Бадарға қилинган юртдошлар қисмати - Tarix - Referatlar

Бадарға қилинган юртдошлар қисмати

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

253 KB

Ko'chirib olish

Бадарға қилинган юртдошлар қисмати Режа: 1. Бадарға қилинган юртдошлар 2. Бутовода дафн этилган юртдошлар 3. Дмитров лагеридаги юртдошлар

1931 йилнинг август ойида юртимизнинг Бухоро, Самарқанд, Сурхондарё, Қашқадарё вилоятлари ва Тожикистондан уч минг хўжалик «қулоқ»қа тортилиб, ўша йил сентябрида Шимолий Кавказнинг Прикумск (ҳозирги Будённий), Арзгир, Апанасенков туманларига сургун қилинган. Ўзбек, тожик ва қирғизлардан иборат «қулоқлар» дастлаб эшелонларда Красноводскка келтирилган. Сўнгра пароходда Каспий денгизи орқали Боку ва Махачқалъага олиб келинган. Бу жойлардан яна эшелонлар билан Прикумск темир йўл бекатига келтирилган. Ундан араваларда 40-50 км олис даштлардаги қишлоқларга олиб борилган. «Қулоқ»лар келиб ўрнашган жойларидан бири Николо-Александровскда «Советский хлопкороб» «Красный луч», «Заря Востока», «Вперёд», Ворошилов номидаги қишлоқ хўжалик артеллари ташкил этилган. Бу хўжаликларда пахта ва ғалла етиштириш ҳамда чорвачилик билан шуғулланилган. Уларда асосан ўзбек, тожик ва қозоқлардан иборат сургун қилинганлар меҳнат қилганлар. 1932-1933 йилларда бутун мамлакат халқи очарчилик, қаҳатчилик азобини бошидан кечирган. Шу йилларда қарийб 7 миллион киши ҳалок бўлган. Юртдошларимиз бадарға қилинган Николо-Александровскда ҳам кўплаб қурбонлар бўлган. Ўша вақтда Л.М.Каганович бошлиқ комиссия Шимолий Кавказга келади ва деҳқонлар, казаклар, сургун қилинганларнинг бор-бурдилари тортиб олинади. Қаршилик кўрсатганлар қамалади, отилади. Бунга чидай олмаган казаклар қўлга қурол олиб, қўзғолон кўтаришади. Қўзғолонни бостиришга қизил армия қўшинлари ташланади. Бадарға қилинган кўплаб юртдошларимиз ҳам таъқиб ва тазйиққа учрайдилар. 1937 йилнинг сентябридан бошлаб эса уларга нисбатан қаттиқ чора ва тадбирлар кўрила бошлайди. Биз 2004 йил декабрида Ставрополь ўлкасига қилган илмий сафаримиз чоғида Николо-Александровскка «қулоқ» сифатида сургун қилинган юртдошларимиздан ўн етти кишининг 1932-1937 йиллардаги тақдирига оид янги маълумотларни топишга муваффақ бўлдик. Бу 17 нафар киши қуйидагилардир:

Юсупов Аламрат (Алламурат), 1894 йилда Қумқўрғон тумани, Юқори Қайқас қишлоқ совети Байрабоб қишлоғида туғилган, партиясиз, 1932 йил мартида ҳибсга олинган, «учлик»нинг 1932 йил 27 майдаги қарори билан 3 йил қамоққа ҳукм қилинган. Шодмонов Тўра, 1900 йили Каттақўрғон тумани, Либлакос қишлоғида туғилган, партиясиз, ишчи, 1933 йил 17 августда қамоққа олинган, 1934 йил 19 февралда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Чеканов Имом, 1892 йилда туғилган, чаласавод, деҳқон, 1932 йил 5 майда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Умаров Ражаб, 1889 йил Гмур қишлоғида туғилган, чала-савод, партиясиз, ҳар хил ишда ишчи, 1935 йил 14 февралда 5 йил муддатга лагерда қамоқ жазосини ўташга ҳукм этилади. Тангриқулов Худойшукур, 1890 йилда Жарқўрғон тумани, Минор қишлоқ совети Минор қишлоғида туғилган, ўзбек, партиясиз, махсус бадарғачи, 1932 йил 2 мартда ҳибсга олинган, «учлик» 1932 йил 27 майда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Самадов Маматқул, 1901 йили Эсонсой қишлоғида туғилган, саводсиз, партиясиз, ғаллакор, 1940 йил 4 июнда 8 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Россия Федерациясининг ФХХ Ставрополь ўлкаси бўйича бошқармаси архивидаги маълумотга кўра, Самадов Маматқул Ўзбекистоннинг Юқори Дарғом туманидаги Эсонсой қишлоғидан, 1931 йили «қулоқ» сифатида Николо-Александровскка сургун қилинган. Шу ердаги «Советский хлопкороб» колхозида ишлаган. 1940 йил 4 июнда 58-10 модданинг 1-банди бўйича қамоққа олинган. Орджоникидзе ўлка суди 1940 йил 12 декабрда уни « колхозчилар ўртасида мунтазам равишда советларга қарши тарғибот олиб боргани учун 8 йил озодликдан, 5 йил сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилиш ҳақида ҳукм чиқарган. 1933 йил 7 апрелда Самадов Маматқул РФ Бош прокурори томонидан реабилитация қилинган. Унинг ўғли Самадов Юсуп

ҳозирда Николо-Александровскда, укаси Ҳамдам эса Конибодом шаҳрида яшамоқда. Одинаев Орзиқул, 1897 йилда Китоб тумани, Толбин қишлоқ совети Кўнчи қишлоғида туғилган, партиясиз, 1932 йил 2 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 27 майда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Қаҳҳоров Абусаттор, 1895 йил Ўзбекистон ССР Қорадарё тумани Қиртиқўрғон қишлоқ советида туғилган, партиясиз, ишчи. 1933 йил қамоққа олинган, 1933 йил 16 апрелда 5 йил муддатга қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Қорахонов Эшқўзи, 1878 йили Тожикистон ССР Кутша-Жар тумани Бешкўза қишлоғида туғилган, партиясиз, ишчи. 1932 йил 26 сентябрда қамоққа олинган, 1933 йил январида отилган. Зарипов Барот, 1899 йил Самарқанд вилояти Оғалиқ қишлоғида туғилган, саводсиз, партиясиз, «Советский хлопкороб» колхозида бригадир. 1940 йил 3 июнда 8 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. ФХХ Ставрополь ўлкаси бўлими бошқармаси архивидаги маълумотга кўра, Зарипов Барот Николо-Александровскдаги «Советский хлопкороб» колхозида дала бригадири бўлиб ишлаган, 1940 йил 4 июнда РСФСР Жиноят Кодексининг 58-10-модда 1-бандида кўрсатилган жиноятни содир этганда айбланиб қамоққа олинган. Орджоникидзе ўлка суди 1940 йил 12 декабрда «колхозчилар орасида мунтазам равишда советларга қарши ташвиқот олиб боргани» учун 8 йил озодликдан ва 5 йил сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилиш ҳақида ҳукм чиқарган. 1993 йил 7 апрелда Россия Федерацияси Бош прокурори реабилитация қилгани кўрсатилган. Авезов (Авазов) Напас, ЎзССР Хўжақўрғон қишлоқ советида туғилган, саводсиз, партиясиз, махсус бадарғачи, 1933 йил 28 мартда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Абдуллаев Абдураҳмон Абдуллаевич, 1900 йилда Эски Бухорода туғилган, чаласавод, партиясиз, колхозда вакил. 1937 йил 19 июлда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган.

Россия Федерацияси ФХХ Ставрополь ўлкаси бўлими бошқармаси архивидаги маълумотларга қараганда, Абдуллаев Абдураҳмон 1931 йили Николо-Александровскка қулоқ сифатида сургун қилинган. Шу жойда омбор мудири, кейин эса 9-қишлоқ хўжалик артелида вакил бўлиб ишлаган. 1937 йил 19 июлда РСФСР Жиноят Кодексининг 58-10 модда 1-банди билан қамоққа олинган. Орджоникидзе ўлка суди 1940 йил 26 мартда «миллий адоватни кучайтиришга қаратилган советларга қарши тарғибот олиб борганлик»да (58-10 модда, 1-банд) айблаб, уни 5 йил, ўзига юклатилган вазифага совуққонлик билан қарагани учун эса 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этади. 1959 йил 4 сентябрда Олий суд президиуми Абдуллаевни реабилитация қилган. Жиянов Аҳмад, 1894 йилда Янги Қўрғон тумани, Хиляки қишлоғида туғилган, партиясиз, махсус бадарғачи. 1932 йил 2 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 27 майда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Алимандров (Алимардонов) Рамазон, 1889 йили Қумқўрғон тумани, Қумқўрғон қишлоғида туғилган, партиясиз, махсус бадарғачи. 1932 йил 3 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 27 майда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Аҳматов Ярош, 1894 йилда Шоват тумани, Оғаёр қишлоғида туғилган, партиясиз, махсус бадарғачи. 1932 йил 3 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 27 майда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Николо-Александровскда қатағон қилинганлар орасида 2 нафар эроний миллатига мансуб меҳнат бадарғачиси ҳам бўлган. Булар қуйидагилар: Бакиров K арим, 1904 йилда Самарқандда туғилган, партиясиз, маълумотли, 5 синфни битирган, ҳар хил ишда ишчи. 1935 йил 14 февралда қамоққа олинган, 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Бакиров Зокир, 1908 йили Самарқанд шаҳрида туғилган, партиясиз, чаласовод, сотнийда (юзликда) участка бошлиғи, 1935 йил 14 февралда қамоққа олинган, 8 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган 1 . 1 Книга памяти жертв политической репрессии Ставропольского края. Ставрополь, 2001, том 4, стр. 190-191.

Ставрополь ўлкасининг Арзгир, Апанасенков, Воронцово- Александровск, Туркман туманларида яшаган ўзбек меҳнат бадарғачиларидан 22 нафарининг қатағон домига тушганлиги аниқланди. Улар қуйидагилардир: Оқилов Рауф, 1890 йилда Хўжа Гунжли қишлоғида туғилган, 1928 йилгача ВКП(б) аъзоси бўлган, Прикумск тумани, Нижне-Александровское посёлкасидаги қишлоқда ишчи бўлиб хизмат қилган. 1937 йил 6 августда ҳибсга олинган, 1937 йил августида отилган. ФХХ Ставрополь ўлкаси бўлими бошқармасининг 2004 йил 16 декабрда бизга берган маълумотномасига кўра, Оқилов Рауф 1890 йилда Самарқанд тумани Хўжа Гунжли қишлоғида туғилган, ўзбек, саводсиз. 1928 йили «қулоқлар» билан алоқа қилганлиги учун ВКП(б) аъзолигидан чиқарилгани, 1931 йил «қулоқ» сифатида Шимолий Кавказ ўлкаси Арзгир тумани Николо-Александровск меҳнат посёлкасига сургун қилинган, бу ердаги 9-қишлоқ хўжалиги артелида ишлаган. Маълумотномада келтирилишича, Оқилов Рауф РСФСР Жиноят Кодексининг 58-10-моддаси билан жиноят қилганликда айбланиб, 1937 йил 6 августда қамоққа олинган, 1937 йил 10 августда СССР Ички ишлар халқ комиссарлигининг Орджоникидзе ўлкаси бўйича бошқармаси қошидаги «учлик» қарори билан «фаол аксилинқилобий иш олиб боргани ва ўзбеклар, тожиклар ҳамда руслар ўртасига миллий адоват солгани » учун отувга ҳукм этилган. Ҳукм 1937 йил 15 августда Пятигорск шаҳрида ижро этилган, 1989 йил 5 июлда реабилитация қилинган. Бозоров (Бобоев) Салим, 1887 йилда Жинатор Қоракўл қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз, Покровский хуторида яшайди. 1932 йил 12 мартда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жалилов Мажид, 1879 йилда Бухоро шаҳрида туғилган, саводсиз, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Туркман райони Шарахалсун махсус посёлкасида меҳнат бадарғачиси. 1932 йил 18 мартда ҳибсга олинади, 1932 йил мартида айбсиз деб топилади.

Ҳимматов Жўра, 1904 йилда Туркманистон ССР Хўжайли қишлоғида туғилган, ўзбек, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Апанасенков тумани Малая Жалга махсус посёлкасида махсус бадарғачиси. 1930 йил 31 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 14 июлда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган, 1989 йили реабилитация қилинган. Зиядуллаев Толла, 1888 йилда Жарқўрғон тумани Қумқўрғон қишлоқ советида туғилган, партиясиз, руҳоний, Прикумск тумани Ново- Александровск қишлоғида яшайди. 1932 йил 5 декабрда отилган. Имомназаров Худойназар, 1892 йилда Ўзбекистон ССР Янгибозор тумани Қушва қишлоқ советида туғилган, партиясиз, Ставрополь ўлкасига сургун қилинганлардан. 1933 йил 22 мартда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Эраҳмад Худойберди ўғли, 1898 йилда Қарлоқ ўлкаси Апа-насенков тумани Малая Жалга махсус посёлкасида меҳнат бадарғачиси. 1932 йил 31 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 14 июлда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган, 1989 йили реабилитация қилинган. Исмоилов Мирза Сафо, 1882 йилда Деновда туғилган, чаласавод, партиясиз, Хлебороб хуторида деҳқон, 1932 йил 4 октябрда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган, 1990 йили реабилитация қилинган. Қаюмов Панжа, 1897 йили Куйдум қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Советский тумани Примерний хуторида меҳнат бадарғачиси, 1932 йил 2 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 1 июнда озод қилинган. Тўғонов Маҳмудали, 1897 йили Туркманистон ССР Кардит тумани Бозортепа овулида туғилган, ўзбек, партиясиз, Апанасенков тумани Малая Жалга махсус посёлкасида ишчи. 1933 йил 10 октябрда ҳибсга олинган, 1934 йил 19 февралда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Мирзаев Раҳмат, 1900 йилда Қоракўл тумани Сирбозор қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз, Советский тумани, Примерний хуторида

меҳнат бадарғачиси. 1932 йил 2 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 1 июнда озод қилинган. Муродуллаев Раббимқул, 1909 йилда Каттақўрғонда туғилган, партиясиз, Ново-Александровск посёлкасида ишчи. 1933 йил 24 мартда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Мусаев Сулаймон, 1870 йили Бухоро шаҳрида туғилган, чаласавод, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Туркман тумани Шарахалсун қишлоғида яшайди. 1932 йил 17 мартда 2 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Нарзиев Зайдулла (Сайдулла, Зиёдулла), 1880 йилда Арафон қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Туркман тумани Шарахалсун махсус посёлкасида яшайди. 1932 йил 19 мартда 2 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Фармонов Салим, 1900 йилда Новзендак қишлоғида туғилган, партиясиз, ишчи, Воронцово-Александровск туманида меҳнат бадарғачиси. 1932 йил 12 мартда 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Раҳматуллаев Маҳмуд, 1906 йилда Бухоро шаҳрида туғилган, олий маълумотли, партиясиз, педагог, Арзгир тумани Ново-Романовка қишлоғида яшайди. 1937 йил 4 октябрда ҳибсга олинган, 2 йил 6 ой терговда бўлган. Россия Федерацияси ФХХнинг Ставрополь ўлкаси бўйича бошқармаси маълумотларига қараганда, Раҳматуллаев Эски Бухорода 1902 (1906) йилда туғилган, ўзбек, мулла фарзанди, олий маълумотли, касби педагог, 1926 йилдан 1935 йилгача ВКП(б) аъзоси, кейин партиядан ўчирилган, қамоққа олингунига қадар Арзгир тумани Ново-Романовка қишлоғида тўлиқсиз ўрта мактабда ўқув бўлими мудири бўлиб хизмат қилган. 1937 йил 4 октябрда РСФСР Жиноят Кодексининг 58-10-моддаси, 1-бандида кўрсатилган жинояти учун айбланиб қамоққа олинган. Орджоникидзе ўлка суди 1938 йил 2 январда «ўқувчилар орасида аксилинқилобий тарғибот олиб борганлиги учун» 10 йил озодликдан, 5 йил сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилиш ҳақида ҳукм қилган. 1938 йил 15 сентябрда НКВДнинг Волга лагерига (Ярослав темир йўлида Рибинск темир йўл бекатига) этап қилинган, 1940 йили

