Нав алмашиниши, ғўзанинг асосий районлаштирилган ўрта, ингичка ва истиқболли навлари - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Нав алмашиниши, ғўзанинг асосий районлаштирилган ўрта, ингичка ва истиқболли навлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90.5 KB

Ko'chirib olish

Нав алмашиниши, ғўзанинг асосий районлаштирилган ўрта, ингичка ва истиқболли навлари Режа: 1. Нав алмашиниши 2. Ўрта толали ғўза навлари 3. Ингичка толали ғўза навлари 4. Истиқболли ғўза навлари

Ўрта Осиё териториясида ўтмишда ғўзанинг G. herbaceum турига мансуб бўлган жайдари ғўза етиштирилган. Ўрта Осиё ва Закавказьенинг ҳозир ги территориясида 1917 йилга кадар асосан з а в о д аралашмаси деб аталган Аме рика ғўзаси популяцияси экилар эди. Завод аралашмаси ғ ўза навларини пала-партиш кўпайтириш, асосан пахта заводларида Америка (АҚШ)дан келтирилган турли хил нав (Кинг, Триумф, Руссельс, Клевленд ва бошқа) ғўза чигитларини аралаштириб юбориш натижасида вужудга келди. Завод аралашмаси уни яратилган ва ўстирилаётган жой номи билан аталиб қолинди ва бу навлар тезпишарлик даражаси ва бошқа агробиологик хусусиятлари, шунингдек, технологик ҳамда хўжалик белгилари билан бир- биридан ўзаро фарқ қилади. Масалан, жанубий район ларда бирмунча кечпишар, кўсаги йирик завод аралашмаси (Марв, Байрамали, Чоржўй, Фарғона), Шимолий районларда эса тезпишар, майда кўсакли (Чимбой, Чим кент, Ўзган) завод аралашмаси пайдо бўлди. Марказий районларида (Тошкент, Самарқанд, Хива ва бошқа ер ларда) ўртача тезпишар завод аралашмаси вужудга келди. Ўша вақтларда Америка ғўзасининг завод аралашма сидан ташқари айрим жойларда, айниқса, Бухоро, Хива, Арманистон ва Озарбайжонда жайдари ғўзалар ишлаб чи қаришдан олиб ташланишига ва уни ўтган асрнинг охи ридаёқ Америка ғўзаси билан алмаштирилишига қара масдан жайдари ғўзаларни экиш ҳам давом этиб келди. Жайдари ғўза асосан 1927—1928 йиллардан бошлаб экил майдиган бўлди. Ўрта Осиёдаги баъзи тажриба станцияларда 1917 йилдан анча олдинроқ ҳамда янги келтирилган оригинал Америка ғўза навларидан танлаш йўли билан дастлабки селекцион навлар яратилган эди. Лекин бу навларни кўпайтириш ва ишлаб чиқаришга жо рий этиш асосан кейинроқ йўлга қўйилди. Бу ғўза навларидан ўша даврда Навроцкий (№ 0100) — ўртапишар, Триумф Навроцкий (№ 0250)—ўртача кеч пишар, Оқжўра (№ 182) — ўртача тезпишар ва Деҳқон (№ 169) — ўртача тезпишар навлар

