Buyuk Britaniya muzeylari - Tarix - Referatlar

Buyuk Britaniya muzeylari

Yuklangan vaqt:

06.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

24.92578125 KB

Ko'chirib olish

Buyuk Britaniya muzeylari Reja: 1. Buyuk Britaniya muzeylari tarixi. 2. Hozirgi kunda Buyuk Britaniyada mavjud muzeylar. 3. London Milliy galereyasi. 4. Britaniya muzeyi faoliyati.

Buyuk Britaniya . Buyuk Britaniya va shimoliy Irlandiya Qo’shma Qirolligi (ingl. United Kingdom of Great Britain and Nortxern Ireland ) – shimoli- g’arbiy Yevropadagi davlat. Buyuk Britaniya oroli (mamlakat hududining 90 %i shu orolda) va Irlandiya orolining shimoli-sharqiy qismida hamda ularga yondosh mayda orollar (Anglsi, Uayt, normand, orkney, Gebrid, shetlend va boshqalar) da joylashgan. G’arbdan Atlantika okeani, sharqdan shimoliy dengiz o’rab turadi. Buyuk Britaniya mamlakati asosiy qismining nomi bilan ko’pincha Angliya deb ataladi. Maydoni 244,1 ming km 2 . Aholisi 63.23 mln. [1] kishi (2012-yil). Poytaxti – London shahri. Tarixan tarkib topgan va milliy jihatdan har xil bo’lgan 4 ma’muriy siyosiy qism (Angliya, Uels, shotlandiya va unga yondosh orollar, shimoliy Irlandiya) dan iborat. normand orollari mustaqil ma’muriy hudud hisoblanadi. Buyuk Britaniyada 20 dan ortiq muzeylar mavjud. Angliya, shotlandiya, Uels va shimoliy Irlandiyada muzeylar keng yoyilgan. Ularni barchasining alohida tarix va o’rni mavjud. Bu davlatlarda muzeylar tashkil etish va ularni rivojlantirish borasida keng ishlar olib borilgan. U yerdagi muzeylar dunyoga mashhur muzeylar sirasiga kiradi va har yili ko’plab tomoshabinlarni o’ziga jalb etadi. Muzeylar turli yo’nalishlarda faoliyat yuritadi. Masalan, milliy muzeylar, uy muzeylari, davlat va tarix muzeylari, qurolli kuchlar muzeyi va boshqalar. Milliy portretlar muzeyi shotlandiyaning tarixi va bugungi kuniga oid insonlar portretlari bor. shotlandiyada “shotlandiya milliy galereyasi” bo’lib, u yerda davlatning tarixi va bugungi kunidan so’zlovchi asarlar namoyish etiladi. Undan tashqari, “shotlandiya milliy muzeyi” ham mavjud. U yerda shotlandlarning milliy kiyimlari, urf-odatlari va hayoti haqida ma’lumotlar olish mumkin. Bo’lajak muzeyshunos sifatida shuni ta’kidlashim joizki, shotlandiyada bu sohaning son jihatdan emas, sifat jihatdan rivojlanishiga e’tibor berilgan. Yuqorida ta’kidlaganimizdek, Britaniyada 20 dan ortiq muzeylar mavjud va ularning asosiy qismi Angliya shaharlarida joylashgan. Ularning har biri tomoshabinlarni jalb etish borasida dunyo muzeylari orasida yetakchi o’rinda turadi. Misol tariqasida, London shahrida joylashgan “Madam Tyusso” muzeyini