НКВДнинг Шимоли-Шарқий лагери (Хабаровск ўлкаси, Магадан шаҳри) га кўчирилган. Сўнгги тақдири номаълум. 1990 йил 4 апрелда РСФСР Олий судининг жинойи ишлар бўйича суд коллегияси реабилитация қилган. Саидов Сайфулла, 1909 йили Қоракўл тумани Сирбозор қишлоғида туғилган, саводли, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Советский тумани, Примерний хуторида яшайди. 1932 йил 1 июнда ҳибсга олинган. Тўхтамишев Барон (Баҳром), 1901 йилда Акан қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Шарахалсун қишлоғида яшайди. 1932 йил 17 мартда ҳибсга олинган, 3 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Ҳайдаров Эргаш, 1897 йилда Ямур қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз, Ставрополь ўлкаси Туркман тумани Шарахалсун қишлоғида яшайди. 1932 йил 17 мартда 3 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Хайруллаев Мулла Чори, 1900 йилда Қоракўл тумани Бадлар қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз. Ставрополь ўлкаси Советский тумани Примерний хуторида яшайди. 1932 йил 2 мартда ҳибсга олинган, кўп ўтмай, озод қилинган. Чемраев (Ҳамроев) Қўчқор, 1895 йили Бухоро шаҳрида туғилган, саводсиз, партиясиз. Ставрополь ўлкаси Туркман тумани Шарахалсун меҳнат посёлкасида ишчи. 1932 йил 17 мартда ҳибсга олинган, кўп ўтмай, тергов иши тўхтатилган. Чўлиев Ҳусайн, 1904 йилда Қоракўл тумани Куйдим қишлоғида туғилган, чаласавод, партиясиз. Ставрополь ўлкаси Советский тумани Примерний хуторида яшайди. 1932 йил 2 мартда ҳибсга олинган, 1932 йил 1 июнда озод қилинган. Россия Федерацияси ҳудудидаги республика, ўлка ва вилоятларда қатағон қурбонларини номма-ном аниқлаш иши яхши йўлга қўйилган. Бу масала юзасидан кўплаб хотира китоблари нашр қилинган. Уларда ўзбекистонликлар ҳам борлиги аниқланмоқда. Ўтган асрнинг 30 – 50- йилларида қатағон қилинган қуйидаги 52 нафар ўзбеклар ҳақидаги

маълумотни ана шу манбалар асосида китобхонлар эътиборига ҳавола этамиз: Абдуллаев Солижон, 1931 йилда Қўқонда туғилган, ўзбек, партиясиз. 1950 йил 14 ноябрда Самарада ҳибсга олинган, 1951 йил 21 февралда лагерь суди РСФСР Жиноят Кодексининг 58-14 моддаси билан 10 йил муддатга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган, 1991 йил 18 октябрда реабилитация қилинган. Абдуллаев Жўра, 1905 йилда Ўзбекистонда туғилган, ўзбек, партиясиз. 1938 йил 1 июлда ҳибсга олинган, НКВД Куйбишев вилояти бошқармаси РСФС Жиноят Кодексининг 58-7, 58-10 ва 58-11-моддалари бўйича ҳукм қилинган. Алимов Оталиқ, Фарғона вилояти Молотов тумани Учқўрғон қишлоғида 1921 йилда туғилган, ўзбек, 4 синфни ва 3 ойлик агротехника курсини тугатган, сапёрлар ротасида қизил аскар. Омскда 1942 йил 25 октябрда ҳибсга олинган, ўқчи бригадаси 151-бўлим ҳарбий трибунали РСФСР Жиноят Кодексининг 19-моддаси, 58-1 «б», 58-10 2-банди моддалари билан айбланиб, олий жазога ҳукм этилган, 1942 йил 5 декабрда ҳукм ижро этилган, 1997 йил 9 июлда реабилитация қилинган. Алманиязов Мадиёр қози, 1859 йилда Қорақалпоқ автоном вилояти Қўнғирот тумани 1-овулда туғилган, ўзбек. 1930 йил 20 мартда ҳибсга олинган, ОГПУнинг Қорақалпоқ АССРдаги ваколатли вакиллиги қошидаги «учлик» РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси бўйича 3 йилга сургун қилган, 1989 йил октябрида реабилитация қилинган. Ортиқов Исмоил, 1896 йили Фарғона вилояти Наманган шаҳрида туғилган, Омскда ОСМЧ-2 да қора ишчи бўлиб ишлаган. 1942 йил 12 августда ҳибсга олинган, Омск вилояти махсус ишлар бўлими бўйича прокурори РСФСР ЖКнинг 58-14-моддаси бўйича айблаган, реабилитация қилинган. Аҳмадохунов Али охун, 1907 йилда Ўзбекистон ССРда туғилган, ўзбек, партиясиз, машғулоти аниқ эмас. 1938 йил 29 июлда Куйбишевда

ҳибсга олинган, НКВД Куйбишев вилояти бўйича бошқарма ҳузуридаги «учлик» 1939 йил 13 январда РСФСР ЖКнинг 58-6-моддаси билан ҳукм қилган. Аҳмедов Шокиржон, 1917 йилда Андижон вилояти Марҳамат тумани Рус қишлоғида туғилган, ўзбек, Горький шаҳридаги ички ишлар бўлимида қоровул бўлиб ишлаган. РСФСР ЖКнинг 58-1 моддаси билан 2 йил 5 ойга ҳукм қилинган. Аҳмедов Фозил, 1919 йилда Андижон вилояти Сталин (ҳозирда Шаҳрихон) тумани Қозиқўрғон қишлоғида туғилган, ўзбек. 1947 йил 22 мартда ҳибсга олинган, 28 март 1947 йилда Усть-Вимск меҳнат-тузатув лагеридаги махсус лагерь суди РСФСР ЖКнинг 58-14-моддаси билан 5 йилга озодликдан маҳрум қилган. Ашурбоев Ибодулла Рўзметович, 1894 йилда Ўзбекистонда туғилган, ўзбек. Селимжин туманидаги Норск посёлкасидаги колонияда печка ёқувчи. НКВДнинг Узоқ Шарқ ўлкаси бўйича бошқарма ҳузуридаги «учлик» 1937 йил 31 декабрда отувга ҳукм этган. Ашуров Оқил, 1910 йилда Самарқандда туғилган. 1935 йил 15 сентябрда Самарқандда ҳибсга олинган, НКВД Магадан вилояти бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1937 йил 15 сентябрда отувга ҳукм қилган, ҳукм 1937 йил 29 октябрда ижро этилган, 1989 йил августида реабилитация қилинган. Бажанов (Бойжонов) Йўлдош, 1915 йилда Ўзбекистонда туғилган, ўзбек, партиясиз. НКВДнинг Куйбишев вилояти бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1937 йил 23 октябрда РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси билан 10 йил муддатга концлагерга ҳукм этган . Бакимбаев Сакен, 1880 йилда Бухорода туғилган, ўзбек, маълумоти бошланғич. Қизил Ўрда вилояти Теренозек тумани Теренозек посёлкасида яшайди. 1930 йил 9 сентябрда қамоққа олинган, ОГПУнинг Қозоғистондаги ваколатли вакиллиги ҳузуридаги «учлик» 1930 йил 30 октябрда РСФСР ЖКнинг 58-7-моддаси билан 3 йил концлагерга ҳукм қилган.

Баратов Жўра, 1919 йилда Бухоро вилояти Жарқўрғон тумани Қоракурсоқ қишлоғида туғилган, ўзбек. 1939 йилдан 1944 йилгача совет армиясида хизмат қилган. 49-армия ҳарбий трибунали РСФСР ЖКнинг 58-1 моддасининг «б» банди билан 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилган, 1955 йил 23 апрелда Ёқутистон АССР Министрлар Совети ҳузуридаги Давлат хавфсизлик комитети (ДХК) реабилитация қилган. Баҳромов Иброҳим, 1918 йилда Самарқанд вилоятида туғилган, ўзбек, Рубковск шаҳридаги ОСМЧ-15 қурилиш колониясида ер қазувчи бўлиб ишлаган. 1943 йил 31 майда ҳибсга олинган, Олтой ўлкаси суди 1944 йил 27 февралда 58-10-модда бўйича 6 йил қамоқ жазосига ҳукм қилган, СССР Олий суди 1946 йил 16 ноябрда реабилитация қилган. Бобокалонов Саид K омилович, 1920 йилда Самарқанд вилояти Хатирчи туманида туғилган, ўзбек, маълумоти ўрта. 1945 йил 27 декабрда ҳибсга олинган, Степь ҳудудий орган ҳарбий трибунали 1946 йил 15 майда РСФСР ЖКнинг 58-1б-моддаси билан ҳукм қилган. Давронов Шоим K арвонович, 1917 йилда Бухоро вилояти Қизилтепа тумани Зарметон қишлоғида туғилган, ўзбек, миномёт- инженер батальони қирувчи бригадаси 19-бўлимида қизил аскар, Краснодар ўлкаси Дундулов темир йўл бекати. Шимолий Кавказ ҳарбий округи ҳарбий трибунали 1942 йил 29 июлда РСФСР ЖКнинг 58-10-моддасининг 2-қисми билан 8 йил озодликдан маҳрум қилишга қарор қилган, 1996 йили реабилитация қилинган. Жалилов Рустам Ботирбекович, 1887 йилда Самарқанд шаҳрида туғилган, ўзбек, Узоқ Шарқ ўлкаси Николаево-Амурск шаҳридаги савдо ташкилотида директор ўринбосари бўлиб хизмат қилган. 1937 йил 26 августда НКВД Нижно-Амурск бошқармаси ҳибсга олган, РСФСР ЖКнинг 58-7, 58-8, 58-11-моддалари билан ҳукм чиқарган, 1939 йил 29 майда реабилитация қилинган.

Журамбоев (Жўрабоев) Турамбой (Тўрабой), 1911 йилда Фарғона вилояти Қўқон шаҳрида туғилган, ўзбек, 31-заҳирадаги ўқчи полкда қизил аскар. РСФСР ЖКнинг 58-моддаси билан Татаристонда ҳукм қилинган. Девонов Акимбай (Абдулла), 1880 йилда Қорақалпоқ автоном вилоятида туғилган, ўзбек, маълумоти бошланғич. Тўрткўл, Хўтариқ қишлоғидан. 1930 йил 18 августда ОГПУ ваколатли «учлиги» РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси билан 5 йилга концлагерга ҳукм этган. Зиёев Неъмат, 1929 йилда Қўқон шаҳрида туғилган, ўзбек, партиясиз, 1950 йил 14 ноябрда ҳибсга олинган, 1951 йил 21 февралда лагерь суди 58- 14-моддаси билан 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилган. Самара вилоятида 1991 йил 18 октябрда реабилитация қилинган. Эгамқулов Мамарасул, 1924 йилда Самарқанд вилояти Ғаллаорол тумани Угат қишлоғида туғилган, ўзбек. 1945 йил 31 декабрда Пермь шаҳрида ҳибсга олинган. 1946 йил 23 февралда террорчиликда айбланиб, 8 йил озодликдан маҳрум қилишга ҳукм қилинган. Икромов Ургут, 1918 йил Тошкентда туғилган, ўзбек, партиясиз, қишлоқ хўжалик институтида ўқиган. 1940 йил 22 ноябрда ҳибсга олинган, 1941 йил 30 апрелда Куйбишев вилоят суди РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси бўйича 10 йил меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилган, 1965 йил июнида РСФСР Олий суди реабилитация қилган. Эргашев Дониш, 1921 йилда Ўзбекистонда туғилган, ўзбек, партиясиз, Куйбишевда 1942 йил 30 декабрда ҳибсга олинган, Куйбишев вилояти суди 1943 йил 25 февралда 58-14-модда бўйича 5 йил қамоққа ҳукм этган. 1991 йил 18 октябрда реабилитация қилинган. Исмаев (Исматов) Асан (Ҳасан), 1909 йилда Ўзбекистонда, Киров қишлоғида туғилган, ўзбек, тўлиқсиз ўрта мактаб ўқитувчиси. 58-модда бўйича ҳукм этилган, Татаристон АССРда, қамоқхонада 1944 йил 5 январда вафот қилган. Эшонхўжаев Усмонхон, 1899 йилда Ўзбекистон ССР Андижон шаҳрида туғилган, ўзбек, 1920 йилда ВКП(б) аъзоси, Қозон темир йўли

сиёсий бўлими партия курслари мудири. 1937 йил 15 августда Қозонда ҳибсга олинган. СССР Олий суди ҳарбий коллегиясининг сайёр ҳайъати 1938 йил 4 октябрда РСФСР ЖКнинг 58, 63, 64, 67-моддалари бўйича («советларга қарши, миллатчилик куролли-террорчи ташкилот иштирокчиси») отувга ҳукм қилган. Ҳукм 1938 йил 4 октябрда Тошкентда ижро этилган. 1957 йил 1 августда СССР Олий суди реабилитация қилган. Эшмуротов Суюн, 1912 йилда Самарқанд вилоятида туғилган, ўзбек, Рубковск шаҳридаги ОСМЧда бригадир. 1943 йил 7 майда ҳибсга олинган, 1943 йил 12 октябрда Олтой ўлка суди РСФСР ЖКнинг 58-10-моддасининг 2-қисми бўйича 2,5 йил қамоқ жазосига ва 5 йил сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилиш ҳақида ҳукм қилган. 1946 йил 16 ноябрда СССР Олий суди реабилитация қилган. K арамқулов ( K аримқулов) Жумабой, 1907 йили Ўзбекистонда туғилган, ўзбек, партиясиз. 1937 йил 12 октябрда ҳибсга олинган, НКВДнинг Куйбишев вилояти бўйича бошқарма ҳузуридаги «учлик» РСФСР ЖКнинг 58-10, 58-11 ва 58-14-моддалари бўйича 10 йил концлагерда ўташ шарти билан қамоқ жазосига ҳукм қилган, 1989 йил июлида Куйбишев вилояти прокурори реабилитация қилган. Қосимов Ҳожиакбар, 1904 йилда Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, маълумоти бошланғич, дўппидўз, 1941 йил 10 июлда Тошкентда ҳибсга олинган, 1941 йил 21 августда Олма-ота вилояти суди РСФСР ЖКнинг 58-10- моддаси бўйича 10 йил меҳнат-тузатув лагерида қамоқ жазосини ўташга ҳукм қилган. Қиличов Қурбон, 1903 йилда Арабхонада туғилган. 1933 йили Арабхонада ҳибсга олинган, НКВДнинг ДС бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 10 апрелда аксилинқилобий, троцкийчилик фаолияти учун отувга ҳукм қилган, 1989 йил июлида реабилитация қилинган. Кушатов Тохан (Тўғон), 1898 йилда Бўстондиқ тумани Хандайлик қишлоғида туғилган, ўзбек. 1930 йил 12 февралда ҳибсга олинган, ОГПУнинг Қозоғистон АССРдаги ваколатли вакиллиги ҳузуридаги «учлик» 1930 йил 9

