Xitoy va Hind kalendari - Tarix - Referatlar

Xitoy va Hind kalendari

Yuklangan vaqt:

24.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

42.5 KB

Ko'chirib olish

Xitoy va Hind kalendari Reja: 1.Qadimgi Xitoy kalendari. 2.Hind kalendari isloxatlari.

Qadimgi Xitoyda ham qamariy kalendardan foydalanilgan. Dastlab Xitoy dehqonlari baxor kirib kelishini Gidra yulduzining chiqishhi bilan boshlangan va x о `jalik yili 4 mavsumga b о `lingan: baxor, yoz, kuz, qish. Keyinchalik 3 ming yillikda vaqtni hisoblashda oy fazasidan foydalanilgan, 1 yil 12 qamariy oydan iborat b о `lgan. Xitoy kalendarida, shuningdek, 13-oy kiritilgan. Har 19 yil davomida 7 yili 13 oydan b о `lgan. Xitoy astronomlari birinchi bor eramizdan avvalgi VI asrda yangi oy, yozgi Quyosh turishi bilan har 8 yilda emas, balki har 19 yilda yoki 235 qamar oyig`a muvofiq kelishini aniqlaganlar. Shunday qilib, qadimgi xitoyliklarning qamariy-shamsiy kalendari b о `lgan. Keyinchalik taxminan eramizdan avvalgi III asrda Xitoy qishloq aholisining о `z x о `jalik yili b о `lib, 24 mavsumga b о `lingan. Bundan tashqari har bir yil xayvonlar nomi bilan atalib, hisob 60 yillik sikl b о `yicha olib borilgan. Mavsumiy qishloq x о `jaligi kalendari dehqonlarga ekin yig`ish, qishloq x о `jalik ishlarida vaqtni belgilashlarini osonlashtirgan. Bizning davrimizda ham qishloq joylarida axyon-axyonda mavsumiy kalendar k о `llaniladi. Kalendar yillarini iklim mavsumiga qarab b о `linishi Xitoy kalendarining о `ziga xos xususiyatlaridan biridir. Chjan Go zamonida (eramizdan avvalgi IV-III asrlarda) kalendar tizimi aniqlangan, hamda takomillashgan. Kalendarning keyingi rivojlantirish goyalari Lo Sya–Xun, Den Pin, Sima Syan Kxi, Tszi Chun-chji, Go Shou-Tszin nomlari bilan bog`liq. Eramizdan avvalgi 104 yilda Xitoyda kalendar islohoti о `tkazilib va “Taychu-li” kalendari joriy etilgan. Uni yaratishda taniqli olimlar Lo Sya Xun, Den Pin va Sima Syanlar ishtiroq etgan. Qamar oyining о `rtacha davomiyligini 29.43/81 sutkaga tengligi qabul qilindi. U Hozirgi ahamiyatdan atigi 24 soniya farq qiladi. Yilning davomiyligi 365,25 sutka о `zgarishsiz qoldi. Bu kalendar ba`zi bir о `zgarishlar bilan 200 yil amal qildi. Xitoy xronologiyasini aniqlash uchun tayanch nuqta bor. Yilnomalarda quyosh

kuyganligi tilga olingan. Hozirgi zamon astronomlarining hisobi b о `yicha, bu voqea eramizdan avvalgi 776 yilda yuz bergan. Sima Syaning “Tarixiy yozishmalari” bizgacha saqlanib qolgan. Xitoy tarixi b о `yicha adabiyotlar о `rganilganda voqealarni yozib borishning о `ziga xosligiga duch kelinadi. Xitoyda qadimgi davrlarda eramizning boshlariga qadar yagona vaqt hisobi yuritilmagan, ularda aloxida era ham y о `k edi. Tarixiy voqealarni yozib borish yil sikllari va imperatorlar xukmronligi davri va sulolalar b о `yicha olib borilgan. Xitoyda yil hisobi an`anasi – afsonaviy imperator Yaoning taxtga о `tirgan yili, eramizdan avvalgi 2357 yildan boshlangan. Quyida Xitoy tarixi fanida qabul qilingan qisqacha xronologik jadvalni xavola qilamiz. Eramizdan avvalgi yillar. 2357 – 2255 – Yaolar afsonaviy sulolasi. 2255 – 2205 – Shun afsonaviy sulolasi. 2205 – 1766 – Syalar afsonaviy sulolasi. 1766 – 1122 – Shan – Inlar afsonaviy sulolasi. 1122 – 247 – Chjoular sulolasi an`anaviy davri. 246 – 207 – Sinlar sulolasi an`anaviy davri. Eramizning 206 – 220 – Xanlar sulolasi an`anaviy davr. Bizning era yillari. 420 – 479 – Sun sulolasi. 479 – 501 – Si sulolasi. 502 – 556 – Lyan sulolasi. 557 – 588 – Chen sulolasi. 589 – 618 – Suy sulolasi. 618 – 907 – Tan sulolasi. 907 – 959 – Besh sulola davri. 960 – 1279 – Sun sulolasi. 1280 – 1368 – Yuan sulolasi (m о `gullar). 1368 – 1644 – Min sulolasi.

