Гўштларнинг гуруҳланиши, тамғалаш ва морфологик таркиби - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Гўштларнинг гуруҳланиши, тамғалаш ва морфологик таркиби

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83 KB

Ko'chirib olish

Гўштларнинг гуру ҳ ланиши, там ғ алаш ва морфологик таркиби Режа 1. Ҳ овуридан тушмаган гўшт 2. Музлатилган гўшт 3. Чўч қ а гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. 4. Қ ўй ва эчки гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш

Гўшт сўйилган молнинг тури, жинси, ёши, семизлик даражаси ва гўштнинг ҳ ароратига қ араб гуру ҳ ланади. Сўйилган молнинг турига қ араб қ орамол гўшти, чўч қ а гўшти, қ ўй, эчки, кийик, от, туя, бу ғ у, қ уён, ёввойи ҳ айвонлар гўшти ва ҳ оказоларга бўлинади. Қ орамол гўшти қ орамолнинг жинсига ва ёшига қ араб ҳ ам ажратилади. Қ орамолнинг жинсига қ араб гўштлар сигир гўшти, ҳ ўкиз (бичилган бу қ а) гўшти ва бу қ а гўшти каби турларга ажратилади. Қ орамолнинг ёшига қ араб мол гўшти сў қ им гўштига (уч ёшдан орти қ ёшдаги моллар), кичик ёшдаги (уч ойдан уч ёшгача) мол гўштига ва бузо қ ча (икки ҳ афтадан уч ойгача) гўштига бўлинади. Катта ёшдаги қ орамол гўштининг ранги қ ип- қ изилдан тў қ - қ изилгача, мускул тў қ имаси зич, ингичка толали, ё ғ ранги о қ дан сари қ ранггача бўлиши мумкин. Кичик ёшдаги қ орамол гўштининг ранги пушти- қ изил, мускул тў қ имаси майин, ингичка толали, ё ғ и о қ рангли бўлади. Бузо қ ча гўшти оч-пушти рангли, консистенцияси майин, ингичка толали, ё ғ қ атламлари сезилмайдиган бўлади. Қ ўй гўшти ва эчки гўштлари эса уларнинг жинси ва ёшига биноан гуру ҳ ларги бўлинмайди. Қ ўй гўштининг ранги оч- қ изилдан то қ изил ранггача бўлиб, ўзига хос ҳ идли, мускул тў қ имаси зич, ё ғ и о қ рангли бўлади. Семиз молларда ё ғ тери остида ва буйрак атрофида тўпланади. Бир ёшгача бўлган қ ўйлар, яъни қ ўзичо қ ларнинг гўшти энг яхши ҳ исобланади. Сифат кўрсаткичлари бўйича эчки гўшти қ ўй гўштидан анча паст туради ва арзонро қ нархларда сотилади. Ҳ ароратига қ араб (мускуллар ичидаги ва суяклар олдидаги ҳ ароратига биноан) гўшт қ уйидагича гуру ҳ ланади: ҳ овуридан тушмаган, ҳ овуридан тушган, совитилган, ўта совитилган, музлатилган ва муздан тушган. Ҳ овуридан тушмаган гўшт - бу янги сўйилган гўшт бўлиб, унинг ҳ арорати (34 0 С) мол танасининг тириклигидаги ҳ ароратига я қ ин бўлади. Бундай гўштларнинг кулинария кўрсаткичлари энг ю қ ори ҳ исобланиб, исси қ лик билан ишлов берилганда майин консистенцияни беради. Лекин, маълум ва қ т ўтгандан кейин бундай гўштларда ўзгаришлар кетиб,

