Polsha muzeylari - Tarix - Referatlar

Polsha muzeylari

Yuklangan vaqt:

06.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

27.9931640625 KB

Ko'chirib olish

Polsha muzeylari Reja: 1. Polsha davlati haqida. 2. Varshava milliy muzeyi. 3. Qirollik saroyi muzeyi.

Polsha Respublikasi. Mamlakatning rasmiy nomida zamonaviy polyakcha respublika so’zi emas, balki eski- (polyakchadan: mushtarak narsa so’zi ishlatiladi). Yevropadagi davlat, shimoldan Boltiq dengizi bilan yuviladi. Yevropa Ittifoqi a’zosi. Maydoni 312,7 ming km 2 . Aholisi 38,6 million kishi. Poytaxti — Varshava shahri. Ma’muriy jihatdan 16 ta voevodaga bo’linadi. Davlat tuzumi Respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1997-yil 25-mayda qabul qilingan. Davlat boshlig’i — Prezident. Tabiati. Polsha — Visla va odra daryolari havzasida, shimolda Boltiq dengizi va janubda karpat va sudet tog’lari oralig’ida joylashgan. hududining 90% dan ko’prog’i tekislikdan iborat. Dengiz bo’ylari past, qumloq. Qazilma boyliklari — toshko’mir, qo’ng’ir ko’mir, tabiiy gaz va neft, temir, mis, qo’rg’oshin, oltingugurt, ruh; kaliy, magniy va tuz konlari bor. Iqlimi mo’tadil bo’lib, okean iqlimi bilan kontinental iqlim o’rtasida. Polsha hududining yarmidan ko’prog’i haydalgan yerlar, 28% o’rmon, aksariyat joylarda igna bargli, g’arbi va janubida keng bargli daraxtlar o’sadi. Aholisining 98,5% ini polyaklar, ukrainlar, beloruslar, slovaklar tashkil etadi. Dindorlarning ko’pchiligi katoliklar. shahar aholisi — 62,1%. Yirik shaharlari: Varshava, Lodz, krakov, Vrotslav, Poznan, Gdansk. Tarixi. Polsha hududida paleolit davridayoq odamlar yashagan. Mil. av. 1- ming yillikda Polsha hududida slovyan qabilalarining shakllanish jarayoni sodir bo’ldi. VIII-IX asrlarda qabila knyazliklari vujudga keldi. X asrda odra , Visla va Bug daryolari oralig’ida yashovchi polyan (Polsha, polyaklar nomi shundan kelib chiqqan), mazovshan, vislyan, pomoryan qabilalarining knyazliklari birlashtirildi va yagona Polsha davlati tashkil topdi. Biroq XII asrga kelib, Polsha davlati yana knyazliklarga bo’linib ketdi. XIII asr oxirida knyaz Pshemisl II rahnamoligida Polsha yerlarini birlashtirish uchun kurash boshlandi. XIV-XV asrlarda yagona Polsha davlati paydo bo’ldi va madaniyati rivojlandi. Polyak tili shakllandi. XV asrning 1-yarmida krakovdagi Yagaylo universiteti polyak fani markaziga aylandi.

XVI asrning 2-yarmidan Polsha davlati ukrain, belorus va rus yerlarini bosib ola boshladi. Polsha bilan Litvaning birlashuvi natijasida Rech Pospolita paydo bo’ldi. 1609 — 1612-yillarda Polsha Rossiyaga hujum qildi. Bir necha asr mobaynida Polsha Yevropadagi eng qudratli davlatlardan biri bo’lib turdi. Ammo og’ir urushlar sababli mamlakat inqirozga uchrab, uch marta Prussiya, Avstriya, Rossiya o’rtasida bo’linib ketdi. Polsha davlati tugatildi. 1807-yilda napaleon I qo’shinlari Prussiyani engib, Fransiyaga tobe Varshava gersogligini tuzdi. 1814 — 1815-yillarda Vena kongressida Polsha yana bo’lindi. Varshava gersogligining katta qismi Polsha qirolligiga aylantirilib, Rossiyaga topshirildi. Maorifi. 15 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun ta’lim majburiy, barcha pog’onalari davlat ta’minotida. hunar-texnika maktabi boshlang’ich va muntazam ta’limni o’z ichiga oladi. Ixtisoslashtirilgan litseylar ham bor. Xususiy maktablar tarmog’i kengaymoqda. Polshada 130 ta oliy o’quv yurti faoliyat yuritadi. Yevropadagi eng qadimgi universitetlardan krakov universiteti (1364), shuningdek, Varshava universiteti, politexnika institutlari, iqtisodiyot, tibbiyot va rassomchilik akademiyalari shu jumlaga kiradi. Mamlakatdagi ilmiy faoliyatni Fan vazirligi olib boradi. shuningdek, fanlar akademiyasining ilmiy-tadqiqot institutlarida, oliy o’quv yurtlarida, idoraviy ilmiy muassasalarda olib boriladi. Polshada Banax nomidagi xalqaro matbuot markazi faoliyat olib boradi. Yirik kutubxonalari: 1. krakov universiteti kutubxonasi. 2. Poznan unuversiteti kutubxonasi. 3. Fanlar akademiyasining Varshava, Gdansk, krakovdagi ku- tubxonalari. Eng yirik muzeylari: 1. Varshavadagi Milliy muzey. 2. krakovdagi Milliy muzey. 3. Poznandagi Milliy muzey. 4. Varshavadagi F. Shopen, A. Mitskevich muzeylari. 5. Varshavadagi Qirollik saroyi muzeyi.

