Тухум. Тузилиши, кимёвий таркиби, гуруҳланиши - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Тухум. Тузилиши, кимёвий таркиби, гуруҳланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

79 KB

Ko'chirib olish

Тухум. Тузилиши, кимёвий таркиби, гуруҳланиши Режа 1. Паррандалар тухумларининг ва таркибий қ исмларининг кимиёвий таркиби 2. Тухум ма ҳ сулотлари

Қишлоқ хўжалик паррандалари (товуқ, ўрдак, ғоз, индюк, бедана) туху- ми қимматли озуқавий ва парҳез озиқ-овқат маҳсулотлари қаторига киради. Сотувга фақат товуқ ва бедона тухумлари рухсат этилади. Сувда сузувчи паррандаларнинг тухумлари эса кўп ҳолларда паратиф (сальмонелла) бактериялари билан зарарланган бўлиши туфайли иссиқлик билан ишлов бериладиган маҳсулотлар тайёрлашдагина ишлатилади. Парранда тухумлари уч асосий қисмдан ташкил топгандир: пўчоқ (11- 14%), сариқ қисм (28-32%), оқ қисм (54-60%). Пўчоқнинг асосий таркибий қисмини карбон ва фосфор кислоталарининг кальций тузлари (96%) ташкил этади. Органик моддалар эса коллаген ҳолида 4-5% ни ташкил этади. Тухумнинг пўчоғида майда-майда ғовакчалар мавжуд бўлиб, ана шу ғовакчалар орқали тухум ичкарисига ҳаво ва микроорганизмлар кира олади. Тухумнинг пўчоғи ташқи томонидан юпқа пленка билан қопланган бўлади, унинг ички юзасида эса пўчоқости пленкаси мавжуд. Тухумнинг пойнак қисмида пўчоқ ости ва оқининг пленкаси орасида ҳаво бўшлиғи бўлиб, бу бўшлиқ тухумни сақлаган сайин оқсилнинг қуриши ҳисобига катталашиб боради. Тухумнинг пўстлоғи сиртидаги юпқа пленка маълум вақтгача тухумни қуришдан ва микроорганизмлар киришидан сақлайди. Вақт ўтиши билан бу пленка ўз хусусиятини йўқота боради. Умуман тухумнинг пўстлоғи озуқавий аҳамиятга эса бўлмасада, ҳимоя вазифасини бажариб, тухумни ташқи муҳитдан сақлайди ва унинг мустаҳкамлиги тухумни ташишда катта аҳамиятга эга бўлади. 1-жадвал Паррандалар тухумларининг ва таркибий қисмларининг кимиёвий таркиби Миқдори, % Парранда тури Сув Оқсил ёғ углевод минерал моддалар Бутун тухум Товуқ 74,00 12,70 11,50 0,70 1,07 Ўрдак 70,81 12,77 15,04 0,30 1,08 Ғоз 70,40 13,90 13,30 1,30 1,10 Индюк 73,10 13,10 11,80 1,20 0,80

Сариқ қисми Товуқ 48,7 16,60 32,60 1,00 1,10 Ўрдак 44,8 17,70 35,20 1,10 1,20 Ғоз 43,3 18,00 36,00 1,10 1,60 Индюк 48,3 16,30 33,30 0,90 1,30 Оқ қисми Товуқ 87,90 10,60 0,03 0,90 0,60 Ўрдак 86,80 11,30 0,08 1,00 0,80 Ғоз 86,70 11,30 0,04 1,20 0,80 Индюк 86,50 11,50 0,03 1,30 0,70 Тухум таркибида инсон организмининг нормал ривожланиши учун зарур бўладиган ҳамма моддалар мавжуддир (44-жадвал). Айниқса товуқ тухуми юқори озуқавий қийматга эга эканлиги, лецитин, темир, кальций тузларига ҳамда A, D, E витаминларига бойлиги учун парҳез ва даволаш мақсадларида ишлатилади. Лекин, жигар, атеросклероз касалликларида ва қарияларга тухумни истеъмол қилиш тавсия этилмайди. Ўрдак ва ғоз тухумларида оқсил ва ёғ миқдори бирмунча кўпроқ бўлади. Тухум массасининг асосий қисмини оқлик қисми ташкил этади. Тухум оқи таркибида сув, оқсил моддалари, ёғлар, углеводлар ва минерал моддалар бўлади. Тухум оқи таркибида сув миқдори сариғидагига нисбатан қарайиб икки баравар кўпдир. Тухум оқи оқсили овальбумин (70%), овамукоид, кональбумин, муцин ва лизоцимдан ташкил топгандир. Тухум лизоцими бактерияларнинг ривожланишига қарши таъсир кўрсатиш хусусиятига эгадир. Тухум сариғи юпқа тиниқ қобиқ ичига жойлашган қуюқ массадан иборатдир. Унинг ранги оч сариқдан тўқ сариқ ранггача бўлади. Ёзги тухумларнинг сариғи тўқ сариқ рангда бўлади, чунки ёзги тухумлар каротинга бой ҳисобланади. Товуқ тухуми сариғи таркибида сув 48,7%, оқсиллар 16,6%, ёғлар 32,6%, углеводлар 1,0%, минерал моддалар 1,1%, ферментлар, буёқ моддалари ва витаминлар бўлади. Тухум сариғи тухумнинг энг тўйимли ва қимматли қисми ҳисобланади. Унинг оқсили ва ёғлари инсон

