БОЛГАРИЯ, Болгария Республикаси (Republic of Bulgaria) - Siyosatshunoslik - Referatlar

БОЛГАРИЯ, Болгария Республикаси (Republic of Bulgaria)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66.5 KB

Ko'chirib olish

БОЛГАРИЯ, Болгария Республикаси (Republic of Bulgaria ) Режа:  Давлат тузуми  Сиёсий партиялари, касаба уюшмалари ва жамоат Ташкилотлари  Аҳолиси  Иқтисодиёти  Ҳарбий салоҳияти  Табиати  Ўзбекистон - Болгария муносабатлари

Майдони.…………………….............… 110 910 кв. км. Аҳолиси.…………………………. ................. 7 707 000. Пойтахти.………………………........ ............. София ш. Катта шаҳарлари……........................ Пловдив, Варна, Русе, Бургас, Стара- Загора. Расмий тили…………………….............. болгар тили. ЯИМ (аҳоли жон бошига)........... 1 650 АҚШ доллари Экспорт……... кийим-кечак ва оёқ кийимлари, темир ва пўлат, машина ва жиҳозлар, ёнилғи. Импорт………………………....... минерал хомашёлар ва ёнилғилар, машина ва жиҳозлар, кимёвий воситалар, озиқ- овқат, газламалар. Миллий валютаси……………....... Лев. Дини………………………… .. насронийлик ва Ислом Мустақиллик куни…………......... 3. 03. 1878 Миллий байрами….......... 3 март - Мустақиллик куни Чегаралари……………………….. шимолда Руминия, ғарбда Сербия ва Македония, жанубда Греция ва Туркия билан чегарадош, шарқда Қора денгиз билан ўралган.

Давлат тузуми. Европанинг жанубида., Болқон ярим оролининг шарқий қисмидаги давлат. Шарқда Қора денгиз б-н ўралган. Маъмурий жиҳатдан 9 вилоятга, улар жамоаларга бўлинади. София ш. вилоятга тенглаштирилган. Болгария — парламентар республика. 1946 й.дан 1990 й. 15 ноябргача Болгария Халқ Республикаси деб аталган. Амалдаги конституцияси 1991 й. 12 июлда кучга кирган. Давлат бошлиғи — президент (1997 й.дан Петр Стоянов). Уни мамлакат аҳолиси бевосита ва яширин овоз бериш йўли б-н 5 й. муддатга сайлайди. Қонун чиқарувчи ҳокимият — 240 депутатдан иборат Халқ мажлиси (доимий ишлайдиган орган). Янги конституцияни қабул қилиш, Болгария ҳудудини ўзгартириш масаласи ёки давлат тузилиши ва мамлакат бошқаруви шаклига ўзгартириш киритиш масалаларини ҳал этиш учун 400 вакилдан иборат Буюк халқ мажлиси сайланади. У ўзига ҳавола қилинган масалалар юзасидан узил-кесил қарор қабул қилганидан сўнг ваколати тўхтатилади. Вазирлар Кенгаши (ҳукумат) ижроия ҳокимияти органи ҳисобланади. Сиёсий партиялари, касаба уюшмалари ва жамоат Ташкилотлари. Болгарияда 80 га яқин партия ва сиёсий ҳаракат иш олиб боради. Асосийлари: Болагария социал-демократик партияси - 1891 й.да асос солинган, 1948 й.да фаолиятини тўхтатган, 1989 й.дан қайта фаолият кўрсата бошлади; Болгария социалистик партияси - 1990 й. апр. да Ташкил этилган; Болгария бизнес-блоки – 1991 й. 22 янв.да рўйхатдан ўтказилган; Болгария деҳқонлар халқ иттифоқи - 1899 й.да асос солинган; Ҳуқуқлар ва озодлик учун ҳаракат - Болгария мусулмон аҳолисини бирлаштирувчи ижтимоий- сиёсий Ташкилот, 1990 й. янв.да асос солинган; Халқ иттифоқи, сиёсий бирлашма - 1994 й.да асос солинган. Болгария деҳқонлар халқ иттифоқи б-н Демократик партияни ўз ичига олади; Демократик кучлар иттифоқи - 1989 й. дек.да Ташкил этилган. Болгария мустақил синдикатлари конфедерацияси - 1990 й.да тузилган; «Подкрепа» меҳнат конфедерацияси - 1990 й. Ташкил этилган; «Бирлик» мустақил касаба уюшмаси - 1990 й.да асос солинган. Болгария 1955 йил 14 декабрдан БМТ аъзоси.

