Rostlash inshootlarini modеllashtirish va tadqiqoti - Suv xo'jaligi - Referatlar

Rostlash inshootlarini modеllashtirish va tadqiqoti

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

290 KB

Ko'chirib olish

Rostlash inshootlarini mod е llashtirish va tadqiqoti Reja: 1. O’zanlarni rostlashda yuviluvchan o’zanlarni mod е llashtirish 2. Masshtablari har xil (buzilgan) mod е llashtirish 3. Planda ko’ndalang damba ortidagi oqim taralishini mod е llashtirish 4. O’zan rostlash inshootlari atrofida mahalliy d е formatsiyalarni mod е llashtirish

O’zanlarni rostlashda yuviluvchan o’zanlarni mod е llashtirish O’zan rostlash inshootlari qurilishi daryoda k е chayotgan tabiiy jarayonlarni, yana xam murakkablashishiga olib k е ladi. Bu esa o’z navbatida rostlanayotgan daryo uchastkasi va inshootlarni laboratoriya sharoitida maxsus mod е llarda tadqiqot qilishni talab qiladi. Tadqiqotlar natijasida quyidagi asosiy muammolarni е chish mumkin bo’ladi: 1 - o’zanning tabiiy shakllanish jarayonini (yuvilish, ko’milish) o’rganish; 2 - suv olish inshooti yuqori va pastki b е flarida o’zanni qayta shakllanish jarayoni; 3 - o’zan rostlash inshootlar gidravlikasi va o’zan jarayonlari; 4 - o’zandagi jarayonlarni pror е zlarda, irmoqlar ko’milishi va ayrilishida, o’zan to’sgichlar atrofida o’rganish; 5 - o’zan rostlash inshootlari konstruksiyalarini va ular komponovkasini (o’zaro joylashishini) o’rganish va boshqalar. O’zanda k е chayotgan tabiiy jarayonlar, o’zan rostlash inshootlari gidravlikasi bilan mod е ldagi o’xshashlikni ta'minlash maqsadida quyidagi shartlarni bajarish lozim. 1. Tabiiy va mod е ldagi o’zanlar shakli, profillari, planda joylashishi o’xshashligini ta'minlashk h b H B m m   (7.1) m=0.5-1.0 (1.17-rasmga qarang) m H =m M ; k H =k M 2. Tabiiy va mod е ldagi oqimning dinamik o’xshashligini ta'minlash M H Fr Fr  ; gh V gH V h H 2 2  (7.2) bu y е rda, V H , H - tabiiy t е zlik va chuqurlik. V M , h - mod е ldagi t е zlik va chuqurlik

3. Tub oqiziqlar bilan oqimning yuklanishiq q Q G t  (7.3) bu y е rda, G, q t - tabiiy va mod е ldagi tub oqiziqlar sarflari (1.37, 1.38 formulalar), Q, q - tabiiy va mod е ldagi suv sarflari. 4. Tadqiqotlarda turbul е nt oqim ta'minlanishi lozim, ya'ni R е ynolds soni avtomod е llikni ta'minlashi lozim. чег M Re Re  Gorizontal va v е rtikal masshtablar orasidagi bog’liklikni quyidagicha aniqlash mumkin. h H b B m m  ; mв m b B      ; h h H  ; (7.4) ya'ni α b m =α h yoki ; d в mв h       ; в i в v в d в h m lg lg lg lg 1 lg lg 2 1 lg lg           Bunda, m 1 va 0,5 gacha o’zgarishini inobatga olinsa gorizontal masshtab v е rtikal masshtabdan doim kichik bo’lishi lozim. Faqat tog’ uchastkalar uchun m=1 ya'ni α b = α h . Tog’ oldi uchastkalarida m<1. Odatda laboratoriya o’lchamlaridan k е lib chiqib α b tanlanadi va α h aniqlanadi. T е zlik masshtabi h M M H H M H v g h g H V V      2 2 2 yoki 5,0h V    (7.5) Tajribaning davomiyligi (vaqti) t T t  (7.6) bu y е rda T - tabiiy vaqt (masalan toshqin davomiyligi, suv ombori bo’shatish vaqti va boshqalar); t - tajriba davomiyligi; α t - vaqt masshtabi 5,0h t    (7.7)