энг кўп тарқалган эди. Мана шу навлар ичида энг аҳамиятлиси ва энг кўп тарқалгани Навроцкий нави бўлди. 1930 йилда Россия бў йича етиштирилган ялпи ҳосилнинг қарийб 50—70% и шу нав ғўзадан олинган, собиқ иттифоқ бўйича эса 60% май донга экилган. Триумф Навроцкий нав ғўза эса жуда кам экилар эди. Навроцкий нав ғўзанинг бунчалик кўп экилишига са баб шуки, бу ғўза агрономик ва хўжалик жиҳатидан бош қа навларга қараганда анча устун туришидан ташқари, у ер танламаслиги, кўсагининг йириклиги (битта кўса гидан 5,5—6,5 г пахта чиқади), серҳосиллиги каби хусу сиятлари билан бошқа навлардан кескин фарқ қилар эди. Бундан ташқари Навроцкий нави ўша вақтларда сертолалиги (34—35% тола чиқарди), шохи ғуж ва ётиб қолмайдиган, пояси мустаҳкам ўсимликлардан ҳисобланарди. Лекин толаси нисбатан қисқалиги (26—28 мм), дағаллиги сабабли мамлакатимиздаги тўқимачилик саноа ти қайта жиҳозлангандан кейин тола сифати талабга жа воб беролмай қолди. Бундан ташқари, бу нав вертициллёз вилт ва гоммоз касаллигига унчалик чидамас эди. Упланд (Г. гирзутум тури) нинг етиштирил ган дастлабки навларини кўпайтириш ва кўплаб ишлаб чиқаришга жорий этиш билан бирга, революциядан кейин ҳам яна анча вақтгача, масалан, 1933—1934 йилларгача пахта майдонининг асосий қисмига завод аралашмаси экилиб келинди. Ўрта Осиё, Закавказье ва собиқ итти фоқнинг Европа қисмидаги янги пахтачилик район ларида ғўза селекцияси ва уруғчилиги ишлари кенг йўлга қўйилиши натижасида қисқа муддат ичида тўқимачилик саноати ҳамда ўзгарган агротехника талабларига мос ке ладиган янги-янги навлар пайдо бўла бошлади. Бу вақт- вақти билан эски навларни янги, бирмунча такомиллаш ган навлар билан алмаштириб туришига имконият яратди. Ҳозирга қадар нав алмаштириш 7 марта ўтказилди . Ўрта Осиё ва Озарбайжондаги пахтачилик минтақанинг об-ҳавоси илиқ, жанубий районларида 1930 йилдан бош лаб саноатбоп ингичка толали Миср

пахтасини кўплаб экишга киришилди; ваҳоланки, илгари вақтларда бу нав ни мазкур районларда экиш мумкин эмас деб ҳисобла нар эди. 1929— 1932 йилларда Мисрдан кўп миқдорда келтирилган (қуйи Мисрдан — кечпишар Сакелляридис, Пилион, Маарад; юқори Мисрдан тезпишар навлар - Ашмуни, Упперс, Загора, Фуади ва бошқа) ҳар хил о р и г и н а л н а в ч и г и т л а р , ш у н и н г д е к , П и м а в а б о ш қ а тажриба станцияларида етиштирилган чигитлар экилди. Мана шу навлардан аввал индивидуал танлаш, сўнгра дурагайлаш йўли билан бирмунча тезпишар ва мамлакатимизнинг тегишли пахтакор районлари шароитига анча мувофиқ лашган ингичка толали ғўза навлари яратилди. Селекциянинг бу япги навларидан баъзилари ўта тезпишарлиги ва энг қимматли хўжалик белгилари (кўсагининг йириклиги, толасининг кўп чиқиши, вилт касал лигига яхши чидамлилиги ва бошқа белгилари) жиҳати дан ҳам анча устун бўлиб чиқади. Селекционерлар томонидан яратилган ўрта толали (Г. гирзутум) навлар Америкадан келтирилган навлардан яратиб олингани учун дастлабки пайтларда «Амиркон» пахта деб, Миср ғўза навлари иштирокида яратиб олинган ингичка толали (Г. барбадензе) навларни эса но тўғри равишда «Миср пахтаси» деб аталар эди. МДҲ пахтакор районларнинг экологик шароити АҚШ ва Мисрдаги пахтакор районларнинг шароитидан катта фарқ қилади, шунинг учун бундан бир неча йил лар муқаддам АҚШ ва Мисрдан келтирилган мазкур оригинал ғўза навлари пахтакор районлари шароитига иқлимлаштирилиши натижасида улар биоло гик, морфологик ва бошка белгилари жиҳатидан кескин даражада ўзгариб кетди. Шунинг учун селекционерлар яратган ўртача толали ғўза навларини ҳозирги вақтда «Ўрта толали ғўза навлари » ёки ингичка толали селекцион навларни эса «ингичка толали ғўза нав лари» деб аташ қабул қилинди. Ҳозирги замон пахтачилигида нав алмашиниш

