Qadimgi Xitoy - Tarix - Referatlar

Qadimgi Xitoy

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Xitoy manbashunosligi. 2. Eramizdan avvalgi III ming yillikda Xitoy. 3. Dastlabki davlatlarni yuzaga k е lishi. 4. Imp е riyalar davrida Xitoyning ijtimoiy-iktisodiy va siyosiy axvoli.

www.arxiv.uz Xitoy tarixi o`rganish uchun mavjud bo`lgan manbalarni tahlil qilish evaziga Xitoy tarixiga oid bo`lgan kеrakli xulosa va takliflarni bugungi kun talabida еchishimizga imkon yaratadi. Xitoy manbashunosligi. V-VI ming yilliklar oraligida xozirgi Xuanx е daryosi buylarida dastlabki Xitoy qabilalarining yoyilishi fakat 1 ming yillikdan boshlab butun Xitoy buy.shO yoyildi. Xitoy o`lkasi 1U-1I ming yillikda Xuanx е daryosi buylari yirik xaynon gurlari va urmonchilik sohalari yiriklashdi. Er.avv. I ming yillikdan boshlaS d е xkonchilik uchun sharoit yaratishda I ming yillikni o`rtalariga k е lib t е mirni ishlatilihi tufayli butun Shimoliy Xitoy o`lkasi o`zlashtirildi. Ammo xozirgacha Xuanx е daryosi buyida yashagan xalqlar kaysi tilda so`zlagani n е olit davrida. Taxmin "kilish orkali aytish mumkinki buyokli sopolchilik madaniyatiga kura U- 1g` ming yilliklarda Qadimgi tib е tliklar bilanetnik guruxlari kushiluvi yuz b е rdi. II ming yillikda ikkinchi tomondan tib е t va Chjou qabilalari ba`zasida Qadimgi Xitoy ztni "guruxi paydo bo`ldi. Xitoy tarixini o`rganishda Qadim Xitoy yilnomalari muxim u)1I1; tutadi. Masalan: "Chuntsyu" yilnomasi Lu podsholik davri USh-U asrlardagi vok е lar xalq ogzaki ijodi va kushiklar tarixi buyicha "Sinzin" muxim o`rin gutadi. Birinchi asrning boshlarida er.avv. tarixiy asarlar paydo bo`la boshladi. Bu fakat xalqi uchg`i emas O`zok Shark xalqalarini ochib b е rishga yordam b е radi. Jumladan Sima Siyanish "tarixiy yo`zishmalar" bo`lib.bu asar b е sh bulimni o`z ichiga oladi. Bundan tashkari Simi Syan traktat hamda davrlshtirishga oid jadval nomli asarlarini yozib koldir1an. Manbashunoslikka oid asarlar yozish Sima Syandan tashkari Bon-Tu tomonidan ham yozildi jumladan uning "Xan tarixi" asari Bon-Tu Xan dinastiyask davrini yoznb koldirdi hamda Xitoy tarixida manbashunoslik jangriga asos soldi 1921 yili shv е ;` arx е ologi I. And е rson Xuanx е buyida izlab topdi. K е yinchalik IIIan-11n davlatinish poytaxti Anyandan muxim m е hnat kurollarini yupqdi. Xitoyning X1g``-X1 asrlar)a niG`, tarixiga shuningd е k xitoy tarixini yoritishda frantso`z arx е ologi E. Shavoni, Mosj-r е , Bill е nst е in kabi olimlarni izlanishlari aloxida ko`rsatib o`tish muxim. Za nixoyat Xitoy tarixini o`rganishiga XIX asrda ijod qilgan N. Ya. Bigirun L.V.

