Метрология ва стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилотлар - Metrologiya - Referatlar

Метрология ва стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилотлар

Yuklangan vaqt:

02.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

32.322265625 KB

Ko'chirib olish

Метрология ва стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилотлар Режа: 1. Метрология ва стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилотлар (ИСО, ХЭК, ХМҚТ ва б.) фаолияти. 2. Халқаро ИСО 9000 серияли стандартлари ҳақида маълумот. 3. Алоқа ва ахборотлаштириш сохасидаги стандартлаштириш бўйича ишларни Халқаро ИСО 9000 сериясидаги стандартлар асосида ташкил этиш. 4. Республика стандартларининг халқаро стандартлар билан уйғунлигини таъминлаш.

1. Метрология ва стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилотлар (ИСО, ХЭК, ХМҚТ ва б.) фаолияти Ҳозирги глобаллашув шароитида халкаро савдо алоқаларининг ўсиши кузатилмоқда. Халкаро савдо алоқаларида божхона қоидаларининг, тарифларнинг, маҳсулотларни жўнатиш қоидаларининг ҳар хиллиги ва бошқа техник тўсиқлар халкаро савдо алоқаларида анча қийинчиликлар келтириб чиқаради. Бу қийинчиликларни бартараф этишда халкаро стандартлаштириш ташкилотлари муҳим ўрин эгаллайди. Чунки улар тарафлар учун зарур бўлган маҳсулотнинг сифати, сақлаш ва ташиш қоидаларига умумий талабларни белгиловчи стандартларни яратади. Ҳозирги вақтда стандартлаш тириш билан 50 дан ортик халкаро ташкилот шуғулланади. Саноат и ривожланган, ишлаб чиқарадиган маҳсулотлари таш қ и бозор д а сотиш учун йўналтирилган мамлакатлар ҳам халкаро стандартлаш тириш нинг ривожланишидан манфаатдордир, чунки улар нинг халкаро стандартлаш тириш да иштирок этиши ўз иқтисоди ё тини юксалтириш га, шу билан бирга, миллий стандартларини яратиш учун зарур бўлган куплаб маблағларни тежашга имкон беради. Қуйида метрология ва стандартлаштириш бўйича айрим халқаро ташкилотларнинг фаолияти билан танишиб чиқамиз. 1. Халқаро стандартлаштириш ташкилоти ( ИСО). Ҳозирги кунда стандартлаштириш соҳасида фаолият кўрсатаётган энг йирик халкаро ташкилотлардан бири Халқаро стандартлаштириш ташкилоти (ИСО) ҳисобланади. 1946 йил 14 октябрда Бирлашган миллатлар ташкилоти (БМТ)нинг ташаббуси билан Лондонда ташкил этилган, 25 мамлакат вакиллари иштирок этган конференцияда стандартлаштириш бўйича халқаро келишувларни унификациялаш ва координация қилиш бўйича Халқаро ташкилот тузиш тўғрисида қарор қабул қилинди. Шу йилда ИСО Бош Ассамблеяси йигилишида унинг устави қабул килинди, уставда эса ташкилотнинг статуси, унинг структураси, асосий органларининг функциялари кўрсатилди. 1970

йилдан бошлаб, 14 октябрь куни Халқаро стандартлаштириш куни сифатида нишонланмоқда. ИСО нинг асосий фаолияти халқаро стандартларни ишлаб чиқиш, уларни чоп этиш ва тарқатишга йўналтирилган. ИСО ҳужжатлари унинг расмий тиллари ҳисобланган 3 тилда – инглиз, француз ва рус тилларида чоп этилади. ИСО стандартларини жорий этиш аъзо мамлакатлар учун ихтиёрий ҳисобланади. ИСО нинг штаб-квартираси Женева шаҳрида жойлашган. ИСО нинг Уставига кўра, у Бош Ассамблея, Кенгаш ва унинг қўмиталари, президент, вице—президент, бош секретариат, казначей, техник бўлимлар ва техник қўмиталардан иборат. Бош ассамблея ИСО нинг қонун чиқарувчи органи ҳисобланади ва ИСОнинг аъзолари бўлган миллий стандартлаш ташкилотларининг вакилларидан ташкил топади. Ассамблея ташкилотнинг умумий техник сиёсатини аниқлайди ва унинг фаолиятининг асосий масалаларини ечади. Бош А ссамблея сессиялари, одатда, ҳар уч йилда бир марта чакирилади. ИСО президентнинг қарори билан ёки кенгаш аъзоларининг камида 7 тасининг илтимосига кўра, Бош Ассамблея сессияси навбатдан ташқари ҳам чақирилиши мумкин. Бош Ассамблея сессиялари оралиғида ИСО га раҳбарлик ишларини Кенгаш олиб боради. Кенгаш президент, вице- президент, казначей ва 18 та аъзодан ташкил топади ва 3 йилга сайланади. Кенгаш ИСО фаолияти билан боғлиқ ҳамма масалаларни кўриб чиқади ва қарорлар қабул қилади. ИСО нинг техник қўмиталари томонидан ишлаб чиқилган Халқаро стандартларнинг лойиҳалари ИСО Кенгаши томонидан тасдиқланади, чоп этилади ва ИСОнинг Марказий котибияти томонидан аъзо мамлакатларга тарқатилади. Ҳар қайси мамлакатдан биттадан миллий стандартлаштириш органи ИСО нинг аъзоси бўлиши мумкинлиги белгилаб қўйилган. Аъзо мамлакатларга аъзо-қўмита статуси берилади.Қўмиталар - ИСО аъзолари стандартлаштириш миллий ташкилотлари ҳисобланади.