keltirishimiz mumkin. U yerda dunyo tanigan shaxslarning haykallari namoyish etiladi. hayratlanarlisi shuki, muzeyga kirgan tomoshabin jonli shaxslarni ko’rgandek taassurot oladi. Londondagi yana boshqa muzeylar: Imperiya qurolli kuchlari muzeyi. London shahar muzeyi, dunyoga mashhur izquvar sherlak Xolms uy-muzeyi, Tabiiy tarix muzeyi, Viktoriya Alberta muzeyi, Milliy portretlar muzeyi, Britaniya muzeyi, London milliy galereyasi, Teyt galereyasi va boshqalarni ko’rishimiz mumkin. Undan tashqari, Manchester shahar muzeyi, Lidsdagi Qirollik qurollar palatasini ta’kidlash mumkin 1 . Angliyada tashkil etilgan birinchi muzeylar tarixi Ilmiy-ta’lim yo’nalishiidagi birinchi Ingliz muzeyi 1683-yilda oksford universitetida ochildi va keyinchalik “Ashmol muzeyi” nomini oladi. Bu muzeyning asosini ota-bola Treydeskantlar kolleksiyasi tashkil qiladi. 1656-yilda “Treydeskantlar muzeyi” nomi bilan birinchi katalog nashr qilinadi. Mazkur katalogni nashr qilish va bir tizimga keltirishda Djon Treydeskant (o’g’li)ga uning do’sti huquqshunos va kolleksioner elias Ashmol yordam beradi. keyinchalik u Treydeskantlar muzeyi merosxo’riga aylanadi. Muzeyga o’zining kitoblari va numizmatika to’plamlarini qo’shib, oksford universitetiga alohida xonada kolleksiyalarni ko’rgazma qilish sharti bilan topshiradi. 1683-yilda muzeyning tantanali ochilishi bo’lib o’tadi. Milliy darajadagi birinchi muzey Angliyada bir necha o’n yilliklardan keyin ochildi. Uning asoschisi London Qirollik jamiyati prezidenti, shifokor va naturalist Xen sloun ( 1660-1753) hisoblanadi. o’sha davrning eng ziyoli kishilaridan bo’lgan Xen sloun ilmiy ishini kolleksiyalar yig’ish bilan qo’shib olib borgan. olim o’zining uzoq hayoti davomida 43 ming kitob, 7 ming qo’lyozmalar, 12.5 ming o’simlik turlari, 334 tom gerbariy, juda ko’p hayvon va o’simlik turlari, 23 ming tanga va medallar, 80 mingdan ortiq san’at asarlari to’plami, etnografiyaning nodir turlari hisoblangan asarlar va cholg’ular to’plagan. 1 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 101 b.

sloun o’z kolleksiyasini qirolga meros qilib qoldiradi. Bu merosni joylashtirish uchun London atrofida, Blumsbyerda 40 ming funt sterlingga Montegyu-xaus qasri xarid qilinadi. Muzey mulki tarkibiga Robert Xarli, Lord oksfordskiyning ajoyib qo’lyozmalari, Robert kottonning kitob, tangalar, manuskriptlaridan iborat kolleksiyalari kiritildi. 1759-yilning yanvarida “Britaniya muzeyi“ nomini olgan yangi muzey tantanali ochiladi 2 . Hozirgi kunda Buyuk Britaniyada mavjud muzeylar Buyuk Britaniya muzeylari ro’yxati nomi shahar elekron manzillar Britaniya muzeyi London http://www.thebritishmuseum.ac.uk/ London milliy galereyasi London http:// www.nationalgallery.org.uk/ Teyt galereyasi London, va Liverpul http://www.tate.org.uk/home/ default.htm M illiy portretlar muzeyi Lo ndon http://www.npg.org.uk/ live/index.asp Viktoriya va Alberta muzeyi London http://www.vam.ac.uk/ Imperyari qurolli kuchlari London va boshqa shaharlar http://www.iwm.org.uk/ 2 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 104 б .