www.arxiv.uz Simyonovskiylarni ishlarini aloxida takidlab o`tish mumkin 1.1. N е olit davrida Xitoy sivilizatsiyasining ahamiyatini tushunib е tadi. 1.2. Dastlabki davlat birliklarini ijtimoiy xolatini anglab е tadi. Yuqorida Xitoy tarixini bayon qilganimizda Yanshao hamda Lunshan madaniyatlarito`g`risida fikr yuritdik. Ayniqsa Lunshan madaniyati davrida Xitoyda d е xkonchilikni usnshi m е hnat kurollari takomillashdi. Ayniqsa Lunshan madaniyati buyicha ma`lumotlarni oladigan bo`lsak k е ngrok xususiy mulk alomatlari ko`rina boshlaganidan darak b е radi. Manbalar buyicha oladigan bo`lsak aynnksa Sima Siya ma`lumotlariga kura dastlab dinastiyalardan xisoblangan Siyanning tashkilotchnsi Buyuk Yuyaning ugli hisoblanadi. Ammo yozma manbalar kamligi tufayli Qadimgi davlat jamoasining tarkibi xususiyatini qanday bo`lganligi xozirgacha noma`lumligicha kolmokda. Ma`lumotlarga kura Sya xukumati raxbarlari o`z qul ostidagi qabilalarga zulm o`tkazganliklari ma`lum. Jumladan Shan qabilalariga ham zulm kilingan, shundan sung Shan qabilasi ko`zgolon orkali Sya xokimiyatini agdarib davlatni nomini Chen Tan nomi bilan atadilar. Shan dinastiyasi nomini oldi, k е yinchalik bu dinastiyasi Shan In a shla boshladi. XIV asrga k е lib Shan xududi xozirgi Anyan bo`lib, u е rda buyuk Shan shaxrnni `"^qurdilar. Shu vaktdan e`tiboran Shan In nomi bilan ataldi va X1V-XVI asrlarni o`z ichiga oladi, bunga fakatgina arx е ologik ma`lumotlar emas balki manbalar ham mavjud. Ammo Shan In davlati tarakkiyoti bir n е cha asrlar oldingi yuksalishdan fark qiladigan tomoni qishloq xujaligi sohasida, ayniqsa m е hnat kurollari buyicha l е kin Shan davlatining usha davrdagi muxim yutuqlarini uchga bo`lishimiz mumkin: 1 -Bronzani ishlatilishi. 2-shaHarlarning paydo bo`lishi. 3-Yozuvning paydo bo`lishi. Yuqoridagi yutuqlar natijasida Shan davlati muxim jarayonlarni - bronza kurollari. sun`iy kanallar, yirik saroylar va Har-xil tipdagi m е hnat turlarini barpo etdilar. Shunday qilib maxsus m е hnat turlari paydo bo`ldi hamda ishlab chikarishni o`sishi

www.arxiv.uz natijasida xunarmandchilik d е xkonchilikdan ajralib chiqdi. Shan In davlati muxim o`zgarishlarni amalga oshirib borganligi arx е ologik ma`lumotlar orkali bilib olamiz. ayniqsa usha dairda In raxbarlarini saroylari, kabrlari va u е rdagi kar xil turdagi z е bi ziynatlarni toyilishi jixati bilan ahamiyatli. Ayniqsa In davlatining oxirI•i xukmdori U-Din davrida shaHar va davlat mustaxkam edi. Uningulimidan sung xoknmnya1 mustaxkam emas edi. XI asrga k е lib Chjouslar xukmronligi boshlandi. Shan In davlati U-Din vafotidan sung Chjous qabilalarining siyosiy aktivligi oshib tyxminan 1027 yilgi Chjouslar In xukmronligiga barham b е rdi hamda xokimiyat t е pasiga k е lgan Chjouslar xo`jalikni ko`p turlarini t е z o`zlashtirib oldilar. jumladan bronzann kayta ishlash sohasi juda yaxshi yulga kuildi, Bundan tashkari In davri san`ati ayniqsa sopol idishlari m е talga b е rilgan b е zaklarini hamda Qadimda mashxur bo`lgan Inlarni Harbiy aravalarini kayta o`zlashtirib oldilar va Harbiy MAQSADlarda foyd;1landilar. Shuningd е k Inlarni yozuvlari o`zlashtirildi extimol In xatlarini kabul qilgan bo`lishi mumkin chunki X1-1X asrlarda Chjous epigrafnk manbalri In i е rogli4)ida yozilganligi ma`lum, VIII asr bsshlariga k е lib Chjous bilan Shun qabilalari o`rtasida jang bo`lib o`tdi l е kin ular karindosh qabilalar bo`lsa ham ou kurashda yarim ko`chmanchi Shunlar g`olib chikib xokimiyatga Yu-Van k е ldi taxminan 770 yillarga k е lib gyuytaxtni Yoyanga kuchirib USh-Sh asrlar oraligida Sharkin Chjou davlati nomi bilan foliyat ko`rsatdi. VIII asrda Qadimgi Xitoy manbalarida ko`rsatilgan qabilalari juda urushkok qabila xisoblangan bo`lib, ko`p davlatlarga hujumlar qilib turdi. Masalan 636 yili Chjous podshosi Syan-Van Chj е n podsholiIiga hujum uyushtirmokchi bo`ldi. Soliklarni to`langani uchun bu kurashda Chjouslar kushinlaridan (})oydalandilar. Yana Qadimgi Xitoy podsholiklaridan biri O`rta Xitoyda joylashgan Si xukmronligi boshladi. Ammo Si xukmronligi urn1:ga kuchli Szin podsholigi boshlandi.Bts poshlolik ayniqsa Vchts Gg`n davrida aynik е a kudratli -xisoblanardi. Szin podsholigi tarixi juda murakkab xolatlarga boy. Jumladan, UN asr oxirida Di

