Макарон маҳсулотлари. Гуруҳланиши, кимёвий таркиби, макаронларни ишлаб чиқариш технологияси - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Макарон маҳсулотлари. Гуруҳланиши, кимёвий таркиби, макаронларни ишлаб чиқариш технологияси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

97 KB

Ko'chirib olish

Макарон маҳсулотлари. Гуруҳланиши, кимёвий таркиби, макаронларни ишлаб чиқариш технологияси Макарон маҳсулотлари – бу буғдой унидан тайёрланган хамирга найсимон, ипсимон, лентасимон ва ҳар хил бошқа шакллар бериб қуритилган маҳсулот ҳисобланади. Макарон маҳсулотлари каттиқ буғдойдан олинадиган махсус крупчатка унидан тайёрланади. Макарон маҳсулотларнинг ассортименти ва истеъмол хусусиятлари. Макарон маҳсулотлари қайси навли ундан тайёрланганлигига қараб олий нав ва биринчи навларга бўлинади. Агар тайёрлашда таъм берувчи моддалар ёки бойитувчи маҳсулотлар қўшилса, унда нав кўрсаткичи ёнига қўшилган қўшимчанинг номи ҳам қўшиб айтилади. Масалан, тухумли олий нав, сутли олий, томатли 1-нав ва ҳоказо. Макарон маҳсулотларининг ҳам бир нави шаклига қараб тўртта типга бўлинади: найчасимон, лентасимон, ипсимон ва шаклдор маҳсулотлар. Найчасимон маҳсулотлар . Найчасимон макарон маҳсулотлари шакли ва узунлигига қараб 3 та кичик типга бўлинади: макаронлар, рожки ва юпқа паррак ҳолидаги маҳсулотлар. Макаронлар найчасимон, тўғри кесилган, узунлари 30 см дан ортиқ, калталари эса 15-30 см бўлади. Рожки найчалар букилган ёки тўғри, 1,5-4,0 см узунликда бўлади. Юпқа паррак (перья) найчалар қиялатиб кесилган, узунлиги 3-10 см. Бу маҳсулотлар диаметрининг ўлчамларига қараб ҳам турларга бўлиниши мумкин. Уларда диаметрининг ўлчамлари 4 мм дан 7 мм гача бўлади. Лентасимон маҳсулотлар . Бу типдаги макарон маҳсулотларига угралар киради. Угра четлари тўғри, тўлқинсимон қирқилган, ўзи силлиқ ёки тарам- тарам бўлиши мумкин. Узунлигига кўра угра калта-камида 2 см ва узун-

камида 20 см бўлади. Угранинг қалинлиги 2 мм дан ошмаслиги, кенглиги эса камида 3 мм бўлиши керак. Ипсимон маҳсулотлар (вермишель) . Узунлигига қараб вермишель калта-камида 2 см, узун-камида 20 см бўлади. Кесимининг ўлчамига қараб вермишель жуда ингичка-1,2 мм гача, оддий-1,5 мм гача бўлади. Шаклдор маҳсулотлар . Бундай макарон маҳсулотлари алифбо, юлдузча, тишли ғилдиракча, чиғаноқ, дон ва бошқа шаклларда ишлаб чиқарилади. Макаон маҳсулотлари яхши ҳазм бўлиши, юқори озуқавий қийматга эга эканлиги ва тезда пишиши билан тавсифланади. Уларнинг озуқавий қиймати кўп даражада уннинг нави ва қўшилаётган қўшимча хом ашёларнинг турига боғлиқ бўлади. Қўйидаги 14-жадвалда асосий макарон турларининг кимёвий таркиби бўйича маълумотлар келтирилди. Бу жадвал маълумотлари шуни кўрсатадики, макарон маҳсулотларининг ҳам асосий таркибий қисмини углеводлар, асосан крахмал ва декстринлар ташкил этади. Уларнинг таркибида крахмал ва декстринлар миқдори деярлик ўзгарувчан эмас ва бу кўрсаткич ўртача 66-67 %ни ташкил этади. Макарон маҳсулотлари таркибида қанд миқдори 2,0-2,3 %ни ташкил этиб, деярлик ундан фарқ қилмайди. жадвал Макарон маҳсулотларининг кимёвий таркиби Макарон тури Олий навли буғдой унидан тайёрланг ан Олий навли буғдой унидан витами н- 1- навли буғдой унидан тайёр- ланган Олий навли буғдой унидан тухум кукуни