muzeyi Milliy dengiz muzeyi Grincinch http://www.nmm.ac.uk/ shotlandiy a milliy muzeyi edinburg http://www.nms.ac.uk/ London shahar muzeyi London http:// www.museumoflondon.org.uk/ Mancheste r muzeyi Manchester http://museum.man.ac.uk/home/ index.htm eshmola muzeyi oksford http://www.ashmol.ox.ac.uk/ kassik Arxeologi ya muzey kembridj http://www.classics.cam.ac.uk/ museum/ default.html Tyorks va kaykos milliy muzeyi Gran-Tryoj http://www.tcmuseum.org/ shotlandiy a milliy portretlar galereyasi edinburg http://www.natgalscot.ac.uk/ shotlandiy a milliy galereyasi edinburg http://www.natgalscot.ac.uk/ Qirollik qurollar palatasi Lids Tabiiy tarix London http://www.nhm.ac.uk/

muzeyi sherlok Xolms muzeyi London http://www.sherlock- holmes.co.uk/ Tauer London http://www.sherlock- holmes.co.uk/ Madam Tyusso muzeyi London Sherlok Xolms muzeyi. London shahrida joylashgan mashhur izquvar sherlok Xolmsning muzeyi mashhur muzeylar qatorida hisoblanadi. kitobxonlar u haqida detektiv asarlar o’qishni yoqtirishadi. Chunki u aql bovar qilmas jinoyatlarni ham fosh etadi va barchani lol qoldiradi. Hozirgi kunda u haqida ko’plab filmlar suratga olingan bo’lib, tomoshabinlar e’tiborini qozonmoqda. Londondagi Madam Tyusso muzeyi. London shahrida joylashgan ushbu muzeyda 400 dan ortiq figuralar va portretlar joylashgan. U yerda joylashgan figuralar huddi tirikdek, ba’zilar uni haqiqiy emasligiga ishonishmaydi. Muzeyga yiliga 2,5 million tomoshabinlar tashrif buyuradi. Ular hech qachon yuzma-yuz ko’rmagan mashhur odamlar bilan suratga tushishlari mumkin. Muzeydagi eksponatlarga tegish mumkin. U shunday mashhurki, yaqinda AQSHda filiali ochilgan. Nyu-York va Las-Vegas shaharlaridagi filiallarida Amerikaning barcha mashhur insonlarini ko’rish mumkin. Yana Gollandiya va Gonkongda filiallari ham bor. London dengiz muzeyi. Bu muzey Buyuk Britaniya poytaxti London shahrida joylashgan. Bu milliy dengiz muzeyi 1934-yil parlament qarori asosida tashkil etilgan va 1937-yil 27-aprelda ochilgan. London kino muzeyi. Bu muzey 1998-yil Londonning kino instituti vakili Devid Frensi va Lesli Xardkastlom boshchiligida tashkil etilgan.

Londondagi Viktoriya va Alberti muzeyi . Londondagi Viktoriya va Albert muzeyi 1852-yilda ochilgan. o’zida katta va kichik hajmdagi kolleksiyalarni jamlagan va 150 ta zaldan iborat 3 . London Milliy galereyasi 1824-yili 11-mayda Angliyada ilk bor rangtasvir Milliy galereyasi ochildi. Galereya tashkil etish uchun mister Angersteynning 38 ta kartinasi asos bo’ldi. kartinalarning orasida klodning manzaralari, sebastyano del Poboning «Lazarning tirilishi», Titsianning «Venera va Adonis», Rubensning «sabinyankalarning o’g’irlanishi», shuningdek, Angliyadan chiqqan rassomlardan Xogartning «Rasm bo’lgan nikoh», Reynoldsning «Admiral Xitfildning portreti», Uilkinning «Derevenskiy prazdnik» kabi asarlari e’tiborlidir. Bulardan tashqari, yana bir qancha kolleksionerlar ham bo’lgan. Bomontning topshirgan kartinalari tufayli galereyada ularning soni 54 gacha ko’paydi. Galereya ish faoliyatining birinchi o’n yilliklarida Pussenning «Vakxanaliya», Titsianning «Vakx va Ariadna», korredjoning «savatli Madonna» kabi asarlari sotib olinadi. 1831-yili esa yirik kolleksioner hisoblangan Xoluell-karr galereyaga o’zining noyob va badiiy qiymatga ega bo’lgan kolleksiyalarini vasiyat orqali topshiradi. Galereya faoliyatining ilk davrida 44 ta italyan kartinalaridan tashqari, 17 ta boloniyaliklarning polotnolari, 13 ta venetsiyaliklar, 23 ta anglyaliklar, 20 ta fransuzlar (ulardan 10 tasi klod Lorrenning asarlari), 9 ta flamand, 8 ta golland rassomlari (6 tasi Rembrand qalamiga mansub) ning ishlari mavjud edi. Ispanlar maktabi esa hali to’laligicha o’zini namoyon etmagan edi. Bu noyob san’at asarlarning barchasi kolleksioner Angersteynning uyida joylashtiriladi. Vaqt o’tishi bilan kartinalar ko’payib boradi va to’plangan asarlarga joy yetmay qoladi. shu sababli 1831-yil maxsus galereya binosini qurish ishi amalga oshiriladi. Qurilma me’mor Uilyam Uilkins loyihasi bo’yicha quriladi. Maxsus bino uchun joy Trafalgar maydonining shimoliy qismidan ajratiladi. Binoning markaziy qismi gumbaz bilan yopiladi. Fasad qismida esa antik davrga xos 8 ustunli peshayvon joylashtiriladi. 1838-yilgacha Angersteyn uyida joylashgan galereya ushbu binoga 3 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 120 б .