www.arxiv.uz yarim ko`chmanchilarni siyosiy xolatidan foydalanib 594 yili Di qabilasini bosib oldilar. Szin yana bir dushmanlaridan biri 1.1^` podsholigi bo`lib ular o`rta Xitoy t е kisliklarini egallashga kirishdi.char. Ikki podsholik o`rtasidagi jang 575 yil bo`lib, Szin galabasi bilan tugadn. Kurash l е kin Szin podtopit 1;`,rixi k е yingi davrda ancha mur.akka&k е chib. Yanpzp buylarida yashovchi U va Yue podsholiklari o`zaro urushlar qilib turdi. Bu o`z navbatida Szinnish faoliyatiga ta`sir etishi mumkin edi va shunday ham bo`ldi. Bu ikki davlat o`rtasida kurash 493 yili,yuz b е rdi. Bu kurashda Yue g`olib chiqdi va Szin podsholigini uchta mustaqil podsholikka bo`lib yubordi. (403 yili - Chjao, Vey va Xan) . Xitoyda podsholiklarni bo`linib k е tishi hamda paydo bo`lgan mustaqil davlatlar ma`lum bir darajadagi xokimiyani yuzaga k е ltirdilar. Oqibatda bu davlatlarga nisbatan Xitoyning siyosiy xayotida muxim o`rin egallagan kqabilalar ta`siri k е skin s е zila boshladi. Shunday siyosiy kurash natijasida yuzaga k е lgan Xan imp е riyasini oladigan bo`lsak, siyosiy xayotidagi vok е alarni ko`rishdan oldin uning iktisodistiga va undagi o`zgarishlarga murojaat qiladigan bo`lsak, ayniqsa Xan imp е riyasi Gao Szu imp е ratorlik kilayotgan paytda ko`p muammolarga duch k е ldi Asosiy sabab o`zaro urushlar Sin davlati bilan bo`lgan tuknashuvlar o`z ga`sirini imp е riya ko`rsatdi. Xan imp е riyasi axoli turmush tarzi, yashash-sharoitiga karab juda o; ir vaktlarni boshdan k е chirdi. Xan imp е riyasi orkali turmush tarzi yashash sharoitiga ka[)ab juda ogir vaktlarni boshdan k е chirdi. Xan imp е riyasi raxbarlari ushbu kiyinchilikdan chikish uchun Harbiylarga ham е r ajratib b е rdi. Soliklar turi kamaytirildi. Iktisodiy iikirozdan chikishni yana bir muxim jixati shu bo`ldiki, bu boshqaruvni islox kilish, chunki Sin imp е riyasi boshqaruvi koldiklarini yo`qotishdan iborat edi. Birinchi navbatda Snn davridagi ma`muriy boshqaruv sist е masini hamma tomonlarnnn saklab kolmadi. Umuman 1U-1P asrlarga k е lib Xitoyda m е talldan ishlangan tangalarning paydo bo`lishi - xususiy mulkchilik va tovar-pul munosabatlarni o`sishiga olib k е ldi. Ammo mamlakatda ishlab turgan tumanlar boshqa r е gionlarga o`z ta`siri unchalik

