Ғарбий ва Шарқий Европа, Болтиқбуйи мамлакатларида геополитик жараёнлар - Siyosatshunoslik - Referatlar

Ғарбий ва Шарқий Европа, Болтиқбуйи мамлакатларида геополитик жараёнлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

73.5 KB

Ko'chirib olish

Ғарбий ва Шарқий Европа, Болтиқбуйи мамлакатларида геополитик жараёнлар РЕЖА: 1. Германиянинг давлат тузилиши ва геополитик ҳолати. 2. Венгриянинг жаҳон геополитик муносабатлар тизимидги ўрни. 3. Чехиядаги геополитик жараёнлар.

ГЕРМАНИЯ (Германия Федератив Республикаси) Майдони.………………………… 357 021 кв км. Аҳолиси.…………………………. 83 030 000 Пойтахти.……………………….. Берлин Катта шаҳарлари……………..... Гамбург, Мюнхен, Кёльн,Франкфурт-Майн,Дортмунд, Штутгарт,Дюссельдорф,Ганновер, Нюрнберг,Лейпциг, Дрезден. Расмий тили……………………... немис тили ЯИМ (аҳоли жон бошига)....... 23 560 АҚШ доллари Экспорт………………………... машиналар,транспорт воситалари,кимё маҳсулотлари, метал ва саноат буюмлари,озиқ-овқат,текстил маҳсулотлари Импорт.............… машиналар, кимё маҳсулотлари, транспорт воситалари, озиқ-овқат, текстил маҳсулотлари,метал ва саноат буюмлари Миллий валютаси…………… Евро Дини…………………………… насронийлик, Ислом ва бошқа динлар Мустақиллик куни………….. 18.01.1871 Миллий байрами…………….. 3 октябр – Бирлашув куни (1990) Чегаралари…………………… шимолда Дания, Болтиқ ва Шимолий денгизлар, шарқда Полша ва Чехия, жануби- шарқда ва жанубда Австрия, жанубда Швейцария, ғарбда Нидерландия, Белгия, Люксембург ва Франция билан чегарадош.

Давлат тузуми. Марказий Европадаги давлат. Шимолий ва Болтиқ денгизлари соҳилида жойлашган. Маъмурий жиҳатдан 16 ер (вилоят)га, ерлар округларга, округлар туманларга, туманлар жамоаларга бўлинади. Германия — федератив республика. Амалдаги конституцияси 1949 йил 23 майда қабул қилинган, унга 1954, 1956, 1990, 1993 ва 1994 йилларда ўзгартириш, қўшимчалар киритилган. Давлат бошлиғи — Федерал Президент. У махсус чақириладиган федерал мажлис томонидан 5 йил муддатга сайланади (фақат 2 марта сайланиши мумкин). Федерал мажлис Бундестаг раиси томонидан чақирилади ва у Бундестаг депутатлари ҳамда Ландтаглар (ер парламентлари) томонидан сайланган аъзолардан иборат. Президент иш қобилиятини йўқотса ёки вафот этса, Бундесрат раиси президент ваколатларини бажаради. Қонун чиқарувчи ҳокимиятни парламент амалга оширади. У икки палата: Бундестаг ва Бундесратдан иборат. Бундестаг аҳоли томонидан 4 йил муддатга сайланади. Бундесрат эса ер ҳукуматлари ўз орасидан 4 йил муддатга тайинлайдиган вакиллардан иборат. Ижроия ҳокимият Федерал Канцлер бошчилигидаги федерал ҳукумат қўлида. Федерал Канцлер Бундестагда Президент таклифига биноан кўпчилик овоз билан сайланади. Вазирлар федерал канцлернинг таклифи билан президент томонидан тайинланади. Ҳар бир ернинг ўз конституцияси, парламенти ва ҳукумати бор. Асосий сиёсий партиялари ва касаба уюшмалари. Германия коммунистик партияси, (1968 й.т.); Демократик социализм партияси, (собиқ ГДРда 1946 й.т.) Германия бирлашган социалистик партияси (ГБСП) негизида 1989 й.т.; Германия социал-демократик партияси (1946 й. т.); Христиан-демократик иттифоқи (1945 йилдан фаолият кўрсатади, 1950 йилда Ташкилий жиҳатдан ягона партия сифатида расмийлашган); Христиан- социал иттифоқи (1945 йилда Баварияда асос солинган.); Эркин демократик партия (1990 й.т.); «Иттифоқ-90» ва «Яшиллар» партияси (1993 йилда «Яшиллар» билан «Иттифоқ-90» партияси бирлашган); Германия миллий-