организмида тез ҳазм бўлади. Тухумларнинг кимёвий таркиби турига, парранданинг наслига, тухум олиш вақтига ва емиш бериш шароитларига катта даражада боғлиқ бўлади. Тухум сариғи таркибидаги липидларнинг 60-63 %и ёғларга, 30-33 % и фосфатидларга, 5 % и эса стеринлар ҳиссасига тўғри келади. Тухум сариғининг таркибида бўладиган ёғлар 70 % тўйинмаган ёғ кислоталаридан (олеинат, линолат, линоленат) ташкил топади. Тухум сариғи таркибида учрайдиган лецитин эса фосфорга бой бўлганлиги учун мия ва асаб тўқималари учун озуқа вазифасини ўтайди. Тухум сариғи сувда эримайди, суюқлиқлар билан аралаштирилганда эмулъсия ҳосил қилади. Тухум таркибига кирувчи ксантофил, каротин пигментлари билан бирликда унга ўзига хос ранг беради. Қиш пайтида олинган тухумларнинг сариғининг оқ сариқ бўлиши товуқда ем сифатида берилаётган озуқа таркибида каротиннинг кам даражада эканлиги билан изоҳланади. Тухум сариқ қисмининг музлаш температураси - 0,59 0 С ни, 100 г ининг энергия бериш қобилияти эса 1570 кдж (375 ккал) ни ташкил этади. Тухум сариқ қисмининг инсон организмида ҳазм бўлиш даражаси ҳам юқори бўлиб 96 % ни ташкил этади. Товуқ тухуми юқори озуқавий қийматга эга эканлиги, унинг таркибида лецитин, темир, кальций тузларининг ва А, Д, Е витаминларининг кўплиги учун даволаш профилактик мақсадларда ишлатлади. Ўрдак ва ғоз тухумларида оқсил (13-14 %) ва ёғ (13-15 %) миқдори товуқ тухумларидагига қараганда бирмунча кўпроқ бўлади. Товуқ тухуми сақлаш муддати, сифати ва массасига қараб парҳез ва ошхона тухумларига бўлинади. Парҳез тухумлар деб массаси 44 г дан кам бўлмаган, товуқ тухум қилган кунни ҳисобламаганда 7 суткадан кечиктирилмасдан сотишга чиқарилган, совуқхоналарда ёки оҳак эритмасида сақланмаган тухумларга айтилади. Ошхона тухумларининг массаси 43 г дан кам бўлмаслиги керак. Сақланиш шароитлари ва муддатига қараб ошхона тухумлари янги,

