Мустақиллик даврида Ўзбекистонда музейлар ва музей иши - Tarix - Referatlar

Мустақиллик даврида Ўзбекистонда музейлар ва музей иши

Yuklangan vaqt:

24.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82 KB

Ko'chirib olish

Мустақиллик даврида Ў збекистонда музейлар ва музей иши Режа: 1. Ўзбекистон республикаси Президентининг «музейлар фаолиятини тубдан яхшилаш ва такомиллаштириш тўғрисида»ги Фармони. (1998 йил. 12 январь) 2. Мустақиллик даврида музей ишидаги ўзгаришлар.

Мустақил ватанимизда миллий ўзликни тиклашга алоҳида эътибор берилмоқда. Зеро бизнинг юрт аждодларининг тарихда кўрсатган буюк хизматларини холис ўрганиш ва тарғиб этиш алоҳида аҳамият касб этади. Совет даврида фақат «Қизил империя» мафкурасига хизмат қилган музейлар эндиликда миллий ўзликни англашга хизмат қилиши лозим. Мустақиллик даврида музейлар ишига алоҳида эътибор берилмоқда. Бунинг бир қанча омиллари бор: Биринчидан, мустамлакачилик йилларида онгимиздан ўчириб ташланган миллий туйғуларни қайта тиклаш; Икки нчидан , миллий ғурур , миллий онгни юксалтириш учун унутилган тарихимизни қайта тиклаш ; Учинчидан , аждодлар ҳурматини жойига қўйиш , ёш авлодни аждодлар номи ва мероси билан фахрланишга ўргатиш , миллий ғурурини юксалтириш , буюк анъаналарнинг давомчиси этиб тарбиялаш ; Тўртинчидан , миллий қадриятларимиз бизга демократик , хуқуқий , қудратли Ўзбекистон давлатини барпо этиш учун « Ўзбекистон келажаги буюк давлат » ғоясини рўёбга чиқариш учун керак ; Бешинчидан , миллий қадриятларимиз мамлакатимизнинг жаҳон ҳамжамиятидан муносиб ўрин эгаллаши , келгуси авлодларга озод ва обод Ватан қолдириш учун керак . Ушбу йўналишларга Президентимиз асарларида қайта - қайта тўхталиб ўтмилмоқда . Ана шу мақсадлар ҳукумат сиёсий тадбирларида ўз ифодасини топмоқда . 1998 йил 12 январда « Музейлар фаолиятини тубдан яхшилаш ва такомиллаштириш тўғрисида » Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони эълон қилинди . Фармонда асосан Ўзбекистон ҳудудида қадимдан шаклланган музейлар тизимининг шаклланган музейлар тизимини янада такомиллаштириш , уларнинг халқнинг маънавий - аҳлоқий камолотида тутган