6. Goldshteyn saroyi shular jumlasidandir. Adabiyoti. Polsha adabiyoti X asrda dalotin tilida vujudga keldi. XVI asrgacha unda diniy ruhdagi kitoblar, shuningdek, yilnoma va voqeya-hikoyalar ustun bo’lgan. Polyak tilidagi ilk asarlar ham diniy mazmunda edi. XV asrda dunyoviy ruhdagi asarlar yaratila boshladi. XV asr oxiri, XVI asr boshlarida Uyg’onish davri boshlandi. M.Rey, Y. Koxanovskiy, Sh. Shimonovich, S. Klyonovich asarlari ado-lat va vatanparvarlik g’oyalarini tarannum etdi. XVI-XVII asrlarda hajviy doston va qissalar, nasihatomuz qo’shiq va dramalar, qisqa hazil she’rlar mashhur bo’ldi. XIX asr boshlarida A. Mitskevich milliy ozodlik kurashi ta’sirida inqilobiy romantizmga asos soldi, demokratik Polsha haqidagi orzularni kuyladi. Birinchi va ikkinchi jahon urushi o’rtasidagi davr adabiyotida ijtimoiy ziddiyatlar tanqidiy yoritildi. Urushdan keyin adabiy asarlarda okkupatsiya yillarida yashirin kurash olib borgan vatanparvarlarning qiyofasi har tomonlama ochib berildi. Ammo sotsialistik realizm degan soxta adabiy qoliplar zo’rlab tiqishtirilishi oqibatida polyak adabiyotida xalq hayoti va qahramonlarining ishlari, xulq atvori bir yoqlama yoritilishiga olib bordi. Polyak yozuvchilari-ning ayrim asarlari, jumladan, A. Mitskevich, Y.Tuvim she’rlari, V. Vasilevskaya romanlari o’zbek tilida nashr etilgan. Me’morchiligi. Mil. av. IV-III asrlarga oid Biskupin jamoa manzilgohlarida yog’ochdan yasalgan inshootlar polyak hududidagi eng qadimiy yodgorliklar hisoblanadi. Xristianlik dini qabul qilingach, diniy tosh me’morchiligi rivojlandi. XI asrning ikkinchi yarmidan roman uslubida haykallar bilan bezatilgan mahobatli binolar qurildi. krakovdagi avliyo Anjey kostyollari, xalq yog’och me’morchiligi rivojlandi. XVIII asrning ikkinchi yarmidan klassitsizm urf bo’ldi. shaharlarda mahobatli jamoat binolari va majmualari barpo etildi (Varshavadagi Belveder saroyi). XIX asrning ikkinchi yarmidan eklektizm, keyinroq konstruktivizm ustunlik qildi. Ikkinchi jahon urushi yillarida fashistlar Polshaning shahar va qishloqlarini vayron etib, ko’pgina me’moriy yodgorliklarga zarar