совуқхоналарда сақланган ва оҳакланган тухумларга бўлинади. Янги қўйилган тухумлар деб -1 0 С дан -2 0 С гача бўлган ҳароратда 30 кунгача сақланган тухумларга айтилади. Совуқхоналарда сақланган тухум деб эса юқорида кўрсатилган ҳароратда 30 кундан ортиқ муддат сақланган тухумларга айтилади. Оҳакланган тухумларга эса оҳак эритмасида сақланган тухумларга айтилади. Тухум маҳсулотлари Музлатилган тухум маҳсулотларига тухум меланжи (оқи билан сариғининг аралашмаси), музлатилган оқ қисми ва музлатилган сариқ қисмлари киради. Бу тухум маҳсулотларини ишлаб чиқариш учун биринчи ва иккинчи категориядан паст бўлмаган ошхонабоп тухумлар ишлатилади. Музлатилган тухум маҳсулотлари олиш учун оҳак эритмасида сақланган ва бирор нуқсонга эга бўлган тухумлар ишлатилмайди. Музлатилган тухум меланжини олиш учун тухум сараланади, дезинфекция қилинади, синдирилади. Оқи ва сариғи аралаштирилади, сузгичдан ўтказилади, 62-65 0 С да пастеризация қилинади ва совутилади. Сўнгра тайёр масса оқ тунука банкаларга жойланиб –18?-20 0 С да банка ичидаги ҳарорат –6 0 С бўлгунча музлатилади. Меланж фақат умумий овқатланиш корхоналарида ишлатилади, сотувга чиқарилмайди. Меланжнинг ҳарорати –6 0 С дан юқори бўлмаслиги керак. Тухумларнинг оқ ва сариқ қисмларининг таркиби деярлик ўзгармайди. Лекин, оқлик қисми муздан туширилганда оқсил ўзига сувни сингдириш қобилиятини йўқотганлиги сабабли суюқ консистенцияни беради. Жуда ҳам паст ҳароратда музлатилганда эса, сариқ қисми желатинсимон консистенцияга ўтиб, қайтарилмайдиган қаттиқ консистенцияни эгаллайди. Музлатилган меланж зарғалдоқ рангли, муздан туширилгандан сўнгра эса ранги оқ-сариқдан то оч-пушти рангача бўлади. Консистенцияси музлаган ҳолда қаттиқ, муздан туширилгандан кейин эса суюқ ҳолатда бўлади. Музлатилган меланж тухумларининг сариғи ва оқлик қисми

ажратилмай қўлланиладиган ҳамма таомлар олишда янги тухум ўрнини боса олади. Музлатилган тухумлардан печеньелар ва соуслар ишлаб чиқаришда ҳам кенг фойдаланилади. Шунингдек ундан парҳез таомлари тайёрлашда ҳам фойдаланилади. Худди юқорида келтирилган технологик жараёнлар асосида тухумларнинг оқ ва сариқ қисмлари ҳам алоҳида-алоҳида музлатилиши мумкин. Уларнинг сифат кўрсаткичлари ҳам музлатилган меланжнинг сифат кўрсаткичлари сингари аниқланади. Музлатилган тухум маҳсулотларига иссиқлик ишлови беришдан олдин улар албатта муздан туширилиши тавсия этилади. Музлатилган меланж, музлатилган ва сариқ қисмларини – 12 0 С дан ортиқ бўлмаган ҳарорат ва ҳавонинг нисбий намлиги 80-85 % бўлган шароитда 8 ойгача, - 18 0 С да сақланганда эса 15 ойгача сақлаш тавсия этилади. Талқонлар қуйидаги ассортиментда чиқарилади: оқи ва сариқ аралашмаси; қуруқ оқлик қисми; қуруқ сариқ қисми; тухум массаси ва пастеризация қилинган сутдан 1:1 нисбатда олинган қуруқ омлет. Кукун-аралашманинг кимёвий таркиби қуйидагича (%): оқсил - 44; углевод – 1,8; ёғ - 42,2; сув - 8,5; минерал моддалар - 3,5. Қуритилган оқлик қисми эса асосан 74 % оқсилдан ташкил топган бўлади. Қуритилган сариқ қисми эса ёғ ва оқсилларга бойлиги билан ажралиб туради. Унда ёғнинг миқдори 54 % ни, оқсил эса 36 % гачани ташкил этади. Қуритилган сут маҳсулотлари ишлаб чиқариш усулига қараб чанглатиб қуритилган ва барабанларда плёнка усулида қуритиб олинган маҳсулотларга бўлинади. Чанглатиш усулида қуритилаётган тухум хом ашёси майда заррачаларга айлантирилиб, махсус қуритиш жиҳозларида қуритиб олинади. Бунда қуритиш майдонида ҳарорат 70 0 С дан ортиқ бўлмайди, қуритиш жараёни ҳам жуда тез боради. Шу сабабли тухумлар таркибидаги оқсилларда бўладиган денатурацион ўзгаришлар ҳам жуда кам бўлади. Бу эса хом ашёдаги ҳамма витаминлар ва бошқа физиологик фаол моддаларнинг тўла