ko’chirilib, omma uchun tantanavor ravishda ochiq deb e’lon qilinadi. har yili tomoshabinlar soni oshib boradi. Masalan, 1839-yili ularning soni 114 ming bo’lsa, 1841-yili 538 mingga yetadi. shu bilan birga, kolleksionerlarning soni ham o’sib boradi. Jumladan, 1838-yili lord Farnbru galereyaga Pussen, Reysdal, Gvardi, Rubens kabilarning kartinalarini berishni vasiyat qiladi. 1851-yili esa taniqli ingliz rassomi Djozef Mallard Uilyam Tyorner 300 ga yaqin kartina va 19 mingga yaqin chizmatasvir, akvarel xomaki ishlanmalarini davlatga topshiradi. 1897-yili Tyornerning asarlari Teyt galereyasiga ko’chirilib, u yerdan 9-zalni egallaydi. Milliy galereyada esa Tyornerning «Didone, karfagen», «Tumandagi tong otishi» kabi asarlari qoladi. 1855-yili Charlz Istleyk galereyaga direktor etib tayinlanadi. U boshqargan davrda galereya gullab-yashnaydi, uning fondi boyib boradi. Uning galereyaga qilgan xizmati nihoyatda katta. Istleyk ilk niderlandiya, Germaniyaning Uyg’onish davriga oid kartinalarini, Venetsiya, Boloniya maktabiga oid kvatrachento davriga doir kartinalarni yig’ib, galereyaga to’playdi. Istleykdan so’ng, Uilyam Bonsxol galereyani boshqargan paytida Mikelandjeloning «Tobutga qo’yish», «Avliyo Ioann va go’dak ushlagan Madonna» kabi asarlarni qo’lga kiritadi. kartinalar soni o’sib bordi. shu boisdan galereyaga qo’shimcha bino qurilishi uchun yana harakatlar boshlanadi. 1876-yili me’mor ed Berri loyihasi asosida galereyaning sharqiy qanoti quriladi. 1885-yili esa me’mor Dj.Teylor tomonidan zinali markaziy vestibyul qurilib, galereyaga yana 5 ta zal qo’shiladi. Zallarning soni ko’paygani uchun yig’ilgan asarlarni xronologik, sistematik ravishda joylashtirish sharoiti tug’iladi. Asarlar kelib chiqish joyi, maktabi bo’yicha bo’linadi. 1871-yili Ser Robert Pil orqali galereyaga ko’p sonli flamand va golland rassomlarining kartinalari kelib tushadi. Ularning soni 70 taga yaqin bo’lib, bu yerda Mestyu, ostade, Terborx, Xobbem, Rubenslarning mashhur asarlari kiradi. 1875-yili esa Uinn ellis 94 ta noyob asarlarni Milliy galereyaga taqdim qiladi. Bu kartinalarning 70 tasi Flandriya, Gollandiya, niderlandiya maktabi rassomlariga tegishlidir. To’plangan kartinalarning soni 1000 tadan oshadi. 1880-yilda Galereyaga Leonardo da Vinchining «Qoyalar ichidagi Madonna» kartinasi kelib tushadi. 1889-yili Rafaelning «Madonna Aksidel», Van