демократик партияси (1964 йилда янги нацистлар томонидан т.т.); Республикачилар партияси (1983 й. т.). Немис касаба уюшмалари иттифоқи (1949 й.т.). Германия бирлашганидан сўнг собиқ ГДРдаги касаба уюшмалари унга қўшилди. Халқаро эркин касаба уюшмалари конфедерацияси ва Европа касаба уюшмалари конфедерациясига киради. ГФР 1973 йил 18 декабрдан БМТ аъзоси. Аҳолининг 90%дан ортиғини немислар, қисман дан(даниялик)лар ва голландлар Ташкил этади. Аҳолисининг 85% дан ортиғи шаҳарларда яшайди. Аҳоли зичлиги 1 кв км. га 229 киши тўғри келади. Мамлакатда 7,2 млн. чет элликлар ҳам яшайди. Улар умумий аҳолининг 8,9 %ини Ташкил қилади. Иқтисодиёти. ГФР — юксак даражада ривожланган индустриал мамлакат. Умумий иқтисодий қудратига кўра дунёда учинчи ўринда, жаҳон савдосида иккинчи ўринда туради. Ялпи ички маҳсулот таркибида саноат ва қурилишнинг улуши 33,6%ни, қишлоқ хўжалигининг улуши 1,2% ни Ташкил этади. Ташқи савдода импортнинг улуши 505 млрд АҚШ доллари. Экспортнинг улуши 578 млрд АҚШ доллари. Савдо шериклари қарийб барча дунё давлатлари. Харбий салоҳияти. Қуролли кучларининг умумий сони: Фаоллар – 284 500 Заҳирадагилар – 358 650 Шундан Армия (қуруқлик қўшинлари)да 191 350, ҳарбий денгиз флотида 25 650, ҳарбий ҳаво кучларида 67 500 киши хизмат қилади. Қурол-яроғи ўта замонавий. 12та сув ости кемаси, 1та эскадра миноносец ва 12та қоровул кемасига эгадир. Патрул ва қирғоқ қўшинларида 20та снарядли кема мавжуд. Табиати. Шимолдан жанубга томон Германия 5та ландшафт зонага бўлинади: Шимолий Германия пасттекислиги, ўртача баландликдаги тоғ остонаси, Жануби-ғарбий Германия бурма пойдеворли ўрта тоғлиги,