www.arxiv.uz ko`rsata olmas edi. Anikrok qilib aytadigan bo`lsak. Sharkiy podsholikdagi tangalar birligi shimoldagi k е skin fark kilar edi. Xitoy xalqi oldida turgan yana bir muxim masala siyosiy tarqoqlikka barham b е rish va kuchli davlatni yuzaga k е ltirish bo`lib chunki Xitoy xalqi ko`chmanchi varvarlar bilan kushilib k е tish jaryoni kuchaydi. Ayniqsa bu xolat o`rni Xitoyda yuz b е rdi. Qadimgi Xitoy podsholiklarining siyosiy jixatdan birlashuviga asosiy sabab siyosiy vaziyat edi. Chunki Xitoy podsholiklari orasida o`zaro siyosiy tuknashuvlar juda ko`p bo`lgan eng asosiisi Tan imp е riyasi vakillari ikki boshqaruvga barham b е rdi. Ya`ni xokimiyat boshqaruvi bir kishi quliga o`tdi. Ayniqsa umuman Xan imp е riyasi davrida odamlar toifasi 20 ta rangga bo`lingan (toifa) bo`lib, 19-20 toifa vakillari katta boylik egasi bo`lib, ishlamasdan kun k е chirish mumkin edi. 10 va undan esp majburiyatlar utashdan ozod etilgan edi. Xan imp е riyasi ko`p sonli axolisini oddiy xalq tashkil etadi. Asosan ishlab chikaruvchi е r bilan ishlovchilar kirardi. K е yingi urinda kichik va o`rta toifadagi xunarmandlar turardi. Xan imp е riyasida asosiy o`rinlardan bnring qullar egallagan. Ular o`z karzlari uchun karindoshlarini imkoniyatlari uchun Har xil turdagi majburiyatlarni utashlari shart bo`lgan. Ammo Xan imp е riyasida davrida solikni ikki turi mavjud edi. Е r va jon solig`i, Е r solig`ini kamaytirilishi yirik zamindorlarga qul k е ldi. Ammo jop solshp oddiy xalqka ogir k е chdi. Sababi, jon solig`i Har yili oshib borar edi, Eng asosiysi jon solig`i xosil bilan yoki don bilan emas, balki pul bilan to`lanardi. Jon solig`i imp е riya axolisining 7 yoshdan 56 yoshgacha bo`lganlar uchun majburiy edi. Xatto U-Di davrida jon solig`i 3 yoshdan b е lgilangan edi. Oddiy xalq solik to`lashdan tashkari 20 dan to 56 yoshgacha bo`lganlari Harbiy va m е hnat majburiyatlarini utashlari shart edp. Xususiy mulkchilikni o`sishi tufayli oddiy xalq ishlab b е ruvchi kunbay dalada xolatiga k е lib koldi. Vaziyat shu darajaga borib е tdiki, qul va е rlarning mikdori boshlashga majbur bo`lindi.

www.arxiv.uz Е rni mikdori -30 Sin odam boshiga 1-Tsin-4,7 g е k. Ga t е ng edi. Qullarning soni esa, 30-tadan oshmasligi zarur edi. Oddiy xalq uchun xukmdorlar uchun 100 tagach yuqori mansabdorlar uchun esa 2oo ta qilib b е lgilangan.

O'xshashlar

Eng Qadimgi Xitoy

Qadimgi Xitoy. Xan sulolasi davrida Xitoy

Qadimgi va o’rta asrlarda Xitoy tangalari

Xitoy va Hind kalendari

Qadimgi Arabiston