апрелда РСФСР ЖКнинг 58-10-модда бўйича 3 йилга концлагерга ҳукм қилган. Маъдиев Ҳайдали (Ҳайдарали), 1917 йилда Бухоро вилояти Шофрикон тумани Шофрикон қишлоғида туғилган, ўзбек, маълумоти бошланғич. 1944 йил 14 ноябрда ҳибсга олинган, 37-армия ҳарбий трибунали 1944 йил 22 декабрда РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси бўйича 10 йилга концлагерга ҳукм қилган, 1978 йил апрелида Москва ҳарбий округи ҳарбий трибунали реабилитация қилган. Мақсудов Шоёқуб, 1900 йилда Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, Коми АССР, Визинга қишлоғига сургун қилинган. 1930 йил 22 декабрда ҳибсга олинган. ОГПУнинг Шимолий ўлка бўйича ваколатли вакиллиги ҳузуридаги «учлик» РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси бўйича 5 йил қамоқ жазосига ҳукм қилган. Мамурадзе Ҳайдар, 1916 йилда Тошкентда туғилган, ўзбек. 1934 йил сургун қилинган, НКВДнинг ДС бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 3 февралда отувга ҳукм қилган, 1938 йил 7 февралда отилган. Миржалилов Маҳмуд, 1921 йилда Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек. 1942 йил 19 июнда ҳибсга олинган, Коми АССР Олий суди РСФСР ЖКнинг 58-14-моддаси бўйича 10 йил озодликдан, 2 йил ҳуқуқлардан маҳрум қилиш ҳақида ҳукм қилган, қамоқ жазосини Усть-Вимск лагерида ўтаган. 1942 йил 25 декабрда қайтадан ҳибсга олинган, НКВД Усть-Вимск лагери оператив бўлими 1942 йил 31 декабрда РСФСР ЖКнинг 58-14-моддаси бўйича айб қўйган, судланмаган, тергов жараёнида вафот этган. Мирзараҳимов Жалолиддин, 1902 йилда Ўзбекистонда туғилган, ўзбек, партиясиз 1941 йил 29 октябрда ҳибсга олинган. Куйбишев вилояти суди 1941 йил 12 ноябрда РСФСР ЖКнинг 58-14-моддаси бўйича отувга ҳукм этган, ҳукм Куйбишевда 1941 йил 14 декабрда ижро этилган. 1991 йил 18 октябрда реабилитация қилинган. Мирсоатов (Мўминбоев) Нуриддин, 1888 йилда Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек. 1938 йил 8 июлда Павлодар гўшт комбинатида сотувчи

бўлиб ишлаётганида ҳибсга олинган. НКВД Павлодар вилояти бўйича «учлик» 1938 йил 29 сентябрда отувга ҳукм этган. 1989 йил апрелида Ўрта Осиё ҳарбий округи ҳарбий прокуратураси хулосаси билан реабилитация қилинган. Мирзабеков Иномбой, 1913 йилда Наманган вилояти Янгиқўрғон тумани Кўшон қишлоғида туғилган, ўзбек, маълумоти бошланғич, колхозчи. Акмолинск вилояти Шортандин тумани 35-меҳнат посёлкасида яшаган. НКВД Қарағанда темир йўли транспорт бўлими 1942 йил 10 февралда ҳибсга олган, 1942 йил 22 июнда Акмолинск вилоят суди РСФСР ЖКнинг 58-10- моддаси бўйича 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилган. Қозоғистон ССР Олий суди 1990 йил 27 июнда реабилитация қилган. Муҳаммаджонов Ёқубжон Муҳаммаджонович, 1887 йилда Андижон шаҳрида туғилган, ўзбек, саводсиз, партиясиз, деҳқон. 1931 йил 13 январда ҳибсга олинган, 1931 йил 26 январда Бошқирдистонда... Нажимов Абдусалом, 1918 йилда Фарғона вилояти Алтарда туғилган, ўзбек, саводсиз, қизил аскар. 1943 йил 27 январда ҳибсга олинган, НКВД ҳарбий трибунали 1943 йил 10 мартда РСФСР ЖКнинг 58-1б-моддаси бўйича 10 йил меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилган. Қозоғистон... Назаров Зокир, 1918 йилда Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, қизил аскар. 1942 йил 6 августда Мариелда 10 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Пўлатов Ҳайдар, 1906 йилда Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, 1935 йили ҳибсга олинган. НКВДнинг ДС бўйича Магадан бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 9 майда «аксилинқилобий, қўзғолончилик ташкилотида бўлганлиги» учун отувга ҳукм этган, 1938 йил 14 июнда отилган. 1989 йил июнида реабилитация қилинган. Саримсоқов Иброҳим Холижонович, 1906 йилда туғилган, ўзбек, 19- тоғли отлиқ дивизия кутубхонаси бошлиғи, Самарқанд шаҳрида. 1938 йил 17 мартда НКВД давлат хавфсизлиги оператив бўлими ҳибсга олган, 1938 йил 2 августда Ўрта Осиё ҳарбий округи ҳарбий трибунали 10 йил меҳнат-тузатув

лагерига ҳукм этган. 1966 йил 4 августда Олий суд ҳарбий ҳайъати реабилитация қилган. Сувонов Дархон, 1911 йилда Ўзбекистонда туғилган, ўзбек. 1935 йил 7 апрелда ҳибсга олинган, НКВДнинг ДС бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 7 апрелда отувга ҳукм қилган, 1938 йил 14 апрелда отилган. 1989 йил майда реабилитация қилинган. Магадан области... Сўфиев Абдулрауф Ашимович, 1884 йилда туғилган, ўзбек, Омскдаги матлубот союзида чиқиндиларни тўпловчи. 1937 йил 30 июлда ҳибсга олинган, НКВДнинг Омск вилояти бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» РСФСР ЖКнинг 58-2-6-8-9-11-моддалари бўйича отувга ҳукм қилган, 1937 йил 29 октябрда отилган, 1957 йил 26 февралда Сибирь ҳарбий округи ҳарбий трибунали реабилитация қилган. Суюнов Парда, 1903 йил Ўзбекистонда туғилган, ўзбек. 1934 йил ҳибсга олинган, НКВДнинг ДС бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 5 майда «аксилинқилобий, зараркунандалик гуруҳида иштирок этгани» учун отувга ҳукм этган. 1938 йил 3 июнида реабилитация қилинган. Магадан вилояти... Тўраев Ҳамроқул, 1916 йилда Ўзбекистон ССР Вобкент тумани «Яванидер» колхозида туғилган, ўзбек, маълумоти бошланғич, этикдўз. Акмолинск вилояти Есил тумани Кийма қишлоғида яшаган. 1952 йил 30 майда Давлат хавфсизлик Қўмитасининг Акмолинск вилояти бўйича бошқармаси томонидан қамоққа олинган. СССР Давлат хавфсизлик Қўмитасининг 1952 йил 19 июлда РСФСР ЖКнинг 58-8, 64-моддалари бўйича сургун қилган. 1998 йил 18 июлда Бош прокурор реабилитация қилган. Убайдуллаев Шимен, 1908 йил туғилган, ўзбек. 1933 йилда сургун қилинган. НКВДнинг ДС бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 5 майда «аксилинқилобий-қўзғолончи ташкилотда иштирок этгани» учун отувга ҳукм қилган. 1938 йил 5 июнда реабилитация қилинган. Магадан вилояти...

Умаров Абдувой, 1907 йилда Тошкентда туғилган, ўзбек, Узоқ Шарқ темир йўли Эльбан бекатидаги 637-заводнинг 6-цехи ишчиси. НКВДнинг Комсомольск шаҳар бўлими томонидан 1945 йил 2 мартда ҳибсга олинган. Давлат хавфсизлик комитети Хабаровск ўлкаси бўйича бошқармаси тергов бўлими РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси бўйича ҳукм қилган, реабилитация қилинган. Умурхонов Солихон, 1908 йилда Ўзбекистонда туғилган, ўзбек, партиясиз. 1937 йил 12 октябрда ҳибсга олинган, НКВД Куйбишев вилояти бўйича бошқармаси РСФСР ЖКнинг 58-10, 58-11 ва 58-14 моддалари бўйича 10 йил концлагерга ҳукм қилган. 1989 йил июлида Куйбишев вилояти прокуратураси реабилитация қилган. Ҳайдаров Норқул, 1899 йилда туғилган, ўзбек, 1936 йилда ҳибсга олинган. НКВДнинг ДС бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 7 мартда аксилинқилобий қўзғолончи ташкилотда иштироки учун отувга ҳукм этилган. 1938 йил 7 майда отилган. Магадан вилояти... Холматов Ғани, 1917 йилда Ўзбекистон ССР Наманган тумани Тошбулоқ қишлоғида туғилган, ўзбек. НКВДнинг Шимолий темир йўл лагери маҳбуси, 1941 йил 7 ноябрда ҳибсга олинган. Шимол-Печора магистрал темир йўли бошқармаси ҳузуридаги СССР НКВД қўшинлари ҳарбий трибунали 1942 йил 10 ноябрда РСФСР ЖКнинг 58-14-моддаси бўйича 10 йил озодликдан ва 3 йилга ҳуқуқлардан маҳрум қилишга ҳукм қилган. Ҳосил Восил, 1905 йилда Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, Тошкентдан 1930 йили сургун қилинган. НКВДнинг ДС бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 31 мартда « аксилинқилобий, троцкийчи фаолияти » учун отувга ҳукм қилган. 1938 йил 13 апрелда ҳукм ижро этилган. 1963 йил 7 январда реабилитация қилинган. Биз юқорида совет мустамлакачилиги даврида аввал юртидан бадарға қилинган, кейин ўша бегона юртларда ҳам қайтадан қатағонга дучор этилган, айбсиз отилган, узоқ ўлкалардаги концлагерлар, меҳнат- тузатув лагерларида

вафот этган жабрдийдалардан бор-йўғи 89 нафари ҳақида қисқача маълумотлар келтирдик, холос. Аслида уларнинг сони минглаб, ўн минглаб, юз минглабдир. Улар ҳақида бор ҳақиқатни айтиш, тарихимизнинг ана шу қора саҳифалари билан ҳозирги авлодларни таништириб бориш бугунги озод юрт фуқароларининг инсоний бурчидир. 2004 йилда Санкт-Петербургда нашрдан чиққан «Книга памяти жертв политических репрессий в СССР. Аннотированнўй указатель» китобида қайд этилишича, Россия, Украина, Қозоғистон, Белоруссия ва бошқа республикаларнинг ҳудудий бирликлари бўйича сиёсий қатағон қурбонлари ҳақида хотира китоблари нашр қилинган. «Мемориал» халқаро тарихий- маърифий жамияти, Россия Президенти ҳузуридаги Сиёсий қатағон қурбонларини реабилитация қилиш бўйича комиссия, А.Д.Сахаров номидаги музей ва жамоатчилик маркази, «Открўтая Россия» минтақавий жамоат ташкилоти ҳамкорлигида «Жертвў политического террора в СССР» («СССРдаги сиёсий террор қурбонлари») номли 2 қисмдан иборат компакт- диск ҳам чиқарилган. Унда ўзбекистонлик қатағон қурбонларидан айримларининг номлари келтирилган. Ҳолбуки, фақат 1937-1938 йилларнинг ўзидагина Ички ишлар халқ комиссарлигининг «учлик»лари томонидан 41 мингдан кўпроқ киши қамалган. Шулардан 37 мингдан кўпроғи судланган, 6 минг 920 киши отиб ташланган. 1939-1953 йилларда эса 61 минг 799 киши қамалган. Шулардан 56 минг 112 киши турли муддатларга озодликдан маҳрум этилган, 7,1 минг киши эса отувга ҳукм қилинган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 22 июлдаги «Ватан ва халқ озодлиги йўлида қурбон бўлган фидойилар хотирасини абадийлаштириш тўғрисида»ги қарорида мустамлакачилик даврида қатағон қилинган фидойи ватандошларимизни номма-ном аниқлаш, шаҳид бўлган юртдошларимиз номини абадий сақлаш ва келгуси авлодларга етказиш мақсадида кўп жилдли «Қатағон қурбонлари» хотира китобини

яратиш вазифа қилиб қўйилган эди. Бироқ бундай зарур вазифалар жамоатчилигимиз эътиборидан ҳанузгача четда қолаётир. Шу ўринда яна таъкидлаш жоизки, Россия Федерацияси, Украина, Грузия каби республикаларда собиқ иттифоқ даврида мутлақо махфий ҳисобланган ҳужжат ва материаллардан махфийлик тамғаси олиб ташланиб, қатағон билан боғлиқ ҳужжатлар аллақачон тегишли давлат архивларига берилган. Масалан, Украина давлат хавфсизлиги архивидаги қатағон билан боғлиқ материаллар вилоят давлат архивларига берилган. Натижада бу республикада қатағон қурбонларини ҳар бир вилоят бўйича номма-ном аниқлаш ва хотира китобларида қайд этиш яхши самара бермоқда. Биз ҳам шундай имкониятдан фойдаланиб, 30 - 40-йилларда Херсон вилоятида қатағон қилинган ўзбеклардан 200 га яқин собиқ «қулоқ»ларнинг номларини аниқлашга муваффақ бўлдик. Ставрополда нашр этилган 12 жилдлик «Памяти жертв политической репрессии в Ставропольском крае» («Ставрополь ўлкасидаги сиёсий қатағон қурбонлари») китобида Шимолий Кавказга сургун қилинган юртдошларимиз номларини ўқидик. Россия Федерациясида, Украина, Қозоғистонда чоп этилган хотира китобларида ҳам ўша юртларда қатағон қилинган ўзбекистонликларнинг номма-ном келтирилганини кўрдик. Бундай мисолларни айтишдан мақсад шуки, бизда ҳам совет мустамлакачилиги даврида сиёсий қатағонга учраб, айбсиз ҳолда ноҳақ азоб- уқубат чеккан ва қатл этилган жабрдийда юртдошларимиз ҳақида хотира китобларини яратиш вақти аллақачон келди. Шу боис мутасадди муассасалар, жамиятлар, тарихчи олимлар, қолаверса, ҳар бир зиёли бу хайрли ишга ўз ҳиссасини қўшиши зарурдир. Бутовода дафн этилган юртдошлар Сиёсий маҳбуслар отилган ва дафн этилган жойлар Москва вилоятидаги Ваганково, Дон қабристонлари, Бутово ва Коммунарка қишлоқларида бўлган. Қатағон даҳшатлари авж олган 1937 йил 8 августдан

1938 йил 19 октябргача бўлган вақтда Москвада отилган 20 675 киши Бутово ва Коммунарка қишлоқларига кўмилган. «Мерос» халқаро илмий-амалий экспедиция қатнашчилари Россия Федерациясига илмий сафар билан борганимизда Федерал Хавфсизлик Хизмати Марказий архиви, унинг Москва вилояти бошқармаси архиви, Марказий Давлат архиви, шунингдек, « ГУЛАГдаги ижод ва турмуш» музейида бўлиб, тегишли ҳужжат ва материаллар билан яқиндан танишдик. Шу сафар вақтида Ваганково ва Бутово қатлгоҳларида отилиб, ўша жойларга кўмиб юборилган ўзбеклардан қуйидагиларни аниқлаш имкониятига эришдик: Агдаров Исоқ Иброҳимович, 1886 йили Бухоро шаҳрида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти ўрта, Ўзбекистон ССР саноат кооперацияси вакили, Москва шаҳри Цветной Бульварь, 16Ғ31-уйда яшаган. 1932 йил 1 декабрда ҳибсга олинган, отилган, 1970 йил 14 майда реабилитация қилинган. Абдурашитов Мунаввар қори, 1878 йили Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти олий, адабиётчи, Тошкент шаҳрининг Шайхонтаҳур даҳаси Дархон маҳалласи 17-уйда яшаган. 1929 йил 6 ноябрда қамоққа олинган, 1931 йили отилган. Шираҳмедов Нажмиддин, 1900 йили Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, маълумоти қуйи, машғулоти аниқ эмас, Тошкент шаҳрининг Бешёғоч даҳаси Машраб маҳалласида яшаган. 1929 йил 11 ноябрда ҳибсга олинган. Тиллахонов Салимхон, 1890 йили Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти-тугалланмаган олий, «Плодовин-союз» инстуктори, Тошкентнинг Девонбоши маҳалласида яшаган, 1929 йил 6 ноябрда қамоққа олинган. Мақсудов Тангриқул ҳожи, 1900 йили Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти ўрта, рабфакка ўқишга кирувчилар учун курс мудири, Тошкент шаҳрида яшаган. 1929 йил 6 ноябрда қамоққа олинган.