Жанубий Германия Альполди ясситоғлиги ва Бавария Альп тоғлари. Шимолдаги пастгекисликларда кўллар, қирли, қум ва тупроқли платолар, яйдоқ ерлар ва торфли ботқоқлар кўп. Ер остида тошкўмир, қўнғир кўмир, тузлар жуда кўп. Оз миқдорда темир рудаси, нефт, табиий газ бор. Иқлими мўътадил, денгиз иқлими, ғарб ва шимоли-ғарбдан жануби-шарққа томон мўътадил-континентал иқлим бошланади. Дарёлари: Эльба, Рейн, Дунай, Майн, Везер, Шире, Мозель. Йирик кўллари: Боден, Мюриц. Ўзбекистон — Германия муносабатлари. ГФР Ўзбекистон Республикасининг Мустақиллигини 1991 йил 31 декабрда тан олди ва 1992 йил 6 мартда дипломатик муносабатлар ўрнатилди. Берлин ва Тошкентда икки давлатнинг фавқулодда ва мухтор элчилари бошчилигидаги элчихоналар фаолият кўрсатмоқда. Икки давлат ўртасида 5 марта олий даражадаги ташрифлар бўлиб ўтди. И.А.Каримов ГФРга 3 марта яъни, 1993, 1995 ва 2001 йилларда расмий ташриф буюрди. ГФР томонидан 1995 йил Федерал Президент Р.Герцог ва 2002 йил Федерал Канцлер Г.Шрёдер ташриф буюришди. Германия билан Ўзбекистон ўртасида расмий муносабатлар 1992 йилдан бошланган бўлса-да, икки давлат ўртасидаги алоқалар узоқ тарихга эга. 20-аср бошларида ўзбек чеварлари орасида немисларнинг «Зингер» тикув машинаси ниҳоятда машҳур бўлган. Ўзбекистон мустақилликка эришгач, икки мамлакат ўртасида тенг ҳуқуқли муносабат ўрнатилди. Ўзбекистоннинг Ғарбий Европадаги биринчи элчихонаси 1993 йил Бонн шаҳрида очилди. Ўша пайтданоқ ўзаро алоқалар, делегацияларнинг ташрифлари йўлга қўйилди. Германия Федерал иқтисодий ҳамкорлик вазирининг 1992 йил августдаги расмий ташрифи икки томонлама муносабатларни ривожлантириш учун асос яратди. Ўзбекистон Президенти И.Каримовнинг 1993 йил апрелда Германияга қилган ташрифи ўзаро савдо-иқтисодий муносабатларда муҳим бурилиш ясади. Ушбу ташриф якунида имзоланган

«Капитал қўйилмаларни амалга оширишга кўмаклашиш ва уларни ўзаро ҳимоялаш тўғрисида» шартнома, «Илмий тадқиқот ва мутахассислар жамғармасини вужудга келтириш» ҳамда «Маданий ҳамкорлик» тўғрисида битимлар икки давлат ўртасидаги муносабатларнинг ҳуқуқий асосини белгилаб берди. Ҳамкорлик дастурларини мувофиқлаштириш ва тезроқ амалга ошириш мақсадида 1993 йил августда идоралараро комиссия ҳамда 1995 йил май ойида Ўзбекистон — Германия доимий ишчи гуруҳи тузилди. Мазкур комиссия ва гуруҳ мунтазам равишда йиғилишлар ўтказиб, инвестицияларни кафолатлаш ва суғурталаш, лойиҳаларни молиялаш, хусусийлаштиришга кўмаклашиш, қимматли қоғозлар бозорини вужудга келтириш каби муҳим масалаларни ҳал қилиб келаётир. 1993 йил Тошкентда Германия техникавий ҳамкорлик жамиятининг ваколатхонаси очилди. Жамият фаолияти туфайли бозор иқтисодиётига оид семинар ва ўқув курслари ўтказиш йўли билан мутахассислар тайёрлаш, иқтисодий қонунчилик, хусусийлаштириш, кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантириш, атроф муҳитни муҳофаза қилиш, шаҳар йўловчи транспортига доир қонун ва низомлар ишлаб чиқиш, «Оналик ва болаликни ҳимоя қилиш» тадбирлари бўйича маслаҳатлар бериш дастури амалга оширила бошлади. 1994 йилда Германия савдо-саноат палаталари бирлашмаси Тошкентда Германия иқтисодиёти вакили бюросини очди. Унинг асосий вазифаси ўзбек ва немис ишбилармонларини ахборот билан таъминлашдан иборат. Шу йили Тошкентда К.Аденауэр жамғармасининг ваколатхонаси очилди. Ганновер халқаро ярмаркасида (1994 йил) ўтказилган «Ўзбекистон иқтисодиёти кунлари» ГФР жамоатчилиги ва ишбилармонларида катта қизиқиш уйғотди. ГФР президентининг 1995 йил 11-13 апрелда Тошкентга қилган ташрифи давомида иккала мамлакатнинг ишбилармонлари иштирокида қўшма бизнес-семинар ўтказилди. Кейинги йилларда Ўзбекистон банклари,