Аҳолиси. Асосий аҳолиси болгарлар, шунингдек турклар, лўлилар, арманлар, руслар, македонлар ва Болгария миллатлар ҳам яшайди. Аҳолининг 67,93% шаҳарларда истиқомат қилади. Иқтисодиёти. Болгария — индустриал-аграр мамлакат. Ялпи маҳсулотда саноатнинг улуши 36%, қ.х.нинг улуши 12%, хизмат кўрсатиш соҳаси улуши 52% ни Ташкил этади. Қишлоқ хўжалигида мамлакатдаги меҳнатга қобилиятли аҳолининг 18% банд. Саноатида мамлакатдаги меҳнатга қобилиятли аҳолининг 41% банд. Плевен ва Шабла атрофларида озроқ нефть, Враца яқинида газ конлари бор. Электр энергиянинг аксариятини иссиқлик электр ст-ялари беради. Козлодуй ш. яқинида атом электр ст-яси қурилган. Болгария ҳудудидан Ғарбий Европани Яқин Шарқ мамлакатлари б-н боғловчи халқаро т.й. ва автомобиль магистраллари ўтган. Денгиз транспорти асосан ташқи савдога хизмат қилади. Асосий денгиз портлари: Варна ва Бургас. Дунайда кемалар қатнайди (портлар —Русе, Свиштов, Лом). Мамлакатга чет эл сайёҳлиги анчагина фойда келтиради (1 йилда 1 млн. дан ортиқ киши келиб кетади). Ташқи савдода импортнинг улуши 5 ,9 млрд АҚШ доллари Экспортнинг улуши 4 ,8 млрд АҚШ доллари Савдо шериклари ЕИ давлатлари, Россия, АҚШ, Туркия, Япония, ХХР Ҳарбий салоҳияти. Қуролли кучларининг умумий сони: Фаоллар – 51 000 Заҳирадагилар – 303 000 Шундан Армия (қуруқлик қўшинлари) да 25 000, ҳарбий Денгиз Флотида 4 370 ва ҳарбий ҳаво Кучларида 13 100 киши хизмат қилади. Қурол-яроғи замонавий. 1 сув ости кемаси ва 1 қоровул кемасига эга. Шунингдек, Патрул ва қирғоқ қўшинларида 7 корвет, 6 снарядли кема ва 10 патрул кемаси мавжуд. Ярим ҳарбийлашганлар 34 000 бўлиб, улардан 12 000 нафари чегара қўшинлари, 4 000 нафари милиция хавфсизлик хизматчилари ва 18 000 нафари темир йўл ва қурилиш қўшинларидир.

Табиати. Болгария рельефида тоғ ва қирлар устунлик қилади (мамлакат ҳудудининг 70%га яқини). Мамлакат ўртасидан (ғарбдан шарққа) Болқон тоғлари (маҳаллий номи Стара-Планина) кесиб ўтган. Болгария шим.да Дунай сертепа текислиги бор; шарқда бу текислик Добружа платосига туташган. Средна-Гора ва Родоп тоғлари оралиғида Марица дарёси бўйлаб мамлакатдаги энг унумдор Юқори Фракия (ёки Марица) пасттекислиги жойлашган. Қора денгиз соҳили аксари пасттекислик. Жанубий ва жанубий- ғарбида Рила-Родоп тоғлари бор. Рила тоғларида Мусала чўққиси (2925 м.) Болқон ярим оролидаги энг баланд чўққидир. Энг муҳим қазилма бойликлари: кўмир (Шарқий Марица, Перник, Бобов-Дол ҳавзалари), темир (Кремиковци кони), қўрғошин-рух (Родоп), мис (Медет) рудалари, тош туз (Мирово), нефть, маъданли сувлар ва қурилиш материаллари. Болгариянинг кўп қисмида иқлим мўътадил континентал. Жан.да Ўрта денгиз иқлимининг таъсири бор. Тоғларда баландлик иқлим минтақалари мавжуд. Ёғиннинг кўп қисми ёзнинг биринчи ярмида ёғади. Қурғоқчилик бўлиб туради. Энг катта дарёлари: Дунай (кема қатнайди), Искир, Марица, Места ва Струма. Дарёлардан суғоришда ва электр ҳосил қилишда фойдаланилади. Болгария да кўллар кам, борлари ҳам кичик кўллар, асосан, Рила ва Пирин тоғларида. Болгария ҳудудининг 1/3 қисми ўрмон. Ўзбекистон - Болгария муносабатлари. Болгария Ўзбекистон Республикаси Мустақиллигини 1992 й. 6 январда тан олди ва шу й.нинг сентябрида дипломатик муносабатлар ўрнатилди. Икки давлат ўртасидаги ўзаро муносабатлар учун ҳуқуқий асос яратиш, савдо-иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш, қўшма корхоналар барпо этиш соҳасида бир мунча ишлар қилинмоқда. БОЛГАРИЯ савдо-иқтисодий делегациясининг 1994 й. июнида Ўзбекистонга ташрифи натижасида иқтисодиёт ва савдо-сотиқнинг бир қанча соҳаларида ҳамкорлик ҳақидаги баённомалар имзоланди. 1997 й. ноябр. Болгарияда Болгария ташқи ишлар вазири бошчилигидаги ишбилармонлар делегацияси Ўзбекистонда бўлди. Шу йил 12 нояБолгарияда Тошкентда Болгария тадбиркорлари вакиллари