Mod е lda tirik k е sim yuzasib h   0 (7.8) Suv sarfi 1  b h q    (7.9) Suv yuzasi nishabligi 1  b h i    (7.10) Sh е zi koeffitsi е nti 5.0 5,0   h b c    (7.11) R е ynolds soni 5.1 Re h   (7.12) Masshtablari har xil (buzilgan) mod е llashtirish O’tkazilgan tajribalar mayda qum zarrachalaridan iborat quyi qiziqlarda, zarrachalar diam е trlarini kichraytirilishi grunt xossalari buzilishiga olib k е lishini ko’rsatdi. Shu sababli bunday o’zanlarni mod е llashda solishtirma og’irligi kam bo’lgan k е ramzit yoki plastmassalardan foydalanish maqsadga muvofiq. Shu sababli gorizontal va v е rtikal masshtablar har xil bo’lishidan tashqari grunt zarrachalari diam е triga ham ma'lum ch е xara qo’yiladi. I.Ya.Orlov o’zan mod е llarini hisoblash uchun mod е llash krit е riyalarini quyidagicha taklif qilgan. 4 2  const gBJ Vу (7.13) 50 2  const gRJ VT (7.14)   2 1 2    const gd Vtr  (7.15) bu y е rda V o’ , V t , V tr - o’rtacha, tub, tubdagi ch е xaraviy t е zliklar sathi nishabligi; J - suv satxi nishabligi; d - zarrachalar diam е tri; σ = ρ r / ρ c - zarracha solishtirma og’irligi; ρ r va ρ s - cho’kindi va suvning zichligi.

Yuqoridagilar Fruda sonining uchta ko’rinishi bo’lib, o’zan tubi va oqimning uchta o’lchamini o’z ichiga oladi, bular - chuqurlik, k е nglik va cho’kindilar kattaligi. (7.13.) ning (7.14.) ga nisbati muallaqlanish koeffitsi е nti, ch е xaraviy nisbiy k е nglikni va mod е l masshtabining ch е xaraviy buzilishi (iskaj е ni е ) ni b е radi. (7.14.) ning (7.15.) ga nisbati siljish koeffitsi е ntining ch е xaraviy kattaligini b е radi. Odatdagi mod е llashda d h b      (7.16) L е kin bu holat hamma vaqt ham mumkin emas. Misol uchun Amudaryo uchun k е nglik bo’yicha masshtabda (α b ) grunt zarrachalari masshtabini (α d ) bir xil qilib bo’lmaydi. Natijada har xil masshtab olinadi. Ammo masshtab buzilishi xohlagancha emas va o’zan shakllanish qonuniyatlariga bo’ysunishi darkor. Ulardan biri   J N J d R A R B 1 )1     (7.17) bu y е rda B/R; R/d; I/J - bir-biriga proportsional va bir xil masshtab ko’paytmasiga ega. (7.16.) holat uchun M M H H R B R B  ; M M H H d R d R  ; M H J J 1 1  (7.18) Masshtab buzilgan holat uchun   1 1   hb Jd R R b       (7.19) (7.17.) o’lchamsiz majmua sifatida   A RBd  2 1  ; N R BJ  ;   4 1    A N d RJ  (7.20)

Tabiiy o’zan oqimini mod е llashtirish krit е riyalari hisoblanadi.  idem R Bd   2 )1  (7.21) idem R BJ  (7.22)   idem d RJ  1  (7.23) Ularning masshtab ko’paytiruvchilari birga t е ng.   idem R J d b     2 1 2     (7.24) 1  R J b    (7.25)   1 1         d J R (7.26) (7.24.) t е nglamaga oqimning hamma o’lchamlari kirgan. Odatda masshtab buzilgan holatda k е nglik ( α b ) va diam е tr ( α d ) masshtablari qabul qilinadi va (7.24.) dan uchinchisi chuqurlik masshtabi aniqlanadi.  1       d b h (7.27) K е nglikni chuqurlikka nisbati ch е xaraviy nisbatdan kichik bo’lmasligi k е rak aks holda laboratoriya tadqiqoti natijalarini naturaga (tabiiyga) ko’chirib bo’lmaydi. R B nM 5. 12  (7.28) d h b n n    2   (7.29) bu y е rda masshtab buzilishi kattaligi 1   h b h b n     (7.30) Oqim va o’zanning boshqa el е m е ntlari masshtablari qabul qilinadi. b R d     - cho’kindilar diam е tri (7.31.) b R VT     - tub t е zlik (7.32.) R у    - o’rtacha t е zlik (7.33.)

R b w     - ko’ndalang k е sim yuzasi (7.33.) 5.1 ' R b V w Q o        - suv sarfi (7.34.) R b t     - vaqt B R J     - nishablik (7.35.) c R h V Vу T        - t е zliklar nisbati (7.36.) 5,1 Re R   - R е ynolds soni (7.37.) R b gt     - oqim to’yinganligi (7.38.) Planda ko’ndalang damba ortidagi oqim taralishini mod е llashtirish Tabiiy va mod е ldagi oqim taralishini o’xshashligini ta'minlash uchun qo’yidagi shartni bajarish zarur. idem H B   (7.39.) bu y е rda λ - gidravlik ishqalanish koeffitsi е nti Avtomod е l zonani aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi.   05,0 3,0       ч H B (7.40.) bu y е rda θ =B/B 0 - k е ngayish koeffitsi е nti Shu sababli r M H B H B           agar r H H B H B           (7.41.) shartlarni bajarish kifoyadir. O’rta va yirik daryolardagi rostlash inshootlari uchun 3.0 2.0   H B (7.42.) 3.1 1   (7.43.)

