Ijrochilik mahoratini takomillashtirish - Musiqa - Referatlar

Ijrochilik mahoratini takomillashtirish

Yuklangan vaqt:

07.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1243.8486328125 KB

Ko'chirib olish

Ijrochilik mahoratini takomillashtirish Uzluksiz musiqiy ta’lim, ya’ni BMSM, musiqa va san’at litsey-kollejlari, so’ngra oliy ta’lim muassasalarida ta’limning davom ettirilishi sozanda, xonanda – mutaxassisni mukammal bilimlarga ega bo’lishining asosiy omillaridan biridir. Shunday bo’lsada, ta’lim tizimining barcha bosqichlarida yosh sozanda bilan ishlashda o’ziga xos maqsad va vazifalar, muammolar yetarli. Sababi, musiqa ijrochilik san’ati doimiy rivojlanib, yangilanib boradigan, qamrov doirasi keng bo’lgan ijodiy jarayonlardan biri ekanligidir. Darhaqiqat, talaba oliy ta’lim muassasasiga muayyan bilimlar, ijrochilik ko’nikmalari, ijro dasturi va ma’lum tajribalarni o’zlashtirgan holda keladi. Shunga qaramay, talabalarda o’ziga xos kamchiliklarni kuzatish mumkin. Bunday kamchiliklar sirasiga ijrochilik holati (postanovka)da uchraydigan nuqsonlar, asar ijrosida badiiylikning yetishmasligi, asarni shakl va ijrochilik tomonidan tahlil qila olmaslik, nota o’qish tezligining rivojlanmaganligi, elementar musiqa savodxonligining pastligi, nazariy bilimlarning puxta o’zlashtirilmaganligi va umuman ijrochilik mahoratining yetishmasligi kabilarni kiritish mumkin. Oliy ta’lim, xususan konservatoriyada o’qish davri ta’limning oldingi bosqichlaridan tubdan farq qiladi. Chunki, bu yerda talaba muayyan soha bilan jiddiy shug’ullanishga to’g’ri keladi. Buni talabaning yoshi, o’zlashtirgan bilimlari, tushunchalari va dunyoqarashi taqozo etadi. Ya’ni, talaba muayyan sohani chuqurroq anglay boshlaydi va yangi bir muhit bilan to’qnashadi. Demak, zamonaviy talaba yetuk mutaxassis bo’lib yetishishi uchun tinmay shug’ullanishi, izlanishi, o’z ustida muntazam ishlashi talab etiladi. O’z navbatida, oliy ta’lim professor-o’qituvchilari oldiga, umumiy qilib aytganda, talabaning ijrochilik mahoratini takomillashtirish vazifalarini qo’yiladi. Zamonaviy ta’limning barcha sohalarda innovatsion pedagogik texnologiyalar keng qo’llanilmoqda. Ushbu texnologiyalarning mohiyati shundaki, u an’anaviy o’qitish uslubidan farqli ravishda talabaga o’qituvchi tomonidan berilayotgan