ўрнини ошириш , музей фондларида сақланиб келаётган халқимизнинг бой тарихини мустақиллигимизнинг одимларини акс эттирувчи , ноёб , нодир экспонатларни авайлаб асраш , ўрганиш , бойитиб бориш , дунёга олиб чиқиш ва тарғиб қилиш , улардан халқимизнинг онгида миллий ғурур ва ифтихор , истиқлол ва Ватанга садоқат туйғуларини кучайтириш йўлида кенг фойдаланиш , музейларнинг замон талабларига мос юқори малакали мутахассислар билан таъминлаш , моддий - техника базасини мустаҳкамлаб , жаҳон музейшунослиги тажрибаларини қўллашга зарур шароитлар чора тадбирлар - маданият ишлари вазирлиги қошида музейларни қўллаб қувватловчи « Ўзбекмузей » жамғармаси ташкил этилди . Бу жамғарма музейлар фондларида йиллар давомида сақланиб келаётган халқимизнинг бой тарихидан гувоҳлик берувчи ноёб нодир экспонатларни авайлаб асраш , уларни илмий томонларини ўрганиш , таъмирлаш , янги экспонатлар билан музей залларини бойитиш билан шуғулланмоқдалар . Бугунги кунда мамлакатимиз ҳудудидаги турли муассасалар , корхоналар , қурилиш ташкилотлари , қишлоқ , жамоа бошқарув хўжаликлари қошида , шаҳар , туман , вилоят марказларида , халқ таълими тизимида 1200 дан ортиқ музейлар бўлиб , уларнинг энг йириклари пойтахтимизда жойлашган . Шу билан бирга , ўнлаб ёзувчилар , шоирлар , рассомлар , олимлар ва машҳур санъат арбоблари уй музейлари мавжуд . Бу музейлар халқимизнинг узоқ тарихидан хикоя қилувчи , мозийдан садо берувчи маънавият масканлари бўлиб , миллий мафкура ва тафаккурни ривожлантирувчи , ёшларда миллий ғурур ва ифтихорни юксалтиришда улуғ қадамжолар бўлиб қолмоқда . Ўзбекистон Вазирлар Махкамасининг « Музейлар фаолиятини тубдан қўллаб қувватлаш масалалари тўғриси » даги 5 март 1998 йил 98 сонли қарори « Ўзбекмузей » жамғармасига , Ўзбекистон музейлар жамоатчилик кенгашининг халқаро музейлар кенгаши - ИКОМга аъзо бўлганлигини ҳисобга олиб , Ўзбекистон музейларига ҳар томонлама ёрдам кўрсатиш вазифаси топширилди . Ушбу қарорда мамлакат музейларини таъмирлаш ,

зарур техник воситалар ва замонавий асбоб - ускуналар билан жиҳозлаш ҳамда маблағ билан таъминлаш вазифалари юклатилган . Мазкур қарордан илҳомланган « Ўзбекмузей » ҳодимлари қатор ишларни амалга оширмоқдалар . Мавжуд барча ўзбек музейлари фондидаги экспонатларни ягона рўйхатини тузиш , экспонатларни доимий ҳимоя қилиш шароитларини яхшилаш , сақланаётган экспонатларнинг қатъий назоратини таъминлаш , илмий концепциялар ишлаб чиқиш , хорижий мамлакатлардаги музейларда сақланаётган тарихимизга ва маънавий бойлигимизга оид осориатиқаларни , шунингдек , қадимий қўлёзмаларни рўйхатга олиш , уларни ҳалқимизга таништириш , шунингдек , музейлардаги нодир экспонатларни дунёга олиб чиқиш , жаҳон халқларига таништириш соҳасида тегишли ташкилотлар билан ҳужжатлар ишлаб чиқиш шартномалар тузиш ишларини олиб бормоқдалар . Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг « Ижтимоий ва маънавий муҳитни янада соғломлаштириш тўғрисида » ги ҳамда « Маънавий ва маърифий ислоҳотларни самарадорлигини янада ошириш чора тадбирлари тўғриси » даги қарорларига жавобан қатор тадбирлар ишлаб чиқдик . Шунга кўра , мамлакатдаги барча музейларда ҳар ойнинг бир куни « Очиқ эшикулар куни » деб эълон қилинди . Шу куни музейларга ўқувчилар , талабалар ва бошқа томошабинларга музей ходимлари бепул ҳизмат кўрсатмоқда . Шунингдек , тарихимизнинг ёрқин из қолдирган алломаларга бағишлаб , музейларда « Барҳаёт сиймолар » мавзусида адабий кечалар , « Истиқлол , маънавият ва музей » мавзусида тадбирлар ўтказилиб келмоқда . Айниқса , Имом Бухорий , Аҳмад ал - Фарғоний , Камолиддин Бехзод , Жалолиддин Мангуберди , Огаҳий ва бошқа алломаларга бағишлаб музейларимизда ўтказилаётган тадбирлар ёшларни аждодлар меъросига садоқат руҳида тарбиялашда муҳим аҳамият касб этмоқда . Тарихиздан маълумки , Турон Моварауннахр , Туркистон дея атаб келинган , « Буюк ипак йўли » да жойлашган Ўзбекистон Шарқ билан Ғарбни боғловчи , уларни иқтисодини , маданиятини , санъатини , тараққиётини боғлаб турадиган бир макон бўлган .

