Germaniya muzeylari - Tarix - Referatlar

Germaniya muzeylari

Yuklangan vaqt:

06.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

23.5048828125 KB

Ko'chirib olish

Germaniya muzeylari Reja: 1.Myunxendagi qadimgi Pinakoteka. 2.Gliptoteka. 3.Drezden galereyasi. 4.Berlin suratlar galereyasi.

Myunxendagi qadimgi pinakoteka Yevropada birinchi muzeylar, monarxlarning yopiq kolleksiyalar to’plami aholi uchun asta sekinlik bilan ko’rgazmali ochiq joylarga aylanib borishi bilan dunyoga kelgan. Myunxen muzeylar shahri. Bu muzeylar asrlar davomida shakllangan. Bu ishlarning boshida bavariyalik Lyudovik I turgan. Myunxen muzeylari pinakoteka va gliptotekalarga bo’linadi. Myunxen zamonaviy va qadimiy san’at markazi bo’lib, sayyohlar uchun ziyoratgoh hisoblanadi. Qadimiy pinakoteka – Germaniya muzeylari ichida eng mashhurlaridan biri. Uning yaratilish tarixi va kolleksiyalariga alohida to’xtalib o’tish mumkin. Myunxendagi qadimiy pinakotekaga 1529-yili asos solingan bo’lib, juda boy tasviriy san’at kolleksiyalari ushbu galereyadan o’rin olgan. 1528-yili gersog Vilgelm IV fon Vittelsbax o’z rezidensiyasi bog’ining yozgi pavilyonini diniy va tarixiy mavzudagi kartinalar bilan bezatmoqchi bo’ladi. U musavvirlar oldiga erkaklar mardligi va ayollarning mehnatsevarligini tarannum etishni maqsad qilib qo’yadi. Bu vazifalarni bajarish nemis rassomlaridan Aldorfer, Burgmayer, Bexam, Fezelen, Bryoyu va boshqalar zimmasiga yuklanadi. Ushbu muzey to’plamiga birinchilar qatorida Altdorferning 1529-yili yozgan «Iskandar Zulqarnaynning podsho Doro bilan jangi» kartinasi sotib olinadi. Aynan shu yildan boshlab, ushbu kolleksiyadan tashkil topgan suratlar galereyasi grekcha- Pinakoteka (qadimiy grekchada – Badiiy asarlar galereyasi) deb atala boshlaydi. Bu muzeyning boshqalardan o’ziga xos farqi shundaki, uning eksponatlari orasida haykaltaroshlik, grafika, amaliy bezak san’ati namunalari, qadimgi mebellar yo’q. Pinakotekada to’plovchilikning asosiy prinsipiga amal qilinadi – devorlarda faqat kartinalar ilinadi. Bir qarashda, ko’p sonli tantanavor zallarning juda oddiyligi kishini hayratlantiradi, lekin tomoshabin tez orada muzey interyeri yechimining to’g’ri tuzilganligini anglay oladi: sokin zallarda hech qanday ortiqcha narsa tomoshabin e’tiborini chalg’itmaydi. Pinakotekada kartinani yaratgan ustaning

mashhurlik darajasidan qat’i nazar, o’z zallarida faqat eng yuqori badiiy sifatlarga ega bo’lgan kartinalarni namoyish etadi 1 . Bavariya kurfyuristlar kolleksiyalari ko’p yillik tarixi davomida juda ko’p qiyinchiliklar ko’rdi. Bular urushlar, o’g’riliklar va egalarining man-manligi oqibatida kelib chiqar edi. Maksimilian I birinchilardan bo’lib, XVI asr nemis rangtasviriga qiziqish bildirdi. Uning davrida 11 ta asar, A.Dyurerning “To’rt Avliyo” va “Paumgartnerlar mehrobi” asarlari sotib olindi. Bundan tashqari, Maksimilian I P.Rubensning asarlar to’plamiga asos soladi. Vittelsbaxlar sulolasidan so’ng kolleksiya Reyn Pfalsgraflar oilasiga meros bo’lib o’tadi, ular aynan shu davrda kelib yashay boshlaydilar. karl Teodor 1781- yili o’z kolleksiyasi uchun saroy bog’ida maxsus bino-galereya qurdiradi. Bu galereyada kartinalar xronologik tartibda joylashtiriladi. Bu galereyaning yana bir yangiligi — asarlarga yorug’lik berila boshlanadi. 8 ta zalda 700 kartina osilib, keyinchalik keng omma uchun ochiladi. Muzeydagi har bir detal tomoshabinlarning fikrini chalg’itmay, hamma e’tiborini kartinalarga qaratishga yordam beradi. Devorlarga xira tondagi matolar tortilgan, yorug’lik manbalari sun’iy plafon bilan yopilgan bo’lib, nurlari nafis tarqaladi va kartinalarga deyarli blik bermaydi. Lyudvig I taxt vorisi paytidanoq juda ko’p miqdorda kartinalar sotib ola boshlaydi. Uning hukmronligi davrida Italiyadan juda ko’p asarlar sotib olingan (jumladan, sandro Batichellining “Isoga aza tutish”), qirol Myunxen kolleksiyasini to’satdan sotib olish emas, balki Yevropa badiiy maktablarining eng kuchli asarlarini yig’ishga harakat qilgan. kelnda Lyudvig I nemis va golland rassomlarining XV asrga tegishli asarlar kolleksiyasini sotib oladi. Bu kolleksiya ichida juda go’zal bo’lgan “Brabanta durdonasi” nomli uchlik asar ham bo’lgan. tadqiqotchilar bu ishni katta Dirk Bautsga tegishli deb hisoblashgan. keyingi sotib olingan asar Rafaelning “Tempi uyi Madonnasi” hisoblanadi. bu asarni 1 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 327 б .

