Тошкентдаги музейлар - Tarix - Referatlar

Тошкентдаги музейлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

724.7763671875 KB

Ko'chirib olish

Мавзу : Тошкентдаги музейлар Ўзбекистон тарихи Давлат музейи Ўзбекистон тарихи Давлат музейи – Ўзбекистон Фанлар академиясининг йирик илмий – тадқиқот ва маданий-маърифий муассасаларидан бири. 1876 йилда Тошкент музейи номида ташкил этилган.1883 йил Туркистон оммавий кутубхонаси билан бирлаштирилди. Этнография, археология, нумизматика, ҳарбий - тарих бўлимлари бўлган (1903 й). 1918 йил Туркистон ўлка халқ музейига ,1922 йилдан Туркистон бош музейига, 1925 йилдан Ўрта Осиё бош музейига айлантирилди. 1943 йилдан Ўзбекистон халқлари тарихи музейи деб номланган. 1969 - 1992 йиллар Ойбек номидаги Ўзбекистон халқлари тарихи музейи деб аталган. 1992 йил 21 апрелдаги Ўзбекистон Республикаси ВазирларМаҳкамасининг 203 - сонли қарорига мувофиқ, бир неча музейларни бирлаштириш асосида Ўзбекистон тарихи Давлат музейи номи билан айта ташкил этилди.

Музей Ўзбекистон ва Ўра Осиё халқларининг моддий ва маънавий обидаларини сақлаш ва ўрганиш бўйича мамлакатда йирик илмий - тадқиқот маркази ҳисобланади.Ҳозирги кунда унинг заҳирасида 250 мингга яқин тарихий, санъат ва маданият ёдгорликларидан иборат осори атиқалар сақланади. Бунинг 60 мингдан ортиғини археология, 80 мингдан зиёди нумизматика ва 16 мингдан ортиғини этнография ёдгорликлари ташкил этади. Унда маҳаллий ўлкашунослар ўтмиш билан қизиқувчи ҳаваскорлардан тўпланган ўлка тарихига оид нумизматика, археология, уй - рўзғор буюмлари ва фотосуратлардан иборат коллекциялар ҳам мавжуд. Археология фондиди археологик ёдголиклардан топилган ашёлар, деворий тасвирлар, уй - рўзғор буюмлари,меҳнат қуроллари, қадимий ёзувлар тасвирланган ашёлар ва бошқа буюмлар сақланади.Нумизматика фондида эса энг қадимги даврлардан то шу кунгача зарб этилган олтин, кумуш, мис тангалар, пуллар, олтин ва кумуш медаллар ва подшо сулолаларининг мкҳрлари жамланган.Музейдаги этнография фонди эса ниҳоятда қимматли буюмлардан иборат бўлиб, халқимизнинг уй – анжомлари, кийим – кечаклари, заргарлик буюмлари, халқ ҳунармандчилигининг ҳамма соҳасига оид иш қуроллари ва маҳсулотларидан намуналар – ҳар бир этнографик ҳудуднинг ўзига хос хусусиятлари билан ажралиб туради.Шулардан 10 мингдан ортиғи ўзбек халқининг ижтимоий ҳаётига оид бўлса, 6 мингги Ўзбекистон ҳудудида яшовчи бошқа миллатларга тааллуқлидир. Музей Тошкент шаҳрининг марказида Шароф Рашидов шоҳкўчасида жойлашган.Бино мурабба тарҳли, 20 та зал (умумий экспозиция майдони 3,2

минг кв.м), маърузалар (500 кв.м) ҳамда конференция (170 кв.м) заллари, устахоналар, фонд, иш хоналаридан иборат.Анъанавий панжара услубида ишланган қуёш нуридан сақловчи тўсиқлар оддий геометрик шаклдаги бинога жозибадорлик бахш этган; кенг йўлка бино олди майдонига олиб бориб, 2-қават вестибюли билан боғланади. Бино 1999 – 2003 йилларда қайта таъмирланди (меъмор Р. Искандаров ва б.), ички тузилиши ўзгартирилди,янги дизайнда замонавий техника билан жиҳозланди. Устахоналар,фонд ҳамда ходимларнинг иш хоналари 1 – қаватда жойлашган.Бино интерьери миллий анъаналарда (ганчкорлик – М. Усмонов ва б.;ёғоч ўймакорлиги – Қ. Ҳайдаров ва б. ) зийнатланган, таъмирлаш даврида маҳобатли деворий расмлар (рассом А. Икромжонов, А. Алиқулов) билан безатилган. Темурийлар тарихи давлат музейи

Темурийлар тарихи давлат музейи 1996 йилда Соҳибқирон Амир Темур таваллудининг 660 йиллиги муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов ташаббуси ва раҳнамолигида бунёд этилган. Музейни ташкил этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1996 йил 14 мартдаги 99 сонли қарори қабул қилинган.Музейнинг асосий мақсади Амир Темур ва темурийлар даврида илм – фан, маориф ва маданиятнинг юксак даражадаги тараққиётини ҳаққоний акс эттириш ва кенг тарғиб қилиш, чуқур инсонпарварлик руҳи билан суғорилган тарихий ютуқларимиз ва анъаналаримиз асосида ёш авлодни ватанпарварлик руҳида тарбиялашдир. Музей фондининг асосий қисми Амир Темур ва темурийлар даврига оид қўлёзма асарлар, турли давлатлар ҳукмдорлари билан олиб борилган ёзишмалар, тангалар, сопол ва мис буюмлар, меъморий безак қопламалари,

китоблар, этнографик буюмлар, юртимиз рассомлари асарлари каби нодир экспонатлардан иборат. Экспонатларнинг сони эса 2,5 мингдан ошади. Темурийлар тарихи давлат музейи Тошкент шахри Амир Темур шох кучаси Алишер Навоий номидаги Давлат Адабиёт музейи

Алишер Навоий номидаги Давлат Адабиёт музейи – ноёб илмий маскан Ўзбекистон Фанлар академиясининг Алишер Навоий номидаги Давлат Адабиёт музейи 1968 йили буюк шоирнинг 525 йиллик юбилейи муносабати билан ташкил этилган. У шу чоққача халқимизнинг кўп асрлик адабий меросини жамлаш, уни муҳофаза қилиш, тарғиб этиш ва тадқиқ қилишда катта ишларни амалга ошириб келмоқда. Ўтган давр давомида музейнинг XV - XX аср адабиёти тарихини намойиш этувчи бой экспозицияси яратилди. Томошабинлар кўп асрлик бой адабий тарихимизнинг ноёб дурдоналари билан танишибгина қолмай Ўрта Осиё маданияти ва санъатининг бадиий намуналари-китоб, асвирий санъат, хаттотлик, наққошлик, мусиқа ва меъморчилик асарлари билан ҳам танишиш имкониятига эга. Музейда қўлёзмалар билан биргаликда эски босма китоблар фонди ҳам мунтазам бойиб боряпти. Бу фондда мингдан ортиқ номдаги қўлёзма ва тошбосма асарлар мавжуд бўлиб, улар орасида ўзбек классик шоирларининг нодир ва қадимий асарлари ҳам муносиб ўрин эгаллаб келмоқда. 65 минг ҳужжатларни ўз ичига олган, XIX асрдан то ҳозирги кунгача бўлган даврни қамраб олувчи Ўзбекистон ёзувчилари архиви ҳам музейнинг фахри ҳисобланади.

Адабиёт музейи кўргазма залларида 17 мингдан ортиқ тасвирий ва ўймакорлик санъат асарлари, портретлар, ноёб археологик ёдгорликлар, халқ амалий санъати намуналари намойиш қилиб келинади. Адабиёт музейи биносининг ўзи ҳам ноёб архитектура ёдгорлиги сифатида диққат эътиборни ўзига жалб этади. Бино 1933-1936 йилларда қурилган. Қўлёзмалар фонди ва ёзувчилар архивида сақланаётган ҳужжатлар музей илмий фаолияти асосини ташкил этади. Бу манбалар устида 1 академик, 5 фан доктори, 5 фан номзоди, 8 илмий ходим мунтазам равишда илмий тадқиқотлар олиб бормоқдалар. Айниқса, қўлёзма ва архив ҳужжатларини бирламчи ишловдан ўтказиш, уларни илмий тавсифларини амалга ошириш ва каталог сифатида нашр қилдириб уларни экспозицияда намойиш қилиш ва илмий муомалага киритиш ишларига алоҳида эътибор берилмоқда. Ўзбекистон Олимпия шон-шуҳрати музейи

Тошкент шаҳридаги Ўзбекистон Олимпия шон-шуҳрати музейи 1996-йилнинг 2- центабридан бошлаб фаолият юритиб келади. Узоқдан қуёшнинг заррин нурларига бурканган маҳобатли иншоот атрофи турли-туман манзарали дарахтлар билан ўралган. Секин-аста у томон юриб борарканман, оқаётган сувнинг мафтуннаво оҳангию, бетакрор меъморий эчим, замонавийлик ва миллийлик руҳи сингдирилган гўзал архитектура намунаси бўлган бино ақлимни шоширди. Бу иншоот Ўзбекистон Олимпия шон-шуҳрати музейидир. Дарҳақиқат, музей қимматбаҳо экспонатлари, бетакрорлиги ҳамда сўлим жойда жойлашганлиги билан ажралиб туради. Халқаро спорт ташкилотларининг ёрлиқлари, спортчиларимизнинг Олимпия ўйинлари ва нуфузли мусобақаларда қўлга киритган кубоклари, медаллари, эсдалик совғалари ҳамда Сидней, Афина, Пекин олимпиадалари машъалалари каби экспонатлар жой олган. “Qatag’on qurbonlari xotirasi” muzeyi

Ўзбекистон мустақил Республика деб эълон қилингандан кейин мамлакатда Президент И.А.Каримов раҳбарлигида амалга оширилган хайрли ишлардан бири чор ва совет мустамлакачилиги йилларида бегуноҳ қурбон бўлган, ўтган асрнинг 30-50-йилларида “халқ душмани” сифатида қатағон этилган ва шу сабабли номлари ўзбек халқи ҳамда маданияти тарихидан ўчириб юборилган сиймолар хотирасини абадийлаштириш орқали тарихий адолатни тиклаш бўлди. Республика Президентининг 1999-йил 12-майда имзо чеккан Фармойишига кўра, Мустамлакачилик даври қурбонлари хотирасини абадийлаштириш комиссияси тузилди. Шу йили июл ойида ҳукумат қарори асосида “Шаҳидлар хотираси” хайрия жамғармаси ташкил этилди. Натижада бўлғуси музейнинг кўргазма воситаларини шакллантириш бошланди. 2000-йил 12-май куни Тошкентнинг Юнусобод туманида барпо этилган “Шаҳидлар хотираси” ёдгорлик мажмуининг тантанали суратда очилиши мамлакат ва халқнинг ижтимоий, маданий ва маънавий ҳаётида улкан воқеа бўлди, қисқа муддатда мазкур мажмуа табаррук зиёратгоҳлардан, ёш авлодларни ватанпарварлик ва миллатпарварлик руҳида тарбиялашга хизмат қиладиган масканлардан бирига айланди. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 2001-йил 1-май санали “Қатағон қурбонларини ёд этиш кунини белгилаш тўғрисида”ги Фармони асосида “Шаҳидлар хотираси” ёдгорлик мажмуида “Қатағон қурбонлари хотираси” музейи барпо этилди. Музей 2002-йил 31-августда – мамлакатда илк бор нишонланган “Қатағон қурбонларини ёд этиш куни”да тантанали равишда очилди.

Ёдгорлик мажмуи ва музей барпо этилган жой ХХ асрнинг 20-йилларидан то Иккинчи жаҳон уруши бошлангунига қадар совет давлатининг жазо органларига қатлгоҳ бўлиб хизмат қилган. Тошкент шаҳрида отилган қатағон қурбонлари шу ердаги учта қатлгоҳга дафн этилганлар. Ёдгорлик мажмуи ана шу собиқ уч қатлгоҳ ҳудудларини ўзаро бирлаштириб туради. Агар рамзий сағана ёдгорлик мажмуининг мемориал маркази ҳисобланса, музей биноси унинг маърифий маркази бўлиб хизмат қилади. Музей биноси Бўзсу бўйида, баҳаво жойда жойлашган бўлиб, бир қаватдан иборат, ердан баландлиги 20 м. Дастлабки бино бир гумбазли 400 м2 ҳажимдаги ягона экспозиция залидан ташкил топган. Бино атрофи 28 та нақшинкор устунлар кўтариб турган айвондан иборат бўлган. Унинг умумий майдони 784 м2 ташкил этган. Бино ўзбек миллий меъморлиги анъаналари асосида қурилган. Музейнинг биринчи экспозицияси 6 бўлимдан иборат бўлган. 2007-йилнинг 31-августида Президент И.А.Каримовнинг музейга ташрифлари чоғида, ушбу музей фаолиятини янада такомиллаштириш, қатағон қурбонлари тарихи ва аччиқ қисматини янада кенгроқ ўрганиш ва аск эттириш мақсадида унга қўшимча бино қуриш ҳақида айтиб ўтилди. Аждодларнинг анъаналарини давом эттириш, ҳозирги кунларнинг қадрига етишга, экспозицияда нафақат бугунги кун, балки келажак учун ҳам ғоят муҳим аҳамиятга эга бўлган ҳужжат ва экспонатларни кўрсатилиши лозимлиги таъкидланди. 2008-йил 5-май куни давлат раҳбарининг “Қатағон қурбонлари хотираси” музейининг фаолиятини янада такомиллаштириш тўғрисида”ги ПҚ-861-сон Қарори қабул қилинди. Мазкур Қарор ижроси натижасида музейда катта ўзгаришлар амалга оширилди. Музейнинг қайта таъмирланган ва кенгайтирилган биноси қўш гумбазли экспозиция учун мўлжалланган 3 та залдан иборат иншоот бўлиб, атрофини ўйма нақшинкор айвон ўраб туради. Айвоннинг тўрт тарафидан 42 та миллий

нақшлар ўйилган, бўйи 5 ярим метрли устунлар кўтариб туради. Бинонинг экспозиция залларининг майдони 960 м2 ташкил этади. Айвон қисми 640 м2, ер тўласи 1568 м2. Музей экспозицияси 10 та бўлимдан иборат. “Қатағон қурбонлари хотираси” музейнинг янги экспозициясини ташкил қилиш жараёнида ЎзР Фанлар академияси, ЎзР Архив агентлиги, Картография бошқармаси, Ўзбекистон матбуот агентлиги, Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси, Маданият ва спорт ишлари вазирлиги, Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги, Весмистр Университети, Ўзбекистон Бадиий академияси, Мудофаа вазирлиги, “Совпластитал” корхонаси билан ҳамкорликда иш олиб борилди. Шу билан биргаликда Ички ишлар вазирлиги, Миллий Хавфсизлик хизмати, Олий суд фондларида сақланаётган ҳужжатлардан экспозицияда фойдаланиш учун олинди

O'xshashlar

Мустақиллик даврида Ўзбекистонда музейлар ва музей иши

1941-80 йилларда Ўзбекистонда музейлар ва музей иши

Ўзбекистон тарихи Давлат музейи

1917-1941 йилларда музей иши ва ёдгорликларни асраш

Ижтимоий маданий институт сифатида музейнинг умумий тавсифи