yetkazdilar. Urushdan so’ng ularni qayta tiklash va yangilarini barpo etish sohasida ko’p ishlar amalga oshirildi 1 . Tasviriy san’ati. Polsha hududidagi aholi neolit davridayoq naqshinkor sopol idishlar yasagan, jez va temir davrlarida sopol va jez idishlar, parranda va hayvon rasmi tushirilgan ikki g’ildirakli aravalar ishlangan. XI-XIII asrlarda roman uslubi hukmron bo’ldi. stshelnodagi kostyolning o’ymakor ravoqlari, XII asrda Tumadagi kostyol naqshlari, “emmeran kodeksi” miniatyuralari. XIII asr oxiridan XV asr boshlarigacha gotika uslubi hukmron bo’ldi. (krakovdagi Vavel soboridagi V. Yagello dahmasi). 1421-yil “Gnezo bibliyasi” miniatyuralari. XV asr oxiri XVI asr boshlarida polyak Uyg’onish davri san’ati shakllana boshladi. XVI asr oxiridan XVIII asr o’rtalarigacha borokko uslubi yoyildi. XVIII asr ikkinchi yarmi XIX asr boshlari Polsha san’ati ma’rifatparvarlik ruhi bilan sug’orilgan edi. Garchi ayrim mo’yqalam ustalari (M. Bacharelli) saroybop rasmlarni klassitsizm uslubida yaratsalar, ko’pchilik rassomlar hayotini haqqoniy tasvirlashga (B. Bellotto, J.P.norblin, A.orlovskiy), polyak xalqining milliy ozodlik kurashini ifodalashga (A.Grotger) intildilar. A. Kotsis, V.Gerson asarlarida tanqidiy realizm nishonalari seziladi. XIX asrda M.Gerimskiylar ijodida bu yo’nalish yuqori pog’onaga ko’tarildi. XIX asr oxiri XX asr boshlarida L. Vichulovskiy, Ya. Stanislavskiy, Yu. Falat asarlari — imperissionizm, s.Vispyanskiy, Ya. Malchevskiy asarlari — simvolizm ruhida yaratildi. 1918-yildan polyak san’ati ziddiyatli rivojlandi. Ayrim rassomlar G’arbiy Yevropa madaniyati yutuqlariga ergashsa, boshqalari zamonaviy milliy uslubni yaratishga intildi. Taniqli polyak haykaltaroshi K. Dunikovskiy o’z faoliyatini shu davrda boshladi. Ikkinchi jahon urushidan keyin tasviriy san’atda rassomlardan V. Veys, F. Kovrskiy, X. Krayevskaya va Yu. Kraevskiy, haykaltarosh S.Gorno- Poplavskiy, grafiklardan T.Kulisevich, T.Trepkovskiy va boshqa yana bir qator rassomlar mashhurlik cho’qqisiga erishdilar. Mahobatli haykaltaroshlik rivoj topdi. Amaliy bezak san’atining har xil turlari qadimdan keng tarqalgan, badiiy hunarmandchilik avj oldi. 1 www.Museums Poland.com

Chex musiqasida boshqa slavyan xalqlari musiqa madaniyati bilan umumiylik ko’p. XX asrgacha saqlangan xalq cholg’u asboblari shaqildoq, buben, hushtaklar jo’rligida marosim qo’shiqlari (asosan bir ovozli), raqslar ijro etiladi. skifka, mazanka kabi torli, ligafka, bazun kabi puflab chalinadigan sozlar keng tarqalgan. IX-XX asrdan katolitizm tarqalishi bilan birga, grigoryan xorallik keng o’rin tutadi. XI-XII asrlarda cherkov ashulachilik maktablari ochilib, ularning talabalari cherkov musiqasini turli joylardagi xalq musiqasi bilan boyitdilar. XII asrdan professional musiqa (jumladan, ritsarlar musiqasi) rivoj topdi, saroy kapellalari tashkil etildi. XVI asrdan universitetlarda musiqa nazariyasi o’rgatila boshladi. XVI-XVII asrlarda yetishib chiqqan kompozitorlar milliy kuylarni G’arbiy Yevropa raqs va musiqasi bilan uyg’unlashtiriruvchi asarlar yarata boshladilar. 1765-yil Varshavada ochilgan “Xalq teatri” da milliy operalar sahnalashtirildi. K. Kurpinskiy, kamenskiy, M.oginskiy, Y.elsner kabi buyuk musiqachilar uning rivojlanishiga ulkan hissa qo’shdilar. XIX asrda buyuk kompozitorlar F. Shopen, S. Monyushko, virtuoz skripkachi aka-uka Venyavskiylar polyak musiqasini jahon musiqasi darajasiga ko’tardilar.1901-yil Varshava milliy filormoniyasi ochildi. XX asr musiqa madaniyatiga K. Shimanovskiy, V. Lyutoslavskiy, k.Penderetskiy kabi kompozitorlar katta hissa qo’shdilar. Polshada 21 ta simfonik orkestor, 10 ta opera teatri, 9 ta operetta teatri, 9 ta balet truppasi, 7 ta oliy musiqa maktabi, 4 ta xoreografiya bilim yurti bor. 1927-yildan xalqaro shopen nomidagi pioninochilar tanlovi,1935-yildan Venyavskiy nomidagi xalqaro skripkachilar hamda zamonaviy musiqa festivali o’tkaziladi. Teatr. Xristianlikdan avvalgi davr xalq marosimlari va o’yinlarida teatr san’ati nishonalari bo’lgan. XIII-XVI asrlarda turg’un va sayyor xalq tomoshaxonalari qurilgan, diniy dramalar rivojlangan. XIII asr-ning ikkinchi yarmida ko’rsatilgan teatr tomoshalarining ayrim ssenariylari saqlangan. 1633-yil Varshavadagi qirol saroyida birinchi doimiy teatr ishga tushdi. XVIII asr oxirida ilg’or milliy teatr san’ati uchun kurashga rejissyor, artist, dramaturg V. Buguslavskiy boshchilik qildi.