Фанлар академияси ва турли вазирликлари ҳамда муассасалари ходимлари учун амалий машғулотлар, конференциялар ва фойдали учрашувлар бўлиб ўтди. 1995 йилда Штутгартдаги Линден музейида «Ўзбекистон - Буюк Ипак йўли мероси» мавзусида очилган кўргазма Ўзбекистон-Германия ҳамкорлигини ривожлантиришда сезиларли воқеа бўлди. 1996 йил 18-19 июнда « Германия - Марказий Осиё » жамияти, «Дойче Банк», Франкфурт- Майн шаҳри магистрати ва Ўзбекистоннинг ГФРдаги элчихонаси ташаббуси билан Франкфурт шаҳрида «Германияда Ўзбекистон иқтисодиёти кунлари» халқаро анжумани ўтказилди. Ўзбекистон Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки Германиянинг «АКА», «КфВ», «Берлинер Банк» ва «Дойче Банк» каби банклари билан битимлар тузилди ва 778,7 млн. немис маркаси миқдорида турли лойиҳалар маблағ билан таъминланди. Ўзбекистон Президенти И.Каримовнинг Германияга 2001 йил 2—5 апрель кунлари қилган ташрифи икки мамлакатнинг ўзаро муносабатларида сифат жиҳатдан янги давр бошланганини билдирди. Ташриф давомида молия, сайёҳлик, фан-техника, наркотиклар контрабандасига қарши кураш каби соҳалар бўйича ўзаро ҳамкорликни янада кенгайтиришни назарда тутувчи ўн тўртта ҳужжат имзоланди. Ўзбекистон Макроиқтисодиёт вазирлигининг маълумотларига кўра, 1997 йилда мамлакатимизнинг дунё мамлакатлари билан ташқи савдо ҳажмлари бўйича Германия 4-ўринни (Россия, Корея Республикаси, Швейцариядан кейин), Европа мамлакатлари орасида эса 2-ўринни (Швейцариядан кейин) эгаллади. 2000 йилда ўзаро савдо ҳажми 291,9 млн. АҚШ долларини Ташкил этди. Ўзбекистондан Германияга пахта толаси, мис ва ундан ясалган буюмлар, бошқа рангли металлар етказиб берилади ва турли хизматлар кўрсатилади. Германиядан Ўзбекистонга асбоб-ускуна, балиқ маҳсулотлари, қанд-шакар ва қандолат маҳсулотлари, буғдой уни, кимёвий маҳсулотлар, қора металл ва ундан тайёрланган буюмлар, транспорт воситалари, сарёғ ва