« Буюк ипак йўли » нинг вориси сифатида Ўзбекистонга кўплаб мамлакатлар АҚШ , Япония , Германия , Франция ва Италия каби давлатлар жуда катта қизиқиш билан қарамоқда . Улар аждодларимиз меърос қилиб қолдирган музейларимизада сақланаётган ноёб осори - атиқаларни кўриш , қадимий - тарихимиз , бой маданиятимиз билан танишиш истакларини билдирмоқдалар . « Америка Қўшма Штатларида қадимий « Буюк ипак йўли » да жойлашган , уйғониш даврида ҳам , ўрта асрларда ҳам жаҳон тараққиётининг , илм - фан ривожининг ўчоғи , буюк алломалар макон топган , бой тарихи , маданиятга эга бўлган бугун ҳам катта илмий - иқтисодий тараққиёт имкониятларига эга бўлган сизнинг Ўзбекистон Республикангизга ҳурмат , қизиқиш жуда каттадир »,- деб ёзибди Ислом Каримовга йўллаган хатида АҚШдаги Марказий Осиё музейи директори , Пенсильвания университетининг профессори , доктор Фредрик Т . Хиберг . Шу мазмундаги хатлар Япониядан , Франциядан , Германиядан , ЮНЕСКОдан , Халқаро музейлардан ташкилоти ИКОМдан тез - тез келиб турибди . Гап шундаки , ҳаммаси ҳам ўз мамлакатларида музейларимиздаги экспонатларни кўчма кўргазмасини ташкил этишни таклиф тмоқдалар . Мустақиллик даврида юртимизда буюк тарихий сиймоларга аталган ҳайкал ва музейлар сони кўпайиб бормоқда . Мустақиллик даврида буюк тарихий сиймоларга аталган ҳайкал ва музейлар қурилди . 1993 йилда Амир Темур Хиёбони ўртасида Соҳибқирон Амир Темурга Суворий ҳайкал ўрнатилди . 1996 йилнинг 18 октябрь куни мамлакатимиз пойтахти Тошкентда буюк саркарда ва давлат арбоби Амир Темурга атаб Шарқ Миллий меъморчилигининг ноёб ва мўъжизавий намунаси сифатида бунёд этилган Темурийлар тарихи давлат музейининг тантанали очилиш маросими бўлиб ўтди .

Президент И . Каримов музей очилиш маросимида сўзлаб « Бугун зўр шодиёна - билан очилаётган Темурийлар тарихи давлат музейи соҳибқирон шаҳсиятига нисбатан юртимиздаги тарихий адолат тантана қилганинг яна бир амалий исботидир . Айтиш мумкинки . Амир Темур ҳиёбони гўзал бир узук бўлса , бу музей шу узукнинг ёқут кўзидир . Музейни зиёрат қилган ҳар бир инсон менинг бу сўзларим шоирона ташбеҳ ёки муболаға эмаслигига ишонч хосил қилади . Бу музейда бизнинг ўтмишимиз ҳам , бугунги кунимиз ва буюк истиқболимиз ҳам бамисоли кўзгуда акс этгандек намоён бўлади . Кимки Ўзбек номини , ўзбек миллатини куч қудратини , адолатпарварлигини , чексиз имкониятларини , унинг умумбашарият ривожига қўшган хиссасини , шу асосда келажакка ишончини эслаш керак . Амир Темурнинг башарият олдидаги ўлмас ҳизматларини маърифатли жаҳон муносиб баҳоламоқда . Соҳибқирон юбилейининг ЮНЕСКО томонидан халқаро миқиёсида кенг нишонланганлиги ана шу эътирофнинг ёрқин далилидир . Шундай қувончли ва ҳаяжонли дамларда Амир Темурдек буюк зот мансуб бўлган миллат фарзандлари эканимизни , томирларимизда Амир Темур шижоати жўш ураётганини ўйласак , англасак , қалбимизни чинакам ифтихор туйғулари қамраб олади . Амир Темур ҳаётининг мазмуни , бетакрор фаолиятининг асосий маъноси - Ватан озодлиги , ватанга муҳаббат деган олий қадриятлардан иборатдир . Чуқурроқ ўйлаб қарасак , бу васият айнан биз учун - буюк соҳибқироннинг бугунги авлодлари учун айтилган . Бу дунёда халқимиз , миллатимиз , Ўзбекистонимиз бор экан , Амир Темур номи барҳаёт !» Умумий майдони беш минг квадрат метрни ташкил этган бу музей 6 ой давомида қурилиб битказилди. Музей қурилишида бутун мамлакат мутахассислари иштирок этдилар.