O’zbekiston — Polsha munosabatlari. Ikki xalq o’rtasidagi aloqalar ko’p yillik tarixga ega. Xususan, 1863 — 1864-yillarda chor Rossiyasiga qarshi qo’zg’olon ko’targan polyaklar o’rta osiyoga surgun qilingan edi. Ular Toshkent, samarqand, Buxoro, Termiz, Qo’qon va boshqa shaharlarda yashab, mehnat qildilar. 1895-yil Toshkentda polyak bolalari uchun maktab va kutubxona ochildi, keyinroq polyaklar kosteli faoliyat boshladi. Ikkinchi jahon urushi davrida Polshani nemis-fashist qo’shinlaridan ozod qilish uchun bo’lgan janglarda o’zbek generali S. Rahimov Gdansk yaqinida halok bo’ldi. shu urush oqibatida ommaviy qatag’onlar sababli, polyaklarning mintaqamizga ikkinchi ko’chishi sodir bo’ldi. o’tgan yillarda polyak-o’zbek xalqlari vakillari inoq yashab keldilar. o’zbekiston mustaqillikka erishgach, polyaklarning “svetlitsa Polska” madaniyat markazi jamoatchilik uyushmasi maqomini oldi. o’zbekistondagi 3000 ga yaqin polyak aholisiga o’z milliy an’analarini va madaniyatini rivojlantirish, ikki mamlakatning milliy va davlat bayramlarini nishonlash imkoni yaratildi. Polsha assotsiatsiyasi huzuridagi ”Poloniya” seksiyasi, ”svetlitsa Polska”ning samarqand, Farg’ona, Buxoro va Toshkent sho’balari faoliyat yurityapti. Turli tarixiy sanalar, polshalik mashhur madaniyat va san’at arboblariga bag’ishlangan uchrashuv, kechalar, konsertlar uyushtirib turiladi. Buyuk kompozitor Fredirik shopenga bag’ishlab Toshkentda fortepiano musiqa festivali, A. Mitskevich va V.Reymont kabi mashhur yozuvchi va shoirlarnig xotira kechalari o’tkazildi. Varshava Milliy muzeyi Varshava Milliy muzeyi Polsha mamlakatida joylashgan. Bu muzey 1862- yilda “san’at muzeyi” nomi bilan ochilgan. 1916-yilgacha ushbu muzey san’at maktabi binosi bilan birgalikda joylashtirilgan. Muzeyning hozirgi kundagi binosi 1927 — 1938-yillar oralig’ida me’mor Tadeusha Tolvinsko va Antona Digata loyihasiga binoan barpo etilgan. 1964 — 1972-yillarda muzeyning shimoliy qismi yangi loyiha bo’yicha taniqli me’morlar karlya Golavskiy va stefana kozinskiylar tomonidan qayta tiklandi.