1644 – 1911 – Sin sulolasi (manjuriya). 1912 – 1949 – Xitoy Respublikasi. 1949 yil 30 sentabr – Xitoy Xalq Respublikasi. 1 oqtabr – Xitoyda milliy mustaqillik kuni sifatida keng nishonlanadi. Hind kalendari. Turli xil kalendar tizimi. Hind va Ganga daryolari qirg`oqlarida yashovchi xalqlar 4 ming yil avval о `z Hindiston xududida qadim zamonlardan k о `plab qabila va Xalqlar yashagan. Hindiston k о `p millatli davlat b о `lib, aholisi 200 ga yaqin tilda gaplashadi. Hind knyazlarining uzoq vaqt bir-birlaridan ajralganligi ularning har birida maxalliy kalendar b о `lishiga olib keldi. Yaqin vaqtgacha mamlakatda bir qancha fuqarolik va 30 ga yaqin maxalliy, diniy bayramlarni va diniy urf-odatlarni ifodalovchi kalendarlarga amal qilingan. Ular orasida shamsiy, qamariy, qamariy shamsiy kalendarlari bor edi. Hindistonda Qamariy Shamsiy kalendar tarqalgan b о `lib, u quyosh harakati bilan bog`liq edi. U tropik yildan 20,4 ming uzun b о `lgan.Hindistonda uzoq vaqt boshqa eralar ham k о `llanilgan. Masalan, Kaliyug erasi eramizdan avvalgi 3102 yil 18 fevraldan, Nirvan erasi eramizdan avvalgi 543 yilgacha amal qilgan. Hindistonda keyingi tarixiy eralardan biri Fazl erasi podshox Akbarshox tomonidan joriy etilgan (1542-1606), lekin u faqat idora xujjatlarida k о `llanilgan. Bu era 1550 yil 10 sentabrdan boshlangan. Grigoriy kalendari 1757 yildan keng yoyildi va Hindistonda q о `llana boshlandi. Hozirgacha kitob, gazeta va jurnallar grigoriy kalendari, axyon-axyonda maxalliy kalendarlar bilan birgalikda chiqariladi.Kalendarlar nomutanosibligi Hind xukumatining islohot о `tkazib, yagona milliy kalendar joriy etishga majbur etdi. Shu maqsadda 1952 yil noyabrda yirik olim, astronom, fizik, professor Magxnad Saxa raisligida kalendarni islox etuvchi maxsus kengash tuzildi.Yangi kalendar 1957 yil 22 martda qabul qilindi.

Adabiyotlar ro`yxati : 1.O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T., 2008. 2. “Ta`lim to`g`risida”gi Qonun. T., 1997. II. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlari 1. K а rim о v I. А .Yukcak ma`naviyat-engilmas kuch.T.,2008. 2. K а rim о v I. А .O`zb е kist о nning o`z istiql о l v а t а r а qqiyot yo`li. T., 1992. 3. K а rim о v I. А .T а rixiy x о tir а siz k е l а j а k yo`q. T., 1998. 4. K а rim о v I. А .J а hon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari. T., 2009. va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi.T.,2010 . 8. T.Choriyev. A.Do`stov. Xronologiya.T- "Yangi asr avlodi" - 2003. 9. Mustaqil О `zbekiston tarixi 3 kitob. T- " Sharq" – 2000. l 0. Sharqshunoslik. 2- son. T- 1991. l l .Azimboy Sa `dullayev. Xorazm Ma `m и n Akademiyasi.Xiva-2000 12. Al - Xorazmiy muzeyi. Urganch. 2001. 13. Виуик siymolar, allomar. 2- kitob. T- 1996 . 14. T. Choriyev. A.Do `stov. Kalendarlar tarixi va xronologiya.Q- 2002.

O'xshashlar

Yahudiylar kalendari

Grigoriy kalendari

Qadimgi Grek va Rim kalendari

Qadimgi Misr kalendari

Qadimgi Xorazm kalendari