макарон лашти- рилган макаро н макаро н қўшиб тайёрланг ан макарон Сув % 13,0 13,0 13,0 13,0 Оқсил % 10,4 10,4 10,7 11,3 Ёғ % 1,1 1,1 1,3 2,1 Моно_ва дисахаридлар % 2,0 2,0 2,3 2,0 Крахмал ва декстринлар % 67,7 67,7 66,1 66,0 Клетчатка % 0,1 0,1 0,2 0,1 Кул % 0,5 0,5 0,7 0,6 Минерал элементлар: Na мг % 3 3 4 17 К мг % 123 123 178 132 Сa мг % 19 19 25 42 Mg мг % 16 16 45 17 Р мг % 87 87 116 106 Fe мг % 1,6 1,6 1,5 2,1 Витаминлар: В 1 мг % 0,17 0,58 0,25 0,17 В 2 мг % 0,04 0,44 0,08 0,08 РР мг % 1,21 3,24 2,20 1,21 Оқсил моддаси ҳам макарон маҳсулотларининг асосий таркибий қисмларидан бири ҳисобланади. Макарон маҳсулотлари таркибида оқсилнинг ўртача миқдори 10-12% ни ташкил этиб, нонга нисбатан оқсил уларда бирмунча юқорироқ миқдорни ташкил этади. Макарон маҳсулотлари уннинг қайси навидан тайёрланганлигига қараб маълум даражада бир- биридан фарқ қилади. Шунингдек, макарон маҳсулотлари инсон организмида ёғ миқдори бўйича ҳам ката аҳамият касб этмайди. Ҳар қандай озиқ-овқат маҳсулотларидек, макарон маҳсулотларининг ҳам биологик қийматини белгиловчи асосий кўрсаткичлардан бири уларнинг таркиби бўладиган минерал элементлар ва витаминлар миқдори ҳисобланади.

Келтирилган 14-жадвал маълумотларида кўрсатиб ўтилганидек, макарон маҳсулотлари таркибида учрайдиган асосий макро_ва микроэлементларга калий, натрий, кальций, магний, фосфор ва темир элементлари киради. Бошқа ўсимлик маҳсулотларидек макарон маҳсулотлари ҳам калий элементининг муҳим манбаи ҳисобланади. Шунингдек, макарон маҳсулотлари фосфор элементларига бойлиги билан ҳам алоҳида диққатга сазавордир. Витаминлар ҳам макарон маҳсулотларининг муҳим таркибий қисмидир. Бу маҳсулотлар ҳам нон сингари В 1 ,В 1 ва РР витаминларнинг муҳим манбаи саналар экан. Макарон маҳсулотлари тайёлашда тухум кукунидан фойдаланиш тайёр маҳсулотни биринчи навбатда В 2 витамини билан бойитар экан (14-жадвал). Макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришда муҳим йўналишларидан бири уларнинг аминокислота, витаминлар ва минерал элементлар таркибини мувозонатлаштиришдан иборатдир. Маълумки, мувозонатлашган овқатланиш нормасига биноан моддаларнинг организмда тўлиқ ҳазм бўлиши учун оқсилларнинг углеводларга нисбати 1:4 ни ташкил этиши керак. Оддий макарон маҳсулотларида оқсил миқдори 12% ни ташкил этади. Келтирилган нисбатни ҳосил қилиш учун макарон маҳсулотларига оқсилли хом ашёлар қўшиб оқсил миқдорини ошириш талаб этилади. Макарон маҳсулотлари таркибида ўрин алмаштирмайдиган аминокислоталардан лизин, метионин, треонин етишмайди. Агар макарон маҳсулотларига тухум маҳсулотлари қўшилса, бу аминокислоталар миқдорини анча ошириши мумкинлигини қуйидаги 15-жадвал маълумотлари ҳам тасдиқлайди. Бу жадвал маълумотлари шуни кўрсатадики, тухум, қўшилганда макаронларда оддий макаронларга нисбатан лизиннинг миқдори 1,5 бараварга, метониннинг миқдори эса қарийиб 2,5 бараварга ортар экан. Ҳозирги вақтда парҳез ва болаларга мўлжалланган макарон маҳсулотлари ҳам ишлаб чиқаришда буғдой унига қўшимча равишда темир,

