Etyudlar. Applikatura. Mohirona asar. V.Asevedo «braziliyalik kichkintoy» - Musiqa - Referatlar

Etyudlar. Applikatura. Mohirona asar. V.Asevedo «braziliyalik kichkintoy»

Yuklangan vaqt:

07.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1301.6533203125 KB

Ko'chirib olish

Etyudlar. Applikatura. Mohirona asar. V.Asevedo «braziliyalik kichkintoy» Navbatdagi 42-45-darslarda etyudlar o’rganiladi.Konservatoriya talabalari uchun yaratilgan muallif Odiljon Nazarovning “Xalq chol g’ularida ijrochilik (qashqar rubob uchun gamma va etyudlar)” o’quv qo’llanmasida barcha bosqich talabalari uchun etyud va gammalar ishlab chiqilgan. Etyudlar maxsus qashqar rubob uchun yozilgan bo’lib, ularda hozirgi zamon musiqa ijrochiligi yo’nalish va uslublari aks ettirilgan. Dasturda belgilanganidek birinchi kurs talabasi bitta majburiy etyud va bitta ixtiyoriy tanlangan etyudlarni o’rganib imtihonda topshirishi shart. Birinchi kurslar uchun ijro murakkabligi jihatidan deyarli bir xil bo’lgan uchta etyud majburiy berilgan bo’lib, talaba o’z ustozi bilan ulardan birini tanlab ijro etishi mumkin. Ushbu dars mashg’ulotlarida tanlangan etyudlar o’rganiladi. 1. Mashqlar: Etyudlarni o’rganishga kirishishdan oldin albatta oldingi darslarda o’zlashtirilgan mashqlar yordamida qo’llar qizdirib olinadi. 2. Etyud № 3. Dastavval etyudlarning nota matnllari varaqdan o’qib chiqiladi. Etyudning 1-2-taktlaridagi punktir ritmli notalarning aniq va keskin jaranglashiga erishish zarur.

Keyingi 3-4-taktlarda akkordli tuzilmalarda ikkinchi tovush rubobning ochiq torlariga to’g’ri kelganligi bois, bu tovushlarni keskin jaranglatish murakkab, Shuning uchun chap qo’l zarbidan so’ng torlarni o’ng qo’l bilan yengil va keskin bosib tovushni so’ndirish kerak bo’ladi. Etyudning yuqoridagi 22-23-taktlarida triolli tuzilmalar ijro uchun murakab bo’lib, bunda triol tovushlarining turli torlarga to’g’ri kelishi o’ng qo’l uchun noqulay bo’lganligi sababli bunday bo’laklarni alohida mashq qilib o’zlashtirib olish kerak bo’ladi. Ushbu etyudning kuy sur’ati tez ekanligi hisobga olinsa, etyudni berilgan sur’atda ijro etish murakkablik keltirib chiqaradi. Shuning uchun etyudni ilovada berilgan applikatura asosida o’rganish shart. 3. Etyud № 13. Navbatdagi etyud triol shtrixida milliy musiqa ohanglari asosida yozilgan bo’lib, uning dastlabki jumlalari sakkiztalik triol hamda

o’noltitalik notalar almashinuvi asosida tuzilgan. Bu yerda asosan triol tovushlarining tekisligigi, ya’ni yuqoriga beriladigan zarbning tekis va aniq ijro etilishi muhim.Talaba buning uchun triollarni punktir ritmda sekin tempda chalib o’rganishi maqsadga muvofiq. 18-22-taktlardagi triollarning uchinchi tovushi ikkinchi torga to’g’ri kelishi va o’ttizikkitalik notalarga almashishi ritm jihatidan notekislik keltirib chiqarishi mumkin. Ayniqsa o’ttizikkitalik bo’lakni chalish uchun talaba notalar cho’zimini aniq his qilishi zarur. Etyudning tugallash qismidagi jumlalarda keladigan katta intervallarga sakrovchi qismida chap qo’l harakatlari, ayniqsa to’rtinchi barmoqning uchi bilan aniq bosilishi muhim hisoblanadi. Shuning uchun etyudni dastlab sekin tempda varaqdan o’qing. Ritmik o’zgarishlarni aniq ijro etish uchun notalarni sanab sakkiztalik, o’n oltitalik, o’ttiz ikkitalik notalarni cho’zimini aniqlab oling.

MOHIRONA ASAR. V.ASEVEDO «BRAZILIYALIK KICHKINTOY» Chap qo’l barmoqlari tezligi ularning torlarga bosish kuchining to’g’ri taqsimlanishi bilan bog’liq. Barmoqlarni pardaga juda katta kuch bilan bosish qo’lni siqilishiga olib kelsa, bo’sh bosish tovushning sifatsiz bo’lishiga sabab bo’ladi. Harakatlarning tekisligi, barmoqlarning egiluvchanligi, erkinligi va ularning kuchi – bularning bari birgalikda talabada texnik ishonchni shakllantiruvchi asosiy omillardandir. Qashqar rubobida chap qo’l texnikasi ustida ishlashda ko’plab mashq qilish bilan birga ijroda pozitsiya almashuvini to’g’ri qo’llash, applikaturani to’g’ri tanlash kabi omillar asosiy o’rin tutadi. Pozitsiya almashtirish usulini dastlab rus skripkachisi I.E.Xandoshkin qo’llagach, skripkada ijro tezligini rivojlanishida katta iz qoldirdi 1 . Qashqar rubobida ham shunga o’xshash pozitsiya almashtirish turlari mavjud bo’lib ular yuqorilab va pastlab boruvchi pozitsiya almashtirish usuli: 2 1 В.Круглов “Школа игры на домре”. М ., 2003 й . 2 O.Nazarov “Qashqar rubobida o‘qitish uslubiyoti”. T.,2008й.