Florensiyadan Myunxenga 20 yillik tortishuv va kelishuvlardan so’ng sobiq egalaridan sotib olingan. Tez orada Galereya, shleysxem va nimfenburg saroylarida, shuningdek Gersogning Myunxendagi saroyiga joylashtiriladi, keyinchalik joy torlik qiladi. shunday qilib, hamma kolleksiyalar bitta binoga to’plandi. Arxitektor Leo fon klense markaziy zalni (14,6m) barpo etdi va unga Rubensning «katta dahshatli sud» asarini joylashtirdi. Muzeyning qimmatbaho asarlaridan Leonardo da Vinchining «Go’dak ushlagan Madonna» asaridir. 1852-yilda Lyudvig I 1500 ta (keraksiz, ortiqcha) kartinani sotib yuboradi. Ular Dyurer, Gryunevald, kranax va Altdorfer va boshqa rassomlarning ishi bo’lgan. Uron pinakotekasidan napaleon Myunxendan 71 ta asarlarni olib chiqib ketadi, keyinchalik 36 ta kartina qaytariladi va 45 tasi Luvrda qoladi. XX asrda pinakoteka kolleksiyalari mashhur rassomlar asarlari bilan to’ldiriladi. Birinchi Jahon urushi davrida uchta noyob asarlar paydo bo’ladi, “Isodan kiyimini yechish” — el Greko, “Venetsiya gala-konserti” — Fr.Gvardi va Van Gogning “Pati yulingan kurka” asari. Bora-bora natsistlarning qiyin sharoitiga qaramasdan, pinakoteka P.Breygelning “Dangasalar dunyosi”, Tintorettoning ilk asarlaridan “Vulkan, Venera va Mars” va Ya.Reysdalning “Dyuna manzarasi” asarlarini ham qo’lga kiritgan. Ikkinchi Jahon urushi davrida pinakotekaning barcha muzey binolari buzilib, harobaga aylanadi. Lekin hech kim zararlanmaydi va 1957-yilda bino qayta tiklanadi 2 . Qadimiy pinakotekadan ko’plab nemis rangtasvir kolleksiyalari o’rin olgan. Lekin muzey 400 yil davomida o’zining shakllanishi va faoliyati jarayonida ko’p qiyinchiliklarni ko’rdi. Tarkibida o’zgarishlar, yo’qotishlar yuz berdi, urush yillari kolleksiyalar talon-taroj qilindi. shunday bo’lsa-da, pinakotekaning juda boy kolleksiyasi bugungi kungacha saqlangan. Bugungi kunda 1400 rassomlarning 9000 ta asarlari saqlanadi. Muzey kolleksiyalari to’plamida Vilgelm IV dan tashqari, gersog Albrext V katta hissa qo’shgan. Vilgelmning vorisi Albrext V (1679-1726) ning harakatlari 2 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 330 б .