ўсимлик ёғи, оптик асбоб ва аппаратлар, сут маҳсулотлари, қоғоз ва картон, пластмасса ва ундан ясалган буюмлар, учиш аппаратлари ва бошқалар етказиб берилади ҳамда турли хизматлар кўрсатилади. Енгил саноат, пахта ва унинг чиқитларини қайта ишлаш, тиббиёт ва фармацевтика препаратлари и. ч., қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш, юк ва йўловчи ташиш, автосервис, илмий ишланмалар, савдо-сотиқ ва бошқа соҳаларда бир нечта қўшма корхона фаолият юритмоқда. Ўз.Р. Ташқи иқтисодий алоқалар агентлиги ҳузурида Германиянинг 40 та фирма ва компанияси ваколатхоналари расмийлаштирилган. Улар қаторида «Даймлер Бенц», «Сименс», «Алкатель», «Тиссен», «Люфтганза», «БАСФ», «Саламандер» каби жаҳонга машҳур фирмалар бор. «Ландтехник- Ташкент», «Чирком», «Уз-Винклер», «Грассо», «ТашВирт», «Интермед Экосан», «Намбум» ва Болгария қўшма корхоналар қ. х. ускуналари тайёрлаш, қ. х. машиналари ва йўл техникалари, телефон тармоқларига хизмат кўрсатиш, новвойчилик ускуналарини олиб келиш ва уларни монтаж қилиш, тиббий дориларни етказиб бериш, гўшт-ёғ маҳсулотлари ва қоғоз ишлаб чиқариш билан машгул. Ўзбекистон — Германия муносабатларида Тошкент ва Берлин ўртасидаги ҳамкорлик муҳим аҳамиятга эга. Икки давлат пойтахтларининг ҳамкорлиги фақат иқтисодий соҳани эмас, ижтимоий-маданий соҳаларни ҳам кенг қамраб олган. Германия пойтахти Бонндан Берлинга кўчирилгач, 2001 йилда Берлинда Ўзбекистон элчихонасининг янги биноси очилди. Унда Ўзбекистон Президенти И. Каримов қатнашди. Икки томонлама муносабатларда маданият, санъат, фан, халқ таълими, оммавий ахборот воситалари, соғлиқни сақлаш ва спорт соҳаларидаги ҳамкорлик ҳам катта аҳамиятга эга. Германияда Ўзбекистон маданияти кунлари доирасида Берлин, Потсдам, Дортмунд, Бонн, Штутгарт, Гамбург, Мюнхен, Ганновер, Висбаден шаҳарларида Ўзбекистоннинг мусиқа, тасвирий ва театр санъати кенг намойиш этилганлиги бунинг ёрқин мисолидир. Мамлакатимиз театр ва кино усталари Тюбинг, Берлин, Котбус,

Манхайм, Мюльхаймда ўтказилган фестивалларда ҳам фаол иштирок этишди. Ўз навбатида республикамизда ҳам Германия маданияти кунлари муваффақиятли ўтди. Икки томонлама ҳамкорликнинг ривожига К.Аденауэр, Ф.Эберт жамғармалари, Гёте номидаги институт, Германия олий ўқув юртлари, университетлари ректорлари конференцияси, «Дойче Велле» телекомпанияси, «Германия-Ўзбекистон» дўстлик жамияти, «ЭПОГ » Берлин жамоат-маданий бирлашмаси катта ҳисса қўшмоқдалар. Аденауэр жамғармаси кўмагида Сант-Аугустин шаҳрида «Амир Темур ва унинг жаҳон тарихида тутган ўрни» мавзуида илмий конференция, «Орол экологик фожиасининг миллий ва халқаро аспектлари» симпозиумлари ўтказилди. Журналистлар гуруҳи ва немис ижодий зиёлилари вакиллари ташаббуси билан Орол ҳақида ҳужжатли фильм олинди. Қорақалпоғистондаги болалар касалхоналарига дори-дармонлар ва тиббиёт ускуналари учун маблағ йиғиш Ташкил қилинди, шунингдек, бу ҳудудда сув тозалаш иншоотларини яратиш учун маблағ тўпланди. Ўзбекистон Миллий университети ва Самарқанд университетининг Германиядаги Гумбольдт номидаги ҳамда Бамберг ва Гётгинген шаҳарларидаги университетлар билан ҳамкорлиги самарали ривожланаётир. Бугунги кунда Ўзбекистонда немис миллатига мансуб 25 мингга яқин киши яшайди.