Deykning «karl I portreti» kabi asarlari galereya uchun sotib olinadi. 15 yildan so’ng esa, Velaskesning «oyna ushlagan Venera», 1895-yili el Grekoning «savdogarlarning ibodatxonadan quvilishi» kartinalari galereya to’plamidan o’rin oladi. 1903-yili Angliyada yangi badiiy o’quv yurti ochiladi. Bu badiiy o’quv yurtining ochilishi galereyaning rivojiga katta ta’sir o’tkazadi. 1910 — 1915- yillarda galereyaga ilk bor XIX asr fransuz rassomlarining kartinalari kelib qo’shiladi. Bularga Russo, Dyupre, Diaz, Dobini, e.Mane, Dega, k.Lorren kabi rassomlarning asarlari kiradi. Urush davrlari barcha muzeylar kabi Milliy galereyaga ham og’ir keladi. Urushdan so’ng galereyada asarlar saqlanadigan xona tashkil qilinadi. U yerda asarlar yaxshi kuzatuvda bo’lib, ta’mirlana boshlanadi. 1970-yili Milliy galereyaning shimoliy qismiga yangi korpus quriladi. 1975-yili bu qurilma yakuniga yetkazilib, uning tantanavor ochilish marosimi o’tkaziladi. Milliy galereyaning yangi qurilmasida 9 ta katta va 3 ta kichik hajmdagi zallar joylashtiriladi. Umumiy zallarning soni esa 46 taga yetadi. Bulardan tashqari, yangi qurilgan korpusda katta auditoriya tashkil qilinib, u yerda vaqtinchalik ko’rgazmalar, leksiyalar o’tkazilib turiladi. Butun ekspozitsiya uchun mo’ljallangan zallarning 22 tasida italyan rassomlarining asarlari, qolgan 15 tasida Uyg’onish davri rassomlarining ishlari o’rin oladi. Ispan maktabiga oid kartinalar esa 2 - zalda joylashtiriladi. hozirgi kunda galereya dunyodagi eng nufuzli Milliy galereyalar- dan biri hisoblanadi. Unda Uyg’onish davridan boshlab, XIX asrgacha bo’lgan yetuk rassomlarning badiiy qiymatga ega noyob asarlari saqlanadi. Tomoshabinlarning soni esa har yili oshib bormoqda. Londondagi Britaniya muzeyi London Milliy galereyasi va Britaniya muzeyi insoniyat tarixidagi jahonning eng mashhur muzeylaridan biri hisoblanadi. Britaniya muzeyi to’plami o’zida taraqqiyotning boshlanishidan hozirgi kungacha bo’lgan davrni aks ettiruvchi 13 milliondan ortiq eksponatlarni mujassamlashtiradi. Blumbosberidagi muzeyga dunyoning eng chekka o’lkalaridan ham mo’jizalar olib kelishadi. Qadim va zamonaviy durdonalar uzoq o’tmishdagi yunonlar, ossuriyaliklar, atsteklar,