bilan muzey Yevropaning eng mashhur muzeylari qatoridan o’rin oladi. emmanuilning xizmatlari tufayli, XVIII asr flamand tasviriy san’ati asarlarini o’z ichiga olgan kolleksiyalardan Rubens, Van Deyk, Breygel, Brauverlarning san’at asarlari o’rin oladi. san’atga, kartina yig’ishga qiziqish Maks IV Yozefdan uning o’g’li Lyudovik I ga o’tdi (1825-1848). Unga rassom Georg fon Dillis yordam berdi. ko’pgina kartinalar Italiyadan sotib olindi. Ulardan rassom Girlandayoning «Filippo va Filippino» kartinasi, Botichellining «Isoga aza tutilishi» asari ma’lum. Italiyadan olib kelingan asarlardan biri Rafaelning «Tempi uyi Madonnasi» asaridir. 1826 — 1836-yillarda arxitektor Leo fon klense loyihasi asosida yangi muzey binosi qurildi. Binoning qurilishida muzeydagi kartinalar nemis, niderland, flamand, golland, ispan, Italiya, Fransiya badiiy maktabiga xos bo’lgan bo’limlarga bo’lingan. Myunxendagi qadimiy pinakoteka Bovariya davlat tasviriy san’at bo’linmasi tasarrufida. Bu kolleksiyalar 800 dan ortiq bo’lib, XVIII asrda yashab o’tgan rassomlarning ishlaridir. Qadimiy pinakotekada eng qimmatbaho kartinalar to’plangan bo’lib, devorlarga ikki qator qilib osilgan. Ulardan aksariyati flamand va Italiya maktabiga xos. Kartinalar asosan o’z maktab va davrlariga qarab bo’lingan. Myunxenning qadimgi pinakotekasi dunyoning eng katta galereyalari qatoriga kiradi. Bir so’z bilan aytganda, pinakotekani boshqalarga o’rnak bo’ladigan muzey sifatida misol qilish mumkin. Chunki u boy kolleksiyalarga ega hamda muzey jihozlaridan to’g’ri foydalanilgan. shuningdek, harorat-namlik tartibini ushlab turadigan barcha zamonaviy vositalar ishlatiladi, tozalikka, kartinalarning yaxshi saqlanishiga qat’iy rioya qilinadi. Muzeydagi rangtasvir asarlari ta’mirlovchilarning tashabbusi bilan juda yaxshi darajada saqlanganligi juda chuqur taassurot qoldiradi. Albatta, bu yutuqlarning barchasi, bizning davrimizda, ya’ni oxirgi 60 o’n yilliklar davomida, ilmiy asosda faol rivojlanayotgan muzey ishi yutuqlari bilan bog’liq.

Gliptoteka – Myunxendagi qadimiy muzeylardan biri va Yevropada omma uchun ochilgan birinchi muzey. U yerda antik davrning Lyudovik I Bavarskiy kolleksiyasidan ajoyib asarlar saqlangan. haykaltaroshlik to’plamlari er.av. VI asr va er.ning IV asriga tegishli bo’lgan yunon san’atini o’z ichiga oladi. kallik uslubdagi ichki hovlida Myunxenning eng maftunkor kafesi ham joy olgan 3 . kopengagenda karlsberg yangi gliptotekasi – Myunxen gliptotekasi deb nom olgan. Gliptoteka binosi kyonigsplats maydonining shimoliy qismida Lyudvig kronprins buyryg’i bilan qurilgan. Gliptotekada 13 ta to’rtburchak, kvadrat va aylana shakldagi zallari ichki hovlini o’rab turibdi, binoning markaziy qismi zal tepasidan joy olgan. kirish oldida 12 ta ioniy ustunlar joy olgan. kirish qismida Iogann Martin fon Vagnerning guruhli frontoni ishlangan bo’lib, unda plastik san’at homiysi Afina xudosiga bag’ishlangan. Tashqi devorlari haykallar bilan bezatilgan, binoning derazalari ichki hovliga qaragan. haykallarda san’atning mifologik va tarixiy namoyandalari tasvirlangan. Fasad qismida Dedal, Prometey, Adrian, Perikl, Fidiy va Gefest haykallari o’rin olgan. Binoning sharqiy va g’arbiy qismida Uyg’onish davri me’morlari va Gliptotekani yaratgan haykaltarosh- zamondoshlarning (jumladan, Torvaldsen va kanova) haykal portretlari o’rin olgan. yangi san’at zalida mavjud bo’lgan asarlar keyinchalik “Yangi pinakoteka” ga o’tkaziladi. Ikkinchi Jahon urushi davrida gliptoteka binosi buzilgan va 1972-yil- da tomoshabinlar uchun yangidan ochildi. Peter kornelius tomonidan 1820 — 1830-yillarda qadimgi yunon xudolarining tasviri tushirilgan mashhur freskalar yo’qotilgan edi. Faqat alohida fragmentlar saqlanib qolgan. Berlindagi Milliy galereyada eskizlari saqlanadi 4 . Drezden galereyasi “Qadimiy ustalar” suratlar galereyasi. Ushbu galereya XVI asr-ning sakson kurfyursti Fridrix Dono tomonidan tashkil etilgan. U o’z davrida rassomlarga homiylik qilgan. o’z saroyiga Lukas kranaxni taklif etib, A.Dyurerga buyurtmalar bergan. Ushbu rassomlarning asarlari hanuz galereyani bezab turadi. kolleksiya yig’ish kurfyurst Avgust I dan boshlangan, 1560-yilda 3 The first treatise on museums. Samuel Quiccheberg”s inscriptiones 1565,25 б . 4 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 338 б .

