshiqda) 4—5 stakan iliq suvda eritiladi. Bemor 4—5 stakan eritmaning hammasini ichadi, shundan so’ng barmoqlari bilan til ildiziga ta’sirlantirib qayt qiladi. Ba’zan me’da mineral suv bilan yuviladi. Me’dani necha marta yuvish kerakligini shifokor belgilaydi. Bu jarayonning og’ir-yengilligiga bog’liq. Zaharlanish bilan bog’liq o’tkir gastritda va tashxisni aniqlash talab etiladigan hollarda yuvindi suv laboratoriya tekshirishlari uchun qoldiriladi. Ular toza idishga yig’iladi va og’zini mahkam bekitib, salqin joyda saqlanadi. Me’dasi yuvilgan bemor 5—12 minutgacha qorniga iliq isitgich qo’yib yotishi kerak. Isitgich og’irlashib ketmasligi uchun ko’p suv qo’ymaslik lozim, isitgichdagi suv juda qaynoq ham bo’lmasligi, uni qoringa to’g’ridan to’g’ri qo’ymay, ikki qavat qilib buklangan sochiq ustida qo’yish kerak. Parhez ovqatlarning ahamiyati katta. Surunkali gastriti qo’zigan bemorga dastlabki kunlarda ovqat yeyishga ruxsat etilmaydi, surunkali gastritning o’rtacha ifodalangan hollarida, ayniqsa, remissiya bosqichida parhez ovqatlar birmuncha xilma-xil bo’ladi. Parhez tayinlashda ko’pgina omillar: yosh xususiyatlari, bemorning odatlarini hisobga olish kerak. Surunkali gastritli bemorning taxminiy menyusi organizmning hayot faoliyati uchun zarur barcha ovqatlanish komponentlari (oqsillar, yog’lar, uglevodlar, mineral tuzlar)ni o’z ichiga oladi. Ertalabki birinchi marta yeyiladigan ovqat hajmi jihatidan katta bo’lmasligi kerak, chunki uyqudan keyin hazm shiralari ishlanishi birmuncha sekinlashgan bo’ladi. Ovqat mahsulotlarining bir qismi ichakni ta’sirlantirishi va uning ishini buzishi (masalan, ich ketishi) mumkin. Nonushtaga yaxshisi manniy bo’tqasi yoki guruchli bo’tqa, bug’da pishgan kotlet yeyish, bir stakan qaynoq bo’lmagan suyuqroq choy ichish kerak, shuningdek, kartoshka yoki sabzi pyure, bug’da pishgan oqsilli omlet, qaynatilgan yog’siz baliq, qaynatilgan gulkaram, qaynatilgan lavlagi tavsiya etiladi. Kofe, kakao ichmaslik kerak, chunki bu ichimliklar o’z tarkibida me’da shilliq pardasiga yomon ta’sir qiladigan moddalar saqlaydi. Qalampir, xantal,

yerqalampir, sirka ratsiondan chiqariladi. Hazm shirasi sekretsiyasi buzilganda ovqat yaxshi hazm bo’lmaydi, shuning uchun ko’p ovqat yeyish bemorning hazm apparatiga yomon ta’sir qiladi. Nonushtadan keyin 2—3 soat o’tgach ikkinchi marta ovqat yeyish mumkin. Olma, olcha, olxo’ri, malina yoki qora smorodinadan tayyorlangan kompot yoki suyuq kompotdan bir stakan, shuningdek, sut, bir kunlik qatiq yoki yangi kefirdan bir stakan ichish mumkin. Yong’oqdan tayyorlangan kofeni sut bilan ichishga ruxsat etiladi. 2- nonushtadan keyin 2—3 soat o’tgach uchinchi marta ovqat yeyish kerak. Yaxna ovqat—vinegret (ozgina kungaboqar moyi qo’shilgan, qaynatilgan kartoshka, lavlagi, sabzi). Birinchi ovqatga taxminan yarim likobcha sho’rva beriladi. Go’sht, tovuq, baliq bulonlari shira haydovchi ta’siriga ega va sekretsiyasi pasaygan gastritda berilishi lozim. Kisel va kompotni krijovnik, qulupnay, nordon olma, pishmagan nok, qizil va oq smorodina, ryabinadan tayyorlamaslik kerak. Tushlikdan 2—3 soat o’tgach tushlikdan keyingi ovqat— (poldnik) bir stakan choy bilan bulochka yoki buterbrod bilan ozroq yangi sariyog’, yoki kefir, bir kunlik prostakvasha, sut, kompot, kisel beriladi. Beshinchi martasida kechki ovqat yeyiladi: qaynatilgan kartoshka, do’lma, meva sharbati qo’shilgan guruchli yoki manniy bo’tqasi, tvorog bilan sut, jigar pashtet, ilitilgan tuxum, suyuqroq qilib damlangan choy, qandli iliq sut. Gastritga davo qilishda to’g’ri tayinlangan parhez ovqatlarning ahamiyati kattaligini unutmaslik kerak. Me’daning yallig’langan shilliq pardasiga ta’sir etishda parhezdan tashqari quyidagi dori moddalari ishlatiladi: a) pirimidin asoslar: metiluratsil, pentoksil; b) anobolik gormonlar: nerobol, retabolil m/o; d) vitaminlar: B 1 , B 6 , 5% li m/o, askorbin kislota m/o; e) me’da devorining qon aylanishini yaxshilash uchun komplamin, 2 ml m/o, kuniga bir marta 1 oy mobaynida.