qadimgi xitoyliklar va hindular tarixini hikoya qiladi. Britaniya muzeyi doktor va olim Xans sloan kolleksiyasi negizida 1753-yil tashkil topadi. Birinchi marta muzey tomoshabinlarga o’z eshiklarini 1759-yilning yanvarida Blumbosberidagi Montagu Xouseda ochadi va shundan buyon shu yerda joylashadi. Ikki yarim asr davomida muzeyning kengaytirilishi 1887-yilda Janubiy kensingtonda o’lkashunoslik muzeyining ochilishiga turtki bo’ldi. 1997-yilgacha zamonaviy Britaniya kutubxonasi jamoat uchun yopiq bo’lgan davrda Britaniya muzeyi o’zining muzey hamda milliy kutubxona vazifasini bajarganligi bilan ahamiyatlidir. London galereyasiga kirish maxsus ekspozitsiyalarni nazarda tutmaganda, umuman bepuldir 4 . Britaniya muzeyi dastlabki davrda suratlar galereyasi sifatida emas, balki umumiy tashkilot misolida o’ylangan edi. Tabiatshunos olim Xans sloan (1660-1753) tufayli bu muzey dunyo yuzini ko’rdi. o’z hayoti davomida sloan antiqa buyumlar kolleksiyasi to’playdi va o’limidan so’ng bu kolleksiyaning tarqalib ketishini xohlamaydi. shu sababli uni qirol Georg 11 ga vasiyat qilib ketadi. o’sha davrlarda sloan kolleksiyami 71 ta predmetdan iborat bo’lgan: 40 mingta kitob, 7 ming manuskriptlar, 337 tom gerbariylar, reproduksiyalar, grafika, Alibrext Dyurer ishlari, Misr, Gretsiya, Rim , Uzoq va Yaqin sharq va Amerikadan keltirilgan asori atiqalar. 1753-yilda qirol Georg II muzey tashkil qilish haqidagi farmonga imzo chekadi. Ushbu farmonga muvofiq, Sloan kolleksiyasiga yana 2 ta kutubxona: elizaveta davriga mansub Robert kotton tomonidan to’plangan Cottonian Librari hamda gersog oksfordlarga mansub Xarleian Librari kutubxonalari qo’shiladi. Ular 1757-yilda qirollik kutubxonasiga biriktiriladi. Britaniya muzeyi qirollikka ham, cherkovga ham tegishli bo’lmagan, omma uchun ochiq bo’lgan yangi tipdagi milliy muzeylardan. Bugungi kunda muzeyda tabiatshunoslikka oid to’plamlar yo’q, kitoblar, manuskriptlar Britaniya kutubxonasiga o’tkazilgan. eksponatlarning xilma xillik darajasi yo’qotilgan bo’lsada, 250 yil davomida Britaniya muzeyi eksponatlar soni 13 millionga, Tabiatshunoslik muzeyida 70 millionga, Britaniya kutubxonasida150 millionga ko’paydi va bu ko’rsatkich yil sayin o’sib bormoqda. 4 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 116 б .

Foydalanilgan adabiyotlar 1 . Илалов И . Музееведение . – Т .: Мусиқа , 2006. 2. Юренева Т.Ю. Музееведение. – Москва: Академпроект, 2003. 3. kuryazova D.T. o’zbekistonda muzey ishi tarixi. — T.: san’at, 2010. 4. Столяров Б.А. Музейная педагогика. История, теория, практика. – М.: Высшая школа, 2004. 5. Юренева Т.Ю. Музееведение. – М.: Академпроект, 2003. Xorijiy adabiyotlar 1. Mark Walhimer. Muzeums 101. Printed in the United states of America. 2015. 2. Bulding national Museums in europe 1750-2010. Linkoping. sweden. 2011. 3. Paul Getty Trust. The first treatise on Museums. Samuel quicheberg’s lnscriptiones 1565. Los Angeles. California. 2013. 4. Verlag Dr. Christian Muller-straten Munich. Introduction to Muzeology - the european Approach. Munich. 198.

O'xshashlar

1874-1914 yillarda Buyuk Britaniya

Lotin Amerikasi davlatlari va Buyuk Britaniya

Italiya muzeylari

Ispaniya muzeylari

Polsha muzeylari