Абдурашитов М., Шираҳмедов Н, Тиллахонов С., Мақсудов Т. ОГПУ коллегияси томонидан 1931 йил 25 апрелда отувга ҳукм этилган. Бурнашев Ханиф Ҳасанович, 1900 йили Наманган шаҳрида туғилган, татар, ВКП(б) аъзоси, маълумоти-тугалланмаган олий, СССР Деҳқончилик халқ комиссарлигининг режа-молия бўлими бошлиғи, Москва шаҳрининг Серафимович кўчаси 2-уйда (Ҳукумат уйида) 320-хонадонда яшаган. 1937 йил 25 июнда қамоққа олинган. СССР Олий Суди Ҳарбий коллегияси томонидан 1937 йил 2 ноябрда аксилинқилобий террорчилик ташкилотида иштирок этганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. 1938 йил 22 мартда отилган. 1956 йил 18 августда СССР Олий Суди Ҳарбий коллегияси томонидан реабилитация қилинган. (Хотира китобида сурати берилган.) Қаҳҳоров Абдураззоқ Қаҳҳорович, 1895 йили Қўқон шаҳрида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти-тугалланмаган олий, сув оқими қурилиши трестида электрик, Москвада Страстний бульвар, 10-уй 23 хонадонда яшаган. 1938 йил 13 февралда қамоққа олинган. СССР Олий Суди Ҳарбий коллегияси 1938 йил 8 апрелда жосусликликда айблаб, отувга ҳукм этган ва ўша куни отилган. Икромов Акмал Икромович , 1898 йили Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, руҳоний оиласидан, маълумоти ўрта, Ўзбекистон Коммунистик партияси Марказий Қўмитасининг биринчи котиби, Тошкент шаҳар, Гоголь кўчаси 71-уйда яшаган. 1937 йил 20 сентябрда қамоққа олинган, СССР Олий Суди Ҳарбий коллегияси 1938 йил 13 мартда аксилинқилобий террорчилик ташкилотида иштирок этган, деган айб билан отувга ҳукм этган, 1938 йил 15 мартда отилган. Хўжаев Файзулла Убайдуллаевич, 1896 йили Эски Бухоро шаҳрида туғилган, ўзбек, савдогар оиласидан, ВКП(б) аъзоси (собиқ Ёш бухороликлар социалист-инқилобчилар партиясининг собиқ аъзоси), маълумоти қуйи, Ўзбекистон ССР Халқ Комиссарлари Кенгаши раиси, Тошкент шаҳри, Лермонтов кўчаси, 9-уйда яшаган. 1937 йил 9 июлда қамоққа олинган. СССР Олий Суди Ҳарбий коллегияси 1938 йил 13 мартда аксилинқилобий

террорчилик ташкилотида иштирок этганликда айблаб, отувга ҳукм этган. 1938 йил 15 мартда отилган. Бу тўрттала ватандошларимиз хоки Москвадаги «Бутово полигони» қатлгоҳида ётибди. 1931 йил 15 июнда ВКП(б) Марказий Қўмитаси Волга ва Москва дарёларининг қўшилишини таъминловчи канал қуриш тўғрисида қарор қабул қилади. Қурилажак канал зарур миқдордаги сувнинг пойтахтга келишини таъминлаши керак эди. Бинобарин, бу улкан қурилишга минглаб ишчилар ва турли соҳа мутахассислари жалб этилиши лозим эди. Шу вақтда собиқ совет мамлакатида жамоалаштириш, «қулоқлаштириш» ва сургун қилиш сиёсий компанияси авж олган эди. ОГПУнинг 1932 йил 14 сентябрдаги буйруғи билан канал қурилиши бошқарилаётган пойтахт бўсағасидаги Дмитров шаҳрида Дмитров меҳнат- тузатув лагери барпо этилади. Тез орада бу лагерга Оқ денгиз Болтиқ, Балахнин лагерларидан, Ўрта Осиё меҳнат-тузатув лагеридан ва бошқа лагерлардан юз минглаб маҳбуслар келтирилади. Мамлакатдаги лагерларнинг энг каттаси Дмитлаг эди. Бу ерда 1933 йили бир миллион икки юз минг киши жамланган. Москва-Волга каналининг узунлиги 128 километр бўлган. Каналдан ташқари, 11 шлюз, 7 тўғон ва гидростанциялар қурилган. Вербилокдан Волгага, Катта Волгадан Дмитров шаҳригача темир йўли қурилган. Оғир жисмоний меҳнатдан, очликдан кўплаб маҳбуслар ўлиб кетганлар. Қочиб кетганлар ҳам кўп бўлган, ушлаб олинганларга янги муддат ёки отув жазоси берилган. Ниҳоят, 1937 йили юз минглаб одамларнинг жони эвазига қурилган Москва-Волга канали- « Иккинчи беш йилликнинг буюк қурилиши» ишга тушади. Ўша йилнинг 8 августидан бошлаб Москва ёнидаги Бутово ва Коммунарка «махсус объектлар»ида оммавий отувлар бошланади. 1937 йил 1 октябрда, яъни канал қурилиши тугаллангандан сўнг Дмитлагда 1 923 нафар ўзбек бўлган. Демак, унгача ўзбеклар сони кўп бўлган, бир қисми очликдан, оғир меҳнат ва касалликдан ўлиб кетган.

Маҳбуслардан ташқари, Москва-Волга канали қурилишига ўз ихтиёри билан ўзбекларнинг катта гуруҳи келган. Аммо уларнинг қисмати, тақдирининг қандай кечганлиги маълум эмас. Дмитлагдагилардан 20 761 киши 1937-1938 йилларда отилиб, Бутово полигонига кўмилган. Улардан 51 нафари ўзбекистонлик бўлгани, уларнинг қисқача таржимаи ҳоли, айблов ишлари, Дмитлагда қамоқ жазосини ўтагани, шу жойда қайта қамоққа олиниб, отилгани каби ҳужжатлар Россия Федерацияси Давлат архивида, Федерал Хавфсизлик хизмати Марказий архиви ва унинг Москва бўлимида сақланмоқда. Қуйида Дмитров лагерида отилган 51 нафар ўзбек маҳбуслари ҳақида қисқача маълумотлар келтирамиз: Абдуқодиров Султон, 1896 йили Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, ўрта ҳол деҳқон оиласидан, партиясиз, саводсиз, ёлланма этикдўз, Тошкент шаҳри Октябрь тумани Октябрь кўчаси 2-уйда яшаган. 1936 йил ЎзССР НКВД «учлиги» томонидан 5 йил қамоқ жазоси берилган, жазони ўтамай, қочиб кетган. Москва вилоят суди унга қўшимча 6 ой қамоқ жазосини берган. Жазони Дмитров меҳнат-тузатув лагери (Дмитлаг) ёғоч тайёрлов участкасида умумий ишларда ўтказган, 1938 йил 20 мартда Дмитлагда қамоққа олинган. Абдуқодиров Султон устидан тайёрланган тергов материалларида маҳбуслар орасида мана бундай сўзларни айтгани қайд этилган: «Совет ҳокимияти одамларни азобламоқда, бизларнинг қонимизни ичмоқда, қишлоқда колхоз ҳаёти жорий этилганидан бери ҳалокат юз бермоқда, колхозчилар азоб-уқубатда қолди, туну кун меҳнат қилишмоқда, аммо наф йўқ, бошқалар ҳам азоб чекмоқда. Кўпларни ҳеч асоссиз отишмоқда. Арқон билан ҳаммани осиб ўлдириб бўлмайди, одамлар яна қолаверади». Абдуқодиров Султонга Дмитлагдаги алоҳида ёғоч тайёрлов участкасида жазони ўташ чоғида маҳбуслар орасида колхоз тузумидан норозилигини билдирган, отилиб кетган «халқ душманлари » га ҳамдардлик билдирган, лагерь тўғрисида иғво миш-мишлар тарқатган, деган айблар ҳам

қўйилган. 1938 йил 20 майда СССР НКВД Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик» аксилинқилобий тарғиботи учун олий жазо- отувга ҳукм қилган, ҳукм 1938 йил 27 майда ижро этилган. Абдуқодиров Султон лагердалигида маҳбуслар орасида совет ҳокимиятини бадном этишга қаратилган советларга қарши тарғибот олиб борганликда айбланиб, жиноий жавобгарликка тортилган. Унинг жиноий ишида оиласи ҳақида ҳам маълумот берилган: хотини Салохон (Сабохон) Шарипова, 32 ёшда, артист, ўғли Исмоилжон, 15 ёшда, қизи Робина, 13 ёшда, ўғиллари Зокиржон, 11 ёшда, Акбаржон, 9 ёшда. Хотини ва болалари Қўқон шаҳри 2-туман, Зарковат маҳалласида яшаган. 1989 йил 19 июнда Абдуқодиров Султон реабилитация қилинган 2 . Абдуллаев Болбек, 1896 йилда Ўзбекистон ССР Орол тумани, Ленин қишлоқ совети Явош қишлоғида туғилган, ўзбек, партиясиз, ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, собиқ мулла, уйланган, 3 ёшдан 15 ёшгача бўлган уч фарзанди бор. У 2 марта судланган, 1932 йили ЎзССР ЖКнинг 140-моддаси билан 1 йилу 6 ойга, 1934 йили ЖКнинг 109-146 моддалари билан 10 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жазони Дмитров лагерида ўтаган. У «аксилинқилобий тарғиботи» учун РСФСР ЖКнинг 58-10 моддаси билан 1938 йил 9 февралда НКВД органлари томонидан ҳибсга олинади. Уни айблашда ўзининг юртдоши, сиёсий маҳбусдоши Ибойдуллаев Рустам гувоҳлик кўрсатмасини беради. Унинг ёши 48 да бўлиб, Самарқанд шаҳридан, ўзбек, лагерда ёрдамчи ишчи, инқилобга қадар деҳқон оиласидан, камбағал, батрак. Хотини Адолат, қизлари Сабохон 5 ёшда, Ҳамрохон, 3 ёшда, ўғли Мусаллам, 6 ёшда, чаласавод, 1934 йилдан 1935 йилгача ВКП(б) аъзоси бўлган. Рустам Ибодуллаевнинг Абдуллаев Болбек ҳақида берган кўрсатмаси тергов материалларида бундай акс эттирилган: «Абдуллаев Болбек гидротехник лабораторияда ишлаган вақтида маҳбуслар орасида қуйидагиларни айтган : «Колхоз одамларни қашшоқ ҳолга олиб келди, уларда 2 ГАРФ, 10035-фонд, П-73743-иш, 13-21-бетлар.

ҳеч қандай яхши нарса йўқ, мен жинни эканман, қамалишимдан олдин колхозга кирибман. Қамоқдан бўшаганимдан сўнг мени колхозга арқон билан ҳам тортиб киргизиша олмайди. Совет ҳокимияти даврида яшаш авалгига қараганда жуда ёмон кечмоқда, деҳқонларни бекорга ва оч ҳолда ишлашга мажбур этмоқдалар, барча «айбдор»ларни лагерларга ҳайдаб олиб кетдилар ва у ерларда оч қолганларни зўрлаб ишлатмоқдалар. Сталин барчани қийнаб юборди». Шунда ўртоқ Сталин шаънига бўлмағур гапларни айтди. «Совет ҳокимияти тез орада ҳалокатга учрайди, Германия СССРга қарши уруш очади ва биз уни қувватлашга тайёрмиз», деди» . СССР НКВДси Москва вилояти бўйича бошқармаси судлов «учлиги»нинг 1938 йил 19 февралдаги ҳукми билан Абдуллаев Болбек олий жазо-отувга ҳукм қилинади, ҳукм 21 февраль куни ижро этилади. Болбек Абдуллаев 1989 йил 19 июнда реабилитация қилинади 3 . Абдуллаев Файзи, 1899 йили Шаҳрисабз тумани Чоримор қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, партиясиз, чаласавод, Файзулла Хўжаев номидаги колхоз раиси. 1935 йили 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган, жазони Дмитлагда, Волга участкасида умумий ишларда меҳнат қилиб ўтаган, 1938 йил 22 мартда шу ерда қамоққа олинган. Маҳбуслар орасида аксилинқилобий фаолият олиб борганликда, «халқ душманлари»ни мақтаганликда айбланиб, олий жазо-отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 20 июнда ижро этилган. Абдураззоқхўжаев Сайдуллахўжа, 1889 йили Полган (Поп) тумани Оқтепа қишлоғида туғилган, тожик, қулоқ, савдогар оиласидан, партиясиз, якка хўжа, деҳқончилик қилган. Поп тумани Оқтепа қишлоғида яшаган. 1937 йил 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда, Химки тумани Сходненск участкасида ер қазиш билан, аравакашлик қилиб ўтаган. 1937 йил 3 ноябрда Дмитлагда қамоққа олинган. Советларга қарши тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1937 йил 2 декабрда ижро этилган. 3 Ыша манба, 12-25-бетлар.

Амиров Бектемир, 1914 йил Пораган (Фароғон) қишлоғида туғилган, ўзбек, ўртаҳол деҳқон оиласидан, партиясиз, чаласавод, машғулоти аниқ эмас, 1933 йили 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда, Химки тумани Никольск участкасида умумий ишда ўтаган, 1938 йил 27 январда Дмитлагда қайта ҳибсга олинган. Аксилинқилобий фаолиятда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 5 февралда ижро этилган. Ашуров Райим, 1902 йил Қорадарё тумани Мундичи қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, 1927 йилдан Ўз КП(б) аъзоси, чаласавод. «Охунбобоев» колхози раиси, Қорадарё тумани Қорадарё қишлоғида яшаган. Унинг отаси 70 ёшда, онаси Тўрабобоева Ўғилхон 60 ёшда, акаси Эгамберди 45 ёшда, укаси Қодир 25 ёшда, синглиси Мукаррам 23 ёшда, хотини Ҳабибахон 30 ёшда, ўғли Олим 12 ёшда бўлгани маҳбуслик анкетасида қайд қилинган. 1932 йил 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда, Волга тумани 2-участкасидаги вақтинча меҳнатга лаёқатсизлар командасида турган, 1937 йил 15 ноябрда Дмитлагда қамоққа олинган, советларга қарши тарғиботда айбланиб, отувга ҳукм этилган. Бобожонов Жуманазар, 1903 йил Хонқа тумани Саучен қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, партиясиз, мустақил мутолаа йўли билан савод чиқарган, Саучен қишлоғида яшаган. 1932 йил 10 йили меҳнат- тузатув лагерига ҳукм этилган, Дмитлагдаги «Техника» шаҳарчасида дневальник бўлиб ишлаган, 1938 йил 31 мартда Дмитлагда қамоққа олинган, аксилинқилобий тарғиботда айбланиб, отувга ҳукм этилган. Ботиров Зиёд, 1905 йил Оқдарё тумани Таряк қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ, савдогар оиласидан, партиясиз, саводсиз, Теряк қишлоғида яшаган. 1935 йили 6 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагдаги «Техника» участкасида умумий ишларда ўтаган, 1938 йил 9 апрелда қамоққа олинган, аксилинқилобий фаолиятда айбланиб отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 20 июнда ижро этилган.