глицерофосфати, В 1 , В 2 , РР витаминлари қўшилади. Макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришда асосий ва қўшимча хом ашёлардан фойдаланилади. Асосий хом ашё сифатида юқори клейковинали қаттиқ буғдойдан ишлаб чиқарилган махсус ун тури-крупчаткадан фойдаланилади. Баъзи ҳолатлардагина нон ишлаб чиқаришда қўлланиладиган унлардан ҳам макарон маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. жадвал Тухумли макарон маҳсулотларида ўрин алмаштирмайдиган аминокислоталар миқдори ва нисбати Аминокислотал ар Аминокислотала р миқдори, % Макарон маҳсулотларида аминокислоталар нисбати, % Оддий макаро н Тухумл и макаро н Оптимал кўрсаткичи (А.А.Покровский бўйича) Оддий макаро н Тухумли макарон Лизин 0,24 0,44 3,20 1,85 1,20 Треонин 0,30 0,47 2,00 2,30 2,35 Валин 0,45 0,72 3,20 3,50 3,60 Фенилаланин 0,58 0,84 1,20-4,40 4,50 4,20 Лейцин 0,81 1,00 7,20 6,25 5,00 Метионин 0,14 0,50 0,80-4,40 1,10 2,50 Триптофан 0,13 0,20 1,00 1,00 1,00 Қаттиқ буғдойдан олинган макаронбоп уннинг ранги сарғиш ёки крем ранглиоқсил миқдори эса 11,0-13,5% ни ташкил этади. Макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришга мўлжалланган унларга қўйиладиган талаблардан бири клейковинанинг миқдори ва сифат кўрсаткичлари ҳисобланади. Масалан, уннинг крупка навида клейковина миқдори 30% дан, ярим крупка навида эса 32% дан кам бўлмаслиги махсус стандартларда кўрсатилган. Клейковинаси кам бўлган унларда тайёрланган макарон маҳсулотлари ташқи таъсирга бардош бераолмайди, улар тез уқалувчан бўлади.

Макарон маҳсулотларининг сифатига ун заррачаларининг дағаллиги ёки майинлиги ҳам ката таъсир кўрсатади. Бу ерда ун заррачаларининг бир хил бўлиши талаб этилади. Ун заррачаларининг оптимал ўлчами 200-235 мкм бўлган унлардан яхши сифатли макарон маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришда қўлланиладиган унлар таркибида уларнинг қорайиб қолишини келтириб чиқарадиган кўп миқдордаги эркин аминокислоталар ва қайтарувчанлик хусусиятига эга бўлган қандлар бўлмаслиги керак. Шунингдек, бу унларда полифеенол- оксидаза ферментининг унча фаол бўлмаслиги ҳам мақсадга мувофиқдир. Макарон хамирининг асосий таркибий қисмини сув ташкил этади. Макарон ишлаб чиқаришида ҳар қандай қаттиқлик даражасига эга бўлган сувдан фойдаланиш мумкин. Лекин, сув таркиби ва органолептик кўрсаткичлари бўйича ичимлик сувига мавжуд стандарт талабига жавоб бериши керак. Макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришда оқсил билан бойитувчи, таъм ва хушбўйлик берувчи қўшимча хом ашёлар ва витамин препаратларидан ҳам кенг фойдаланилади. Оқсилга бойитувчи хом ашёларга янги тухум, тухум маҳсулотлари (меланж, тухум кукуни), буғдой клейковинаси, сут, сут казеини, сут зардоби, оқсил изолятлари ва бошқалар киради. Макарон маҳсулотлари олиш учун ошхонабоп тухумларнинг 1-чи ва 2- чи категориялари ишлатилади ва улар тегишли стандартлар талабига жавоб бериши керак. Кўпинча 100 кг унга 250-280 дона тухум ёки 3-4 кг тухум кукуни солинади. Сутли макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришда эса 100 кг унга 3-8 кг қуруқ сут солиниб хамир тайёрланади. Айтиб ўтганимиздек, макарон маҳсулотларининг таркибини бойитувчи восита сифатида буғдой унидан крахмали ажратиб олингандан кейин қоладиган клейковинадан ҳам кенг фойдаланилади. Клейковинадан фойдаланиш макарон маҳсулотлари таркибидаги оқсил моддаси миқдорини 30-40% га оширади. Кейинги пайтларда оқсилга бойитувчи қўшимча хом ашё