улар қ отиб қ олиши мумкин. Ҳ овуридан тушмаган гўштлар узо қ са қ ланмайди, шу сабабли ҳ ам савдо тармо қ ларига сотувга чи қ арилмайди. Бундай гўштлар колбаса ма ҳ сулотлари ишлаб чи қ ариш учун энг яхши хом ашё ҳ исобланади. Ҳ овуридан тушган гўшт - бу нимталангандан кейин табиий шароитда ёки совутгич камераларида камида 6 соат мобайнида ушлаб турилган гўштдир. Бу ва қ т давомида гўштлар сиртида қ уру қ парда ҳ осил бўлиб, уларда етилиш жараёни бошланган бўлади. Бу гўштларнинг ҳ ам ҳ арорати микроорганизмлар ривожланиши учун қ улай бўлганлиги сабабли узо қ са қ ланмайди, шу сабабли уларни тезда совитиш ёки музлатиш зарур. Совитилган гўшт деб ҳ арорати мускуллар орасида 0 0 С дан +4 0 С гача туширилган гўштга айтилади. Совитиш махсус сову қ хоналарда гўштни илгакларга илиб 0 0  +2 0 С да, нисбий намлик 90-98 % бўлган шароитда 24 соат давомида олиб борилади. Бу гўшт сиртида қ уру қ қ оби қ ҳ осил бўлиб, консистенцияси эластик бўлади. Бу гўштдан тайёрланган шўрва тини қ , таъми мазали, ё қ имли ҳ идга эга бўлади. Совитилган гўштларда етилиш жараёни тўли қ ўтган бўлиб, бу гўшт бош қ а гўштлардан энг ю қ ори сифатга эга эканлиги билан ажралиб туради. Ўта совитилган гўштнинг ҳ арорати -1,5 0 С дан -3 0 С гача, яъни музлаш ну қ тасига я қ инро қ келтирилган бўлади. Бу гўшт сифат кўрсаткичлари бўйича совитилган гўштга жуда ўхшаш бўлади. Музлатилган гўшт деб мускуллари ўртасида ҳ арорат -8 0 С дан ю қ ори бўлмаган гўштга айтилади. Мол танаси бутун- ярим, тананинг чорак қ исми ҳ олида илгакларга илиб ёки тагликларга тахлаб музлатиш камераларида музлатилади. Музлатиш камераларида сову қ лик неча градус бўлишига қ араб секин ва тез музлатиш усуллари мавжуддир. Секин музлатиш музлатиш камераларида -12  -15 0 С да олиб борилади. Бундай усул билан музлатганда ҳ ужайралар орали ғ ида йирик муз кристаллари ҳ осил бўлади, бу эса ҳ ужайраларнинг маълум даражада жаро ҳ атланишини келтириб чи қ аради. Натижада секин музлатилган гўштлар муздан туширилганда кўп ми қ дорда гўшт сели ҳ осил бўлиб, гўштдан чи қ иб кетади. Бу эса гўштнинг таъм кўрсаткичлари ва озу қ авий қ ийматининг пасайишини келтириб чи қ аради. Шу

сабабли ҳ ам гўшт кўпчилик ҳ олларда тез музлатиш усули билан музлатилади. Тез музлатиш усулида эса гўшт -18  -23 0 С ва ундан ҳ ам паст ҳ ароратда музлатилади. Тез музлатилган гўштда бутун тана бўйлаб жуда майда муз кристаллари ҳ осил бўлади, у эса тў қ има ҳ ужайраларини бузмайди. Бундай гўштлардаги муз эриганда майда муз кристаллари ҳ ужайраларни жаро ҳ атламайди, ҳ осил бўлган гўшт сели эса тў қ ималарга тезда шимилади. Натижада озу қ авий моддалар кам йў қ отилиб, гўштнинг таъм кўрсаткичлари яхши са қ ланади. Музлатиш ва қ ти камерадаги сову қ лик даражасига, гўштнинг турига, семизлик даражасига бо ғ ли қ бўлиб 12 соатдан 60 соатгача давом этади. Музлатилган гўштнинг озу қ авий қ иймати ва таъм кўрсаткичлари совитилган гўштга нисбатан бирмунча паст бўлади. Муздан тушган гўшт деганда махсус камераларда аста- секин музи эритилиб, ҳ арорати -1 0 С дан +4 0 С гача келтирилган гўштга айтилади. Муз эриганда ҳ осил бўладиган гўшт сели тў қ ималарга шимилиб, гўштнинг таъм хусусиятларининг ва озу қ авий қ ийматининг са қ ланишини таъминлайди. Муздан тушурилган гўштни қ айта музлатиш ва са қ лаш тавсия этилмайди. Бундай гўштларни тезда қ айта ишлаш ма қ садга мувофи қ дир. Мол гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. Сотувга катта ёшдаги қ орамол гўшти (сў қ им) ва кичик ёшдаги қ орамол (бузо қ ) гўшти чи қ арилади. Уларнинг ҳ ар иккаласи ҳ ам семизлигига қ араб I ва II категорияларга бўлинади. Семизлик даражаси II категориядан ҳ ам паст гўштлар ори қ гўштлар ҳ исобланиб, сотишга чи қ арилмаслиги керак. Гўштларнинг семизлик категорияларини асосан мускул тў қ имасининг ривожланганлиги ва тери ости ё ғ ларининг мавжудлигига қ араб ани қ ланади. Савдо тармо қ ларига катта ёшдаги молларнинг гўшти ички органларсиз узун нимта ва чорак қ исм тарзида, бузо қ гўшти эса фа қ ат узун нимта тарзида келтирилади. Ҳ ар бир нимта ёки чорак қ исмида гўштнинг сифати ва семизлик даражасини кўрсатувчи маълум шаклга эга бўлган там ғ а бўлиши керак. Ҳ ар бир там ғ ада давлат номи, корхонанинг номери ва мол доктори назоратидан ўтганлигини кўрсатувчи

