ВЕНГРИЯ Венгрия Республикаси - Siyosatshunoslik - Referatlar

ВЕНГРИЯ Венгрия Республикаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59.5 KB

Ko'chirib olish

ВЕНГРИЯ. (Венгрия Республикаси) Режа:  Давлат тузими  Асосий сиёсий партиялари  Касаба уюшмалари  Иқтисодиёт  Ҳарбий салоҳияти  Табиати  ЎЗБЕКИСТОН - ВЕНГРИЯ МУНОСАБАТЛАРИ

Майдони.…………………………....... 93 030 кв.км. Аҳолиси.…………………………....... 10 107 000 Пойтахти.……………………….. ....... Будапешт ш. Катта шаҳарлари……………. Мишкольц, Дебрецен, Сегед, Печ. Расмий тили……………………......... венгер тили . ЯИМ (аҳоли жон бошига).......... 4 830 АҚШ доллари Экспорт……………..................... машина ва жиҳозлар, саноат, қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари, хом ашё, ёнилғи ва электр энергияси. Импорт…………………………. машина ва жиҳозлар, озиқ-овқат маҳсулотлари, хомашё, юқори технологиялар Миллий валютаси……………. форинт Дини…......…………. насронийлик ва бошқа динлар Миллий байрами…... 20 август - Авлиё Стефан куни Чегаралари…................ шим.да Словакия ва Украина, шарқда Руминия, жан.да Хорватия ва Сербия, ғарбда Словения ва Австрия билан чегарадош.

Давлат тузими. Европанинг марказий қисмида, Дунай дарёсининг ўрта оқимида жойлашган давлат. Маъмурий жиҳатдан 19 вилоят (медье)га бўлинади. Будапешт алоҳида маъмурий бирлик қилиб ажратилган. Венгрия — демократик давлат. Амалдаги конституцияси 1949 й. 20 ав. Германияда қабул қилинган (кейинчалик ўзгартиш ва қўшимчалар киритилган). Давлат бошлиғи — Президент (2000 й.дан Ф. Мадл). Президент мамлакат қуролли кучларининг бош қўмондони ҳисобланади, ҳукумат бошлиғини тайинлайди, қамал ёки фавқулодда ҳолат эълон қилиш ҳуқуқига эга. Унинг ваколат муддати — 5 йил. Қонун чиқарувчи органи — Парламент — Давлат мажлиси. Уни аҳоли ялпи тенг ва яширин овоз бериш йўли б-н 4 й. муддатга сайлайди. Ижроия ҳокимият органи Вазирлар Кенгаши бўлиб, унга Бош вазир раҳбарлик қилади. Асосий сиёсий партиялари: Венгрия ишчи партияси (1918 й.да асос солинган Венгрия Коммунистик партиясининг вориси, 1948 й.дан Венгрия меҳнаткашлар партияси деб аталган. 1989 йил 7 октябрбидаги 14-съездда партия фаолиятини тўхтатиш ва унинг негизида социалистик ишчи партиясини тузишга қарор қилинди. Бу партия 1993 йил март ойидан Венгрия ишчи партияси деб аталади); Венгрия социалистик партияси (1989 й. т.); Венгрия демократик форуми (сиёсий Ташкилот сифатида 1987илда Ташкил қилинган); Эркин демократлар иттифоқи (1988 йилда асос солинган ва сиёсий партия тариқасида 1989 йилда шакланган). Касаба уюшмалари: Мустақил касаба уюшмалари демократик лигаси (1988 йилда мустақил касаба уюшмаларини бирлаштириш мақсадида тузилган), Венгрия касаба уюшмалари федерацияси (УмумВенгрия касаба уюшмаси негизида Ташкил топган 1990 й.). Венгрия 1955 йил 14 декабрдан БМТ аъзоси. Аҳолисининг 97 фоизини венгерлар, шунингдек, олмонлар, словаклар, хорватлар, руминлар, яҳудийлар, серблар, словенлар, поляклар ва бошқа элатлар Ташкил этади. Аҳолининг ўртача зичлиги: 1 кв км. га 115 киши тўғри келади, 62% аҳоли шаҳарларда истиқомат қилади.