ma’lumotlarnigina o’zlashtirmasdan o’zi mustaqil ravishda bilimlarni o’zlashtirishi, o’qishga ijodiy yondoshib, bilim doirasini kengaytirib berishiga o’rgatishdan iborat. Bunda o’qituvchining vazifasi talabani boshqarish, bilimlarini nazorat qilish, uni to’g’ri yo’naltirish, o’zlashtirishi lozim bo’lgan ma’lumotlarga to’g’ri jalb qilib turishdan iborat bo’ladi. Ushbu texnologiyalar zamonaviy talabalarni erkin fikrlashga, o’z fikrini yorqin ifodalay olishga, izlanuvchanlikka, ijodkorlikka o’rgatishi sir emas.Shunday bo’lsada, mazkur texnologiyalar guruhli mashg’ulotlarga, darslarga mo’ljallangan. Konservatoriyada, umuman cholg’u ijrochiligida darslar yakka tarzda olib borilayotganligi bois pedagogik texnologiyalarning ayrimlarini, masalan “FCMY”, “SWOT”, “Nima uchun”, “Blits - so’rov”, “Bilaman, bilmayman, bilishni hohlayman” kabi sxemalaridan qisman, ba’zan og’zaki usulda, ba’zan uyga vazifa tariqasida foydalanish mumkin. Ushbu sxema muayyan asar ijrosida uchraydigan muammolarning dastlabki sababini aniqlash bo’yicha fikrlar zanjiri: tizimli, ijodiy va tahliliy fikrlashni rivojlantiradi va faollashtiradi. Bilamizki, qashqar rubob cholg’usi o’zbek milliy cholg’ulari orasida o’quv jarayonida ko’lami kengligi bilan ajralib turadi va tabiiyki bu cholg’uda ijrochilik amaliyoti ham shunga mos ravishda taraqqiy etib kelmoqda. Konservatoriyada ta’lim oladigan talaba o’z cholg’usini yaxshi bilishi, ijrochilik sir-asrorlaridan to’liq xabardor bo’lishi uchun mavjud kamchiliklarni bartaraf etishda tinimsiz mashq qilish talab etiladi. Ijrochilik mahorati deganda faqat ijro tezligining yuqoriligi emas balki, asarni yuqori badiiy darajada, uning xarakterini to’liq ochib berilgan mukammal ijrosi tushunilishi sir emas, albatta. Buning uchun ixtisoslik darslarida avvalo: - ijrochilik holatidagi o’ng va chap qo’llarda uchraydigan kamchiliklarni bartaraf etish; - asar ijrosi uchun kerakli barcha nazariy ma’lumotlarni chuqur o’zlashtirish; - ijro etilayotgan asarni shakl va ijrochilik tomonidan tahlil etib chiqish; - aniq applikaturasini belgilab olish;

- nota matnini to’liq, xatosiz yod olish; - ijro tezligiga erishish uchun kerakli bo’lgan mashqlarni aniqlab olish va ularni muntazam ijro etish; - murakkab passajlar va katta intervallar orasidagi harakatlar ustida ishlash; - tovush sifati va xususiyati ustida ishlash; - asar uchun mos va xos bo’lgan ijro shtrixlarini to’g’ri tanlash; - asarni ijrochilik yo’nalishi(stil) va uslubini aniqlash; - shtrixlar va dinamika ustida jiddiy ish olib borish; - tovushni boshqarish ko’nikmasini to’liq o’zlashtirish; - mavjud ijro namunalarini kompyuter texnologiyalari yordamida tinglash va tahlil etish; - ijrochilik amaliyoti, konsert ijrochiligi, konservatoriyadagi boshqa bo’limlar konsertlarini muntazam kuzatib borish, hamda tahlil va xulosalar qilish; - musiqiy bezaklar ijrosini to’g’ri o’zlashtirish va qo’llash; kabi jihatlarga ahamiyat beriligan holda mashg’ulotlarni, shuningdek, talabaning mustaqil shug’ullanishini tashkil etish ijrochilik mahoratini takomillashtirishda muhim ahamiyatga ega. GAMMALAR VA MASHQLAR. POZITSIYALAR O’quv yili boshida ikkinchi semestr uchun shakllantirilgan ijro dasturidan o’rin olgan gammalarni o’rganish vaqti keldi. Gammalar o’quv dasturida har bir kurs uchun alohida ishlab chiqilgan bo’lib, ularni o’zlashtirish orqali talaba qashqar rubobida mavjud gamma turlari bilan tanishib, ularni o’zlashtiribgina qolmasdan, balki cholg’uning dastasini yanada chuqurroq his qila boshlaydi. 39-41-darslar mashg’ulotlarida dasturda belgilangan gammalar o’rganib chiqiladi va doimiy ravishda takrorlab boriladi. Mashqlar biron bir maqsadda har-xil ko’rinishdagi kichik yoki kattaroq musiqiy jumlalarni mashq qilish bo’lsa, gamma tovushqatori doimiy ravishda aniq pog’onalarni bosib u yoki bu shtrix asosida ijro etiladi. Gamma chalishning ijro