Б и р и н ч и н а в а л м а ш и н и ш 1 9 2 1 — 1 9 2 2 й и л д а н то 1934 йилгача ўтказилган. Бунда Ўрта Осиёда яратилган селекцион навлар завод аралашмаси билан, шунингдек кейин тикланиш даврида яратилган баъзи бир навлар алмаштирилди. И к к и н ч и н а в а л м а ш и н и ш а с о с а н 1 9 3 4 — 1 9 3 8 йилларда ўтказилди. Бу нав алмашинишида экиладиган навлардан 30 таси, шу жумладан, ўша даврда анчагина кўп тарқалган Навроцкий нави ва бошқа навлар ишлаб чиқаришдан бу тунлай олиб ташланди ҳамда энг-яхши навларгина экиш учун қолдирилди ва ишлаб чиқаришга жорий этилди. Шундай қилиб, ўша даврдаги ҳар хил навлик йўқотилди. Иккинчи нав алмашинишда ўрта толали навлардан асосан ўртапишар 8517 (Колхозчи), 2034 (Большевик) ва тезпишар навлардан 1306 (Шредер) бор эди. Бу ларнинг ичида 8517 (Колхозчи) нави энг кўп экилар эди. Иккинчи нав алмаштириш даврида ўрта толали нав лар билан бир қаторда ингичка толали навлар орасида ҳам нав алмашиниш ўтказилди: бунда Миср оригинал навлари ўрнига дастлабки навлар 2ИЗ, 35-1, 35- 2, 23 ва бошқа навлар жорий қилинди. Ле кин бу навларнинг ҳаммаси фузариоз вилтга унчалик чидамли эмас эди. У ч и н ч и н а в ал маши ниш Улуг Ватан. уруши йилларида, яъни 1941—1945 йиллар даврида ўтказилди. Бу нав алмашинишда ўрта толали навлардан асосан С- 460, 18819, 1298 каби навлар бор эди. Булар ичида С- 460 нави энг кўп экилар эди. Вилтга чидамсиз ингичка толали ғўза навлари 10964, 123-Ф, 504-В кабинавлар билан алмаштирилди. Т ў р т и н ч и н а в а л м а ш и н и ш а с о с а н 1 9 4 7 — 1 9 5 0 йилларда ўртача толали ғўза навлари орасида ўтказилди. Бунда 108- Ф, С- 450- 555 ўртача тезпишар ва 1306- ДВ, 611-6 тезпишар навлар асосий навлардан ҳисобланган. Бирмунча кейинроқ тезпишар КК-1083, КК-1086, G- 4727

тезпишар; 138- Ф ва бошқа ўртача тезпишар навлар иш лаб чиқаришга жорий қилинди. Бу нав алмашинишда 108-Ф нав ғўза энг муҳим нав лардан деб ҳисобланди ва у жуда узоқ вақтгача бошқа навлар билан алмаштирилмади. С- 4727 нави ҳам катта аҳамиятга сазовор бўлган навлардан эди. 50-йилларнинг бошларида ингичка толали ғўза навларидан серҳосил 5904- И, бир оз кейинроқ эса С- 6002, 9078- И, 5595- В ва бошқалар ишлаб чиқаришга жорий қилинди. Б е ш и и ч и н а в а л м а ш и н и ш 1970-1972 йилда ўрта толали, вилтга чидамли Тошкент- 1, Тошкент- 2, Тошкент- 3 навларини экишга жорий қилишдан бошланди. Бу нав лар ичида бирмунча яхшироғи ва муҳимроғи Тошкент- 1 навидир. Кейинги йилларда Тошкент- 1 нави вилт билан қаттиқ зарарланадиган 108-Ф нави экиладиган асосий майдонни эгаллади. Кейинги пайтларда тезпишар, вилтга чидамли, ингич к а т ол ал и ғ ў за н ав л ари я рат и л д и ва б ул ар да н С- 6030, С-6029, С-6022, Термиз-7 нави айрим жойларга экиш учун жорий қилинди. Олтинчи нав алмашиниши 1972-1982 йилларда Тошкент навлари сифати бўйича 108-Ф га нисбатан орқада эди. Шунда 6 -типга таъллуқли Ан- Бояут-2 нави яратилди. Еттинчи нав алмашиниши 1982 – 2000 йилларда бўлиб, Қирғиз-3, Юлдуз, Бухоро-6, С-9070, Фағона-3, Наманган, Ан-410, АН-510, АН-415 навлари яратилди. Уларнинг толаси 4-5 типга таълуқли. Ингичка толали Термез-16, Самарқандда Қирғиз-6 навлари ишлаб чиқаришга тақдим этилди. Саккизинчи нав алмашиши 2000 йилдан бошланган ва ҳозиргача давом этмоқда. Мамлакатимизда экилаётган ўрта толали ғўза нинг кўнчилик навларида пахта толасининг узунлиги 30— 33 мм, баъзиларида 35—36 мм га етади, ингичка толали ғ ўза навларида эса 38—42 мм гача боради. Тола нинг бошқа