сифатида соя, кунгабоқар оқсили изоятларидан ҳам кенг фойдаланилмоқда. Аммо, макарон маҳсулотлари олишда қўлланиладиган хом ашёлар хамирнинг структура-механик ва физик-кимёвий хусусиятларини пасайтирмаслиги керак. Қўшилган оқсил сувда яхши эриб, бир хил структурали хамир ҳосил қилиши талаб этилади. Макарон маҳсулотлари олишда таъм берувчи восита сифатида эса мева-сабзавот шарбатлари, қиёмлари, пасталаридан фойдаланилади. Уларни витаминлар билан бойитиш учун ҳароратга чидамли В 1 , В 2 , РР витаминлари ишлатилади. Макарон маҳсулотларининг сифати кўп даражада технологик жараёнларнинг тўғри ташкил этилишига ҳам кўп даражада боғлиқдир. Бугунги кунда макарон маҳсулотлари ишлаб чиқариш автоматлаштирилган линияларда олиб борилади ва улар хом ашёни тайёрлаш, хамир тайёрлаш, шакл бериш, қуритиш ва ўраб жойлаш жараёнларини ўз ичига олади. Хом ашёни тайёрлаш . Бу ерда ун элакларда эланади, керак бўлса ҳар хил партиялари аралаштирилади ва тарозида тортилади. Хамир тайёрлашдан олдин сув керакли ҳароратгача иситилади. Қўшимча хом ашёлар эса рецептурага асосан сув билан маълум нисбатда суюлтирилиб ишлатилади. Асосий ва қўшимча хом ашёларни тайёлаш жараёнлари тайёр маҳсулот сифатига ката таъсир кўрсатади. Хамир тайёлаш . Макарон маҳсулотлари олиш учун намлиги 28-32% бўлган пишиқ хамир тайёрланади. Нон тайёрлашдаги хамирдан бу хамирнинг фарқи шундаки, бу ерда хамирни ачитиш жараёни мавжуд эмас. Хамир қориш илиқ (55-65 0 С) иссиқ (65-86 0 С) ва совуқ (30 0 С дан паст) усуллар билан олиб борилади. Макарон маҳсулотлари олиш учун ишлатиладиган хамирлар намлиги бўйича юмшоқ (намлик 31,5-32,5%), ўртача (намлик 29,5-31,0%) ва қаттиқ (намлик 28-28 %) бўлади. Кўпчилик ҳолларда ўртача намликка эга бўлган хамирдан фойдаланилади. Макарон хамири асосан икки фазадан ташкил топади. Аввало ун

заррачалари сув билан ҳўлланади, сўнгра сув заррачаларга шимилади. Сўнгра хамирга керакли структура бериш учун махсус машиналарда механик ишлов берилади. Бундай ишлов бериш натижасида зич, пластик хамир ҳосил бўлади. Хамирдан ҳаво пуфакчаларини ажратиб ташлаш учун хамирга вакуумларда механик ишлов берилади. Оқсил клейковинаси билан бир вақтда макарон хамирининг керакли структурасининг ҳосил қилишда крахмал муҳим роль ўйнайди. У клейковина толалари орасини тўлдириб, хамирга пластик структура беради. Хамирни пресслардан ўтказиш жараёнида крахмал ва клейстеризация ва донакчаларининг бутунлигининг бузилиши хоссаларининг ўзгаришига олиб келади. Тайёр маҳсулотлнинг истеъмол қиймати крахмал миқдори ва крахмал доначаларининг ҳолатига ҳам кўп даражада боғлиқ бўлади. Макарон маҳсулотларига шакл бериш . Бу жараён тайёр бўлган хамирни кўпинча пресслаш усулида олиб борилади. Бунда теста маълум шаклдаги тешикчаларга эга бўлган матрицадан босим билан сиқиб чиқарилади. Макаронларнинг ташқи кўриниши, зичлиги ва ташқи таъсирга бардошлиги шакл бериш жараёнининг тўғри ўтказилишига боғлиқ бўлади. Масалан, маҳсулотлнинг юзаси матрица қандай материаллардан тайёрланганлигига боғлиқ бўлади. Металдан ишланган матрицаларда хамир унинг ишчи юзасига ёпишиб қолиши сабабли, тайёр маҳсулот юзасининг ғадир-будур бўлиб қолиши кузатилади. Матрицадан чиқаётган ипсимон, лентасимон, трубкасимон маҳсулотларига ҳаво юборилади ва кесилади. Қисқа кесилган маҳсулотлар конвейр ленталарига туширилиб қуритишга юборилади. Шакл берилган хом макарон маҳсулотларининг юзаси силлиқ, ранги сариқ ёки оқ-сарғич, уқаланмайдиган ва ёпишмайдиган бўлиши керак. Қуритиш . Бу жараён макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришда асосий жараёнлардан бири ҳисобланади. Макарон хамири қуритилганда пластиклигини йўқотиб, маълум бир намликда тез синувчан бўлиб қолади.