иштирокида Ўзбекистон ишбилармонлари учун бизнес-семинар ўтказилди. Унда иккала мамлакат ўртасидаги анъанавий алоқаларни янги мазмун билан бойитиш ва иқтисодий ҳамкорлик соҳасидаги барча имкониятлардан унумли фойдаланиш ҳақида келишиб олинди. Болгариялик меҳмонларнинг «Ўзбексавдо», «Ўзбекенгилсаноат» уюшмаларида, «Ўзбекнефтгаз» корпорацияси (1998 й. дек.дан холдинг компания), Тошкент ш. ҳокимлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва «Ўзфармсаноат» концернида ўтказган музокаралари самарали якунланди. Ўзбекистон Республикаси билан Болгария ўртасидаги ташқи савдо айланмаси 1995 й. да 19,2 млн. АҚШ долларини Ташкил этди ва 1994 й. кўрсаткичидан деярли 2 баравар ошди. Болгария Ўзбекистондан пахта толаси, калава ип, рангли металлар, ноорганик кимё маҳсулотлари, механика асбоб-ускуналари сотиб олмоқда ва транспорт хизматидан фойдаланмоқда. Ўзбекистон эса Болгариядан дори-дармон, пластмасса ва ундан ясалган буюмлар, қанд-шакар, эфир мойлари, қандолат маҳсулотлари, пардоз-андоз буюмлари, алкоголли ва алкоголсиз ичимликлар, тамаки ва ҳ. к. келтиради. 1997 й. янвавр-сентябр ойларида ўзаро товар айланмаси 8089,6 минг АҚШ долларини Ташкил этди ва Ўзбекистоннинг экспорти импортидан 825,2 минг доллар ортиқ бўлди. Алоҳида Ташкилотлар ўртасидаги ҳамкорлик қуйидагича: «Ўзфармсаноат» концерни Болгариянинг фармацевтика маҳсулоти ишлаб чиқарувчи катта бирлашмаси «Фармахим» б-н қўшма корхона барпо этишга киришди. Жумладан, бронхолитин препаратини и.ч. корхонасини Ташкил этиш шартномасига биноан Болгария томони 200 минг АҚШ доллари қийматига эга бўлган асбоб-ускуна ва материаллар етказиб беради. Бу корхона йилига 1 млн. флакон препарат ишлаб чиқарадиган бўлади. «Ўзэлтехсаноат» уюшмасининг «Фотон» акциядорлик жамияти «Карат» назорат-касса аппаратлари учун бутловчи қисмлар етказиб бериш ҳақида «София» фирмаси б-н шартнома тузди.

Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки бўлмининг «Булбанк», «Ферст инвестмент Банк ЛТд» банклари билан вакиллик муносабатлари ўрнатди. «Тошкент авиация и.ч. бирлашмаси» акциядорлик жамияти 1990—91 й. ларда Болгарияга 3 та Ил-76 ТД самолётини юборди. 1997 й. декабрда Ўзбекистон Ташқи иқтисодий алоқалар вазирлиги рўйхатидан ўтган Болгария сармояси иштирокидаги 15 та қўшма корхона бўлган. Улар орасида телефон аппаратлари ишлаб чиқарувчи «Ситора», электр-кардиографлар йиғувчи ва уларнинг эҳтиёт қисмларини алмаштирувчи «Контакт», тикувчилик маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи «Сикандер», тиш пастаси ва Болгария рўзғор кимёси маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи «Албо», ҳисоблаш техникасини таъ-мирловчи ва уларга хизмат кўрсатувчи «Бултеко», болалар таоми ва қандолат маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи «Россия С. А.» ва Болгария корхоналар бор. Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий алоқалар вазирлиги юз фоиз Болгария сармоясидаги «Вulgar Тгаdiud Со» ташқи савдо корхонасини рўйхатдан ўтказган. Бундан ташқари, мазкур вазирлик ҳузурида Болгариянинг 2 та фирмаси: «Веко Лимитед» (аккумулятор ишлаб чиқариш, юк ташиш ва сайёҳлик фаолияти), «У.Болгарият.Ко.» (т.й.транспорти учун асбоб-ускуна ва материаллар етказиб бериш, юк ташиш ва экспедиторлик фаолияти) ваколатхоналари расмийлаштирилган.