Muzey kolleksiyalari orasidagi gravyuralar Milliy kutubxona va maktab fondi jamg’armasidan olingan. 1916-yilda muzey Varshava shahrining shaxsiy “Milliy muzeyi” nomi bilan ochildi. 1916-yildan 1935-yilgacha muzey direktori Bronislav Gembajevskiy, 1935-yildan esa muzeyning yandi direktori etib, stanislav Lorens tayinlangan. U bu muzeyni 47 yil davomida, ya’ni o’limiga qadar boshqargan. Ikkinchi jahon urushida muzey kolleksiyasiga etarlicha ziyon yetkazildi. 1944-yilda Varshava hukumati noyob kolleksiyalarni muhofaza qilishga uringan 2 . Muzey kolleksiyalari. 1961 — 64-yillarda polyak arxitektori kazimeja Mixaylovskaya tomonidan shimoliy sudan shahrining Faras nomli yeridan qadimgi xristian koptlar san’atiga tegishli bo’lgan boy eksponatlarni topishga musharraf bo’ldi. Muzey o’zining juda ham boy kolleksiyalarga egaligi bilan boshqa muzeylardan ajralib turadi. Bugungi kunda muzey eksponatlari orasida antil davrdan to XX asrgacha tegishli bo’lgan noyob buyumlarni uchratish mumkin. 1. Antik davr san’ati kolleksiyasi (qadimgi Misr san’ati namunalari). 2. Xristian san’ati kolleksiyasi (Farasdan topilgan). 3. o’rta osiyo san’ati. 4. sharq san’ati kolleksiyasi. 5. Polsha rangtasvir san’ati kolleksiyasi. 6. Zamonaviy Polsha san’ati kolleksiyasi (Miniatyura kabineti). 7. Zamonaviy Polsha san’ati (gravyuralar va suratlar kolleksiyasi). 8. G’arb mamlakatlari zamonaviy san’ati (Yevropa rangtasvir galereyasi). 9. Zamonaviy g’arbiy davlatlar grafikasi va suratlari. 10. Zamonaviy san’at kolleksiyasi (XX asr Polsha san’ati). 11. Amaliy san’at kolleksiyasi (Polsha amaliy san’ati). 12. Amaliy san’at kolleksiyasi (g’arbiy davlatlar amaliy san’ati). 13. haykaltaroshlik kolleksiyasi. 2 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 669 б .

14. Tanga va medallar to’plami. 15. Ikonagrafiya va foto kolleksiyalari. Bundan tashqari, bu muzeydagi eng shedevr darajasiga ko’tarilib e’zozlanadigan kolleksiyalardan biri Faras ibodatxonasidagi koptskiylarning “Avliyo Anna” nomli devoriy freskasi hisoblanadi. Milliy muzey fondida 800 mingdan ziyod eksponatlar bo’lib, ular polsha va butun jahon antik dunyosi san’atining noyob namunalari hisoblanadi. Ular, asosan, rangtasvir, grafika, haykaltaroshlik, fotografiya, qadimiy tangalar va yana amaliy san’at turiga xos bo’lgan bir qancha eksponatlarni o’z ichiga oladi. Varshava Milliy muzeyining asosiy eksponatlari orasida ikkinchi jahon urushi davridagi: “Vaza ichidagi apelsin” — Aleksandr Gerimskiy, “Usta rassom” — Leon Vichulkovskiy, “negrlar” — Anna Blinskiy kabi iqtidorli rassomlarning asarlari ham o’rin olgan. Bu muzeydagi har bir kolleksiyadan o’rin olgan asar uning tarixida alohida bir ahamiyatga molik bo’lgan xotirani jonlantirgandek bo’ladi. Milliy muzey modern uslubida qurilgan bo’lib, u Varshavaning eng taniqli va tarixiy ahamiyatga molik bo’lgan ko’priklaridan biri — Ponyatovskiy va sharlya de Gollya halqasi yaqinida joylashgan. Muzeyda joylashgan taniqli eksponatlar orasida Qadimgi Misr va Vizantiya san’atiga oid ko’plab buyumlar, XV-XX asrga taalluqli bo’lgan Yevropa rangtasvir va haykaltaroshlik asarlari, XIII-XX asr Polsha san’atning noyob durdonalari, amaliy san’at, grafika namunalarini uchratish mumkin. hozirgi kunda muzey fondida 11 mingdan ziyodroq eksponatlar mavjud. Muzey galereyasidagi kolleksiyalar ichida XVI- XVII asrlar G’arbiy Yevropa rassomlarining asarlari ham mavjud. Muzeyning bu qismi ekspozitsiyalar flamandlar, nemislar, italyanlar, fransuzlar, gollandlar va rus maktablarinining mohir rassomlarining ishlari bilan to’ldirilgan. Muzeyda Rembrand, Tintoretto, Botichelli, kranax kabi rassomlarning shedevr asarlari, Yan Mateyko va Genrik semiradskolarning mahobatli polotnolarini ham ko’rish mumkin.