2. Me’da shirasi ishlab chiqarishni yaxshilash, me’da ichidagi kimyoviy o’zgarishlarni yo’lga solish uchun: a) sof me’da shirasi 1 osh qoshiqdan 3 mahal ovqat bilan birga; b) 5% li xlorid kislota 1 choy qoshiqdan yarim stakan suvga ovqat bilan birga; d) betatsid, asidin-pepsin yarim stakan suvga 1 tabletkadan solib, 3 mahal ovqat bilan birga beriladi. 3. Me’daning harakat vazifasiga ta’sir etish: papaverin, noshpa, atropin sulfat 0,1% li eritmadan 6—8 tomchi, ovqatdan 30—40 minut oldin, platifillin 1 ml 0,2% li eritma t/o, fizioterapevtik usul, issiqlik bilan davolash usullari (induktotermiya, parafin aplikatsiyasi, ozokerit). Kalsiyni novokain bilan elektrofarez qilish. 4. Ichakda ovqat hazm bo’lish jarayonini yo’lga solish: a) fermentli dori moddalarni buyurish: panzinorm 1 tabletkadan 3 marta ovqat bilan, pankreatin 1 g dan 3 marta ovqatdan oldin; b) enteroseptol, meksaform, intestopan ichak mikroflorasiga ta’sir etadi. Sanatoriya-kurortda davolanish ham g’oyat muhim. Bizning mamlakatimizda bunday davo „Chinobod“, „Toshkent mineral suvlari“ kabi davolash maskanlarida va boshqa joylarda olib boriladi. Mineral suv kasallik qo’ziganda ambulatoriya va shifoxonada davolash davrida ham qo’llaniladi. Ularni kuniga 2—3 marta, ovqatdan oldin 1/2 stakandan ilitilgan holda ichiladi. Surunkali gastritda ular hazm bezlari faoliyatini yaxshilaydi, me’daning sekretor va motor faoliyatini me’yorga soladi, me’dada yig’ilib qolgan shilimshiqning erib ketishiga va haydalishiga yordam beradi. Davolash, odatda, kam minerallangan suvlardan boshlanadi, asta- sekin ko’proq minerallangan suvlarga o’tiladi. Sekretsiya ajralishi va me’da suyuqligi kislotaliligi oshgan gastritda, odatda, borjom, sekretsiyasi pasaygan gastritda Yessentuki ¹ 17 tayinlanadi. Parvarishi. Xronik gastritli bemorlarni parvarish qilish hamshiradan shifobaxsh ovqatlar asoslarini bilishni talab etadi. Bemorga ovqatni qat’iy belgilangan