хусусиятлари яхши бўлиши билан бирга, у қанча узун бўлса, қиммати шунча ортади. Нав алмаштириш, экилаётган ғўза навларини янгилаб туришни пахта ҳосилдорлигини ошириш ва сифатини яхшилашга таъсири. Пахтачиликда нав алмашишни ўтказишдан мақсад ҳосилдорликни ошириш ва тола сифатини яхшилаш ҳамда ўсув даврини қисқартиришдан иборат эди. Барча нав алмаштиришлар олдига қўйилган вазифани уддаладилар. Яъни ҳар бир нав алмаштиришда ҳосилдорлик 15-20 % га ошганлиги маълумотлардан маълумдир. Биринчи нав алмаштиришдан олдин ҳосилдорлик гектарига 11.0 центнер бўлган бўлса, 1930 йилларда бу кўрсаткич 12.7 ц/гани, 1940 йилда 14.9 ц/га, 1950 йилда 20.1 ц/га, 1970 йилда 26.2 ц/га 1980 йилда 33.2 ц/га ни ташкил этди. Ҳозирда эса ҳосилдорлик маълум объектив ва субъектив сабабларга кўра 23-25 ц/га дан ошмаяпди. Ғўза навларининг тезпишарлиги ҳам ошиб, 1922 йилларда 145-155 кунни ташкил этган ҳолда ҳозирда бу 95-125 кунга тенгдир. Ўрта толали ғўза навлари Оқдарё- 6 . Нав ЎзПИТИ Самарқанд филиалида дурагайлаш йўли билан яратилган. Ўсув даври 120-125 кун. Кўсак йириклиги 6,5-7,0 г. Толасининг узунлиги 33-34 мм, тола чиқиши эса 35-36 фоиз. Тола пишиқлиги 4,6 гк бўлиб, нисбий узилиш кучи 28,3 гк текс. 1000 дона чигит массаси 120-125 г. Ҳосилдорлиги Самарқанд вилоятининг турли тупроқ-иқлим шароитида гектаридан 30-45 центнергача, толаси V-тип. Наманган-77. Г.С.Зайцев номидаги ғўза селекцияси ва уруғчилиги илмий тадқиқот институти ва Қизил Ровот тажриба хўжалигида яратилган. Нав ўртапишар бўлиб, ўсув даври 110 - 125 кун. Вилт касаллигига чидамли. Бир кўсакдаги пахта вазни 5,2 г, тола чиқиши 33,3 фоиз, штапел вазн узунлиги 33,7 мм, толанинг узилиш кучи 4,7 гк, нисбий узилиш кучи 26,2 гк текс. Толаси V- тип. Ҳосилдорлиги гектарига ўртача 44 ц. Унумдор бўз ўтлоқ ва ўтлоқ–ботқоқ тупроқларда гектарига 80-90 минг тупдан, шўрланган ерларда 120-140 минг тупни ташкил этгани маъқул.