Иқтисодиёти. Венгрия — индустриал-аграр мамлакат. Саноати илғор техника билан қуролланган, қишлоқ хўжалиги юксак даражада ривожланган. Ялпи ички маҳсулотда саноатнинг улуши 35,5%ни, қишлоқ ва ўрмон хўжалигининг улуши 12%ни Ташкил этади. Саноатининг етакчи тармоқлари: машинасозлик, қора ва рангли металлургия, электроника, озиқ-овқат, уй жиҳозлари ва енгил саноат. Нефть ва табиий газ қазиб олиш ривожланган. Қишлоқ хўжалигида асосий ўринни деҳқончилик эгаллайди. Экин ерларининг 2/3 қисмига ғалла экилади. Чорвачиликнинг асосий тармоқлари — чўчқачилик ва паррандачилик. Дунай дарёсида кемалар қатнови мавжуд ва канал орқали Балатон кўли билан туташтирилган. Асосий порти — Будапешт ш. Ташқи савдода импортнинг улуши - 27,6 млрд. АҚШ доллари. Экспортнинг улуши - 25,2 млрд. АҚШ доллари Савдо шериклари ЕИ давлатлари, Россия, АҚШ, Япония, Швейцария, ХХР. Ҳарбий салоҳияти. Қуролли кучларининг умумий сони: фаол қисми – 32 300 заҳирадагилари – 44 000 Шундан қуруқлик қўшинларида 23 950, Армиянинг Денгиз қанотида 6000, Ҳаво Кучлари қўмондонлигида 7 500 киши хизмат қилади. Қурол-яроғи замонавий. 9 та дарё кемасига эга. Чегара ҳимоячилари (ярим ҳарбийлашган) 14 000 кишидан иборат. Табиати. Мамлакат ҳудуди асосан текисликдан иборат. Дунай дарёсининг сўл соҳили — катта Ўрта Дунайнинг бир қисмида 100 — 200 м баландликдаги тепаликлар учрайди. Дунайнинг ўнг соҳили 150—200 м баландликдаги Дунантуль ўнқир текислиги ва Ўрта Венгер тоғларининг массивларидан иборат. Мамлакатнинг шим.-ғарбида Кичик Ўрта Дунай пасттекислигининг жан. қисми (Кишальфёльд), шим.-шарқда Карпат тоғларининг этаклари (мамлакатнинг энг баланд нуқтаси — Матра массивидаги Кекеш тоғи, 1015 м), ғарбда Альп тоғларининг ён бағри (бал.