Тошкентлик қўли гул қурувчилар, чиннисозлик ва керамика, «Миконд» корхоналарининг моҳир ҳунармандлари, «Уста» бирлашмаси, Югославиянинг «Торевик» фирмаси ва бошқа ўнлаб меҳнат жамоалари бу ишга муносиб ҳисса қўшдилар. 1996 йил 1 сентябрда давлатимиз мустақиллигининг 5 йиллик тўйида Тошкентда Ўзбекистон Республикасининг Президенти И. А. Каримов ва Халқаро Олимпия Қўмитаси (ХОҚ) раиси Х. А. Самаранч Олимпия Шон- шуҳратмузейининг тантанали равишда очдилар. Музейни очиш маросимида спортчилар, мураббийлар, Жисмоний тарбия ва спорт давлат қўмитаси, Ўзбекистон Олимпия қўмитаси, спорт клублари, ва жамиятлари вакиллари иштирок этишди. Музейни безаш ишларида энг иқтидорли рассомлар ва ҳайкалтаршлар, Ўзбекистон халқ усталари қатнашдилар. Музейдаги энг асосий мавзу- ҳозирги замон Олимпия ўинлари. Экспонатлардаги Олимпия ҳаракати қачон пайдо бўлгани, Ўзбекистон Миллий Олимпия қўмитасининг барпо этилганлиги, мамлакатимизда олимпия ғояларининг тараққий этганлиги, Олимпия Ўйинларининг ўтказилиши ва шу Ўйинларда ғолиб совриндор бўлиб чиққан Ўзбекистон спортчиларининг иштирок этаётганлиги ҳақида ҳикоя қилинади. Музейга ташриф буюрганлар XX аср Олимпия Ўйинларининг шонли тарихида ўз номларини қолдирган бир қатор спортчилар билан танишадилар. Г. Шамрай (гимнастика), С. Бабанина, Н. Устинова (сузиш), В. Дуюнова, Л. Павлова (валейбол), Р. Казаков, А. Фадзаев, ака-ука Хадарцевлар (кураш), Р. Рисқиев (бокс), С. Рўзиев (қиличбозлик), Р Гатаулин (лангарчўп билан сакраш), Л. Ахмедов, А. Хан (чим устида хоккей), Р. Ямбулатов(милтиқдан отиш), Н. Мухаммадиёров (оғир атлетика), О. Чусовита, Р. Ғалиев (гимнастика), Л. Черязова (фристайл) шулар қаторида ўрин олган. Экспозицияларда мустақил Ўзбекистон терма жамоасининг 1996 йили Атланта шаҳрида (АҚШ) Олимпия Ўйинларида иштирок этгани тўғрисидаги қизиқарли маълумотлар алоҳида ўрин тутади.