Бўз тупроқларда ўғитларнинг меъёри N 250 P 175 K 125 кг/га. С-6524. Г.С.Зайцев номидаги ғўза селекцияси ва уруғчилиги илмий тадқиқот институтида дурагайлаш йўли билан яратилган, ўртапишар. Тола узунлиги 35,2 мм, тола пишиқлиги 4,5-4,6 гк, нисбий узилиш кучи 28,5 гк текс, тола чиқиши 33-34 фоиз. Толаси IV- типга мансуб. С-6530. Г.С.Зайцев номидаги ғўза селекцияси ва уруғчилиги илмий тадқиқот институтида дурагайлаш йўли билан яратилган. Ўртапишар навлар гуруҳига кириб, вилт касаллигига чидамли. Ўсув даври 114-124 кунни ташкил этади. Бир кўсакдаги пахта вазни 5,4-6,2 г, тола чиқиши 36,8-37,2 фоиз, штапел вазн узунлиги 35,2 мм, пишиқлиги 4,5-гк, нисбий узилиш кучи 27,1 гк текс. Ҳосилдорлиги гектарига 40-48 ц гача етади. Юлдуз. Ўзбекистон Фанлар Академиясининг ўсимликлар биологияси институтида О.Жалилов томонидан танлаш йўли билан яратилган. Ўсув даври 115-120 кун. Кўсакдаги пахта вазни 6,5-7,5 г, тола чиқиши 39-40 фоиз, тола узунлиги 33-34 мм, толанинг пишиқлиги 4,5-4,7 гк, нисбий узилиш кучи 26,4-27 гк текс, толаси V-типга мансуб. С-4727. Г.С.Зайцев номидаги ғўза селекцияси ва уруғчилиги институтида дурагайлаш йўли билан яратилган. Ўсув даври 132- 136 кун. Кўсакдаги пахта вазни 6,3-6,8 г, тола чиқиши 36 фоиз, штапел узунлиги 33,2 мм, толанинг пишиқлиги 4,6-4,8 гк, нисбий узилиш кучи 26,2 гк текс. Толаси V -тип. Касалликка чидамсиз. Бухоро-6. ЎзПИТИ Бухоро филиалида турлараро дуруғайлаш йўли билан яратилган, ўртапишар. Кўсакдаги пахта вазни 7,2 г. Тола чиқиши 36,5 фоиз, тола узунлиги 34 мм, толанинг пишиқлиги 4,5-4,6 гк, нисбий узилиш кучи 28,3 гк текс. Омад. Г.С.Зайцев номидаги ғўза селекцияси ва уруғчилиги илмий тадқиқот институтининг олими Р.Ким томонидан яратилган. Ўсув даври 115- 118 кун. Ғ ўзанинг бўйи 80-90 см га боради. Кўсаклар танага ёпишган ҳолда жойлашган. Кўсак оғирлиги 5,0-5,5 г. Ҳосилдорлик 40 центнергача. Тола

чиқиши 35-36 фоиз. Тола узунлиги эса 33-34 мм ни ташкил қилади. Толаси V -типга мансуб. Микронейр кўрсатгичи 4,5-4,6. Сувга талаби ўртача, вилт билан зарарланиши 5-8 фоизни ташкил қилади. Минерал ўғитларга ўртача талабчан. Навбаҳор. Нав Ўзбекистон генетика ва ўсимликлар экспериминтал биология институтининг олими академик Д.Мусаев ва П.Г.Губанова томонидан яратилган. Ўсув даври 118-120 кун. Ғўза шохланмайди, кўсаклари танага ёпишган ҳолда бўлади. Гектаридан 40 центнер ва ундан кўп ҳосил олиш мумкин. Тола чиқиши 35-36 фоиз, толасининг узунлиги эса 33-34 мм ни ташкил қилади. Толаси V типга мансуб. Чигити бошқа навларни чигитига нисбатан майда. Нав қурғоқчиликка, вилтга чидамли, минерал ўғитларга талаби ўртача. Гулбаҳор. Ўзбекистон ФА «Биолог» илмий ишлаб чиқариш бирлашмасида С-4534 х Л-434 авлодидан якка танлаш йўли билан яратилган. Бўйи 100-120 см. Туп пирамидасимон, 0-1 моноподиал шохи ҳосил қ и лади. Кўсаги тухумсимон, чўзинчоқ учли, 1000 дона чигит массаси 128 г. Ҳосилдорлиги гектаридан 46,3 центнергача. Тола чиқиши 38,1 фоиз, кўсак йириклиги 5,7 г. Вилт билан касалланиш даражаси 11 фоизгача. Ўсув даври 125-138 кун. Толаси V типга мансуб. Меҳ р . Ўзбекистон ўсимликлар эксп е риментал биологияси институти олими академик О.Жалилов томонидан яратилган. Ўсув даври 119-123 кун. Ғўзанинг бўйи 90-100 см га боради. Шохланиши 0,5-1 типга мансуб. Кўсакларининг оғирлиги 5,5-6 граммни ташкил қилади. Қурғоқчиликка чидамсиз, вилт касаллиги билан зарарланиши ўртача, минерал ўғитларга талабчанлиги кучли. Гектаридан 45 центнергача ҳосил олиш мумкин. Тола чиқиши 35-36 фоиз, тола узунлиги 33-35 мм ни ташкил қилади. Толаси V типга мансуб. Ан-чиллаки-1. Ўзбекистон ФА ўсимликлар биологияси институтида яратилган. Нав жуда тезпишар, ўсув даври 100-110 кун. Паст бўйли бўлиб, баландлиги 60-70 см гача. Ҳосилдорлиги гектаридан 25-35 центнергача. Нав