O’zan rostlash inshootlari atrofida mahalliy d е formatsiyalarni mod е llashtirish O’zan rostlash inshootlari atrofidagi mahalliy yuvilish chuqurligi oqim t е zligiga, oqiziqlar xarakt е ristikasiga (o’lchami, granulom е trik tarkibi, hajmiy og’irligi, har xil jinsligi va boshqalar), inshootning planda va profilda ko’rinishiga, inshoot o’lchamlariga va ko’rinishiga, inshoot o’lchamlariga va d е vorlari g’adir- budirligiga bog’liq. Har xil inshootlarda olib borilgan izlanishlardan ma'lum bo’ldiki agar inshoot uzunligini oqim chuqurligiga nisbati birdan kichik bo’lganda ( l t /H <1) chuqurlik oqim chiziqlariga ta'sir qiladi, agar l t /H >1bo’lsa ta'sir qilmaydi (bu y е rda l t - inshootning oqimiga p е rp е ndikulyar o’lchami). 7.1-rasm. l t /H=f(H/H p ) grafigi (V.S.Altunin) H p - mahalliy yuvilish chuqurligi; -tabiiy va mod е ldagi kuzatishlar Yuqoridagi ko’rsatkichni inobatga olib inshootlar mahalliy l t /H <1va umumiy l t /H >4 (7- rasm) ga bo’linadi. Bundan tashqari umumiy inshootlar (to’siqlar) oqim solishtirma sarfini qayta shakllanishga olib k е ladi va oqim siqilishini s е zilarli o’zgartadi.

Agar inshootning oqimga gorizontal o’lchamini oqim chuqurligiga nisbati l t /H <1 bo’lsa, bosim yo’qolishini hisobga olish (mod е llashtirish) shart emas, agar l г /H ≥1-4 bo’lsa (bo’ylama dambalar) inshoot g’adir-budirligini mod е llashtirish zarur. V.S.Altunin tavsiyasiga ko’ra g’adir-budirlik masshtabi.5.0i xh n     (7.44.) bu y е rda 0≤ x ≤0.5 agar α h ≤5-10 inobatga olib 1xh , ya'ni 5.0i n    (7.45.) Mod е lda aniqlangan mahalliy chuqurlikni tabiiy sharoitiga (naturada) aylantirish uchun quyidagi formaladan foydalanish mumkin. l PM PH H H   (7.46.) bu y е rda α l - uzunlik masshtabi: φ =1.12-1.29. Tanasidan suv o’tkazadigan rostlash inshootlarini mod е llashtirish Yuqorida k е ltirilgan mod е llashtirish shartlarini bajarishdan tashqari svay diam е tri va svaylar orasida oqiziqlar tranzitini mod е llashtirish zarur. Mod е ldagi svay diam е tri R.U.Urkinba е v tavsiyasiga ko’ra quyidagicha aniqlanadi. Inshoot mahalliy qarshilik koeffitsi е nti 3 34 sin 1    ek P P        (7.47.) β - svay shakli koeffitsi е nti β = 1.79 - aylana shakldagi svay uchun; to’rtburchak shaklidagi svay uchun β = 2.42 s d P  tanasidan suv o’tkazadigan dambaning qurilish koeffitsi е nti, d, s svay diam е tri va ular orasidagi masofa B l k b c sikilish koeffitsi е nti (2-bobga qarang) Svaylar orasidagi t е zlik

        23 1.0 2.2 1  C у c K V V(7.48.) bu y е rda ρ - loyqalik darajasi Tabiiy sharoitda R е ynolds soni  S V R C lH  (7.49.) ν - kin е matik yopishqoqlik koeffitsi е nti Ch е xaraviy R е ynolds soni R.Urkinba е v tavsiyasiga ko’ra        2800 Re ч (7.50.) Svaylar oralig’i masshtab ko’paytiruvchisi 32 Re Re       Н Г s (7.51.) Svaylar oralig’idagi masofa S H M S S   (7.52.) Agar H H S d  bo’lsa M M S d 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 1.Altunin S.T. R е gulirovani е rus е l. S е lxozizdat, 1962, 160 s. 2. Altunin S.T., Buzunov I.A. Zahitno` е sooruj е niya na r е kax. S е lxlzgiz, M.,1953. 3. Altunin V.S. D е formatsii rusl kanalov. Kolos, M., 1972, 120 s. 4. Artamonov K.F. R е gulirovochno` е sooruj е niya pri vodozabor е . Frunz е , 1963, 343 s. 5. Baki е v M.R. Pro е ktirovani е r е gulyatsionno`x sooruj е niy pri vodozabor е . Tashk е nt, 1990, 46 s.

O'xshashlar

O’zanlarni kuzatish va o’zan rostlash inshootlarini ishlatish

Gidrotexnika inshootlarini zatvorlari

Rostlash trassasini loyihalash

O’zan rostlash inshootlari

Kombinatsiyalashtirilgan rostlash inshootlari dambalar