ХУЛОСА Тадқиқот давомида минтақавий хавфсизликнинг асрлардан бери шаклланиб келаётган геосиёсий қоидаларга таянган тақдирда мустаҳкам асосга эга бўлишига амин бўлдик. Чунки ҳар бир минтақа ўзининг геосиёсий мавқеига боғлиқ ҳолда жуда жадал ёки нистабатан суст геосиёсий таъсирлашувлар доирасида бўлади. Шу жумладан Марказий Осиё минтақаси ҳам ўзининг геосиёсий аҳамиятигиа кўра қадимдан у ёки бу стратегик кучларнинг геосиёсий рақобати доирасида бўлиб келган. Минтақа геосиёсий аҳамиятининг юксалиш даврларида бу ерда уруш ҳаракатлари авжига чиққан. Бунга Буюк Искандарнинг юришлари, Араб халифалиги давридаги юришлар, Чингизхоннинг босқинини мисол келтириш мумкин. Минтақа улкан салтанат марказига айланган даврларда эса бошқа ўлкаларни ўзининг геосиёсий таъсир доирасига тортган. Бунга қадимги даврларда Чингиз босқини ва Жалолиддин Мангубердининг озодлик учун курашлари, Темур салтанатининг бутун Евроосиё қитъасига ёйилиши натижасида бутун минтақаларни ўз таркибига тортиб боришини ҳамда Бобур салтатанатини мисол келтириш мумкин. Марказий Осиёнинг XIX асрда Чор Россияси томонидан босиб олиниши, ўтган асрда эса абадий ўзаро зиддиятлар ботқоғида қолишлари учун шўролар томонидан парчалаб юборилиши, улар орасида мураккаб чегаралар тортилиши ва ниҳоят 70 йил давомида бошқа давлат таркибида бўлганлиги минтақанинг тўлиғича ташқи таъсир доирасида қолганлигини яққол кўрсатиб берди. Янги аср бўсағасида рўй берган сиёсий жараёнлар дунё харитасида ўнлаб янги давлатларни юзага келтирди. Евроосиё қитъасида янгидан бошланган геосиёсий кураш Марказий Осиё ҳудудини ҳам тўлиғича қамраб олди. Мураккаб геосиёсий жараёнлар кечаётган бугунги даврда минтақавий хавфсизликни таъминлаш биринчи навбатда бир давлат ёки давлатлар бирлиги асосида миллий манфаатлар мутаносиблигини шакллантиришни тақозо этади. Ҳеч бир давлат минтақадаги бошқа давлатлардан ажраган ҳолда якка ўзи ўз хавфсизлигини тўлиқ таъминлай олмаслиги тарихда рўй берган геосиёсий жараёнлардан кўп маротаба исботланган.

АДАБИЁТЛАР : 1.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси.-Т.: Ўзбекистон,2003. 2.Ўзбекистон Республикаси “Виждон эркинлиги ва диний Ташкилотлар тўғрисида”ги (янги таҳрири). Ўзбекистон Республикасининг қонуни - Т.:Адолат,1998.- 3.“Давлат тили ҳақида”ги (янги таҳрир) Ўзбекистон Республикасининг қонуни.-Т.:Ўзбекистон, 997.- 4.“Таълим тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни.-Т.:Ўзбекистон, 1989.- 4.Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат Кодекси.-Т.:Адолат,1996. 5.Ўзбекистон Республикасида масофавий таълим тизимини яратиш ва ривожлантириш концепцияси (Лойиҳа)// Хабар.- 2004.- 20 февраль. 6.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Меҳр ва мурувват йили” дастури тўғрисида қарори// Ўзбекистон овози.-2004.-29 январь. 7. Поздняков Э.А. Геополитика.-М.:Прогресс, 1995. 8. .Данилевский Н.Я. Россия и европа.-М.:Глаголь, 1991. 9. .Хантингтон С. Сталкновение цивилизаций, Полис, 1994, №1.

O'xshashlar

Чехия (Czech Republic, Ceska Republika)

ВЕНГРИЯ Венгрия Республикаси

Янги давр геосиёсий назариялари ва мактаблари

Ғарбий ва Шарқий Европа, Болтиқбуйи мамлакатларида геополитик жараёнлар

Эрон, Ирок, Туркия давлатларининг геополитикаси