тезпишар бўлганлиги учун вилт касаллигига чалингунча ривожланиш даврларини ўтишга улгура олади. Навни бошоқли дон экинлари ёки айрим ем-хашак экинларидан кейин экиш мумкин. Ундан такрорий экин сифатида ёки қалин туп сон ҳосил қилиш учун фойдаланиш пахтачиликда янги йўналишни вужудга келтириш мумкин. Ан-Боёвут-2. Ўзбекистон ФА ўсимликлар биологияси институтида С.Содиқов ва бошқалар томонидан яратилган. Тезпишар нав. Ўсув даври 129- 130 кун. Кўсагидаги пахта вазни 6,5-7,0 г. Тола чиқиши 35-36 фоиз, тола узунлиги 34-3 5 мм, толанинг нисбий узилиш кучи 26,1-26,7 гк текс. Толаси V тип. Армуғон. Бу нав Л-9263 х Л-541 дурагай комбинацияларини ўзаро чатиштириб , кўп маротаба якка танлаш орқали П.Г.Губанова, О.Д.Джураев, Ж.А.Мусаев, 3.Ю.Садиқовалар томонидан яратилган. Ҳосилдорлиги 48-55 центнер, битта кўсакдаги пахта вазни 6,0-6,5 г. ўсув даври 120-125 кун, тола чиқиши 38-39 фоиз, тола узунлиги 33-34 мм, нисбий узилиш кучи 25,6 гк. текс, толаси V тип. Вилт билан зарарланиши 5,1-11 фоиз. Нав 1999 йилда районлаштирилган. Бухоро-8. Нав госсипиум хирзитум турига мансуб бўлган Бухоро-6 навига бир паллалик ўсимликларининг фотосинтез ирсиятини сунъий ўтказиш йўли билан яратилган. Муаллифи А.М.Батталов ва бошқалар. Навнинг бўйи ўртача 90-120 см. Ҳосил шохлари агротехник шароитга мос равишда 2 ёки 3 типда шохлайди, ҳосил шохи асосий поянинг 5-7 бўғинларидан чиқади. Ўсув шохлари 0-3 тагача. Кўсаклари йирик, тухумсимон, кўсакдаги пахта вазни 7,0-11 г. Ҳосили тўкилмайди. Нав ўртапишар , ў сув да в ри 118-120 кун. Кўсаги асосан 5 чаноқли, баъзан 4 чаноқлилари ҳам учраб туради. Чигити йирик, 1000 дона чигит массаси 120-140 г атрофида, тукли, яшил кулрангда. Толаси III ва IV типга мансуб бўлиб, майин ва узун. Тола чиқиши 35-37 %, тола узунлиги 33-36 мм ни ташкил этади.

Хоразм-126. «Пахта» илмий ишлаб чиқариш бирлашмасининг Хоразм тажриба таянч пунктида Хоразм-125 навидан якка танлаш йўли билан Д.Йўлдошев, К.Матназаров, А.Искандаров, А.Ҳасанова, Ш.И.Ибрагимоқ, И.Баҳромоқ, Но Ги Хвалар томонидан яратилган. Нав 1997 йилда давлат реестрига киритилган. Тупининг бўйи 90-120 см, пирамида-устунсимон, пояси яшил, кам тукланган, кўсаги тухумсимон, 1000 дона чигит массаси 100 г. Ўртача ҳосилдорлиги 40,8 ц. Вегетация даври 119 кун. Бир кўсакдаги пахта вазни 5,2 г, тола чиқиши 37,0 %, вилтга чидамли. Толаси V типга мансуб. Микронейр кўрсаткичи 4,1. Хоразм-127. 163-Ф нави С-9062 нави б илан чатиштирилиб, кўп маротаба якка танлаш ҳамда қайта танлаш йўли б илан яратилган. 2002 йилда Давлат Реестрига киритилган. Ўсув даври 120-130 кун. Пояси тик, бўйи 90-120 см, танаси яшил, ўртача тукланган. Ҳосил шохлари 5-6 бўғимдан чиқади. 1,0-1,5 типда шохлайди. Чигити оч яшил, кулранг. 1000 дона чигит массаси 122-132 г. Мойдорлиги 24,5 фоиз. Тола чиқиши 36,5-38,4 фоиз, тола узунлиги 34,5-36 мм, узулиш узунлиги 26,2 гк, нисбий узулиш кучи 26,0-27,3 гк/текс. Сифат маркази маълумотига кўра, толанинг микронейр кўрсаткичи 4,2-4,4 га тенг. Узун (и нгичка ) толали навлар Ашхабод-25. Туркманистон Ғўза селекцияси ва уруғчилиги илмий тадқиқот институтида Д.Бобоев томонидан дурагайлаш йўли билан яратилган. Ўсув даври 140-150 кун. Тола чиқиши 34,6 фоиз, бир кўсагининг вазни 3,0-3,3 г. Тола узунлиги 40-41 мм, пишиқлиги 4,6-4,8 гк, нисбий узилиш кучи 37,5 гк текс. Толаси 1 тип. Фузариоз вилтга чидамли. Термиз-16. ЎзПИТИ Сурхондарё филиалида А.Г.Гаврилов, Н.Холмуродов ва бошқалар томонидан дурагайлаш усулида яратилган. Бир кўсакдаги пахта вазни 3,2 г, тола чиқиши 33,7 %. Штапел вазн узунлиги 39,1 мм, толанинг пишиқлиги 4,6-4,7 гк, нисбий узилиш кучи 36,6 гк текс, ўсув даври 119 кун. III тип тола беради. Фузариоз вилт касаллигига чидамли.