Бердиев Мулла Харун, 1893 йил Ургут тумани Ғиждувон қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, партиясиз, маълумоти қуйи, Ғиждувон қишлоқ совети Калинин номли колхоз аъзоси, Ғиждувон қишлоғида яшаган, 1931 йил 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, шу ердаги «Омутия» участкасида умумий ишларда ишлаган. 1938 йил 28 февралда қамоққа олинган. Тергов баённомасида унинг оила таркиби берилган: хотини Улуғ Бердиева 31 ёшда, ўғли Язвонқул 16 ёшда, қизи Руқиз 13 ёшда, қизи Тўти 11 ёшда бўлган. Аксилинқилобий тарғиботда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 10 мартда ижро этилган. Воҳидов Ваҳобжон, 1897 йил Балиқчи тумани Чинобод қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, партиясиз, чаласавод, деҳқончилик билан шуғулланган, Балиқчи тумани Чинобод қишлоғида яшаган. 1932 йили колхоз ерини давлатдан яширгани учун 1 йил озодликдан маҳрум этилган. 1934 йил эса колхоздаги қўпорувчилик иши учун 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган, жазони Дмитлагда, механика заводи участкасида умумий ишларда ўтаган. В.Воҳидовнинг маҳбуслар орасида: «Совет Иттифоқида яшаб бўлмаяпти, одамлар очликдан ўлишяпти, эркинликка чиқишим биланоқ Афғонистонга ўтиб кетаман, ўша жойдагина эркин яшашим мумкин», деган сўзлари айблов хулосасида келтирилган. 1938 йил 30 январда қамоққа олинган, аксилинқилобий-троцкийчилик руҳида тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 5 февралда ижро этилган. Хотини ва 3 нафар фарзанди бўлган, улар деҳқончилик қилиб ҳаёт кечирган. Миржалилов Маматқул, 1910 йили Фарғона вилояти Қўқон шаҳрида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, чаласавод, ўз хўжалигида ишлаган, Қўқон шаҳрида яшаган, 1935 йил 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган, Дмитлагда Химки тумани Сходненск участкасида ер қазувчи, аравакаш бўлиб ишлаган, 1937 йил 3 ноябрда Дмитлагда қамоққа олинган,

советларга қарши тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1937 йил 2 декабрда ижро этилган. Сулаймонов Шайди, 1904 йил Ворошилов (ҳозирги Қўрғонтепа - муаллиф .) тумани Абдуллабий қишлоғида туғилган, Абдуллабий қишлоғида яшаган, 1934 йил 6 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган, Дмитлагдаги «Техника» участкасида умумий ишларда меҳнат қилган, 1938 йил 4 апрелда ҳибсга олинган, маҳбуслар орасида советларга қарши тарғибот олиб борганлик, совет ҳукуматини дискредитация қилганлик ва «халқ душманлари»ни мақтаганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилган. Унинг оиласида хотини 25 ёшли Чинорхон, 12 ёшли ўғли Эргаш бўлганлар. Улар ҳозирги Андижон вилояти Қўрғонтепа тумани, Абдуллабий қишлоғида яшаганлар. Султонов Ваҳоб, 1905 йили Сирдарё вилояти Юқори Чирчиқ тумани Тўйтепа қишлоғида туғилган, қозоқ, собиқ ВКП(б) аъзоси, маълумоти ўрта, 1936 йил қамоққа олинган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1937 йил 21 ноябрда қамоққа олинган, аксилинқилобий ташвиқотда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1937 йил 3 декабрда ижро этилган. Ҳожибердиев (Хўжамбердиев) Эгамберди, 1896 йили ЎзССР Қува тумани Извошбоши қишлоғида туғилган, ўзбек, ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, маълумоти қуйи, савдогар. 1930 йилдан 1932 йилгача колхозда гўшт билан чайқовчилик (қассоблик – муаллиф .) қилган, сайлов ҳуқуқидан маҳрум этилган. 1932 йили Шўрин қишлоғида яшаган, ўша йили ЎзССР ЖКнинг 175-моддаси - чайқовчилик қилгани учун 10 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган, жазони Дмитров лагерида ўтаган. Шунда Ҳожибердиев Эгамберди «маҳбуслар орасида совет ҳокимиятини дискредитация қилишга қаратилган советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб борганлик»да айбланиб, 1938 йил 1 апрелда қамоққа олинган, Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»нинг 1938 йил 5 июндаги қарори билан отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 20 июлда ижро этилган. Унинг жиноий

ишида оиласи таркиби берилган: аҳли аёли Адолат, 30 ёшда, қизи Ҳамрохон, 13 ёшда. Ҳожибердиев Эгамберди Москва вилояти Прокуратураси томонидан 1989 йил 19 июнда реабилитация қилинган 4 . Аймуҳамедов Махар, 1882 йили Тошкент тумани Дўрмон қишлоғида туғилган, қозоқ, партиясиз, савдогар оиласидан, чаласавод, 1932 йили қамоққа олинган, жазони Дмитлагда ўтказган, 1938 йил 17 январда ҳибсга олинган, 1938 йил 26 январда аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 31 январда ижро этилган. Бозоров Турсун, 1899 йили Ўзбекистон ССР, Башкан тумани Губдум қишлоғида туғилган, ўзбек, оилали, икки фарзанди бор, қизи 7 ёшда, ўғли 1 ёшда, ижтимоий келиб чиқиши деҳқон, 1928 йилдан 1935 йилгача қуролли тўдада, босмачиликда бўлган, 2 марта судланган. 1928 йили бандитлиги учун РСФСР ЖКнинг 59-3 моддаси билан 3 йилга ҳукм этилган. 1931-1934 йиллари босмачилар тўдасида бўлган, босмачилик тугатилганидан сўнг, 1935 йилга қадар Ҳамдам қўрбошининг қуролли тўдасида бўлган. Бунинг учун 7 йилга қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жазони НКВДнинг Дмитров лагерида ўтаган. Бозоров Турсун Дмитров лагерида бўлганида Дмитров тумани Омутня участкасида ишлаган. Шунда у «маҳбуслар орасида советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб борган ва совет ҳукумати аъзоларига қарши террорчилик кайфиятини тарқатган»ликда айбланиб, Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»нинг 1938 йил 25 февралдаги қарори билан отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 28 февралда ижро этилган. Бозоров Турсун Москва вилояти прокуратураси томонидан 1992 йил 5 мартда реабилитация қилинган 5 . Давлатов Қурбон, 1908 йили ЎзССР Данғара тумани Булон қишлоғида туғилган, ўзбек, оилали (хотини Афғонистонда яшайди), ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, бойнинг ўғли, машғулоти аниқ эмас. 4 Ыша манба, П-73838-иш, 3-16-бетлар. 5 Ыша манба, П-73743-иш, 12-20-бетлар.

Давлатов Қурбон 1933 йили ЎзССР ЖКнинг 59-3-моддаси бўйича босмачилар тўдасида иштирок этганлик ва Афғонистон чегарасидан ўтиб, қайтиб турганликда айбланиб, 10 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жазони Дмитров лагерида ўтаган. Шунда у «маҳбуслар орасида советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб борганлик ва террорчилик характеридаги кайфиятини билдирган»да айбланиб, 1938 йил 15 январда қамоққа олинган. НКВДнинг Москва вилояти бўйича бошқармасининг судлов «учлиги» 1938 йил 26 январда Давлатов Қурбонни отувга ҳукм қилади, ҳукм 31 январда ижро этилади. У 1989 йил 27 июнда Москва вилояти прокуратураси томонидан реабилитация қилинади 6 . Дўсматов Абдусамат, 1904 йили ЎзССРнинг Қоратепа қишлоғида туғилган, ўзбек, савдогар, партиясиз, саводсиз, аксилинқилобий босмачилар тўдасининг фаол қатнашчиси бўлган, оилавий аҳволи-якка ўзи. 1934 йил 10 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган, ЎзССР ЖКнинг 78-моддаси 1-банди, РСФСР ЖКнинг 59-3-моддаси билан айбланган. Қамоқ жазосини Дмитров лагерида ўтказиб, маҳбуслар орасида «фаол аксилинқилобий фаолият кўрсатган, партия ва совет ҳокимияти раҳбарларига қарши чиқишлар қилган». У 1938 йил 14 январда ҳибсга олинган. Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»нинг 1938 йил 26 январдаги қарори билан РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси билан олий жазо-отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 31 январда ижро этилган. 1989 йил 19 июнда Москва вилояти прокуратураси томонидан реабилитация этилган 7 . Дониёров Маҳмуд, 1904 йили Денов тумани Ҳасанкапа қишлоғида туғилган, ўзбек, ўзига тўқ деҳқон оиласидан, партиясиз, саводсиз, «Дендар чура» колхози аъзоси, туғилган жойида яшаган. Унинг онаси Майрамхон 65 ёшда, укалари-Раҳмат 26 ёшда, Мирзиёд 20 ёшда бўлган. 1934 йил 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 9 6 Ыша манба, П-73265-иш, 11-21-бетлар. 7 Ыша манба, П-73320-иш, 5-16-бетлар.

апрелда ҳибсга олинган, маҳбуслар орасидаги аксилинқилобий тарғиботда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилган. Жумаев Ҳамдам, 1915 йил ЎзССР Косон тумани Майманак қишлоғида туғилган, ўзбек, ижтимоий келиб чиқиши - қулоқ, 1933 йили қулоққа тортилган, чаласавод, партиясиз, уйланмаган, 6 ёшли укаси Икром бўлган. 1934 йили ЎзССР ЖКнинг 109, 110-моддалари билан 8 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жазони Дмитров лагерида ўтаган. Лагердаги «маҳбуслар орасида советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб бориб, совет ҳокимиятини обрўсизлантиришга ҳаракат қилганлик»да айбланиб, 1938 йил 17 мартда қамоққа олинади. Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси «учлиги»нинг 1938 йил 20 майдаги қарори билан отувга ҳукм этилади, ҳукм 27 май куни ижро этилади. 1989 йил 16 июнда Москва вилояти прокуратураси томонидан реабилитация қилинган 8 . Исаев Ражаб, 1900 йили Хоразм округи Сахкиён қишлоғида деҳқон оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти қуйи, колхозчи, ўша қишлоқда яшаган. 1936 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, қамоқ жазосини Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 1 февралда ҳибсга олинган, советларга қарши тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 17 февралда ижро этилган. Исматов Файзи, 1912 йили Бухоро тумани Харгўш қишлоғида деҳқон оиласида туғилган, ўзбек, қулоқ, қулоққа тортилган, партиясиз, маълумоти қуйи, Каримов номидаги колхозда ишлаган. Харгуш қишлоғида яшаган. 1934 йили 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, қамоқ жазосини Дмитлагда ўтаган. Маҳбуслар орасида аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган. Ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро қилинган. Эшбоев Маъмур, 1910 йили Булунғур тумани Қорақурсан қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон оиласидан, партиясиз, маълумоти қуйи, ўз 8 Ыша манба, П-73915-иш, 9-17-бетлар.

хўжалигида ишлаган. 1931 йили 10 йил муддатга қамоқ жазосига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 17 январда ҳибсга олинган. Аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 31 январда ижро этилган. K аримов Қурёз, 1908 йили Янги Урганч шаҳри Хонқа туманида туғилган, ўзбек, қулоқлар оиласидан, партиясиз, чаласавод, колхоздаги умумий ишларда машғул бўлган. Хотини Қурбонова Ҳайит 26 ёшда бўлган. Хонқа тумани Қўниз қишлоқ советида яшаган. 1930 йили қулоққа тортилган ва сайлов ҳуқуқидан маҳрум этилган. 1934 йили ОГПУнинг Ўрта Осиёдаги доимий вакиллиги «учлиги» томонидан босмачилар тўдасида иштирок этгани учун РСФСР ва ЎзССР ЖКларининг 58 ва 59-3-моддалари билан 5 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган. Жазони Дмитров лагерининг Волга участкасидаги умумий ишларда ўтказган. Аввалдан совет ҳокимиятига қарши кайфиятда бўлган Қ.Каримов «маҳбуслар орасида советларга қарши тарғибот олиб боргани учун» жиноий жавобгарликка тортилган, 1938 йил 10 февралда қамоққа олинган ва 1938 йил 18 февралда НКВДнинг Москва вилояти бўйича бошқармаси ҳузуридаги «учлик» қарори билан отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 26 февралда ижро этилган. 1989 йил 16 июнда Москва вилояти прокуратураси томонидан реабилитация қилинган 9 . Матёқубов Самандар, 1901 йили ЎзССР Хонқа тумани Қулон- Қорабоғ қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ, сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилинган, икки марта судланган, биринчи марта 1933 йили давлат топшириғини бажармагани учун 3 йилга, иккинчи марта 1934 йили колхозга қарашли ҳайвонни ўғирлагани учун 8 йилга қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жазони Дмитров лагерида ўтаган Матёқубов Самандар «маҳбуслар орасида совет ҳокимиятига қарши аксилинқилобий тарғибот олиб борганлик»да айбланиб, 1938 йил 4 февралда қамоққа олинади. У яна 1938 йил 11 февралда РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси 1-банди билан Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»нинг қарори билан отувга ҳукм этилган, 9 Ыша манба, П-73612-иш, 2-20-бетлар.

ҳукм 1938 йил 17 февралда ижро этилган. Унинг жиноий ишлари материалларида оила аъзолари таркиби келтирилган: хотини Зиёда, 35 ёшда, қизлари Робия, 8 ёшда, Сона, 6 ёшда, ўғиллари Абдураҳим, 13 ёшда, Қурбонбой, 11 ёшда, Матёқубов Самандар ҳибсга олинган вақтда оиласи Хонқа тумани Қулон-Қорабоғ қишлоғида яшаган. Москва вилояти прокуратураси 1989 йили 9 июнда Матёқубов Самандарни реабилитация қилган 10 . Эргашев Ҳожибек, 1912 йили Зомин тумани Ўрол қишлоғида бой оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, чаласавод, ўз хўжалигида деҳқончилик қилган, туғилган жойида яшаган, 1934 йили 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 5 июнда ҳибсга олинган, аксилинқилобий тарғибот ва ташвиқот олиб борганликда айбланиб, 1938 йил 5 июнда отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилган. Хотини Турсунова Бувайшанинг 19 ёшда, қизи Албушнинг 5 ёшда, ўғли Алимбекнинг 7 ёшда бўлгани қайд этилган. Исомиддинов Бурҳон, 1910 йили Фарғона тумани Илма қишлоғида туғилган, қулоқ, ҳуқуқдан маҳрум қилинганнинг ўғли, тожик, партиясиз, саводсиз, машғулоти аниқ эмас, туғилган жойида яшаб турган. 1934 йили 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган. 1938 йил 9 апрелда ҳибсга олинган. Маҳбуслар орасида троцкийчилик-фашистлик руҳида тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилган. Исомов Оташ, 1908 йил Хўжаобод тумани Найман қишлоғида йирик қулоқ оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, саводсиз, ўз хўжалигида меҳнат қилган, туғилган жойида яшаган. Отаси 1929 йили сургун қилинган, қаердалигини билмайди. 1934 йили меҳнат-тузатув лагерига 8 йилга ҳукм этилган, маҳбусликни Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 10 апрелда қамоққа олинган, троцкийчилар - Риков, Бухарин, Ягода, миллатчи Хўжаев ва 10 Ыша манба, П-73310-иш, 7-14-бетлар.