сақланиб қолишидан далолат беради. Плёнка усулида тухум кукуни олишда эса қуритиш жиҳозлари 60 0 С ҳароратда 1-2 соат давомида олиб борилади. Бундай узоқ муддат давомида қуритиш оқсилларнинг асосий қисмининг денатурацияга боришини келтириб чиқаради. Демак, оқсиллар таркибида ва витаминлар миқдорида бирмунча ўзгаришлар рўй беради. Тухумнинг аралашма-талқони оч-сариқ рангли. Ҳамма қисмларида бир жинсли, тухум талқонининг ранги оч-сариқ, бутун массаси бир хил, консистенцияси кукунсимон, таъми ва ҳиди қуритилган тухумга хос, бегона ҳидларсиз ва таъмларсиз бўлиши керак. Намиққан, сирти шилимшиқланган, моғорлаган, бегона таъм ва ҳидларга эга бўлган, ранги бутунлай ўзгарган тухум талқонларини сотишга рухсат этилмайди. Тухум талқонининг сифатини аниқлашда уларнинг сувда эрувчанлиги муҳим кўрсаткич ҳисобланади. Чанглатиш усули билан олинган олий навли тухум талқонининг эрувчанлиги 85 % дан, биринчи навиники эса 70 % дан кам бўлмаслиги керак. Плёнка усули билан қуритилган тухум кукунининг олий навида бу кўрсаткич 80 % дан, биринчи навида эса 60 % дан кам бўлмаслиги меъёрий хужжатларда қайд этилган. Чанглатиш усули билан олинган тухум талқонининг намлиги 9 % дан, нордонлиги эса олий навида 10 0 Т дан, биринчи навида эса 16 0 Т дан ортиқ бўлмаслиги керак. Оқсил моддалар миқдори эса қуруқ моддага ҳисобланганда 45 % дан, ёғлар эса 35 % дан кам бўлмаслиги кўрсатилган. Шунингдек, қуруқ қуймоқлар ҳам ишлаб чиқарилади. Уларнинг тухум талқонидан фарқи шундаки, қаймоқлар олишда тухумга табиий сут ёки ёғи олинган сут қўшилади. Тухум талқони 100 ва 200 г брикет ҳолида фанер барабанларга 50 кг гача, герметик оқ тунука банкаларга 10 кг гача қилиб жойланади. Тухум талқонининг кафолатланган сақлаш муддати 10 0 С дан –2 0 С гача ҳавонинг нисбий намлиги 65-70 % бўлган шароитда герметик бўлмаган идишларда 6 ойгача, герметик идишларда эса 12 ойгача қилиб белгиланади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. « Ўзбекистон иқтисодиёти » ахборот ва таҳлилий шарҳ 2005 йил . Тошкент , Ўзбекистон , 2006. 2. Нормахматов Р. Озиқ-овқат маҳсулотлари товаршунослиги. Тошкент, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош муҳаррияти, 2002. 3. Нормахматов Р., Вакил М.М. Ценность плодов хурмы. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №1, с. 22-23. 4. Нормахматов Р. Абрикосы и персики – источник каротина. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №5-6, с. 47. 5. Нормахматов Р. Макро и микроэлементы в плодах граната и хурмы Узбекистана. Ж. Хранение и переработка сельхоз сыря, 2001, №6, с. 37- 38. Российская Академия сельскохозяйственных наук. 6. Нормахматов Р., Отамурадов К.О., Ахмеджанова Ф.А., Маљсудов Т.М. Товаршунослик. Тошкент, Меќнат, 2004 й. 7. Справочные таблицы содержания основных пищевых веществ и энергетической ценности пищевых продуктов. М.: Во Агропромиздат, 1987. 8. Останақулов Т.Э. Сабзавоб экинлари биологияси ва ўстириш технологияси. Тошкент, 1997. 9. Чепурной И.П. Заготовка и переработка меда. М.: Во Агропромиздат, 1987. 10. Чудаков В.Г. Технология продуктов пчеловодства. М.: Колос, 1979. 11. Теплов В.И., Панесенко В.А. Товароведение и экспертиза животноводческого сырья. Издательство Дашков и К, 2006. 12. www.bearingpoint.uz 13. www.pca.uz 14. www.logistika.ru

O'xshashlar

Макарон маҳсулотлари. Гуруҳланиши, кимёвий таркиби, макаронларни ишлаб чиқариш технологияси

Гўштларнинг гуруҳланиши, тамғалаш ва морфологик таркиби

Гўштларнинг кимёвий таркиби

Тухум ва тухум маҳсулотлари

Хом-ашёларнинг тузилиши, кимёвий таркиби, олиб келиш ва сақлаш