Bugungi kunda Varshava Milliy muzeyining 3 ta filiali mavjud. Faras galereyasi modern uslubida jihozlangan. Bu galereya 2013-yil boshlarida ochilgan. Unda ham asosiy muzeydagi eksponatlar qatoridan mashhur rassomlarning shedevr asarlari o’rin olgan. Ular orasida sandro Botichellining “Bibi Maryam bola bilan” nomli asari ham mavjud 3 . Varshavadagi Qirollik saroy muzeyi Varshavadagi Qirollik saroyi Polsha poytaxti Varshava shahrida joylashgan milliy madaniyat yodgorliklaridan biri hamda davlat muhofazasiga olingan yodgorlik hisoblanadi. Bu saroy o’zining bir qancha tarixiy davrlarni bosib o’tganligi va o’zining betakror ko’rinishini hozirgi kungacha saqlab kelayotganligi bilan ayniqsa, ahamiyatlidir. U 1598 — 1618-yillarda Polsha qiroli va Litva knyazi simund Vaze tomonidan Mozoveyts knyazining o’rta asrlarga xos qasri o’rnida qurilgan edi. saroy san’atning eng yuksak namunalaridan hamda beshburchak shaklida bo’lib, u shahar qurilmalari fonida 60 metrli sigizmund minorasi bilan ajralib turadi. saroy XII asrda shved yurishi va shimoliy urush vaqtida talon- taroj qilindi. Yan sobeskiy va Avgust III bu saroyni qayta ta’mirlash uchun yetarlicha mablag’ ajratadilar. stanislav Avgust Ponyatovskiy tashabbusiga ko’ra, Vislani o’rtasidan klassik uslubga ega bo’lgan zamonaviy yangi qanot qurib bitkazilgan, eski qasr va qirollik kutubxonasining uzun korpusi ham yangi zallar va qurilmalarning yonida qolib ketdi. Varshava Qirollik qasri 1526-yilda qirollik knyazlarining o’rta asr rezidensiyasi bo’lib xizmat qilgan. keyinchalik 1569-yilda seyma Rechi Pospometaning majlislar o’tkazadigan joyi bo’lgan. keyinchalik 1795-yilgacha Polsha qirollari qo’nim topganlar, monarxlar rezidensiyasi, Varshava knyazligi va kongresovskiy qirollik davrida seymaning turar joyi hisoblangan, 1926-yildan boshlab Davlat san’at majlisining direksiyasi va Pospolit Rechi prezident rezidensiyasining turar joyi bo’lib xizmat qilgan. 1939-yildan boshlab nemis harbiylari qirollik qasrini vayron etganlar. 1944-yilga kelib butunlay vayron 3 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 670 б .