бошқаларни ҳимоя қилганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 20 июнда ижро этилган. Исмоилов Авазмат, 1894 йили Хонқа тумани Катта-жармиз қишлоғида ўртаҳол деҳқон оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти қуйи, 1927 йили ўз қишлоғида имомлик қилган, «қўпорувчилик мақсади»да колхозда ишлаган. 1935 йили 10 йил муддатга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 1937 йил 7 октябрда ҳибсга олинган, маҳбуслар орасида аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1937 йил 16 ноябрда ижро этилган. Унинг Бекахон исмли 30 ёшли хотини, Қурбонбой исмли 7 ёшли қизи ва 3 ёшли Машариф исмли ўғли бўлган. Қобилов Турғунбой, 1885 йили Андижон вилояти Избоскан тумани Қўқон қишлоғида деҳқон оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумоти ўрта (миллий маълумотли), мулла, туғилган жойида яшаган. 1934 йил 5 йил муддат билан меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган. 1938 йил 22 январда қамоққа олинган. Подшо давридаги ҳаётни мақтаб советларга қарши тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 31 январда ижро этилган. Қораев Саидали, 1912 йил Термиз тумани Мазуробод қишлоғида деҳқон, қулоқ оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, саводсиз, якка хўжа, туғилган жойида яшаган. 1931 йили қулоқ қилингач, Афғонистонга қочиб ўтиб кетган, у ерда қочиб кетган қулоқнинг қизига уйланган. 1935 йили яна СССРга қайтиб ўтганида ушланган. 1935 йили 5 йилга меҳнат- тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 10 апрелда ҳибсга олинган. Мавжуд тузумга қарши тарғибот олиб борганликда, шунингдек, Афғонистондаги ҳаётни мақтаганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилган. Унинг оиласида 9 жон бўлган, отаси Қораев Бобохон, онаси Хадича, укалари Шукур, Хўжажаҳон, синглиси Шалола, 2 та хотини бўлган, бир ўғли, бир қизи бўлган.

Мавлонов Юнусхўжа, 1910 йили Тошкент шаҳрида туғилган, деҳқон оиласидан, ўзбек, партиясиз, чаласавод, машғулоти аниқ эмас, туғилган жойида яшаган. 1934 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 1937 йил 20 сентябрда ҳибсга олинган, аксилинқилобий кайфиятда ҳамда партия ва ҳукумат раҳбарларига нисбатан террорчилик ҳаракатлари ҳақида сўзлаганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1937 йил 16 ноябрда ижро қилинган. 60 ёшли отаси Турсунхўжа Тошкент шаҳри Қўрғон кўчасида яшаган. Мадаминов Мавлон, 1911 йили Фарғона тумани Лаган қишлоғида туғилган, тожик, йирик бой қулоқнинг ўғли, партиясиз, маълумоти ўрта, Лаган қишлоқ советида ҳисобчи бўлган, туғилган жойида яшаган. 1933 йили қулоққа тортилиб, 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 26 мартда қамоққа олинган, 1938 йил 5 июнда маҳбуслар орасида аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 27 июнда ижро этилган. Анкетада 49 ёшли онаси, 21 ёшли хотини борлиги қайд қилинган. Маманазаров Уруф , 1898 йили Фориш тумани Устухон қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ, қулоқ оиласидан, партиясиз, маълумоти қуйи, «Бедняк» колхозида қора ишчи бўлиб ишлаган. 1935 йили 5 йилга меҳнат- тузатув лагерига ҳукм қилинган, жазони Дмитлагда ўтаган. 1937 йил 23 сентябрда қамоққа олинган. 1937 йил 23 сентябрда советларга қарши тарғибот (айниқса, миллатлар орасида) олиб борганлик ва баракда намоз ўқишни ташкил қилганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1937 йил 26 сентябрда ижро этилган. Маматов Йўлдош, 1913 йил Беҳбудий тумани Қамаши қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, партиясиз, чаласавод, ўз хўжалигида банд бўлган, туғилган жойида яшаган. 1934 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 21 февралда қамоққа олинган, партия сиёсатини обрўсизлантириш ва аксилинқилобий ташвиқот олиб боришда, ҳукумат аъзоларидан ўч олиш

ҳақидаги зарарли гапларни айтишда айбланган. Терговда Йўлдош Маматов отасининг қулоқ бўлгани, йирик қулоқ хўжалигига эгалиги, 1931 йили қулоққа тортилгани, фуқаролик ҳуқуқидан маҳрум этилгани, ўзи эса босмачиликда бўлганини эътироф этган. Бироқ лагердалигида қўйилган айбни бўйнига олмаган. У отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 8 мартда ижро этилган. Унинг оиласида 72 ёшли онаси Йўлдошева Вилоят, 32 ёшли хотини Норманна, 10 ёшли ўғли Неъмат, 5 ёшли ўғли Марат бўлганлар. Марасулев Абдурасул, 1902 йил Фарғона вилояти Молотов тумани Сарқўрғон қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ оиласидан, саводсиз, партиясиз, ўз хўжалигида деҳқончилик қилган, туғилган жойида яшаган. 21 ёшли хотини Кунбиби колхозда ишлаган. 1932 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган. 1938 йил 8 мартда Дмитлагда қамоққа олинган, аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 8 декабрда ижро этилган. Отажонов Собир, 1912 йили Гурлан тумани Ишимжиран (Ўзбекистон) қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ, партиясиз, оилали, маълумоти қуйи. 1932 йил 7 августда 10 йил қамоқ жазоси берилган. Жазосини Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 16 мартда қамоққа олинган, 1938 йил 20 майда аксилинқилобий тарғиботда айбланиб, отувга ҳукм этилган, ҳукм 1938 йил 27 майда ижро этилган. Унинг Розия исмли 28 ёшли хотини ва Ойимча исмли 6 ёшли қизи бўлган. Холматов Темирқул, 1907 йили Жулға (Афғонистон) қишлоғида туғилган, ўзбек, камбағал деҳқон оиласидан, саводсиз, партиясиз, қишлоқ хўжалигида, пахтачиликда ишлаган, 1933 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 16 январда қамоққа олинган. Партия доҳийсига нисбатан душманлик фикрида бўлганликда, стахановчилик ҳаракатига бўҳтон қилганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1938 йил 5 февралда ижро этилган. Унинг оиласи 80 ёшли отаси Худойназар, 18 ёшли укаси Рустам, 33 ёшли хотини Анорқуотдан иборат бўлган. Улар Афғонистонда яшашган.

Ниёзов Остон, 1891 йили Ўзбекистоннинг Қоракўл тумани Кул- Човдўр овулида деҳқон-қулоқ оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, маълумотсиз қулоққа тортилган. 1935 йили 5 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 27 мартда қамоққа олинган. 1938 йил 5 июнда аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилган. 37 ёшли хотини Очилова Д., 11 ёшли Ниёзов Д. ўғли, 4 ёшли қизи қолган. Хўжақулов Араббой, 1899 йили Косон тумани Аюнжангил қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ оиласидан, партиясиз, саводсиз, машғулоти ва турар жойи ҳам аниқ эмас, 1932 йили қулоқ қилинган, сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилинган. 1934 йили Афғонистон чегарасини бузиб, СССРга қайтиб ўтгани учун 9 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган. Жазони 1934 йил 19 сентябрдан Дмитлагда ўта бошлаган, 1938 йил 18 февралда қамоққа олинган, 25 февралда советларга қарши ташвиқотда, совет ҳукуматига туҳмат қилганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1938 йил 28 февралда ижро этилган. Унинг 9 ёшли Эрниёз ўғли етим бўлиб қолган. Холбеков Саттор (Абдусаттор), 1897 йили ЎзССР Зеленский (ҳозирги Асака) тумани Қурама қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ, ёлланма кучга эга бўлган, уйланган, чаласавод. 1933 йили ЎзССР ЖКнинг 111-моддаси билан 1 йилга қамоққа ҳукм этилган, 1934 йили эса ЎзССР ЖКнинг 140-моддаси билан босмачилар тўдасида фаол иштирок этгани учун 8 йил қамоқ жазоси берилган. Жазони Дмитров лагерида ўтаган. Унинг оиласида хотини Саломатхон Холбекова, 35 ёшда, қизи Ўлмасхон, 8 ёшда, ўғли Абдуғаффор, 6 ёшда, ўғли Нишонбой, 1 ёшда бўлганлар. Уларнинг барчаси Зеленский тумани Қурама қишлоғида яшашган. Холбеков Саттор «маҳбуслар орасида советларга қарши тарғибот олиб борган, совет ҳокимиятини дискредитация қилувчи, иғвогорона миш-мишлар тарқатган, совет тузумини қоралаб, халқ душманларини мақтаган», деган айб билан 1938 йил 12 мартда қамоққа олинган. Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»нинг 1938 йил 19 мартдаги қарори билан

РСФСР ЖКнинг 58-10-моддаси асосида отувга ҳукм қилинган, ҳукм 25 март куни ижро этилган. Холбеков Саттор (Абдусаттор) 1989 йил 19 июнда Москва вилояти прокуратураси томонидан реабилитация қилинган 11 . Хўжанов Хушназар, 1891 йили Ўзбекистоннинг Оқдарё тумани Канэ- Қарақиз қишлоғида деҳқон-қулоқ оиласида туғилган, ўзбек, партиясиз, чаласавод, Комсомол номли колхозда кетмончи бўлиб ишлаган. 30 ёшли хотини Каник ва 5 фарзанди бўлган. Самарқанд шаҳрида яшаган. 1935 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 29 январда ҳибсга олинган. 1938 йил 2 февралда маҳбуслар орасида муттасил равишда аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган, ҳукм 1938 йил 5 февралда ижро этилган. Мингбоев Тўқли, 1901 йили Митан тумани Қорақалпоқ қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон-қулоқ оиласидан, партиясиз, маълумоти қуйи. 1934 йили 5 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган. Жазони Дмитлагда ўтаган, 1937 йил 12 ноябрда ҳибсга олинган. 1937 йил 29 ноябрда муттасил равишда советларга қарши тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган. Ҳукм 1937 йил 2 декабрда ижро этилган. Унинг 30 ёшли хотини Қамбарнисо бева қолган, у эаводда ишлаб, Горчаково темир йўл бекатида яшаган. Султонов Тўрақул, 1899 йили Марғилон тумани Болтакўл қишлоғида туғилган, ўзбек, ишчи оиласидан, партиясиз, саводсиз, машғулоти аниқ эмас. 1936 йили 5 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган, 1937 йил 26 сентябрда ҳибсга олинган. 1937 йил 15 ноябрда совет жазо органларини дискредитация қилишга қаратилган аксилинқилобий ташвиқот олиб борганликда, лагерь раҳбариятига қарши террорчилик актини тарғибот қилганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1937 йил 16 ноябрда ижро этилган. 11 Ыша манба, П-73649-иш, 9-16-бетлар .

Ҳайдаров Дўсмат, 1890 йил Ўзбекистоннинг Қарлиқ тумани Хўжа Қоровул қишлоғида туғилган, ўзбек, қулоқ ўғли, саводсиз, партиясиз. Унинг оиласида 47 ёшли хотини Малоҳат, 20 ёшли ўғли Худойқул, 15 ёшли ўғли Сувонқул, 10 ёшли ўғли Майрам, 13 ёшли ўғли Чори, 13 ёшли қизи Бека бўлганлар. 1933 йил 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган, жазони Дмитлагда ўтаган. 1938 йил 19 февралда аксилинқилобий ташвиқот олиб борганликда, халқ душманларини мақтаганликда, Сталин конституциясини аксилинқилобий руҳда шарҳлаганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1938 йил 21 февралда ижро этилган. Ҳакимов Абдулла, 1911 йил Чустда туғилган, ўзбек, деҳқон, партиясиз, саводсиз, машғулоти аниқ эмас. 1932 йили қатъий натура солиғини тўламагани учун 3 йил озодликдан маҳрум қлинган ва 5 йилга сургун қилинган, аммо қочиб, яшириниб юрган. 1934 йил 10 йилга меҳнат- тузатув лагерига ҳукм этилган. Жазони Дмитлагда ўтаган, 1937 йил 17 сентябрда қамоққа олинган. Москва-Волга канали қурилишини барбод этишга қаратилган советларга қарши аксилинқилобий ташвиқот олиб борганликда, ҳукумат аъзолари ва партия раҳбарларини дискредитация қилганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1937 йил 16 ноябрда ижро этилган. Анкетада қариндошим йўқ, деб ёзилган. Ҳалимов Тожи, 1888 йили Паст-Дарғом тумани Жумабозор қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, савдогар, партиясиз, чаласавод, қишлоқ совети раиси. 1932 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 1937 йил 29 ноябрда қамоққа олинган. 1937 йил 3 декабрда аксилинқилобий ташвиқот олиб борганликда, Бухоро амирида пулемётчи бўлганликда ва Ёш бухороликлар отрядига ҳужум қилганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1937 йил 8 декабрда ижро этилган. Унинг оиласида 34 ёшли хотини Саодат Алимова, 11 ёшли ўғли Азонқул, 7 ёшли қизи Хосият, 65 ёшли онаси Меҳри бўлганлар. Тўраев Эргаштўра ўғли, 1900 йил Шеробод тумани Талли-Маржон (Ўзбекистон) қишлоғида туғилган, ўзбек, ўртаҳол деҳқон, партиясиз,

саводсиз. 1936 йили 5 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 1938 йил 22 февралда ҳибсга олинган. 1938 йил 13 мартда маҳбуслар орасида аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1938 йил 16 мартда ижро этилган. Ҳамроалиев Исмат, 1908 йили Олтиариқ тумани Водил қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон-қулоқ оиласидан, партиясиз, чаласавод. 1935 йили 6 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган. Жазони Дмитлагда ўтаган, 1938 йил 27 мартда ҳибсга олинган. Терговни Москалев олиб борган, маҳбус ўзига юклатилган айбларнинг биронтасини ҳам тан олмаган. Тергов баённомасида маҳбус имзо ўрнида бош бармоғини босган. 1938 йил 5 июнда муттасил аксилинқилобий ташвиқот ва советларга қарши бўҳтон ва тарғибот олиб борганликда, халқ душманларини мақтаганликда айбланиб, отувга ҳукм этилган. Ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилган. 32 ёшли хотини, 1 ёшли ўғли қолган. Чориев Янгибой, 1910 йили Қоракўл тумани Чечан қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон оиласидан, партиясиз, маълумоти қуйи. 1933 йили 10 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм этилган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 1938 йил 6 апрелда қамоққа олинган, 1938 йил 5 июнда совет ҳокимиятини дискредитация қилишга қаратилган советларга қарши, аксилинқилобий ташвиқот олиб борганликда, мамлакат раҳбарияти шаънига бўҳтон қилганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинган. Ҳукм 1938 йил 27 июнда ижро этилган. Шамсиев Миркомил, 1901 йили Хўжаобод тумани Карнайчи қишлоғида туғилган, ўзбек, деҳқон, қулоқ оиласидан, партиясиз, саводсиз, якка хўжалик бўлиб меҳнат қилган. 1934 йили 8 йилга меҳнат-тузатув лагерига ҳукм қилинган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 1938 йил 28 мартда совет тузумини дискредитация қилишга қаратилган аксилинқилобий ташвиқот қилганликда, колхоздаги очарчилик ҳақида ёлғон гаплар тарқатганликда айбланиб, қамоққа олинган, 5 июнда олий жазо - отувга ҳукм қилинган. Ҳукм