500—800 м) жойлашган. Иқлими мўьтадил, континентал. Шарқида қурғоқчилик бўлиб туради. Ёғиннинг кўпи ёз бошида ва кузда ёғади. Дунай дарёси Венгрияни ва унинг пойтахти — Будапештни кесиб ўтади. Унинг ирмоқлари — Тиса, Раба. Венгрияда кўллар кам, энг каттаси Балатон кўли. Венгрия ҳудудининг 17,6 % ўрмон билан қопланган ЎЗБЕКИСТОН - ВЕНГРИЯ МУНОСАБАТЛАРИ. Венгрия Ўзбекистон мустақиллигини 1991 йил 26 декабрда тан олди ва 1992 йил 3 мартда дипломатик муносабатлар ўрнатилди. Венгер ва ўзбек халқлари ўртасидаги алоқалар тарихи ўтган асрдан бошланади. 19-асрда Туркистонга венгер сайёҳлари Г.Вамбери , Енё Зичи, 20-аср бошида Дёрдь Алмаши келиб, ўз саёҳатлари тўғрисида хотиралар ёзиб қолдиришган. 1992 йилда икки давлат ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилгач, шу йилнинг март ойида Ўзбекистон Бош вазири раҳбарлигидаги делегация Венгрия Республикасига ташриф буюрди, икки мамлакат ўртасида савдо- иқтисодий муносабатлар тўғрисида ҳукуматлараро битим имзоланди. Мазкур ҳужжат икки давлатнинг тенг ҳуқуқли ва ўзаро манфаатли асосда ҳамкорлиги учун илк асос бўлиб хизмат қила бошлади. 1993 йилнинг апрелида Ўзбекистонга Венгрия Ташқи ишлар вазирлигининг давлат котиби раҳбарлигидаги делегация ташрифидан сўнг икки давлат ўртасида сиёсий, иқтисодий, маданий алоқалар йўлга қўйилди. Тез орада «Могюрт», «Боглина» каби венгер фирмалари Ўзбекистонга кириб келди. «Могюрт» фирмаси орқали юртимизга машҳур «Икарус» автобуслари ва уларнинг эҳтиёт қисмлари келтирилган бўлса, яна бошқа фирма ва компаниялар дори-дармон, енгил саноат маҳсулотларини олиб келиш билан шуғулланишга киришди. Жиззах вилоятининг Зафаробод туманида Венгриялик шериклар билан паррандачилик соҳасида ҳамкорлик йўлга қўйилди. 1995 йил Тошкентда Венгрия савдо ва маданият маркази ишга тушди. Мамлакатларимиз ўртасидаги ўзаро савдо-сотиқнинг салмоқли қисмини Ўзбекистон пахтаси ва Венгрия буғдойи эгаллайди. Жумладан, 1996 йилда

Венгрияга 25 млн. АҚШ доллари ҳажмида пахта ва пахта маҳсулотлари жўнатилди. Венгриядан эса жами 20 млн. АҚШ доллари ҳажмида турли товарлар келтирилди. 1997 й.нинг дастлабки саккиз ойида товар айирбошлаш қарийб 30 млн. АҚШ долларини Ташкил этди. Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки Венгриянинг «Банк Будапешт», «Марказий Европа халқаро банки», «Венгрия ташқи савдо банки», «Банк Мажяр Хитель», «Банк Мажяр Куль- керескедельми», «Банк Интер-Европа» банклари б-н вакиллик муносабатлари ўрнатган. ВЕНГРИЯ Эксимбанки эса Ўзбекистон Ташқи иқтисодий фаолият миллий банкининг асосий ҳамкоридир. Ўзбекистонда Венгриянинг «Нови Трейд КФТ» фирмаси (ҳар қандай турдаги «Икарус» автобусларини етказиб бериш ва уларга сервис хизмати кўрсатиш) ва “Гедеон Рихтер” акциядорлик жамияти, венгер сармояси иштирокидаги «Файз ЛТ Венгрия Текстиль» (ип Газлама саноати), «Ревина» (озуқа моддалари и.ч.), «Shark caola» (упа-элик ва пардоз-андоз буюмлари и.ч.), «Нови Трейд-Р» (воситачилик хизматлари) қўшма корхоналари ва 100% венгер сармояси қўйилган «Нордакс» (ташқи савдо фаолияти), «Трабикум» (улгуржи савдо), «Viklar Revmip» (кимёвий маҳсулотлар и.ч.) корхоналари фаолият олиб боради. Венгрия президентининг 1997 й. окт.даги Ўзбекистонга ташрифи икки давлат ўртасидаги муносабатларда бурилиш ясаш учун шароит яратди, жумладан, ҳар томонлама ҳамкорлик ва дўстона муносабатларни янада чуқурлаштириш тўғрисидаги декларация, дипломатик паспортга эга бўлган фуқароларнинг ўзаро визасиз сафари тартиби ҳақидаги битим, сайёҳлик соҳасида ҳамкорлик тўғрисидаги битимлар имзоланди.