etilgan. keyinroq saroy tiklanib, butun qolgan fragmentlari qayta tiklangan. 1979- yildan boshlab qasr tarix va milliy madaniyat yodgorligi sifatida tan olingan. Bu vaqtdan boshlab Varshava Qirollik qasri davlat muassasasi sifatida faoliyat yurita boshladi. Ikkinchi jahon urushi vaqtida saroy qayta rekonstruksiya qilindi. saroyni qayta tiklash jarayonida deyarli butun mamlakat ishtirok etdi. shu narsaga e’tiborni qaratish lozimki, Qirollik qasri va eski shahar Varshavaning eng e’tiborga sazovor joylaridan biri hisoblanadi va ular Yunesko tarkibiga kirgan butun insoniyatni eng diqqatga sazovor yodgorliklari qatoridan o’rin egallagan. Qirollik rezidensiyasini qayta tiklanishi nafaqat Polsha, balki butun Yevropada katta qiziqish uyg’otdi. Restavratorlarga yordam sifatida ko’pgina komitetlar tashkil etildi. Qasr muzeylariga ko’pgina buyumlar olib kelindi. shu jumladan, qirol stanislav Avgust Ponetovskiyga taalluqli bo’lgan bir necha buyumlar, ularning orasida Rembrandning 2 ta asari ham bor. 1569-yilda Polsha-Litva seymi Varshavani o’zining qirollik saylovlari o’tkaziladigan shahar sifatida tanlab oldi. Bu vaqtdan boshlab qasr qirollik talablariga mos kelish uchun qayta rekonstruksiya qilindi. Barcha Polsha qirollari, sigizmund II Avgustdan boshlab-stefan Batoriyagacha, qo’llab-quvvatlash uchun Qirollik qasriga tashrif buyurdilar. Qirol sigizmund III Vaza poytaxtni krankovadan Varshavaga ko’chirmoqchi bo’lgan vaqtda Mazovetskiy knyazligi qasri o’rnida g’ishtli qasr qurilishi boshlangan edi. 5 burchakli ikki qavatli qasr italiyalik arxitektor Mateo kastelli, Djakalo Rodondo, Djavanni Travanolar tomonidan ilk borokko uslubida qurila boshlangan edi. Qasrni barpo etish 1598-1619-yillar davomida amalga oshdi. keyinchalik Qirollik qasriga sigizmund II Avgustning yangi uyi, Grozdka minorasi, kichik va katta maydonlar qo’shilib quriladi. Qasr bir necha bor kengaytirilgan. Avgust III podshohlik davrida qasrga Visla tomonidan Vettino qanoti qo’shib barpo etildi. Interyer borokko uslubida, o’yma bezaklar esa Yan eji Plerm tomonidan bajarilgan edi. saroy kolleksiyasi. stanislav Avgust Ponyatovskiy boshqaruvi davrida Dominiko Merini loyihasiga ko’ra, Qirollik kutubxonasi barpo etildi. 1795-yilda Yevropaning siyosiy qarashidan Polshani butunlay yo’q bo’lib ketgungacha

bo’lgan davrda qasr qirollik rezidensiyasi sifatida xizmat qilgan. Bu yerda deputatlar majlislar zali ham joylashgan edi. Bacharulovka Qirollik qasridagi ikkinchi qo’shimcha qurilma edi. Bu qanotni Varshavada birinchi rangtasvir maktabini tashkil etgan italiyalik rassom Marchello Bacharelli sharafiga shunday nomlangan edi. 1818 — 1822-yillarda saroyga bezakli arkadalarga ega bo’lgan klassik uslubdagi ochiq terassa qo’shib qurildi. Terassaning muallifi polyak Yakublitskiy edi. Erto’la shiftlari qasrning uzoq tarixidan darak beradi. Birinchi qavatda kanaletto zaliga e’tibor qaratish mumkin. Unda XVIII asr italyan rassomi Bernardo Belottoni qo’lyozmalari namoyish etilgan bo’lib, u tarixda konaletto nomi bilan iz qoldirgan. o’n yettita tilla suvi yugirtirilgan ustunlarga ega bo’lgan “Raqslar zali” eng chiroyli ko’rinishga ega hamda bu yerda afsonaviy mavzuga ega bo’lgan mamlakatdagi qo’lyozmalar saqlanadi. senat va seymilar zalida Yana Matteyko asarlari joylashtirilgan. Ikkinchi qavatda buyuk polyak yozuvchisi stefan Jerromskiy studiyasi, quvg’indagi Polsha hukumatining zalini, birinchi polyak prezidenti Gabriel narutovich kabinetini ko’rish mumkin. Ajoyib marmar kabinetda avval payshanba kunlari taniqli tushliklar o’tkazilgan. Qirol stanislav Avgust Ponyatovskiy odatda o’zining tushlik stoli atrofida Polsha hukumatini taniqli arboblari bilan suhbat o’tkazgan. Zal turli rangdagi marmarlar va har xil polsha qirollarining suratlari yordamida, Yan Bogumil Plerli va Marchello Bacharellilar tomonidan bezatilgan. Yangi plofon — Yan karchevskiy va stefan Porvadovskiyning original devoriy suratining nusxasi hisoblanadi 4 . Ritsarlar zalida biz ko’pgina bebaho grafika ishlari albomlar, illustratsiyalar, suratlar, kartalar va globuslar, har xil antik saroy, diniy va arxitektura mavzusidagi sahna asarlarini ko’rishimiz mumkin. Bu ishlar shu davr ustalari, D.Piransex, G.Greter, Ya.Dyuliklarga taalluqli. Bu muzeyda bebaho surat “stokgolm Ruloni” joylashgan. Uning uzunligi 15 metrni tashkil etadi va unda qirol sigizmund III va gersoginya konstantiniyaning 1605-yildagi unashtiruv nikoh 4 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 673 б .