o’zining Drezden qasrida kunskameraga asos soladi. Uning kolleksiyasida tangalar, gravyuralar va bir necha asarlari bor edi, ular namoyish etilmagan, devoriy bezak bo’lib turgan. Galereyaning tezda to’ldirish ishlari Avgust II kuchli davrida bo’lib, sakson kurfyursti va Polsha qiroli bo’lgan. Bir necha 10 yillar maboynida u tomonidan bo’lajak galereya asosi tashkil etiladi va Drezden saroyida to’plam va kolleksiyalar alohida ajratiladi. suratlar galereyasi maxsus tayyorlangan binoga “konyushen” ga ko’chib o’tadi va shu bilan Drezden galereyasi tarixiga yakun yasaydi. Avgust III XVII asr o’rtalarida saroy to’plamlarini Yevropa rangtasvirining yirik xazinasiga aylantiradi. hattoki, davlat ishlarini chetga surib, asar sotib olishga shiddat bilan kirishadi. Avgust III Parijdagi, Venetsiyadagi va Antverpendagi auksionlarda ishtirok etadi va sotiladigan asarlar haqida ma’lumotlar yig’ib, mablag’ ayamasdan asarlarni sotib oladi. 1741-yilda Drezdenga gersog Vallenshteynning katta kolleksiyasi, 1745- yilda modenlik gersog Franchesko III d’este mashhur to’plami sotib olinadi. XVII asr oxiriga kelib, Drezden badiiy kolleksiyaning ajoyib markaziga aylanadi. Yuz yillar davomida saksoniyalik zodagonlar o’z qasrlari uchun san’at asarlarini xarid qila boshlaydilar. Ammo Fridrix Avgust (1694-1733) davrida bu juda ommalashib ketadi. 1722-yilda u Yudenxofdagi binoning ikkinchi qavatida, maxsus jihozlangan xonada saroylar, qasrlar va cherkovlardan yig’ilgan asarlardan iborat kartina galereyasini tashkil qiladi. Drezden galereyasi obro’sining oshishi Avgust III (1733-1763) davriga to’g’ri keldi. 1754-yilda galereyaga Rafaelning eng mashhur «Madonna san-sisto», hozirgi kunda “sikstinlik madonna” nomi bilan mashhur asarini keltirilishi unga mashhurlik olib keldi 5 . 1746-yilda binoga qo’shimcha ko’rgazma maydonlari qurilib, 1855-yilga qadar u kartina galereyasi bo’lib qoldi. Yevropadan Drezdenga keltirilgan asarlar zal devorlariga asar hajmi va keltirilish vaqtiga qarab osilgan. 1765-yildan galereyaga “ixtisoslashgan omma” jalb qilina boshladi. Uch yil o’tgandan keyin 19 yoshli talaba Iogann Gete Leypsigdan Drezdenga galereyaning 5 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 345 б .