1938 йил 23 июнда ижро этилган. Оиласи хотини (27 ёшда), ўғли Алиаҳмад (12 ёшда), ўғли Ҳошимжон (10 ёшда), қизи Ҳуринисо (6 ёшда) бўлган. Биз юқорида фақат Дмитров лагерида маҳбуслик муддатини ўтказаётиб, такроран қатағон қилинган ва отилиб кетган 51 нафар юртдошларимиз ҳақида қисқача маълумотлар келтирдик, холос. Ваҳоланки, қайд қилинганидек, ўзбек сиёсий маҳбуслари собиқ иттифоқнинг барча қамоқхона ва лагерларида азоб-уқубатли ҳаёт кечирганлар. Ўша азобгоҳлардаги ватандошларимизнинг ҳам маълум қисми 1937-1938 йилларда яна такроран қатағон қилинган, отиб юборилган. Улар бирор айбсиз бегона юртларда тупроққа қоришиб ётибдилар. Дмитров лагеридаги юртдошлар Қатағон даври тарихини ўргана бошлаган ва шу давр жабрдийдаларининг фожеали тақдири билан яшаган кишиларда ғаройиб бир ҳолат бўлади. Улар бир мақола, ҳатто бир китобни ёзиш билангина кифояланиб қолмай, қатағон денгизига чўктириб юборилган ватандошларининг жилла бўлмаса номларини юзага чиқаришга астойдил бел боғлаб, архивма-архив, шаҳарма-шаҳар, мамлакатма-мамлакат қидирув ишларини олиб борадилар. Улар бу ишнинг кўпчилик учун мутлақо керак эмаслигини яхши биладилар. Аммо совет мустамлакачилиги йилларида бегуноҳдан-бегуноҳ минг хил азоб-уқубатларга дучор қилинган ва итдек ўлдириб юборилган кишилар номини агар биз юзага чиқармасак, ким чиқаради? Авлодлар аждодлар олдидаги фарзандлик бурчларини бажаришлари керак эмасми?.. Биз аждодлар олдидаги ана шу муқаддас бурчимизни ҳис этиб, имконимиз борича қидириш ишларини, нашр ишларини олиб бормоқдамиз. 2005 йил сентябрида Москвага қилган илмий сафаримизда Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси архивида бўлдик. Архивнинг махсус фондлар бўлими бошлиғи Лариса Вениаминовна Усачёва бизга яқиндан кўмак кўрсатди, Москвада қатағон қилинган юртдошларимиздан бир қанчасининг шахсий ишларидаги кўплаб ҳужжатлардан нусха кўчиришга

имкон яратди. Ана шу материаллар асосида биз қатағон тиғидан ҳалок бўлган юртдошларимизнинг яна айримлари ҳақида маълумот беришни лозим топдик: Дилев Ҳазратқул, 1903 йил ЎзССР Беҳбудий тумани Файзиобод қишлоғида туғилган, ўзбек, саводсиз, партиясиз, ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, 1919 йили хўжалиги қулоқ хўжалиги сифатида тугатилган, 1 уйи, 1 та моли, 1 та оти ва 1 та эшаги бўлган. Ҳазратқул отаси билан бирга газмол савдоси билан шуғулланган. 1934 йили мол-мулки мусодара этилиб, 10 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган, 22 ёшлик хотини, 5 ёшлик Тўхтахон исмли қизи бўлган. Қамоқ жазосини Дмитлагда «Техника» участкасида тракторчи бўлиб ишлаш билан ўтказган. 1938 йил 28 мартда ҳибсга олинган. Унга совет ҳокимиятига аввалидан душманлик кайфиятида бўлган, шу боис маҳбуслар орасида совет тузумини бадном қилувчи иғвогарона бўҳтонлар қилиб, советларга қарши тарғибот олиб борган, халқ душманлари Бухарин, Ягода ва бошқаларни мақтаб, совет ҳокимиятини дискредитация қилган, деган айб қўйилган. Терговда гувоҳлик берган маҳбус Йўлдошев Асқар бундай кўрсатма берган: «Маҳбус Дилев тез-тез совет ҳокимиятига қарши фикр билдириб, маҳбусларни қайраш билан шуғулланган, март ойида иш вақтида Дилев бундай деган: «Совет ҳокимияти ҳеч кимга яшаш учун имкон бермаяпти, халқни хонавайрон қилмоқда, мен бой хўжаликка эга эдим, ҳаммасини тортиб олди, мана энди лагерда менинг устимдан зулм ўтказмоқда». 27 март куни ишлаб чиқаришда ўз атрофига маҳбусларни тўплаб олиб, Дилев бундай деди: «Аҳмоқликдан иборат стахановчилик ойлиги ниқоби ортида совет ҳокимияти одамларга азоб бермоқда». Шу йилнинг март ойи бошларида, тахминан 3 мартда маҳбуслар барагида Дилев бундай деган: «Халққа азоб беришмоқда, одамлар қандай чидаяпти, ҳамма тўпланиб. ҳукуматни тарқатиб юбориши керак. Эшитяпсиз-ку, ҳозирда Бухарин ва бошқаларни суд қилишмоқда, вахоланки, улар яхши ҳаётни қуришга ҳаракат қилаётган эдилар».

Ушбу айблов хулосасини оператив ишлар ходими Власов ва 3-бўлим бошлиғи Данильян «учлик»ка тақдим этган. «Учлик» эса 1938 йил 5 июнда Дилев Ҳазратқулни отувга ҳукм қилади, ҳукм 1938 йил 23 июнда ижро этилади, 1990 йил 5 февралда реабилитация қилинади. Дўсанов Ғозибой, 1898 йили ЎзССР Ўрта Чирчиқ тумани Қумқишлоқда туғилган, ўзбек, ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, партиясиз, саводсиз, ўз қишлоғида колхозчи, 1929 йилгача уйи, 1 та оти, 1 та моли бўлган, хўжалигида ёлланма меҳнатдан фойдаланган. 1932 йили қулоққа тортилган, 1933 или 10 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Оиласида 70 ёшли онаси Зайнаб Қаримқулова, 28 ёшли хотини Шодмон Ҳусанова бўлиб, улар колхозда ишлашган, 10 ёшли қизи Тошбиби ўқиётган эди. Қамоқ жазосини Дмитлагда ўтаган. Маҳбус Дўсанов Ғозибой совет ҳокимиятига қарши душманлик кайфиятида бўлиб, маҳбуслар орасида совет ҳукуматини дискредитация қилишга қаратилган советларга қарши тарғиботни олиб борганликда, колхозлар қурилишини ёмонлаб, подшолик даврини мақтаганликда айбланиб, 1938 йил 7 мартда ҳибсга олинган. 3-бўлим «Техника» участкаси бўйича оператив вакил Власов 1938 йил 7 мартда Дўсанов Ғозибойни тергов қилади. Терговда у ўзига қўйилган айбларни рад этади, Дўсанов Ғозибойни айбдор қилиш учун маҳбуслардан Саидзода Саидоға ва Алиев Дадашлардан гувоҳ сифатида фойдаланилади. Саидзода Саидоғанинг кўрсатмасида қайд этилишича, Дўсанов маҳбуслар орасида совет ҳукумати тадбирларига норозилик билдириб, бундай деган: «Совет ҳокимияти бизларга зулм бермоқда, зўравонлик билан меҳнат қилдирмоқда, озгина бўлса-да дам олишга имкон бермаяпти. Стахановчилик ойликлари ва декадалари билан бизларни азоблаяпти. Бизларнинггина эмас, озодликда юрган халқнинг ҳам тинч ҳаёт кечиришига имкон бермаяпти». Маҳбус Алиев Дадаш кўрсатмасида 1938 йил 5 мартда маҳбус Дўсановнинг баракда мана бундай дегани қайд этилган: «Совет ҳокимияти одамларни колхозларга зўрлик билан ҳайдаб кетмоқда, эркин ҳаёт кечиришга

имкон бермаяпти, шу ҳам ҳаётми, бизни талаб, бизнинг молу мулкимиз ҳисобидан ўз колхозларини қурмоқдалар, буни мен ҳеч ҳам кечира олмайман, подшолик даврида кексалар суд қилинармиди? Мана энди совет ҳокимияти 45 ёшга кирган мени ҳам суд қилмоқда». Бу гувоҳларнинг фикрларини яна бир маҳбус-Назаров Нарзи ҳам тасдиқлайди. Натижада терговчи Власов айблов хулосасини тайёрлаб, «учлик»ка тақдим этади. Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик» 1938 йил 3 мартда Дўсанов Ғозибойни олий жазо-отувга ҳукм этади. Ҳукм 1938 йил 16 мартда ижро этилади. 1990 йил 23 мартда Дўсанов Ғозибой реабилитация қилинади. Отажонов Бобо, 1907 йили Янги Урганчда туғилган, Туркманистон ССР Тошовуз шаҳри Болотная кўчаси, 22 уйда яшаган, ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, миллати ўзбек, партиясиз, қуйи маълумотли, оилали, 1932 йил 23 июлда 7 йилга қамоқ жазосига ҳукм этилган. Унинг акаси Отажонов Мадрасул (34 ёшда), укаси Отажонов Эшниёз (28 ёшда) ҳам Ўрта Осиё лагерида қамоқда эдилар. Отасининг 1 та уйи, ёғ чиқарадиган жувози, 1 моли, 9 та ҳўкизи бўлгани учун қулоқ қилинган. Оила таркиби деган саволга маҳбус Отажонов Бобо «ёлғиз ўзим», деб жавоб қилган. 1937 йил 26 сентябрда уни Карпов тергов қилади: САВОЛ : Сиз меҳнат қилаётган участкадаги маҳбуслардан Нурматов, Исроилов, Кошкумбаев, Нурмонов ва Қаҳҳоровларни биласизми, қачондан бери уларни биласиз ва сизнинг улар билан муносабатингиз қандай? ЖАВОБ: Мен бирга бўлган бу шахсларни 1937 йилдан бери биламан. Бирга битта бригадада ишлаганмиз, орамизда ҳеч қандай жанжал бўлмаган, Нурмонов билан норма бажарилиши бўйича тортишувлар бўлиб ўтган. САВОЛ : Ота-оналарингиз инқилобга қадар нима билан шуғулланган, қандай хўжаликка эга бўлган, қандай ёлланма меҳнатдан фойдаланган? ЖАВОБ: 1922 йилгача отамнинг ёғ ишлаб чиқарадиган ва пахта заводи бўлган, бироқ қанча ишлаганини эслай олмайман, қанча ҳайвони бўлганини

ҳам билмайман. Бу вақтда мен отамнинг қарамоғида бўлганман. 1923 йилда отам вафот этгандан сўнг мен катта акам билан мерос қолган хўжаликни юритиб турганмиз. Акам 1927 йилгача чайқовчилик қилган, мен унга ёрдам бериб турганман. 1930 йили иковимиз бирга қулоққа тортилдик, сайлов ҳуқуқидан, овоз бериш ҳуқуқидан маҳрум этилдик. 1930 йилдан 1933 йилгача мен Туркманистон ССР ҳудудида яшириниб юрдим, бу ерда ҳам акам билан чайқовчилик қилдик ва 1933 йили қамоққа олиндим. Жазони Дмитлагда ўтаб, лагернинг Химки тумани Сходная участкасида ишлаганман. САВОЛ : Гувоҳлардан Исроилов, Нурмонов, Кошкумбаев, Ўрмонов, Қаҳҳоровларнинг кўрсатмаларида сиз 1937 йил 16 сентябрда идорадаги буюмларни олиб келиш вақтида Ворошиловнинг портретини атайин тушириб қолдириб, уни йиртиб, ёқиб юборганлигингизни тасдиқлайсизми? ЖАВОБ: Буюмларни мен олиб келганман, аммо Ворошилов портретини йиртиб, ёқиб юбормаганман. САВОЛ : Сиз маҳбуслар орасида советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб бориб, уларни сизлар жиннисизлар, бу ерда ишлаяпсизлар, туну кун ишлаганингиз билан ҳукумат сиздан миннатдор бўлмайди, деб айтганмисиз? ЖАВОБ: Мен бундай гапларни ҳеч қачон ва ҳеч қаерда айтган эмасман. САВОЛ : 1937 йил 18 сентябрда сиз тўрт ойлик тойчоқни уриб, калтаклаб, уни ўлимга маҳкум этиб, совет ҳокимиятига отлар керак эмас, яқин орада совет ҳукумати қулайди, деб айтгансиз. Бундан ташқари, мен совет ҳокимияти ва Сталинни ёмон кўраман, улар ҳокимиятни қўлга олиб, одамларни қийнашмоқда, озодликка чиққач, имкон бор жойда коммунист ва комсомолларни ўлдираман, дегансиз. Сиз ўзингизни айбдор, деб ҳисоблайсизми, сизга 58-10 модданинг 1-банди билан айб қўйилганини биласизми?

ЖАВОБ: Бундай гапларни мен айтган эмасман ва тойчоқни калтакламаганман, менга қўйилаётган айбларни тан олмайман. Бошқа бирор бир нарса қўшимча қила олмайман. Тергов таржимон маҳбус Султонов иштирокида олиб борилган. Ана шу тергов асосида айблов хулосаси тайёрланади. Унда Отажонов Бобонинг таржимаи ҳоли, ўтмиши қисқача қайд қилинади, Дмитров лагерининг Химки туманида қамоқ муддатини ўтаётган эди. Совет ҳокимиятига қарши аввалдан душман кайфиятда бўлгани учун у лагердаги маҳбуслар орасида совет ҳокимиятининг меҳнат-тузатув сиёсатини дискредитация қилишга қаратилган советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб борганликда айбланади. Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»нинг 1937 йил 15 ноябрдаги қарори билан отувга ҳукм этилган. Ҳукм 1937 йил 16 ноябрда ижро этилган. 1990 йили 26 январда реабилитация қилинган. Раҳматов Қилич, 1907 йили Бухоро шаҳрида туғилган, саводли, миллати ўзбек, ижтимоий келиб чиқиши деҳқон, 1936 йили 13 майда бандитликда айбланиб, 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жазони Дмитлагда ўтаган. 1937 йил 18 сентябрда қамоққа олинган. У Химки туманидаги лагерда бўлган вақтида совет ҳокимиятига, ҳукумат аъзоларига қарши тарғибот олиб борганликда, «халқ душмани» Тухачевскийни мақтаганликда айбланган. «Чеснок» лақабли айғоқчининг 1937 йил 16 сентябрда берган хуфяномасида маҳбус Раҳматов Қиличнинг лагердагилар орасида «каналда ишлашдан бош тортиш керак, бизга канал керак эмас, канал кимга керак бўлса, ўзи қазиб олсин», деб айтгани, бундан ташқари, у «мана, Сталин сиёсати бутун деҳқонларни қашшоқликка олиб келди, ҳаммани зўрлик билан колхозга ҳайдаб киритди, колхоздагилар эса очликдан ўлмоқда», деб айтгани қайд этилган. Хуфя берган маълумотда Қилич Раҳматовнинг «Совет ҳокимияти кўплаб таниқли ходимларни, Тухачевскийдек халққа яхшилик келтираётганларни отиб юборди, агарда буларнинг сиёсати амалга