marosimi tasvirlangan. hozirga kelib muzey binosida bir qator taniqli rassomlardan: Rembrant, Mateyko, Beliottoni qalamiga mansub, qadimgi Varshava ko’rinishlarini hamda Tadeush kostayushko hoki solingan urnalarni ko’rishimiz mumkin. Varshavadagi Qirollik qasri hozirda muzey sifatida faoliyat yuritadi. Unda bir qancha ko’rgazmalar zallari mavjud : Maslahat zali, katta zal, oval galereya, Marmar xonasi, Majlislar zali, Ritsarlar zali, Yig’ilishlar zali va boshqalar. Muzeyda turli davrlarga xos ekspozitsiyalar o’rin olgan. Rangtasvir asarlaridan Varshavaning peyzaj ko’rinishlari, Polshaning taniqli insonlari portreti, strobl smuglevich, kaufman asarlari joylashtirilgan. Rembrandning “Yupitr ortidagi olim”, “shlyapali qiz” asarlari ular orasida alohida o’rin tutadi. Muzeyda, bundan tashqari, stanislavskiy davrining mebellari, gilamlari, soatlar, xrustal va bronza shamdonlar, qadimgi sharqiy sopol va sakson chinnilari o’rin olgan. Bundan tashqari, bu yerda arxiv ham bo’lib, u orqali qirollik hujjatlari, qirollik qasri aktlari, qirollik oilasining shaxsiy arxivlari hamda audiovizual axborotlari, fotosuratlar va ovoz yozuvlari bilan ham tanishish mumkin. Muzey ekspozitsiyalarida koudraya, Lebruna, Mondalngo kabi haykaltaroshlarning ishlarini hamda Yevropa hukmdorlari byustlarini va antik haykallarni zamonaviy nusxalarini ko’rish mumkin. Muzeydan Ilya Terezaning 560 ta gilamidan tashkil topgan kolleksiyalar o’rin olgan. Bundan tashqari, Bryussel, Polsha, Flamand va Fransiya gobelenlarini ko’rish mumkin. Qasrda XVI-XVIII asrlarga xos bo’lgan Italiya, Gollandiya, Germaniya, Fransiya, Polshaning ajoyib mebellarini uchratish mumkin. Ayniqsa, Polsha qiroli uchun Rimga buyurtma qilingan 2 ta mozaika taxtali konsullik stoli alohida e’tiborga loyiq. Visla daryosi qirg’oqida kubitskiy arkadasini ko’rish mumkin. Bu urush vaqtida talofat yetmay qolgan yagona qasr qurilmasidir 5 . hozirgi vaqtda qasrga ko’pgina sayyohlar tashrif buyuradilar. Ular qasrdagi maydonda turib minoradan keladigan soat bongini eshitish uchun to’planadilar. 5 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 676 б .

Foydalanilgan adabiyotlar 1 . Илалов И . Музееведение . – Т .: Мусиқа , 2006. 2. Юренева Т.Ю. Музееведение. – Москва: Академпроект, 2003. 3. kuryazova D.T. o’zbekistonda muzey ishi tarixi. — T.: san’at, 2010. 4. Столяров Б.А. Музейная педагогика. История, теория, практика. – М.: Высшая школа, 2004. 5. Юренева Т.Ю. Музееведение. – М.: Академпроект, 2003. Xorijiy adabiyotlar 1. Mark Walhimer. Muzeums 101. Printed in the United states of America. 2015. 2. Bulding national Museums in europe 1750-2010. Linkoping. sweden. 2011. 3. Paul Getty Trust. The first treatise on Museums. Samuel quicheberg’s lnscriptiones 1565. Los Angeles. California. 2013. 4. Verlag Dr. Christian Muller-straten Munich. Introduction to Muzeology - the european Approach. Munich. 1998.

O'xshashlar

Italiya muzeylari

Ispaniya muzeylari

Shvetsiya muzeylari

Fransiya muzeylari

Germaniya muzeylari