mashhur xazinasini o’z ko’zi bilan ko’rish uchun tashrif buyuradi va o’z taassurotlarini matbuotda yoritadi. 1777-yilda rassomlar va diletantlar uchun Myunxen pinekotekasi ham o’z zallari eshiklarini ochadi. 1760-yildan oldindan berilgan buyurtmaga asosan kassel galereyasini ham ko’rish mumkin bo’ladi. Landgraf Vilgelm VII tomonidan tashkil qilingan bu galereya Rembrandtning 35 ta, Rubensning 34 ta, Van Deykning 20 ta asarlaridan iborat edi. o’sha davrda tasviriy san’at ixlosmandlari bu galereyani Dyusseldorfda tomosha qilishlari mumkin edi. 1756-yilda Dyusseldorf galereyasi ikki qismga: Italiya va niderland maktabiga ajratildi. 1770-yilda Mariya Tereziya (1740-1780) hamda Iosif II (17651790) tomonidan tashkil qilingan Vena imperator galereyasi katta ahamiyatga molikdir. ekspozitsiya 1781-yilda ochiladi. 1720-yilda imperator karl VI shtallburgda yangi ekspozitsiya tashkil qiladi. Berlin suratlar galereyasi Berlin suratlar galereyasi (nem. Berliner Gemäldegalerie ) – mashhur suratlar galereyasi bo’lib, Berlin Davlat muzeyi va Pruss madaniy meros Fondi tarkibidagi Yevropada ilg’or badiiy muzeylardan biri. XIII–XVIII asrlarga tegishli ajoyib kolleksiyalarga ega, jumladan, Albrext Dyurer Lukas, kranax, Botichelli, Rafael, Titsian, karavadjo, Bosx, Breygel, Peter Paul Rubens va Rembrand kabi mashhur rassomlarning noyob asarlari o’rin olgan. Galereya 1830-yilda ochilgan va 1998-yilda rekonstruksiya qilingan. 1998-yilda Berlin suratlar galereyasi alohida qurilgan Madaniy forum binosidan joy oladi. Muzeyning yangi bino loyihasi Xayns Xilmer, Xristof Zattler va Tomas Albrext kabi me’morlar tomonidan amalga oshirildi. To’rtburchak binoning shimoliy fasad qismi oldinga chiqarilgan. Bino markazida ikki qator ustunlar bilan o’rab olingan foye bo’lib, 32 ta shisha gumbazchalar bilan yopilgan va favvoralar bilan bezatilgan. 72 ta ko’rgazmalar zallari va kabinetlar ikki qavatda bo’lib, tabiiy yorug’lik tushib turadi. Umumiy maydoni 7000 km 2 , tomoshabinlar zallarni tomosha qilishi uchun 2 km yurishadi, ushbu maydonda 900 ta asar joy olgan. Yana 400 ta asarlar 12 zallardan o’rin olgan. Bugungi kunda suratlar

galereyasida 3500 asarlar saqlanadi (shulardan 2900 shaxsiy fondlardan) va 3000 original asarlar o’nta bo’limga ajratilib, ekspozitsiyadan o’rin olgan. Jumladan, 1. XIII–XVI asr nemis rangtasviri. 2. XVII–XVIII asr nemis rangtasviri. 3. XIV–XVI asr niderland rangtasviri. 4. XVII asr flamand rangtasviri. 5. XVII asr niderland rangtasviri. 6. XIII–XVI asr Italiya rangtasviri. 7. XVII–XVIII asr Italiya rangtasviri. 8. XV–XVIII asr ispan rangtasviri. 9. XV–XVIII asr fransuz rangtasviri. 10. XVIII asr Angliya rangtasviri. Yuqorida aytib o’tilgan shaxsiy fondlarga Berlin suratlar galereyasi tomonidan bir qator rangtasvir kolleksiyalarni boshqarish topshirilgan, shulardan eng yirik to’plamlardan kayzer Fridrix Muzey fondi hisoblanadi. Bundan tashqari, o’z vaqtida shrayt Fondi, Lipperxayde kolleksiyasi, Pruss merosi Davlat muzeylar Fondi san’at kutubxonasi, Germaniya Federativ Respublikasi kolleksiyasi, Pruss merosi Davlat muzeylar Fondi Davlat kutubxonasiga tegishli asarlardan ham foydalanilgan

Foydalanilgan adabiyotlar 1 . Илалов И. Музееведение. – Т.: Мусиқа, 2006. 2. Юренева Т.Ю. Музееведение. – Москва: Академпроект, 2003. 3. kuryazova D.T. o’zbekistonda muzey ishi tarixi. — T.: san’at, 2010. 4. Столяров Б.А. Музейная педагогика. История, теория, практика. – М.: Высшая школа, 2004. 5. Юренева Т.Ю. Музееведение. – М.: Академпроект, 2003. Xorijiy adabiyotlar 1. Mark Walhimer. Muzeums 101. Printed in the United states of America. 2015. 2. Bulding national Museums in europe 1750-2010. Linkoping. sweden. 2011. 3. Paul Getty Trust. The first treatise on Museums. Samuel quicheberg’s lnscriptiones 1565. Los Angeles. California. 2013. 4. Verlag Dr. Christian Muller-straten Munich. Introduction to Muzeology - the european Approach. Munich. 1998.

O'xshashlar

Italiya muzeylari

Ispaniya muzeylari

Polsha muzeylari

Shvetsiya muzeylari

Fransiya muzeylari