Bir barmoqning sirg’alib boshqa pozitsiyaga o’tishi va yana shu barmoq bilan torni bosish usuli: Raqs G’.Qodirov 1. Mashqlar: Quyidagi mashqlar orqali chap qo’l mahoratini oshirish ustida ishlang. Tordan-torga o’tishda tovush sofligiga erishing. Xromatik bo’laklarda chap qo’l barmoqlari qashqar rubob pardalarini aniq bosishiga e’tibor bering.

2. Gammalarni takrorlang. Tordan torga o’tishga tovush tiniqligiga va o’ng qo’l holatiga e’tibor bering. Gamma uchtovushliklari aylanmasida sakrashlar va barmoq tezligining aniqligiga harakat qiling. 3. Shartli etyudlarni to’liq holda chalib chiqing. Shtrixlar va ritmik shakl ijrosi maromiga yetgunicha ishlang. Dinamikaga va applikatura talablariga rioya qiling. 4. Mohirona asar. Birinchi bosqich talabalari uchun mohirona asar turkumiga Braziliyalik kompozitor, mohir sozanda V.Asevedo qalamiga mansub bo’lgan “Braziliyalik kichkintoy” asari tanlab olingan. Dastlab muallif haqidagi ma’lumotlar bilan tanishing. Braziliyalik mashhur sozanda, xor dirijyori va kompozitor Valder Asevedo 1923 yilning 23 yanvarida Rio de Janeyroda tug’ilgan. Sozanda sifatida mandalino va chavaguino cholg’ularida ijrochi sifatida tanilgan. Ijodi davomida turli xil

janrlarda 130 dan ortiq asarlar yozib qoldirgan. U Braziliyaning eng mohir chavanguino cholg’uchisi deb tan olingan. 1990 yilda San Paolo shahrida vafot etgan. 5. “Braziliyalik kichkintoy” murakkab uch qismli, (ya’ni A[A+B]+B [epizod]+S [soxta repriza va repriza) shaklida yozilgan. a) Birinchi qism oddiy ikki qismdan iborat, ya’ni A+B shaklida bo’lib, dastlabki qism 4-11-taktlar; keyingi qism esa 12-19-taktlarni o’z ichiga oladi. b) Ikkinchi qism, ya’ni, epizod 20-68-taktlardan iborat bo’lib, 20-36-taktlar A-dur , 37-68-taktlar esa a-moll tonalligida davom etadi. c) Uchinchi qism-Repriza ikkita reprizadan iborat. Ya’ni dastlab soxta repriza 69- 100-taktlarga D-dur tonalligida rivojlantiriladi. 100-137taktlarda haqiqiy repriza, ya’ni A-dur tonalligida yangraydi. 6. Asar Janubiy Amerikalik muallif qalamiga mansubligi bois, unda milliy ohanglar, jaz musiqasi elementlari, sinkopalar, turli metroritmik ko’rinishlar mavjud. Shuning uchun qashqar rubobi ijrosida shunga mos shtrixlar tanlanishi zarur. Dastlabki mavzu zataktdan boshlanib, lya major uchtovushligi asosiga qurilgan ohanglar davom etadi. Bu qism tordan- torga o’tish murakkabligi bilan o’ziga xoslik kasb etadi. Shu sababli barcha tovushlar ikkinchi torda pastgayuqoriga shtrixida chaling. Sinkopali bo’laklar (sakkiztalik notalar) faqat pastga urib chalinadi.

Asarda uchraydigan aksentlar ijrosida dinamikalarni to’g’ri tanlash zarur. Shtrixlar, ya’ni zarblarni kuy ohangiga mos ravishda ijro etish maqsadga muvofiq Matnda uchraydigan tasodifiy alteratsiya belgilariga e’tibor bering. Asarni milliy xarakterini ochib berish uchun internet tarmoqlaridan magnit yozuvlirini topib tinglang. Asar mohirona asar bo’lganligi uchun uning sur’ati ustida ishlashga alohida e’tibor bering.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Y.Rajabiy “O’zbek xalq musiqasi” I jild T., 1955 2. I.Rajabov “Maqomlar masalasiga doir” T., 1963 3. A.Fitrat “O’zbek klassik musiqasi va uning tarixi” “Fan”. T.,1993 4. A.Odilov “O’zbek cholg’ularida ijrochilik tarixi”. T. “O’qituvchi”, 1995. 5. Ne’matillo Mo’’jaziy “Tavorixi musiqiyn” Pekin millatlar nashriyoti. Pekin. 1982.

O'xshashlar

Amaliy ijrochilik mashg’ulotlari. Asarni fortepiano jo`rligida ijro etish

Xalq cholg’ularida ijrochilik. Ijrochilik holati (postanovka). Ijro dasturini shakllantirish

XIX–XX asrlarga mansub chet el tokkatalari

Tokkata janrining yaratilish va rivojlanish tarixidan

Ijrochilik mahoratini takomillashtirish