Макарон маҳсулотлари ишлаб чиқаришда қуритиш жараёни аста-секинлик билан олиб борилиши керак. Уларни керагидан ортиқча тезликда қуритиш маҳсулотнинг ёрилиб, шаклининг ўзгариб қолишини келтириб чиқаради. Қисқа кесилган макарон маҳсулотлари 50-70 0 С да 20-90 дақиқа давомида қуритилади, узун маҳсулотлар эса 30-50 0 С да 16-40 соат давомида туннел қуритгичларида олиб борилади. Қуритиш интенсив олиб борилса макарон юзасида ёриқчалар пайдо бўлиб, ранги ҳам ҳар хил бўлиб қолади. Бундай макаронларнинг кесими ҳам шишасимон эмас. Керагидан ортиқ муддат давомида қуритилгана эса полифеноликсидаза ферментлари таъсирида ва меланоидларнинг ҳосил бўлиши сабабли макарон маҳсулотлари қорайиб қолади. Макарон маҳсулотларини қуритиш, уларда 13% намлик қолгунча давом эттирилади. Узоқ муддат сақлашга ва узоқ районларга ташишга мўлжалланган макарон маҳсулотларини эса 11% намлик қолгунча қуритиш тавсия этилади. Қуритилган макарон маҳсулотлари сўнгра совутгич хоналарига совутиш учун жўнатилади. Қисқа кесилган маҳсулотлар магнит жиҳозларидан ўтказилади. Энг сўнгида совутилган макарон маҳсулотлари коробкаларга, қоғоз, целлофан, полимер пленкалардан тайёрланган пакетларга қадоқланиб, ящикларга жойланади ва тамғаланади. Ящик, пакет, коробкаларга ёпиштирилган ёриқларда корхонанинг номи, манзили, макарон маҳсулотининг тўлиқ номи, нави, ишлаб чиқарилган вақти, массаси ва қайси меъёрий хужжат талабига жавоб бериши кераклиги кўрсатилиши керак. Макаронларни сифатли қадоқлаш уларни сақлаш ва ташиш жараёнларида яхши сақланишини таъминлайди. Макарон маҳсулотларини ташишнинг илғор услубларидан бири уларни контейнерларда ташиш ҳисобланади.

Адабиётлар : 1. «Ўзбекистон иқтисодиёти» ахборот ва таҳлилий шарҳ 2005 йил. Тошкент, Ўзбекистон, 2006. 2. Нормахматов Р. Озиқ-овқат маҳсулотлари товаршунослиги. Тошкент, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош муҳаррияти, 2002. 3. Нормахматов Р., Вакил М.М. Ценность плодов хурмы. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №1, с. 22-23. 4. Нормахматов Р. Абрикосы и персики – источник каротина. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №5-6, с. 47. 5. Нормахматов Р. Макро и микроэлементы в плодах граната и хурмы Узбекистана. Ж. Хранение и переработка сельхоз сыря, 2001, №6, с. 37- 38. Российская Академия сельскохозяйственных наук. 6. Нормахматов Р., Отамурадов К.О., Ахмеджанова Ф.А., Маљсудов Т.М. Товаршунослик. Тошкент, Меќнат, 2004 й. 7. Справочные таблицы содержания основных пищевых веществ и энергетической ценности пищевых продуктов. М.: Во Агропромиздат, 1987. 8. Останақулов Т.Э. Сабзавоб экинлари биологияси ва ўстириш технологияси. Тошкент, 1997. 9. Чепурной И.П. Заготовка и переработка меда. М.: Во Агропромиздат, 1987. 10. Чудаков В.Г. Технология продуктов пчеловодства. М.: Колос, 1979. 11. Теплов В.И., Панесенко В.А. Товароведение и экспертиза животноводческого сырья. Издательство Дашков и К, 2006.

O'xshashlar

Макарон маҳсулотлари технологияси

Макарон маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологияси.

Пишлоқлар. Кимёвий таркиби, ишлаб чиқариш технологияси, ассортиментининг тавсифи

Сариёғ. Кимёвий таркиби, ишлаб чиқариш технологияси, ассортиментининг тавсифи

Тухум. Тузилиши, кимёвий таркиби, гуруҳланиши