Ҳорижий мутаҳассисларнинг эътироф этишларига кўрамамлакатимизнинг спортчиларининг мусобақаларда биринчи марта иштирок этганликлари муваффақиятли чиққан; А. Багдасаров (дзюдо) кумуш медалига, К. Тўлаганов (Бокс) бронза медалига сазовор бўлишди, О. Чусовитина (гимнастика), Р. Галиев (енгил атлетика), Р. Исламов, А. Очилов (кураш) ўз юксак маҳоратларини қўрсатишди. Ҳар қандай музейда бўлгани каби, катта қизиқиш уйғотган экспонатлар бу ерда ҳам мавжуд. Бу аввало, Ўзбекистон Президенти И. А. Каримов тақдирланган Олимпия олтин нишони ва Осиё Олимпия Кенгаши нишони, шунингдек, турли ҳил бошқа мукофотлар, совринлар, медаллар, фристайл бўйича жаҳон чемпиони Л. Черязованинг шахсий спорт жиҳозлари, Халқаро Олимпия Қўмитаси Президанти Х. А. Самаранчнинг музей очлишида топширган эсдалик совғалари, ранг-баранг нишонлар, айниқса, диққатга сазовардир. Олимпия шон-шуҳрат музейи фақатгина ўз фаолияти билан чекланиб қолмасдан, балки Ўзбекистон Жисмоний Тарбия ва спорт давлат қўмитаси, ҳамда Ўзбекистон Олимпия Қўмитаси билан ҳам яқиндан ҳамкорлик қилади: матбуот конференциялари, анжуманлар ўтказиш, спортчиларни мусобақаларга кузатиш, ҳар хил турнирлар ва мусобақаларнинг ғолиблари билан учрашувлар уюштириш каби тадбирларни амалга оширади. Кўпинча, айнан ана шу учрашувлардан кейин спортчилар ўзлари қўлга киритган соврин ва кубокларни мукофот тариқасида музейга топшириб кетадилар. Музей замонавий видео техникаси билан жиҳозлангани туфайли, бу ерда Тошкентда бўлиб ўтадиган турли хил спорт мусобақалари шунингдек, музейда ўтказиладиган матбуот конференциялари, анжуманлар, қутловларни тасвирга тушириш ва кейин оммага намойиш этиш имконияти яратилган. Бу лавҳалардан спорт мутаҳассислари, телевидение ва оммавий ахборот воситаларидан спорт тахририятлари фойдаланадилар. Музейдаги техник жиҳозлар, экспонатлар ва жамғармалар, видео маҳсулотлари, маҳсус адабиётлар ҳар хил спорт турлари мутаҳассислари, Ўзбекистон Давлат

жисмоний тарбия институти талабалари, малака ошириш курслари тингловчиларининг илмий, услубий тадқиқотлар ўтказишларига катта имкониятлар яратиб беради. Музей Лозаннадаги ХОҚ МОК бош қароргохи ҳузуридаги Олимпия Шон-Шуҳрати музейи билан алоқалар ўрнатиш ва ҳамкорлик қилиш тўғрисидаги тамонлама шартнома имзолаган, экспозициялар ва адабиётлар сони шу йўл билан аҳм кўпайиб боради. Олимпия Шон-Шуҳрати музейи халқаро Олимпия Қўмитаси Президенти Х. А. Самаранч томонидан юксак баҳоланган, у музейга «Музей жаҳонда иккинчи ўринда туради», баҳо берган эди. Мустақиллик йилларида музейлар ривожланиб бормоқда. «Ўзбекистон халқлари тарихи» музейининг янгича асосда қурилиши, унинг экспозицияларининг қайтадан кўрилиб чиқиши шунингдек шаҳидлар хотирасига бағишлаб алоҳида музей ташкил этилиши фикримизнинг исботидир.

Адабиётлар: 1. Каримов И. А. Амир Темур фахримиз ғуруримиз. Бирлик 1996й. 26 октябр. 2. Каримов. И. А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. Тошкент 1998. 3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Музейлар фаолиятини тубдан яхшилаш ва такомиллаштириш тўғрисида» ги Фармоиш, 1998й. 12 январь, Мозийдан садо, 1999 й. №1-2. 4. Ўзбекистон Президенти И. А. Каримовнинг Тошкент шаҳрида Темурийлар тарихи давлат музейининг очилиши маросимида сўзлаган нутқи, 1996 йил, 18 октябрь. 5. Н. Н. Хабибуллаев. Ўзбек музейларининг истиқболи. Мозийдан садо. 1999 № 1-2.

O'xshashlar

1941-80 йилларда Ўзбекистонда музейлар ва музей иши

Ўзбекистонда музей иши тарихи. Туркистонда дастлабки музейларнинг вужудга келиши

1917-1941 йилларда музей иши ва ёдгорликларни асраш

Ўзбекистон тарихи Давлат музейи

Тошкентдаги музейлар