Термиз-24. ЎзПИТИ Сурхондарё филиалида танлаш йўли билан яратилган. Бир кўсакнинг вазни 2,8 г, тола чиқиши 33 % . Тола штапел узунлиги 39,7 мм. Толанииг пишиқлиги 4,7 гк, нисбий узилиш кучи 36,2 гк текс. II тип тола беради. Термиз -3 1 нави ЎзПИТИ Сурхондарё филиалида А.Э.Авлиёқулов, А.А.Творогова, Ш.И.Ибрагимоқ ва бошқалар томонидан 6608.В х Термиз-11 навларини чатиштириш ва турлараро дурагайлаш ҳамда қайта танлаш йўли билан яратилган. 1997 йилда Давлат реестрига киритилган. Навнинг тупи чекланган типда, конуссимон, бўйи 100-120 см, айрим ҳолларда ҳар бир тупида 1-2 та узун ҳосил элементлари, 2-3 та кўсак бўлади. Биринчи ҳосили 3-4 бўғинларида пайдо бўлади. Кўсаги ўртача катталикда, тухумсимон, юраксимон, ўткир бурунли, яхши очилади, очилгач пахтаси чаноқлардан тўкилмайди. Толасининг пишиқлиги 4,8 гк, нисбий узилиш кучи 33,3 гк текс, узунлиги 38,9 мм, тола чиқиши 34,6 % гача. Ўсув даври 115 кун. Толасининг ранги оппоқ, жаҳон стандартига тўғри келади. Фузариоз ва илдиз чириш касалликларига чидамли. Қарши-8. Г.С.Зайцев номидаги ғўза селекцияси ва уруғчилиги илмий тадқиқот институтининг Қашқадарё таянч пунктида танлаш йўли билан яратилган. Кўсакдаги пахта вазни 3,1-3,3 г, тола чиқиши 33,2 фоиз. Штапел вазн узунлиги 38,5 мм, толасининг пишиқлиги 4,7 гк, нисбий узилиш кучи 32,2 гк текс. Толаси II тип. Ўсув даври 110-115 кун. Вилт касаллигига чидамли. С-6037. Г.С.Зайцев номидаги ғўза селекцияси ва уруғчилиги илмий тадқиқот институтида Ю.Хуторной ва Ш.Ибрагимоқлар томонидан чатиштириш йўли билан яратилган. Кўсагининг вазни 3,6-3,8 г, тола чиқиши 30-31 фоиз. Тола узунлиги 40-4 1 мм, пишиқлиги 4,3-4,6 гк, нисбий узилиш кучи 35,5 гк текс. Касалликка чидамли. Бу навларнинг тавсифи уларнинг келиб чиқиши, морфологик, биологик, хўжалик ва технологик белгиларга қараб ўрганилади.

O'xshashlar

Пахтачиликда нав алмашиниш. Асосий туманлаштирилган ўрта, Ингичка толали ва истиқболли ғўза навлари

Нав алмаштириш ва нав янгилаш

Нав хакида тушунча. Бошлангич материал тугрисида таълимот

Сунъий мутагенез ва ундан селекцияда фойдаланиш

Давлат нав синаши