mhoratini oshirishda asosiy ahamiyati shuki, bunda barmoqlar aniq belgilangan applikatura asosida, ya’ni majburiy holda ijro etadi. Aynan shu holat gammalarni mashqlardan ajratib turadi. 1. Mashqlar: Quyidagi mashqlar murakkablik jihatidan hozirgi zamonaviy ijrochilik talablarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan. Bu mashqlarda aynan zamonaviy kompozitorlar asarlarida uchraydigan yo’nalishlar va zamonaviy qashqar rubob ijrochilik uslublari aks etgan. Ilgari chop etilgan darslik va qo’llanmalarda berilgan mashqlardan farqli o’laroq, ushbu mashqlar burmuncha murakkab bo’lib, talabadan alohida e’tibor talab qiladi. Mashqlarni dars jarayonida o’qituvchi bilan yoki bir necha talaba birga unison holda chalish yaxshi natija beradi. Mashqlar o’ng va chap qo’llar uchun mo’ljallangan bo’lib, har biri alohida maqsadni ko’zda tutadi. 1-mashq 2-mashq 3-mashq 4-mashq

5-mashq 6-mashq 7-mashq 8-mashq 9-mashq 10-mashq

2. O’zbek musiqasida barcha xalq musiqalarida bo’lgani kabi milliy xususiyatga ega bo’lgan tovushqatorlar (ya’ni gammalar) mavjud. Ushbu tovushqatorlar major va minor gammalaridan farqli o’laroq ayrim bosqichlarining 0,5 ton ko’tarilganligi yoki pasayganligi bilan xarakterlidir. Musiqada ular xalq ladlari deb yuritilib quyidagicha nomlanadi: Majorda :(do major misolida) Lidiy ladi (IV bosqich yarim ton ko’tariladi) Miksolidiy ladi (VII bosqich yarim ton pasayadi) Qo’shgarmonik ladi (II va VI bosqichlar yarim ton pasayadi) Pentatonika (VI vaVII tovushlar qoldirilib ijro etiladi) Minorda : (lya minor misolida) Doriy ladi (VI bosqich yarim ton ko’tariladi)

Frigiy ladi (II bosqich yarim ton pasayadi) Qo’shgarmonik ladi (IV va VII bosqichlar yarim ton ko’tariladi) Pentatonika (II va VI tovushlar qoldirilib ijro etiladi). 3. Gammalar: Demak, birinchi kurs talabasi uch torda chalinadigan bir oktavali major va minor gammalari va ularning tonika, subdominanta kvartsekstakkord, dominant sekstakkord uchtovushliklari, shuningdek, ularning aylanmalarini o’rganishi talab etiladi. Gammalarning tabiiy, melodik va garmonik turlari har-xil ko’rinishlarda, ya’ni shtrixlarda ijro etiladi. Yuqorida ta’kidlanga-nidek, qashqar rubobida bir turdagi gamma applikaturasi boshqa shu turdagi gammalar uchun bir xil bo’lganligi sababli quyida berilayotgan gammalar shu turdagi boshqa barcha tonalliklardagi gammalar uchun namuna sifatida keltirilmoqda 1 . 1 Ushbu gammalar ijrosida qashqar rubobining 3-tori si tovushiga sozlanadi. Uch torda chalinadigan bir oktavali gammalarning barchasi berilgan applikatura bilan chalinadi. Gammalarni turli xil shtrixlarda chalish tavsiya etiladi.

tabiiy garmonik melodik

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Y.Rajabiy “O’zbek xalq musiqasi” I jild T., 1955 2. I.Rajabov “Maqomlar masalasiga doir” T., 1963 3. A.Fitrat “O’zbek klassik musiqasi va uning tarixi” “Fan”. T.,1993 4. A.Odilov “O’zbek cholg’ularida ijrochilik tarixi”. T. “O’qituvchi”, 1995. 5. Ne’matillo Mo’’jaziy “Tavorixi musiqiyn” Pekin millatlar nashriyoti. Pekin. 1982.

O'xshashlar

Amaliy ijrochilik mashg’ulotlari

Cholg’u ijrochilik tarixi va qashqar rubob ijrochilik amaliyoti

Xalq cholg’ularida ijrochilik. Ijrochilik holati (postanovka). Ijro dasturini shakllantirish

Mustaqillik yillarida o‘zbek xalq cholg‘ularida ijrochilik san’ati

Amaliy ijrochilik mashg’ulotlari. Tovush kuchini boshqarish (dinamika)