“Ветосмотр” деган ёзув бўлиши керак. Биринчи категорияли мол гўштига бинафша рангли думало қ там ғ а босилади. Ҳ ар қ айси нимтага бешта там ғ а босилади. Улар тананинг курак, орт, бел, сон ва кўкрак қ исмларига қ ўйилади. Иккинчи категория мол гўштига эса бинафша рангли квадрат там ғ а босилади. Иккинчи категория мол гўштларининг ҳ ар қ айси нимтасига иккита там ғ а қ ўйилади. Улар асосан тананинг курак ва сон қ исмларига босилади. Биринчи ва иккинчи категория бузо қ гўштини ҳ ам катта ёшдаги моллар гўшти сингари там ғ аланади, лекин уларга асосий там ғ анинг ўнг томонига қ ўшимча “М” ҳ арфи босилади. Ори қ молларнинг гўштига қ изил рангли учбурчак там ғ а босилади. Уларнинг ҳ ар бир нимтасига иккита там ғ а, биттаси курак ва иккинчиси эса сон қ исмига қ ўйилади. Ори қ бузо қ гўштларининг нимтасига қ ўшимча “М” ҳ арфи босилмайди. Корамолнинг нимтанаси сотишдан олдин ўн битта бўлакларга бўлинади. Бу бўлаклар эса озу қ авий қ ийматининг ю қ ори ёки пастлигига қ араб 1, 2 ва 3-чи товар навларига ажратилади. Биринчи товар навига сон, бел, орт, курак (курак, елка таги), елка ва кўкрак қ исмлари киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси нимтанинг бутун массасининг ўртача 88% ини ташкил этади. Иккинчи товар навга бўйин бўлаги ва пешноб киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси нимтанинг бутун массасининг ўртача ҳ исоблаганда 7% ини ташкил этади. Учинчи товар навига эса бў ғ из бўлаги, олдинги ва ор қ а пайчалар киради ва бу қ исмларнинг ҳ иссаси ўртача ҳ исоблаганда нимта массасининг 5% ни ташкил этади. Мол гўштини товар навларига ажратишда шу қ исмларнинг озу қ авий қ иймати, яъни улар таркибидаги о қ силнинг биологик қ иймати асосий мезон қ илиб олинган. Қ ўй ва эчки гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. Қ ўй ва эчки гўштлари ҳ ам қ орамол гўшти сингари семизлик даражасига қ араб I ва II категорияларга бўлинади. Семизлик даражаси бўйича II категория талабига жавоб бермайдиган гўштлар ори қ гўштлар деб аталади ва улар қ айта ишланган ма ҳ сулотлар олиш учун яро қ лидир. Қ ўй ва эчки гўштининг биринчи категория ҳ ар қ айси

бутун танасига 5 та думало қ там ђ а босилади. Бу там ғ алар бутун тананинг курак ва сон қ исмларининг ўнг ва чап томонларига биттадан ҳ амда тўшининг ўнг томонига битта қ ўйилади. Қ ўй ва эчки гўштининг иккинчи категория ҳ ар қ айси бутун танасига эса 4 та квадрат там ғ а босилади. Бу там ғ алар бутун тананинг курак ва сон қ исмларининг ўнг ва чап томонларига биттадан қ ўйилади. Ори қ қ ўй ва эчки гўштларига уч бурчак битта там ғ а курак қ исмининг чап ёки ўнг томонига босилади. Қ ўй гўштларига бинафша, эчки гўштларига эса қ изил рангли там ғ а қ ўйилади. Шу билан бир қ аторда эчки гўштларига қ ўшимча эчки гўшти эканлигини билдирувчи там ғ аси босиш ҳ ам талаб этилади. Қ ўй ва эчки гўштлари сотувга бутун тана ҳ олида буйрак ва буйрак атрофи ё ғ лари билан келтирилади. Думбали қ ўйларда эса думба ё ғ и са қ ланган ҳ олда келтирилади. Қ ўй ва эчкиларнинг бутун танасини сотиш олдидан сўнгги 10-чи ва 11-чи қ овур ғ а ёнидан ўтадиган чизи қ бўйлаб чопиб, икки бўлакка ажратилади. Сўнгра ҳ ар бир бўлак нимтани стандарт схемага мувофи қ олти бўлакка ажратиб чопилади. Бу бўлаклар эса озу қ авий қ ийматига кўра 1-чи ва 2-чи товар навларига ажратилади. Биринчи товар навига тос-сон, бел, курак-орт (тўш билан бўйин ҳ ам қ ўшилиб) киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси бутун тана массасининг ўртача 93 % ини ташкил этади. Иккинчи товар навига эса бў ғ из бўлаги, олдинги ва ортки пайчалар киради. Чўч қ а гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. Чўч қ а гўшти сифатига ( қ айси йўналишга мослаб бо қ илганлиги, ё ғ ининг қ алинлиги ва сўйилгандан кейин тананинг массаси) қ араб беш категорияга бўлинади. Биринчи категория (бекон) чўч қ а гўштида мускул тў қ имаси, айни қ са орт ва тос-сон қ исмида яхши ривож топган, ё ғ и зич, о қ , о қ -пушти рангли, қ алинлиги 1,5 дан 3,5 см гача бўлади. Бу семизликдаги тананинг массаси териси билан янги сўйилган пайтида 53 дан 72 кг гача бўлади. Иккинчи категория (ёш гўштбоп) чўч қ а гўштининг териси олинма-гандаги массаси 39 дан 98 кг гача, териси олингандан кейин бутун тананинг массаси 34 дан 90 кг гачани ташкил этади. Бу категория семизликдаги чўч қ а

гўштларида ё ғ қ атламининг қ алинлиги 1,5 см дан 4,0 см гача бўлади. Учинчи категория (серё ғ ) чўч қ а гўштида бутун танасининг массаси чегараланмайди, ё ғ қ атламининг қ алинлиги эса 4,1 см дан орти қ бўлади. Тўртинчи категория (саноатда қ айта ишланадиган) чўч қ а гўшти бутун танасининг териси олинмагандаги массаси 98 кг ни, териси олингандаги массаси эса 90 кг ни ташкил этади. Буларда ё ғ қ атламининг қ алинлиги 1,5 дан 4,0 см гача бўлади. Бешинчи категория (эмизик чўч қ а боласи гўшти) чўч қ а гўшти бутун танасининг массаси 3,0 дан 6,0 кг гачани ташкил этади. Эмизик чўч қ а боласи гўштидаги тери о қ ёки пуштиро қ рангли бўлиб, шишган, қ он-талашган, яраланган жойлари бўлмаслиги керак. Биринчи категория чўч қ а гўштининг ҳ ар бир нимтасининг курак қ исмига бинафша рангли думало қ , иккинчи категорияларига квадрат, учинчи категория чўч қ а гўштининг курак қ исмига овал шаклли, тўртинчи категория гўштларга учбурчак там ғ а босилади. Бешинчи категория чўч қ а гўштларига эса думало қ там ғ а билан бир қ аторда қ ўшимча “М” ҳ арфли там ғ а босилади. Сотиш учун чўч қ а гўшти нимталарининг ҳ ар бири етти бўлакка чопилади ва улар ов қ атлик қ ийматига қ араб 1-чи ва 2-чи товар навларига ажратилади. Биринчи товар навига курак қ исми, орт қ исми (корейка), кўкрак, бел қ исми пешноби билан киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси бутун тана массасининг 94 % ини ташкил этади. Иккинчи товар навига эса билак (рулька) ва ортки пайчалар киради. Уларнинг массаси ўртача 6% ни ташкил этади. Гўшт- ҳ айвон организмининг мускул, ё ғ , бирлаштирувчи, суяк тў қ ималари ва қ он сингари ҳ ар хил тў қ ималардан ташкил топгандир. Мускул тў қ ималари - бу гўштдаги асосий тў қ има ҳ исобланиб, мол танасининг 50-75% ини ташкил қ илади. Гўштнинг мускул тў қ имаси урчу қ симон толалардан ва тў қ ималар орасига кирувчи моддалардан ташкил топгандир. Мускул толалар бирлаштирувчи тў қ ималар ёрдамида даста- даста бўлиб бирлашиб, мускул ҳ осил қ илади. Мускул тў қ има озу қ авий қ иймати бўйича энг қ имматли тў қ има ҳ исобланади.

Тўли қ қ ийматли о қ силлар асосан шу тў қ има таркибига киради. Бирлаштирувчи тў қ има ало ҳ ида тў қ ималарни бир-бири билан бо ғ лаб туради. Бирлаштирувчи тў қ ималарнинг асосини коллаген ва эластин толалари ташкил этади. Улар мускул тў қ имасидан таркибида асосан коллаген ва эластин о қ силлари борлиги билан фар қ ланади. Маълумки, бу о қ силлар тўли қ қ ийматга эга бўлмаган о қ силлар ҳ исобланади. Бирлаштирувчи тў қ има гўшт тана массасининг 9-12% ини ташкил этади. Ё ғ тў қ ималари ё ғ ҳ ужайраларидан ташкил топади. Молларнинг қ айси жойида тўпланишига қ араб ё ғ тў қ ималари тери ости, ички органлар (буйрак, юрак, ичак) атрофида ва мускуллар орасида айрим қ атламлар кўринишида тўпланадиган ё ғ ларга бўлинади. Ё ғ тў қ ималари таркибида ё ғ дан таш қ ари сув, о қ силлар, шунингдек минерал моддалар ва витаминлар бўлади. Суяк тў қ имаси ҳ айвонларнинг скелетини ҳ осил қ илиб, энг мураккаб бирлаштирувчи тў қ има ҳ исобланади. Бу тў қ има энг муста ҳ кам тў қ имадир. Скелет тў қ имаси асосан ноорганик моддалардан ташкил топган бўлиб, уларнинг ми қ дори 70% гача бориши мумкин. Улардаги асосий минерал модда - кальций фосфат ва кальций карбонат тузларидир. Суяклар таркибида бир мунча ё ғ , о қ сил ва экстрактив моддалари ҳ ам мавжуд бўлади. Қ он-сую қ тў қ има ҳ исобланиб, йирик ва майда шохли молларда ўртача 7% ни, чўч қ аларда эса 4,5% ни ташкил этади. Қ он асосан ҳ ужайра ва қ он плазмасидан ташкил топган бўлади. Қ оннинг таркибида тўли қ қ ийматли о қ сил, ё ғ , углевод, витаминлар, минерал моддалар мавжудлиги учун ю қ ори озу қ авий а ҳ амиятга эга ҳ исобланади. Қ айта ишланган қ ондан ози қ -ов қ ат ма ҳ сулотлари ва доривор воситалар ишлаб чи қ аришда фойдаланилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. « Ўзбекистон и қтисодиёти » ахборот ва та ҳлилий шарҳ 2005 йил . Тошкент , Ўзбекистон , 2006. 2. Нормахматов Р. Озиқ-овқат маҳсулотлари товаршунослиги. Тошкент, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош муҳаррияти, 2002. 3. Нормахматов Р., Вакил М.М. Ценность плодов хурмы. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №1, с. 22-23. 4. Нормахматов Р. Абрикосы и персики – источник каротина. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №5-6, с. 47. 5. Нормахматов Р. Макро и микроэлементы в плодах граната и хурмы Узбекистана. Ж. Хранение и переработка сельхоз сыря, 2001, №6, с. 37- 38. Российская Академия сельскохозяйственных наук. 6. Нормахматов Р., Отамурадов К.О., Ахмеджанова Ф.А., Маљсудов Т.М. Товаршунослик. Тошкент, Меќнат, 2004 й. 7. Справочные таблицы содержания основных пищевых веществ и энергетической ценности пищевых продуктов. М.: Во Агропромиздат, 1987. 8. Остана қулов Т.Э. Сабзавоб экинлари биологияси ва ўстириш технологияси. Тошкент, 1997. 9. Чепурной И.П. Заготовка и переработка меда. М.: Во Агропромиздат, 1987. 10. Чудаков В.Г. Технология продуктов пчеловодства. М.: Колос, 1979. 11. Теплов В.И., Панесенко В.А. Товароведение и экспертиза животноводческого сырья. Издательство Дашков и К, 2006. 12. www.bearingpoint.uz 13. www.pca.uz 14. www.logistika.ru

O'xshashlar

Гўштларнинг кимёвий таркиби

Тухум. Тузилиши, кимёвий таркиби, гуруҳланиши

Макарон маҳсулотлари. Гуруҳланиши, кимёвий таркиби, макаронларни ишлаб чиқариш технологияси

Гўшт консервалари технологияси

Ўзбекистонда гўшт саноатининг ривожланиши ва гўштларнинг озуқавий қиймати