оширилганда, халқ учун яхши бўларди», деб айтгани ҳам қайд қилинган. Ана шу кўрсатмалар асосида Раҳматов Қилич ҳақида 3-бўлим вакили Кох айблов хулосасини тайёрлайди, уни Дмитров лагери Химки тумани 3-бўлим бошлиғи Данильян тасдиқлайди. 1937 йил 21 сентябрда бу айблов хулоса Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»ка тақдим қилинади. «Учлик» 1937 йил 14 ноябрда совет ҳокимияти олиб бораётган сиёсий-иқтисодий тадбирларига қарши қаратилган советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб борганлиги ва Тухачевскийни мақтагани учун отувга ҳукм қилади. Ҳукм 1937 йил 16 ноябрда ижро этилади, 1990 йил 26 январда реабилитация қилинади. Саидов Жўра, 1899 йили Самарқанд вилояти Норпай тумани Қарноқ қишлоғида туғилган, миллати ўзбек, ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, савдогар, партиясиз, қуйи маълумотли, оилали, хотини Бари 30 ёшда, колхозда ишлайди, қизи Бибихон 7 ёшда, ўғли Фахриддин 7 ёшда, ўғли Насриддин 6 ёшда. Саидов Жўра 1 от, 1 мол, 1 қўй, 1 гектар мевазор боғ, гурунч сотиладиган дўконига эга бўлган. Икки марта судланган, биринчи бор 1927 йили 3 йил қамоққа ҳукм қилинган, қамоқдан қочган, иккинчи марта ЎзССР ЖКнинг 109-моддаси билан айбланиб, 1934 йили отувга ҳукм қилинган, кейин Бутуниттифоқ Марказий Ижроия Қўмитасининг қарори билан ўлим жазоси 10 йил қамоқ жазосига ўзгартирилган. Жазони Дмитлагда ўтаган. Маҳбус Саидов Жўра 1938 йил 22 февралда лагерда қамоққа олинади. Бунга сабаб қилиб унинг маҳбуслар орасида мунтазам равишда партия раҳбарлари, ҳукумат аъзоларига бўҳтон қилувчи, халқ душманларини мадҳ этувчи аксилинқилобий тарғибот олиб бориши кўрсатилган. Масалан, унинг маҳбуслар орасида: «Мен барча коммунистларни осиб ўлдирардим, чунки улар еримизни, барча мол-мулкларимизни тортиб олишди, эндиликда эса бизларни кун кўриб яшашимизга мутлақо имкон беришмаяпти, эркинликда ҳам, лагерда ҳам бизларга зуғум ўтказишмоқда. Коммунистларнинг ўзлари эса аввалги помешчиклардек яшашмоқдалар. Ҳозирги вақтда колхозларда

яшаш жуда ҳам оғир, кўп меҳнат қилинади, оз таъминланади. Чунки колхозчилар маҳсулотни биринчи навбатда давлатга топширишади, ўзлари эса ҳеч вақога эга бўлмай, оч ҳолда кун ўтказишмоқда. Колхозчилар тўқ яшашмоқда, деган сўз қоғоздагина, холос, амалда улар ниҳоятда оғир ҳаёт кечиришмоқда», деб айтгани айблов хулосада терговчи Москалёв томонидан келтирилган. Шу айблов хулосада унинг мана бу айтганлари ҳам қайд этилган: «Сессия депутатлари Сталин ва Ежов шаънига қарсак чалишади. Ваҳоланки, улар мамлакатда террор олиб боришмоқда, яхши одамларни Тухачевский каби қизил армия раҳбарларини ва бошқаларни отиб юбормоқдалар. Ахир бу инсонларнинг ишчилар синфи олдидаги хизматлари катта эди, улар ҳеч қачон ҳалқ душманлари бўлишмаган, улар мамлакатда тинчлик ўрнатмоқчи бўлган эдилар. Шу боис улардан қўрқиб отиб юбордилар». Саидов Жўра Совет ҳокимиятига қарши мағлубиятчилик кайфиятини ифодалаб, «Тез орада уруш бўлади, уруш бу ҳукуматни қулатмаслиги мумкин, аммо барибир бу ҳукумат охир-оқибатда ҳалокатга учраб, тугайди, бундай бўлмас экан, яшаб ҳам бўлмайди » дегани ҳам айблов хулосасида кўрсатилган. Маҳбус Саидов Жўранинг иши Москва вилояти Ички ишлар бошқармаси ҳузуридаги «учлик»ка кўриб чиқиш учун топширилади. «Учлик» 1938 йил 2 мартда системали равишда аксилинқилобий тарғибот олиб бориб, «халқ душман»ларини мақтагани, партия ва ҳукумат раҳбарларига бўҳтон қилгани, Олий Советга бўлган сайловларни аксилинқилобий руҳда талқин қилгани учун отувга ҳукм этади, ҳукм 8 мартда ижро этилади, 1990 йил 10 февралда реабилитация қилинади. K аримов Ўринбой, 1903 йили Самарқанд вилояти Юқори Дарғам тумани Робот қишлоғида туғилган, ўзбек, партиясиз, деҳқон. 1933 йили СССР ОГПУнинг Ўрта Осиёдаги доимий вакиллигидаги «учлик» томонидан Самарқанддаги босмачилик ҳаракатида иштирок этгани учун 8 йил меҳнат- тузатув лагерига ҳукм қилинган. Қамоқ жазосини Дмитров лагерида ўтаган.

1937 йил 7 июнда Каримов Ўринбой қамоққа олинган. У Дмитров лагеридаги аксилинқилобий, террорчи, қуролли ташкилотга аъзо бўлганликда айбланган. СССР Ички ишлар халқ комиссарлиги, СССР прокурори ва СССР Олий суди Ҳарбий коллегияси комиссияси томонидан Дмитров лагеридаги аксилинқилобий, террорчи ташкилотда иштирок этганликда айбланиб, 1937 йил 16 июнда отувга ҳукм қилинади. 1957 йил 6 мартда реабилитация қилинади. Қодиров Иброҳим, 1913 йил Фарғона вилояти Ёрмозор қишлоқ советида туғилган, миллати ўзбек, ижтимоий келиб чиқиши деҳқон, колхозчи, онаси Тўтиниса Ортиқбоева Сталин номли колхозда колхозчи, тоғаси Аҳмаджон Ҳамдамов Фарғона шаҳридаги ипак фабрикасида ошпаз бўлиб ишлайди, холаси Робияхон Ёрмазорда яшайди. Иброҳим Қодиров 1931 йилга қадар Фарғона шаҳридаги мактаб-интернатда, 1932-34 йилларда педтехникумда ўқиган. Техникумни битиргач, машина трактор станциясида ва айни вақтда Фарғона милициясида ишлаган. 1935 йили 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган ва жазони Шоҳимардондаги меҳнат-тузатув лагерида ўтаган. Бу лагерда 1936 йилгача ишлаган, кейин лагердан қочиб, Тошкентга келган. Тошкентдан Москва шаҳрига борган, у ердан Раменское шаҳрига бориб, ўзбеклардан таниши билан Текстиль комбинатида 1 ой ишлайди, 1936 йилнинг август ойида Чеботарова Антонина Васильевнага уйланади ва Москвадаги Ярославский бозорида ҳужжатсиз рўмол сотаётганида қўлга олинади. Таганка турмасида 2 ҳафта ҳибсда бўлади, шундан кейин Москвадан чиқиб кетиш таклиф қилинади. 1937 йил 21 октябрдан Таганка турмасида бўлади. 1938 йил 26 февралида «учлик» томонидан отувга ҳукм этилади. Тўиев Ваҳоб, 1902 йил ЎзССР Кармана тумани Ойранжи қишлоғида туғилган, 1933 йилда қулоққа тортилган, чаласавод, сўққабош, 2 марта судланган, биринчи марта 1933 йилда натура топшириқни бажармагани учун 3 йил қамоққа ва 5 йил сургунга ҳукм қилинган, жазо муддатини ўтамай, яшириниб юрган, ундан сўнг Кармана туманига келиб, Сталин номли

колхозга омборчи бўлиб жойлашиб, колхоздаги хизмати даврида зараркунандалик ишларини олиб борган, колхозга тегишли 2 566 сўм пулни ўзлаштиргани учун 1935 йил 22 мартда халқ суди томонидан 5 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. 1936-1937 йилларда Тўиев В. Дмитров лагерининг Сходненск участкасидалигида лагердаги маҳбуслар орасида ва ишлаб чиқаришда советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб борган, канал қурилиши ишларини барбод қилишга, партия раҳбарлари ва ҳукумат аъзоларини обрўсизлантиришга қаратилган ташвиқот олиб борган. «Узов» номли агентнинг 1937 йил 16 сентябридаги хуфяномасида бундай сўзлар ёзилган: «Тўиев Ваҳоб ижтимоий келиб чиқиши қулоқ, лагерь маҳбуслари орасида советларга қарши, аксилинқилобий ташвиқот олиб борган. Тўиев Ваҳоб 1937 йил 7 сентябрда: «Совет ҳокимияти одамларни таламоқда, канал қурилишида ишламаслик керак, чунки канал қурилиши тугагач, бизларни бошқа жойга юборишади. Совет ҳокимияти фақат ёлғонга асосланиб ҳаёт кечирмоқда», деб айтган. Мазкур тарғиботни унинг маслакдоши Абдулла Ҳакимов қувватлаб, совет ҳокимияти барча колхозчиларни сиқиб бормоқда, улар колхозларда ҳалок бўлишмоқда, деган». В.Тўиевнинг маҳбуслик анкетасида қулоққа тортилишидан олдин 2 та уйи, 14 десятина ери, ёғ чиқарадиган корхонаси, ёлланма меҳнат қилувчиси, 29 та моли, 24 та ҳўқизи, оти, 1 десятина мевазор боғи борлиги кўрсатилган. Оила таркиби графасига «қариндошлари йўқ», деб ёзилган. Тўиев Ваҳоб 1937 йил 18 сентябрда қамоққа олинган. Унга қўйилган айб жазо муддатини ўтаётиб аввалдан совет ҳокимиятига қарши душман кайфиятида бўлган собиқ бандит Абдулла Ҳакимов билан алоқада бўлиб, совет ҳокимиятининг сиёсий-иқтисодий тадбирларини қўпоришга, ҳукумат аъзолари, партия раҳбарларини дискредитация қилишга қаратилган советларга қарши, аксилинқилобий тарғибот олиб борганлигидир. Тўиев Ваҳоб ўзига қўйилган барча айбларни тан олмаган. Терговда маҳбус Султонов тилмочлик қилган.

«Учлик» РСФСР ЖКнинг 58-10 моддасига асосланган ҳолда уни отувга ҳукм этади, ҳукм ижро этилади. 1989 йил 29 июнда реабилитация қилинади. Аҳмедов Мирза, 1909 йили Сирдарё вилояти Олмос қишлоғида туғилган, миллати ўзбек, ижтимоий келиб чиқиши деҳқон, партиясиз, чаласавод, Дмитров меҳнат-тузатув лагерида ер қазиш ишларида қамоқ жазосини ўтаган. 1937 йили 16 июнда Аҳмедов Мирза лагерда ҳибсга олинади. 1937 йили 7 июлда СССР НКВД, СССР прокурори ва СССР Олий суди Ҳарбий коллегияси комиссияси Аҳмедов Мирзани лагерда аксилинқилобий ташкилотда иштирок этганликда айблаб, отувга ҳукм қилади. 1937 йили 7 июлда ҳукм ижро этилади. 1957 йили 6 мартда СССР Олий суди томонидан реабилитация қилинади. Дмитров лагеридаги ўзбек маҳбусларидан бир қанчасининг хоки Москвадаги Донской қабристони (Донской крематорий) дадир. 2003 йили Москвада нашр этилган «Расстрельнўе списки» («Отилганлар рўйхати») китобида 1935-1953 йилларда Москва бўйича 5 065 гуноҳсиз, айбсиз отилганлар рўйхати ва улар ҳақидаги қисқача маълумотлар келтирилган. Улар орасида қуйидаги ўзбеклар ҳам бўлган: Ҳасанбоев Аваз, 1905 йили Ўш уезди Оққўрғон қишлоғида туғилган, миллати турк, деҳқон оиласидан, партиясиз, чаласавод, ОГПУнинг Озарбайжон ССР бўйича Доимий вакиллиги ҳузуридаги «учлик»нинг 1933 йил майдаги қарори билан босмачиликни қўллаб-қувватлаганликда айбланиб, меҳнат-тузатув лагерида 10 йил қамоқ жазосини ўташга ҳукм қилинган. Жазони НКВДнинг Дмитров лагерида ўтаган. 1937 йил 16 июнда лагерда Ҳасанбоев Аваз қамоққа олинади ва СССР Олий суди Ҳарбий коллегияси комиссияси томонидан лагерда аксилинқилобий террорчилик ташкилотида иштирок этганликда айбланиб, отувга ҳукм қилинади. Ҳукм 1937 йили 17 июнда ижро этилади. Ҳасанбоев Аваз 1957 йили 6 мартда реабилитация қилинади. Қодирқул ўғли Оқназар, 1913 йили Закаспий вилояти Янгиариқ қишлоғида туғилган, миллати ўзбек, деҳқон оиласидан, партиясиз, чаласавод,

Корлуқ тумани Уруғ хўжалик таъминотида агент бўлиб ишлаган, қамоққа олиниб, Дмитров лагерида ер қазувчилар бригадири бўлиб ишлаган. У 1937 йили 15 июнда лагерда қамоққа олинган. У ҳам юқоридаги комиссия томонидан 7 июлда отувга ҳукм қилинган. 1937 йили 7 июлда ҳукм ижро этилган. 1957 йили 6 мартда реабилитация қилинган. Муродов Матлаб, 1904 йили Тошкент шаҳрида туғилган, ўзбек, ўзига тўқ деҳқон оиласидан, 1937 йили ВКП(б) аъзолигидан чиқарилган, маълумоти бошланғич, СССР Ўрмончилик саноати халқ комиссарлигида таъминот бўлими бошлиғи бўлиб хизмат қилган, Москвада яшаган, 2- Извозная кўчаси, 30-уй, 9-корпус, 16-хонада яшаган. 1937 йили 12 августда қамоққа олинган. СССР Олий суди Ҳарбий коллегияси 1937 йили 25 ноябрда уни япон разведкасига дахлдорликда ва қўпоровчиликда айблаб, отувга ҳукм қилган. 1937 йили 26 ноябрда ҳукм ижро этилган. СССР Олий суди Ҳарбий коллегияси 1957 йили 23 мартда уни оқлаган. Шераҳмедов Исмоил, 1905 йили Тошкентда туғилган, ўзбек, қулоқ, партиясиз, маълумоти бошланғич. 1929 йили аксилинқилобий жиноятни тайёрлашда айбланиб, 10 йил қамоқ жазосига ҳукм этилган. Жазони НКВДнинг Беломор-Болтиқ меҳнат-тузатув лагерида ўтаган. 1933 йили муддатидан олдин озод қилинган. Дмитров лагерида миллатлар иши бўйича инструктор бўлиб ишлаган, Дмитровка посёлкаси 6-корпус, 27-хонадонда яшаган. 1937 йили 18 майда такроран қамоққа олинган. Юқорида қайд этилган комиссия томонидан лагердаги аксилинқилобий террорчилик ташкилотида иштирок этганликда айбланиб, 1937 йили 5 июнда отувга ҳукм этилган. Ҳукм 1937 йил 6 июнда ижро этилган. СССР Олий суди 1957 йили 6 мартда уни реабилитация қилган. Қизил салтанатнинг турли комиссиялари ва «учликлар»и томонидан ноҳақ айбланиб, жисмонан йўқ қилинган бу каби миллатдошларимиз хоки собиқ Иттифоқнинг барча махфий, киши билмас қабристонларида, абадий сукут қўйнида ётибди.

Жабр-зулм ва мислсиз адолатсизлик қурбонлари бўлган бу ва бошқа юртдошларимизнинг охиратлари обод бўлсин.

O'xshashlar

Қулоқлаштириш кампанияси

Сиёсий қатағон қурбонлари

Қатағон қилинган мулкдорлар фожеаси

Афина қулдорлик демократияси

Бадиий адабиётда рус истилоси талқини