soatlarda yeyish haqida tushuntirish, spirtli ichimliklar ichishni, chekishni qat’iyan taqiqlash zarur. Gastritda parvarish qilishning quyidagi xususiyatlari bor. Tibbiyot hamshirasi bemorning me’dasini me’da zondi yordamida yuvishni bajara olishi va unga uy sharoitlarida me’dani zondsiz yuvish qoidalarini tushuntira bilishi kerak. Og’ir o’tkir gastritda bemorning tez-tez qayt qilgisi kelganda, boshini yon tomonga burib qo’yish kerak, chunki bemorning harakat qilishi qiyinlashib, bo’shashadi, qusuq massalarining nafas yo’llariga tiqilib qolishiga yo’l qo’ymaslik uchun tog’arachani uning yuziga yaqin qo’yiladi. Ichak faoliyati ham buzilganda (ich ketish) oqliklarini o’z vaqtida alishtirish, bemorning birdaniga darmoni qurib qolganida tagiga sudno qo’yish kerak. Har gal defeksiyadan keyin orqa chiqaruv sohasidagi teri iliq suv bilan yuviladi, so’ngra doka tampon bilan quritiladi. Profilaktikasi o’tkir gastrit profilaktikasi kabi bo’lib, bu ovqatdan zaharlanish, sanoat va maishiy zaharlardan zaharlanishning oldini olishni o’z ichiga oladi. Oziq-ovqat mahsulotlariga yaxshi pazandalik ishlovi berishga, ayniqsa, yirik umumiy ovqatlanish korxonalarida tayyorlash jarayoni ustidan sanitariya nazorati olib borish ovqatdan zaharlanishdan saqlab qoladi. Surunkali gastritning oldini olish uchun qorin bo’shlig’i a’zolarining ham o’tkir, ham surunkali yallig’lanish kasalliklari: kolit, xoletsistit, appenditsitga qunt bilan o’z vaqtida davo qilish zarur. Bundan tashqari, otit, gaymorit kabilarni o’z vaqtida davolashning ahamiyati katta. Spirtli ichimlik, ayniqsa, qo’lda tayyorlangan alkogolli ichimliklarni iste’mol qilishga qarshi uzil-kesil kurash olib borish zarur. Samogonda juda ko’p zararli birikmalar (sivush moyi) bo’ladi, ular me’da shilliq pardasiga yomon ta’sir ko’rsatib, uni o’tkir yallig’lantiradi. Chekishga qarshi kurash ham surunkali gastrit profilaktikasining zarur qismi hisoblanadi. Chekish ta’sirida me’da shilliq pardasi avvaliga birmuncha qalin tortadi, so’ngra atrofiyaga uchraydi. Buzilib qolgan oziq-ovqat mahsulotlarini, pazandalik jihatidan yetarlicha ishlov berilmagan ovqatni yeyish mumkin emas, o’tkir ziravorlarga ruju qilmaslik kerak.

Birlamchi va ikkilamchi profilaktika degan tushuncha mavjud. Agar gastrit kasalligi profilaktikasi birlamchi bo’lsa, surunkali gastrit asoratlarining profilaktikasi ikkilamchi hisoblanadi. Surunkali gastrit profilaktikasi uning zo’rayishining oldini olishdir. Agar davo tadbirlari bilan patologik jarayonni to’xtatishga va hatto me’daning normal faoliyatlarini amalda tiklashga muvaffaq bo’linsa, remissiya bosqichi (barqaror yaxshilanish) yuz beradi. Bu davrda gastrit zo’rayishining oldini olish uchun bemor kun tartibiga, ayniqsa, qattiq rioya qilishi kerak. Bu, avvalo, me’yorli ovqatlanish tartibi, mehnat va dam olish davrlarini to’g’ri alishtirib turishdan iborat. Surunkali gastriti bor bemorning ovqatlanish ritmi buzilishi va ichakni o’z vaqtida bo’shatib bo’lmasligi bilan bog’liq ishni bajarishi tavsiya etilmaydi, bu ham hazm apparatining har qanday kasalligida ayniqsa zararli. Bundan tashqari, bemorga juda issiq ovqat, o’tkir taomlar, sho’r va dudlangan mahsulotlar yeyish mumkin emas. Gastritda ovqat hazm qilish jarayoni buzilgan, shuning uchun ovqat me’daga mexanik jihatdan yaxshi ishlov berilib tushishi kerak. Buning uchun go’sht qiyma qilinadi, sabzavotlarni qirg’ichda maydalanadi va hokazo. Biroq og’iz bo’shlig’ida ovqatga mexanik ishlov berishda to’la qimmatli chaynov apparati muhim rol o’ynaydi, shuning uchun tishlarini o’z vaqtida davolatish va kerak bo’lsa, sun’iy tish qo’ydirish me’da kasalliklari, shu jumladan, gastrit profilaktikasi hisoblanadi.

Adabiyotlar : 1. O’. B. Sharapov. Ichki kasalliklar. Abu Ali ibn Sino. T., 1994. 2. K. Bahodirov. Ichki kasalliklarda tashxis va diagnostika. T., 1993. 3. L.S. Zalikina. Bemorlarning umumiy parvarishi. T., 1995. 4. N.M. Kamolov. Ichki kasalliklar. T., 1996. 5. V.A. Galkin. Ichki kasalliklar. T., 1989. 6. E.Y. Qosimov. Ichki kasalliklar propedevtikasi. T., 1998.

O'xshashlar

Potologiya fanining rivojlanishi, umumiy va xususiy potologiya psixologiya eksperimentiningroli

Оvqat hazm qilish, endokrin va moddalar almashinuvi hamda siydik tanosil sistemalari kasalliklari

Oshqozonichak tizilmasi faoliyati buzilganda ishlatiladigan dori vositalarining klinik va farmakologik tavsifi

Terapevtik kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi

Terapevtik kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi