Маънавиятнинг сиёсат, ҳуқуқнинг хоқимиятдаги ўрни. Маънавиятда миллийлик ва умуминсонийлик - Tarix - Referatlar

Маънавиятнинг сиёсат, ҳуқуқнинг хоқимиятдаги ўрни. Маънавиятда миллийлик ва умуминсонийлик

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

94.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Р ежа: 1. Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функциялари. 2. Маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабатлари. 3. Хоқимият бошқарув тизимида маънавий баркамол шахсларни жалб қилиш давлат тараққиётининг муҳим шарти. 4. Миллий маънавият ва унинг ривожланиш хусусиятлари.Умуминсоний маънавият ва унинг заминлари. 5. Бозор муносабатлари шароитида миллатлараро маданий – маънавий муносабатларнинг кенгайиши ва чуқурлашуви.

www.arxiv.uz Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функциялари. Маънавият тараққиётида давлат томонидан олиб бориладиган сиёсатнинг роли ниҳоятда каттадир. Қайси мамлакатда маънавият ва маърифатни кўтариш, у ҳақида ғамхўрлик қилиш давлат сиёсати даражаси г а кўтарилган бўлса, ўша мамлакатда тинчлик барқарорлик вужудга келади, илм-фан, маърифат ва маданият ривожланади. Бу ўз навбатида мамлакат олдида турган турли энг мураккаб муаммоларни ҳал этиш имконини яратади. Давлат ўз фаолиятида маънавият ва маърифат ривожлантиришнинг устувор вазифаси сифатида қарагандагина унинг барқарор тараққий этиши учун имкониятлар кенгайиб боради. Президентимиз И.А.Каримов мустақилликнинг дастлабки кунлариданоқ маънавият ва маърифатни ривожлантиришга алоҳида аҳамият бериб унга раҳнамолик қилиб келаётир. Маънавият ва маърифатни ривожлантириш давлат сиёсати даражас и га кўтарилганлигини яққол мисол қилиб 1994 йил 23 апрелда “ М аънавият ва маърифат” жамоатчилик марказини ташкил этиш тўғрисидаги; 1996 йил 9 сентябрдаги “Маънавият ва маърифат” жамоат чилик маркази фаолиятини янада такомиллаштириш ва самарадорлигини ошириш тўғрисида Президентимиз фармонларини; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1998 йил 25 июлдаги “ М аънавий - маърифий ислоҳатларни янада чуқурлаштириш ва унинг самарадорлигини ошириш чора тадбирлари тўғрисида” қарори: Республика Олий Мажлис I- чақириқ 9 сессиясида қабўл қилинган ”Кадрлар тайёрлашнинг миллий дастури ва умумий ўрта таълимни ислоҳ қилиш тўғрисида” қабўл қилинган қонунни ва бошқаларни кўрсатишимиз мумкин. Сиёсат- юнонча сўз бўлиб, мазмуни давлат ёки жамоат ишларини англатади. Сиёсат-катта ижтимоий гуруҳлар, миллатлар, давлатлар ички ва ташқи муносабатлар соҳасидаги фаолиятни англатади. Сиёсат-бу муайян давлатлар хоқимияти, сиёсий партиялар ва ижтимоий сиёсий ҳаракатлар,

www.arxiv.uz жамоат ташкилотларининг мамлакат ички ҳаётида халқаро майдонда халқлар, миллатлар, ижтимоий гуруҳларнинг мақсад ва мафаатларини ҳимоя қилишга қаратилган фаолиятидир. Сиёсат энг йирик икки йўналишга - ташқи ва ички сиёсатга бўлинади. Ўз навбатида улар ҳам ўзининг бир неча тармоқларига бўлинадилар. Сиёсат мамлакат ички ҳаётида икки йўналишда олиб борилиши мумкин, уларнинг бири тараққийпарвар, инсонпарвар, адолатли сиёсат бўлса, иккинчиси адолатсиз, реакцион сиёсатдир. Мамлакатда фақат турли гуруҳлар ва ҳаракатлар ҳукмронлиги таъминлашга, меҳнаткашлар, халқ оммасига манфаатларига зид бўлган, уларни бир-бирига қарама-қарши қўйишга ва шу асосида тор доирадаги гуруҳлар манфаатларини ҳимоя қилувчи тузимни сақлаб қолишга қаратилган сиёсат - адолатсиз реакцион сиёсатдир. Бу сиёсатнинг жамият ва мамлакат миқёсида ҳукмронлиги инсон ҳуқуқларининг поймол этилишига, мамлакат моддий ва маънавий бойликларининг талон - тарож қилинишига, мамлакатда зўр а вонлик, жоҳиллик, текинхўрлик, маънавий ва моддий қашшоқликнинг вужудга келишига олиб келади. Адолатсиз, реакцион сиёсатга қарама-қарши ўлароқ тараққийпарвар, инсонпарвар, маърифатпарвар сиёсат мамлакат ва унинг халқи манфаатларига хизмат қилади. Бундай сиёсат энг аввало инсон зотини улуғланиш и ни, унинг моддий ва маънавий манфаатларини ҳимоя қилишни, мамлакатда тинчлик, барқарорликни таъминлашни мақсад қилиб олади. Илм, маърифат, маданиятни, техника, технологияни ривожлантириш, фуқароларнинг замонавий билим и ни эгаллашларига кенг йўл очиш ва ғамхўрлик қилиш тараққийпарвар, инсонпарвар, маърифатпарвар, сиёсатнинг муҳим йўналишини ташкил этади. Давлат тараққи й парвар, инсонпарвар, маърифатпарвар сиёсат олиб боришни мақсад қилиб олган ва унга амал қилган бўлса, у албатта ташқи сиёсатда ҳам ўзга халқларнинг ерларини тортиб олиш, уларни асоратга солиш, талончилик қилиш каби тажовузкор сиёсатни эмас, балки барча давлатлар билан тинч тотув яшаш, ўзаро ҳамкорлик қилиш сиёсатини олиб

www.arxiv.uz боради. Ташқи сиёсатда бундай йўлни тутган давлатлар қуролланиш учун кетадиган ҳаражатларни мамлакатнинг маънавий ва маърифий ривожланишига сарфлайди. Маънавият ва маърифатга таянган мамлакатда тинчлик, барқарорлик хукмрон бўлади ва у тараққий қилиб бораверади. Маънавият ва маърифати юксак халқнинг давлати ҳам ҳар томонлама юксалиб бораверади.Ундай давлат, мамлакат ва халқни зўравонлик сиёсати ва қурол ёрдами билан ўзига қаратиши мумкин. Маънавият ўзининг салоҳияти билан халқ ва мамлакат ҳаётида сиёсатни тўғри, адолатли, инсонпарварлик йўналишида олиб бришда катта аҳамиятга эгадир. Давлатнинг куч-қудрати, унинг баркамоллигини таъминлашнинг муҳим омилларидан бири сиёсатни ана шу йўналишда олиб бориш саналади. Айни вақтда маънавият давлат сиёсатини оммага етказиб туришга яқиндан ёрдам беради. 2 . Маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабати. Маънавият ва ҳуқуқ бир - бири билан боғлиқдир. Жамият, давлат доирасида ҳуқуқ нормаларининг белгиланиши одамларнинг қайси даражада маънавиятга эга бўлишларига боғлиқдир. Мамлакат миқёсида қабўл қилинадиган конститутцион қонунлар ва бошқа норматив хужжатларнинг даражалари шу мамлакат фуқароларининг маънавияти ва сиёсий маданиятини ифода этади. Конститутцион қонунлар ва бошқа норматив хужжатлар фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, бурчларини ва давлат сиёсатининг йўналишларининг фуқароларнинг маънавияти ривожланиши даражаларига мос равишда расман белгилаб беради. Аммо шуни алохида такидлаш лозимки, юқоридан туриб қонун қабўл қилиш ҳар қандай юксак даражадаги қонун ва норматив хужжатлар ва фуқароларнинг маънавий салоҳияти ва сиёсий онги даражасидагина амал қилади. Ундан нарига ўта олмайди. Агар фуқароларнинг маънавияти ва сиёсий онги қабўл қилинган қонунлар ва бошқа хужжатларнинг даражаларидан орқада қоладиган бўлса, у

www.arxiv.uz қонунлар ва хужжатлар қанчалик фуқаролар манфаатларини ифода этмасин, улар қоғозда қолиб кетаверади. Мустақил Ўзбекистон давлати Президентимиз И.Каримов рахбарлигида фуқароларнинг маънавияти, сиёсий ва ҳуқуқий онгини ўстириш соҳасида доимий ғамхўрлик қилиб келмоқда. Буни мустақил Ватанимизнинг биринчи асосий қонуни ҳисобланган Конституциямизда яққол кўришимиз мумкин. Бу Конституцияда мамлакатимизда қурилмоқчи бўлган адолатли - Демократик, қонун устуворлигига асосланган жамият қуришнинг йўналишалари белгилаб берилган. Мустақиллигимизнинг моҳияти ва имкониятидан келиб чиқиб фуқароларимизнинг ҳуқуқлари, эркинликлари, бурчларининг нормалари белгилаб қўйилган. Ҳар бир фуқаронинг ўз ҳуқуқ ва бурчларини билишлари мумкин. Унга амал қилишлари жамият ҳаёти учун, мамлакатда барқарорликни ва қонунларнинг устуворлигини таъминлашда катта амалий аҳамиятга эга. Конуституциямизда миллий хусусиятларимиз ва қадриятларимиздан келиб чиқиб,бир қатор ҳуқуқий нормалар белгиланганки, у халқимиз маънавияти, қалби ва руҳияти қирраларини ўзида ифода этган. Жумладан, «Вояга етмаганлар, меҳнатга лаёқатсизлар ва ёлғиз кексаларнинг ҳуқуқлари давлат ҳимоясидадир» (45-модда), «Хотин-қизлар ва эркаклар тенг ҳуқуқлидирлар» (46-модда), «Оила жамиятнинг асосий бўғинидир, ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга» (63- модда), «Давлат ва жамият етим болаларни боқиш,тарбиялаш ва ўқитишни таминлайди,болаларга бағишланган ҳайрия фаолиятини рағбатлантиради» (64-модданинг 2-қисми), «Оналик ва болалик давлат томонидан муҳофаза қилинади» (65-модданинг иккинчи қисми). Кўриниб турибдики, Конституциядан келтирилган ҳар бир моддада давлатимизнинг фуқоралари ҳуқуқлари, эркинликларини таъминлаш, уларнинг моддий ва маънавий жихатдан ўстириш тўғрисида кўрсатаётган ғамхўрлиги ўз ифодасининг топган. Мамлакатимизда фуқароларимизнинг ҳуқуқий билимларини ошириш тўғрисида изчиллик билан сиёсат олиб борилмоқда. Жумладан, 1996 йил 11-13 сентябрда Тошкентда инсон

www.arxiv.uz ҳуқуқларини таъминловчи миллий муассасаларнинг фаолиятига бағишланган халқаро семинар ўтказилди. Бу семинарда инсон ҳуқуқларини таьминлашдек энг долзарб масала муҳокама этилди. Прездентимиз фармони билан инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси миллий Маркази ташкил этилди. Бу давлатимизнинг умуминсоний маънавий қадриятларни таъминлаш йўлидаги дадил қадамидир. Ҳар бир фуқоронинг ўз ҳуқуқ ва бурчларини билишлари,унга амал қилишлари жамият ҳаёти учун,мамлакатда барқарорликни ва қонунларнинг устуворлигини таъминлашда катта амалий аҳамиятга эга. Мамлакатимизда маънавиятимизнинг муҳим омили сифатида миллий тилимизнинг ёшлар и миз томонидан чуқур ўзлаштирилиши, унинг чинакам давлат мақомини олиши зарурлиги мунтазам таъкидлаб келинмоқда. Қонунларни билиш, уларга итоат этиш, ўз ҳуқуқларини, эркинликларини ва бурчларини тушуниб етиш ҳар бир фуқаронинг юксак маънавий фазилати. Бу адолатли, Демократик, қонун устуворлигига асосланган янги жамият қуришнинг кафолатидир. Худди шу маънода ёшларимиз, талабаларимиз ҳуқуқий билимларини чуқур ўзлаштиришлари ва сиёсий онгларини ривожлантиришлари бугунги кунимизнинг энг долзарб муаммоси ҳисобланади. 3. Хоқимият бошқарув тизимида маънавий баркамол шахсларни жалб қилиш давлат тараққиётининг муҳим шарти. Хоқимият ўз моҳияти ва мақомига кўра раҳбарлик ва ҳукмронлик қилиш муносабатларини ифода этувчи тушунчадир. Хоқимият алоҳида шахс, гуруҳ, одамлар, ташкилот, сиёсий партия, давлатнинг ижтимоий ҳамкорликнинг, бошқа иштирокчиларига куч ишлатиш ёки куч ишлатмаслик воситалари ва услублари ёрдамида ўз иродасини ўтказиш ва уларни ҳаракатларини бошқаришни англатади. Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришгач, давлат хоқимият ва бошқарув идораларини янгитдан ташкил этди. Натижада янги давлат органи – вилоят, шаҳар ва туман хоқимлиги бошқаруви вужудга келтирилди.

www.arxiv.uz Хоқимликлар ўз фаолият доирасида Ўзбекистон Республикаси қонунларини, президент фармонларини, давлат хоқимияти юқори органларининг ҳуқуқий хужжатларини амалга оширадилар. Республика ва маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни муҳокама этиш, ҳаётга жорий этишда бевосита иштирок этадилар. Шу жумладан, хоқимликлар давлатнинг маънавият ва маърифат соҳасидаги сиёсатини амалга оширишда ҳам масъулдирлар. Маънавият хоқимият тизимида турли табақа, турли тоифадаги аҳолининг умумий манфаатларини ўзида мужассам этиб, уларнинг бир мамлакат фуқароси сифатида умумий эҳтиёжларини қондиришнинг муҳим омили саналади. Мустақил Ўзбекистон халқи ўз олдига ҳуқуқий Демократик давлатни барпо этишни мақсад қилиб қўйган. Бу мақсаднинг самарали амалга ошишини давлат бошлиғи ва жойлардаги хоқимларнинг дунёқараши, оғир пайтларда энг мақбўл ва энг тўғри йўналишни тез англаб олиш қобилияти билан боғлиқ. Дарҳақиқат, жамият ва инсоният тараққиётида шахснинг роли бениҳоя катта. Раҳбар шахснинг маънавий, ижтимоий – сиёсий баркамоллиги , қандай мақсад ва ғоялар билан яшаётганлиги муҳим аҳамиятга эга. Шунинг учун ҳам Шарқ донишмандлари хоқимият тепасида турган киши доно, ақлли ва сезгир бўлса, бу ўша давлат унинг халқи учун ҳам шунчалик катта бахт дейишган. Буюк мутаффаккир Абу Наср Фаробий “Фозил кишилар шаҳри” номли асарида давлатни бошқарувчи раҳбар шахснинг ўн икки фазилатини санаб ўтади. Унинг фикрига кўра, давлатни фозил кишилар бошқариши лозим. Фозил кишилар кўпайган шаҳарларда осоишталик, фаровонлик бўлади. Юқоридагилардан келиб чиқиб, мустақиллик даврида давлат раҳбаридан хоқимият тизимида ишлаётгандардан жуда катта масъулият ва фидоийлик талаб этилишини англаш мумкин. Хоқимият тизимидаги ҳар бир раҳбар шахс юксак маънавиятли баркамол инсон бўлиши керак. Ҳулоса шуки, мустақиллигимизни мустаҳкамлаш халқ ишончини қозониш учун

www.arxiv.uz хокимиятни бошқарув тимига маънавий баркамол шахсларни жалб қилиш тараққиётимизнинг муҳим шарти ҳисобланади. 4. Миллий маънавият ва унинг ривожланиш хусусиятлари. Умуминсоний маънавият ва унинг заминлари. Маънавиятни уч гуруҳга бўлиш мумкин: Биринчиси – миллий маънавият, иккинчиси – минтақавий маънавият, учинчиси – умуминсоний маънавият. Миллий маънавият – муайян элат, миллатга унинг аждодларига хос бўлган ғоят қимматли маънавий бойликлардир. Минтақавий маънавият - муайян жўғрофий минтақа миллатларига хос улар учун умумий бўлган маънавий бойликлардир. Масалан: Ўрта Осиё халқларининг маънавияти, шарқ ва ғарб маънавиятидаги муштараклик. Умуминсоний маънавият бутун инсониятга, жахон халқларига тегишли бўлган маънавий ахлоқий бойликлардир. Миллий маънавият тарихий ҳодиса бўлиб, у бир кунда, бир йилда ,балки бир асрда ҳам мукаммал шаклланмайди. Миллий маънавий камолот миллатнинг бутун тарихи давомида юз беради. Бунда у баъзан шиддат билан юксалиб борса баъзан эса маълум даражада таназзулга юз тутиши ҳам мумкин. Миллат мавжуд экан миллий маънавият бўлади. Миллий маънавиятни йўқотиш мумкин эмас. Миллий маънавиятда – миллий ҳис, туйғу, руҳият муҳим ўрин тутади. Миллий маънавиятнинг асосий белги ва ўзаги миллий ахлоқ саналади. Ўрта Осиёга саёҳатга келган Герман Вамбери ўз асарида Олтин Ўрдадаги ўзбекларнинг мусулмонча тарбияланганини, савдо - сотиқда оғир вазминлигини, оқ кўнгиллилик ва самимийлигини, камгаплигини, садоқатлилигини, довюраклигини, шинавандлигини, оилавий муносабатларда поклигини, мулоҳазалилигини, андиша билан тўғри сўзлашини, ота - онага ҳурмати ва эътиқоди кучлилигини, биринчи бўлиб ўтирмаслик ва биринчи бўлиб сўзлашмаслигини, муғомбирликни билмаслигини, динга эътиқоди кучли бўлиб, бу жиҳатдан анатолияли туркларга ўхшашлигини кўрсатган.

www.arxiv.uz Умуминсоний маънавият - бутун инсониятга, жахон халқларига тегишли бўлган маънавий бойликлардир. Умуминсоний маънавият узоқ ва яқин ўтмишдаги ҳозирда эса маънавий жиҳатдан жуда қимматли, инсон қалбида ўчмас из қолдирадиган, мангу яшайдиган, инсоният ижтимоий манфаати, эҳтиёжи учун хизмат қиладиган, уларни эзгуликка йўллайдиган маънавий бойликлардир. Умуминсоний маънавий бойликларига эса илм- фан, жумладан фалсафий тафаккур ютуқлари, адабиёт ва санъат асарлари, кашфиёт ва ихтиролар, маънавий маданият дурдоналари, ҳурфикрлилик, умуминсоний ахлоқий меъёрлар ва бошқалар киради. Умуминсоний маънавият ўз ижобий аҳамиятини ҳеч қачон йўқотмайди доим қадимий ва навқирон бўлиб тураверади. Улар умумбашарий маънавият деб ҳам юритилади. Инсон озодлиги, саломатлиги, ҳар бир шахснинг яшаш, билим олиш, кексайганда ижтимоий ҳимояланиш имкониятлари каби маънавий масъулият ўз аҳамиятини доим сақлаб қолаверади. Миллий маънавият бўлмаса умуминсоний маънавият йўқ, умуминсоний маънавиятсиз эса ҳозирги замон илғор миллатлари йўқ. Мустақил Ўзбекистон тарққиётида миллий маънавиятимиз бойликлари билан биргаликда умуминсоний маънавият бойликларидан фойдаланиш ва уларни диалектик боғлиқлиқликда кўриш мақсадга мувофиқдир. 5. Бозор муносабатлари шароитида миллатлараро маданий – маънанавий муносабатларнинг кенгайиши ва чуқурлашуви. Бозор муносабларига ўтиш даврида кўп миллатли давлатлар учун миллий сиёсатни тўғри, аниқ кўзланган мақсад асосида олиб бориш жуда муҳимдир. Бу эса тараққиётнинг жадаллашувига ёрдам беради. Миллатларнинг ва улар маданиятларининг бир – бирига таъсир кўрсатиши кўп миллатли давлатларда яшаётган халқларнинг маънавий – ақлий бойиши учун яхши манба бўлиб хизмат қилиб келган. Миллатлар ўртасидаги турли муносабатларни уйғунлаштириш собиқ Совет Иттифоқи ҳудудида янги мустақил миллий давлатлар қарор топаётган даврда, айниқса, муҳим аҳамият касб этмоқда. Бу масалага зийраклик ва