ХУЛОСА Тадқиқот давомида минтақавий хавфсизликнинг асрлардан бери шаклланиб келаётган геосиёсий қоидаларга таянган тақдирда мустаҳкам асосга эга бўлишига амин бўлдик. Чунки ҳар бир минтақа ўзининг геосиёсий мавқеига боғлиқ ҳолда жуда жадал ёки нистабатан суст геосиёсий таъсирлашувлар доирасида бўлади. Шу жумладан Марказий Осиё минтақаси ҳам ўзининг геосиёсий аҳамиятигиа кўра қадимдан у ёки бу стратегик кучларнинг геосиёсий рақобати доирасида бўлиб келган. Минтақа геосиёсий аҳамиятининг юксалиш даврларида бу ерда уруш ҳаракатлари авжига чиққан. Бунга Буюк Искандарнинг юришлари, Араб халифалиги давридаги юришлар, Чингизхоннинг босқинини мисол келтириш мумкин. Минтақа улкан салтанат марказига айланган даврларда эса бошқа ўлкаларни ўзининг геосиёсий таъсир доирасига тортган. Бунга қадимги даврларда Чингиз босқини ва Жалолиддин Мангубердининг озодлик учун курашлари, Темур салтанатининг бутун Евроосиё қитъасига ёйилиши натижасида бутун минтақаларни ўз таркибига тортиб боришини ҳамда Бобур салтатанатини мисол келтириш мумкин. Марказий Осиёнинг XIX асрда Чор Россияси томонидан босиб олиниши, ўтган асрда эса абадий ўзаро зиддиятлар ботқоғида қолишлари учун шўролар томонидан парчалаб юборилиши, улар орасида мураккаб чегаралар тортилиши ва ниҳоят 70 йил давомида бошқа давлат таркибида бўлганлиги минтақанинг тўлиғича ташқи таъсир доирасида қолганлигини яққол кўрсатиб берди. Янги аср бўсағасида рўй берган сиёсий жараёнлар дунё харитасида ўнлаб янги давлатларни юзага келтирди. Евроосиё қитъасида янгидан бошланган геосиёсий кураш Марказий Осиё ҳудудини ҳам тўлиғича қамраб олди. Мураккаб геосиёсий жараёнлар кечаётган бугунги даврда минтақавий хавфсизликни таъминлаш биринчи навбатда бир давлат ёки давлатлар бирлиги асосида миллий манфаатлар мутаносиблигини шакллантиришни тақозо этади. Ҳеч бир давлат минтақадаги бошқа давлатлардан ажраган ҳолда якка ўзи ўз хавфсизлигини тўлиқ таъминлай олмаслиги тарихда рўй берган геосиёсий жараёнлардан кўп маротаба исботланган.

АДАБИЁТЛАР : 1.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси.-Т.: Ўзбекистон,2003. 2.Ўзбекистон Республикаси “Виждон эркинлиги ва диний Ташкилотлар тўғрисида”ги (янги таҳрири). Ўзбекистон Республикасининг қонуни - Т.:Адолат,1998.- 3.“Давлат тили ҳақида”ги (янги таҳрир) Ўзбекистон Республикасининг қонуни.-Т.:Ўзбекистон, 997.- 4.“Таълим тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни.-Т.:Ўзбекистон, 1989.- 4.Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат Кодекси.-Т.:Адолат,1996. 5.Ўзбекистон Республикасида масофавий таълим тизимини яратиш ва ривожлантириш концепцияси (Лойиҳа)// Хабар.- 2004.- 20 февраль. 6.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Меҳр ва мурувват йили” дастури тўғрисида қарори// Ўзбекистон овози.-2004.-29 январь. 7. Поздняков Э.А. Геополитика.-М.:Прогресс, 1995. 8. .Данилевский Н.Я. Россия и европа.-М.:Глаголь, 1991. 9. .Хантингтон С. Сталкновение цивилизаций, Полис, 1994, №1.

O'xshashlar

Янги давр геосиёсий назариялари ва мактаблари

БОЛГАРИЯ, Болгария Республикаси (Republic of Bulgaria)

Геополитиканинг асосий қонун ва категориялари

Ўзбекистон халқаро муносабатлар тизимида

Немис геосиесий концепциялар