ХУЛОСА Тадқиқот давомида минтақавий хавфсизликнинг асрлардан бери шаклланиб келаётган геосиёсий қоидаларга таянган тақдирда мустаҳкам асосга эга бўлишига амин бўлдик. Чунки ҳар бир минтақа ўзининг геосиёсий мавқеига боғлиқ ҳолда жуда жадал ёки нистабатан суст геосиёсий таъсирлашувлар доирасида бўлади. Шу жумладан Марказий Осиё минтақаси ҳам ўзининг геосиёсий аҳамиятигиа кўра қадимдан у ёки бу стратегик кучларнинг геосиёсий рақобати доирасида бўлиб келган. Минтақа геосиёсий аҳамиятининг юксалиш даврларида бу ерда уруш ҳаракатлари авжига чиққан. Бунга Буюк Искандарнинг юришлари, Араб халифалиги давридаги юришлар, Чингизхоннинг босқинини мисол келтириш мумкин. Минтақа улкан салтанат марказига айланган даврларда эса бошқа ўлкаларни ўзининг геосиёсий таъсир доирасига тортган. Бунга қадимги даврларда Чингиз босқини ва Жалолиддин Мангубердининг озодлик учун курашлари, Темур салтанатининг бутун Евроосиё қитъасига ёйилиши натижасида бутун минтақаларни ўз таркибига тортиб боришини ҳамда Бобур салтатанатини мисол келтириш мумкин. Марказий Осиёнинг XIX асрда Чор Россияси томонидан босиб олиниши, ўтган асрда эса абадий ўзаро зиддиятлар ботқоғида қолишлари учун шўролар томонидан парчалаб юборилиши, улар орасида мураккаб чегаралар тортилиши ва ниҳоят 70 йил давомида бошқа давлат таркибида бўлганлиги минтақанинг тўлиғича ташқи таъсир доирасида қолганлигини яққол кўрсатиб берди. Янги аср бўсағасида рўй берган сиёсий жараёнлар дунё харитасида ўнлаб янги давлатларни юзага келтирди. Евроосиё қитъасида янгидан бошланган геосиёсий кураш Марказий Осиё ҳудудини ҳам тўлиғича қамраб олди. Мураккаб геосиёсий жараёнлар кечаётган бугунги даврда минтақавий хавфсизликни таъминлаш биринчи навбатда бир давлат ёки давлатлар бирлиги асосида миллий манфаатлар мутаносиблигини шакллантиришни тақозо этади. Ҳеч бир давлат минтақадаги бошқа давлатлардан ажраган ҳолда якка ўзи ўз хавфсизлигини тўлиқ таъминлай олмаслиги тарихда рўй берган геосиёсий жараёнлардан кўп маротаба исботланган.

АДАБИЁТЛАР : 1.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси.-Т.: Ўзбекистон,2003. 2.Ўзбекистон Республикаси “Виждон эркинлиги ва диний Ташкилотлар тўғрисида”ги (янги таҳрири). Ўзбекистон Республикасининг қонуни - Т.:Адолат,1998.- 3.“Давлат тили ҳақида”ги (янги таҳрир) Ўзбекистон Республикасининг қонуни.-Т.:Ўзбекистон, 997.- 4.“Таълим тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни.-Т.:Ўзбекистон, 1989.- 4.Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат Кодекси.-Т.:Адолат,1996. 5.Ўзбекистон Республикасида масофавий таълим тизимини яратиш ва ривожлантириш концепцияси (Лойиҳа)// Хабар.- 2004.- 20 февраль. 6.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Меҳр ва мурувват йили” дастури тўғрисида қарори// Ўзбекистон овози.-2004.-29 январь. 7. Поздняков Э.А. Геополитика.-М.:Прогресс, 1995. 8. .Данилевский Н.Я. Россия и европа.-М.:Глаголь, 1991. 9. .Хантингтон С. Сталкновение цивилизаций, Полис, 1994, №1.

O'xshashlar

Ҳиндистон ва Покистоннинг геополитик тизимидаги ўрни

Россиянинг замонавий геополитик муносабатлар тизимидаги ўрни

АҚШнинг геополитик муносабатлар тизимида тутган ўрни

Эрон, Ирок, Туркия давлатларининг геополитикаси

Геосиёсий жараёнлар борасидаги ғарбнинг замонавий назария ва мактаблари