www.arxiv.uz нозиклик билан ёндашишни талаб қиладигин долзарб масалади. Кўп миллатли давлатларда миллий масалани барча миллат ва халқлар манфаатларини ҳисобга олмасдан ҳал этишга уриниш ёмон, салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Шу нуқтаи назардан қарайдиган бўлсак, кўп элатли давлатлар жумласига кирувчи Ўзбекистон Республикаси учун ҳам миллатлараро муносабат жуда муҳимдир. Бу ҳудудда асосий миллат – ўзбеклар билан бир қаторда ўз маданияти, анъаналари ва маънавиятига эга бўлган юздан ортиқ миллат вакиллари истиқомат қиладилар. уларнинг мамлакат аҳолиси умумий таркибидаги улуши 20 фоиздан ошиқни ташкил этади. Бозор муносабатларига ўтиш даврининг дастлабки босқичларида Демократик ва сиёсий ислоҳатларни боришини умумий баҳолаб, айтиш мумкинки, Ўзбекистонда миллатлараро муносабатлар масаласига алоҳида , эҳтиёткорлик билан ёндашилмоқда. Ўзбекистон худудида яшайдиган этник озчиликнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш давлат концепцияси Ўзбекистон Конститутциясида яққол белгилаб берилган. Унда айтилганидек, “Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урф – одатлари ва анъаналарини ҳурмат қилишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади”. Ҳозир Республикада 80 дан ортиқ миллий-маданий марказ мавжуд. .

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Каримов И, А, Ўзбекистон бу ю к келажак сари. Т., Ўзбекистон , 1998. 2. Каримов И.А. О з од ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт пировард мақсадимиз.Т.,Ўзбекистон , 2000. 3. Каримов И.А. , Иқтисодиёни э ркинлаштириш - фаровонлик пойдевори. Ўзбекистон овози, 2000 йил 22 июль. 4. Каримов И . А. Юксак маънавият енгилмас куч .Т.: “Маънавият”, 2009. 5. Каримов И . А. Жахон молиявий – иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этиш йўллари ва чоралари. T., 2009. 6. Каримов И . А. Адабиётга эътибор – маънавиятга , келажакка эътибор. T., Ўзбекистон, 2009. 5. Янги Ўзбекистоннинг 7 зафарли йили. Т., Шарқ, 1999. 6. Жумабоев Й.Ж. Тадбиркорлик ва маьнавий камолат. Иқтисод ва ҳисобот, № 6, 1996. 7. Азизхўжаев А. «Давлатчилик ва маънавият» Т., Шарқ , 1997 . 8. Мустақиллик; изоҳли, илмий-оммабоп луғат. Т., Шарқ , 1998 .

O'xshashlar

Ички сиёсат мансаб ва унвонлар

Тарихий жараёнда давлатнинг ўрни ва роли

Иқтисодий барқарорликнинг таъминланиши. Кучли ижтимоий сиёсат

Хонликларнинг геосиёсий ўрни, давлат бошқаруви ва ижтимоий хаёти

Қадимги давр ва унинг даврлашуви. Тoш ва брoнза даврининг инсoният риoжида тутган ўрни