1964 йилда ИСО Кенгаши қарорига кўра баъзи мамлакатларни ИСО га мухбир аъзо сифатида қабул қилиш ҳам белгилаб қўйилди. Бу мамлакатларда миллий стандартлаштириш органлари ташкил этилмаган бўлиши мумкин. Белгиланган статус бўйича, мухбир аъзолар давлатлар ИСО га аъзолик бадалини тўлаб турсалар, ИСО нинг халкаро стандартларини, ахборотларни олишга ҳаклидирлар. Мухбир аъзо мамлакатлар вакиллари ИСО нинг техник қўмиталарида кузатувчи сифатида иштирок этишлари мумкин. Ҳозирги вақтда 118 мамлакат ИСО аъзоси ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси 1994 йил 1 январдан бошлаб ИСО нинг аъзоси ҳисобланади. “Ўзстандарт” агентлиги бу ташкилотда Ўзбекистон номидан иш олиб боради. ИСО ўз фаолиятида кўплаб халкаро ташкилотлар билан ҳамкорлик килади ва алоқа боғлаб туради, шулар орасида БМТ ташкилотлари ҳам бор. ИСО халкаро стандартларни ишлаб чиқишга доир бутун асосий фаолиятини ўзининг техник қўмиталари (ИСО/ТК) ва качик қўмиталари (ИСО ТК/ПК) орқали амалга оширади, уларнинг ҳар бири муайян профил бўйича ихтисослашган. Техник қўмитанинг иш соҳаси жуда катта ва мураккаб бўлган ҳолларда унинг муваффакиятли ишлаши учун қўмита доирасида бирмунча тор соҳадаги масалаларни ҳал қиладиган кичик қўмиталар ва ишчи гурухлари ташкил этилади. Кичик қўмиталар ва ишчи гурухлари, одатда, чекланган муддатга ташкил қилинади ва қўйилган вазифалар бажарилганидан кейин тарқатиб юборилади. ИСО таркибида ҳозирги вақтда 200 дан ортиқ ТҚ ва 2600 дан ортиқ кичик қўмита фаолият олиб бормоқда. ТҚ нинг фаолияти унинг котибияти томонидан бошқарилади. ТҚ даги барча масалалар кўпчилик овоз билан ҳал этилади. ИСО да стандартлаштиришнинг айрим жихатларини малакали тарзда кўриб чиқилишини таъминлайдиган қуйидаги қўмиталар ташкил қилинган: 1. Стандартлаштиришнинг илмий тамойилларини ўрганиш бўйича Қў мит а - ИСО/СТАКО. Бу қўмита стандартлаштириш тамойиллари, унинг

самарадорлиги, халкаро стандартларни қў ллаш ва бошқа масалаларда иш олиб боради. Қўмита томонидан “Стандартлаштириш самарадорлиги” китоби чоп этилган, а тамалар ва уларнинг таърифи бўйича қўлланмалар ишлаб чиқилган. 2. Сертификатлашни ташкил этишга ёрдам бериш бўйича Қўмита - ИСО/ КАСКО. бу Қўмита ИСО га аъзо мамлакатларда маҳсулотларни сертификатлаштириш масалаларини ўрганади ва тегишли тавсиялар ишлаб чикади. Қўмита мамлакатларнинг миллий сертификатлаш тизими, миллий ва халкаро сертификатлаш қонунларига асосан, улар хавфсизлик, инсон саломатлигини сақлаш, табиатни муҳофоза қилиш масалаларига каратилган бўлса, ўзаро тан олиш ва тавсиялар ишлаш масалалари билан шуғулланади. КАСКОда иш ишчи гурухлари томонидан олиб борилади. КАСКО томонидан қуйидаги қўлланмалар ишлаб чиқилди: а)маҳсулотларни сертификациялаштириш учун қў лланиладиган стандартларга қўйиладиган талаблар қўлланмаси; б) сертификациялаштириш тизиминингнамунавий модели; в) сертификациялаштириш органларига қўйиладиган талаблар; г) назорат органларига талаблар; д) синов лабораторияларнинг техник яроклилиги. 3.Ахборотлаштириш қўмитаси- ИСО/ИНФКО. Бу қўмита стандартлаштириш бўйича ахборотлаштириш марказларининг ишларини уйғунлаштириш ва координациялаштириш масалалари билан шуғулланади. Масалан, стандартлар ва бошқа ҳужжатларга автоматик ишловни ташкил этиш учун гуруҳлаш ва индексация масалалари бўйича тавсиялар ишлаб чи қ ади, халкаро стандартларни а х боротлаштириш тизимларида қў ллашни ташкил этади ва хоказолар. 4. Истеъмол масалалари қўмита- ИСО/КОПОЛКО. Бу қўмита қуйидаги функцияларни бажаради:

а) истеъмолчиларнинг миллий ва халкаро стандартлаштиришда кенг иштирок этишини таъминлаш бўйича тегишни тадбирлар ўтказади; б) стандартлаштириш нуктаи назаридан истеъмолчиларни ахборот билан таъминлаш, уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш масалалари бўйича иш олиб боради; в) истеъмолчиларнинг халк истеъмол товарлари бўйича халкаро стандартлаштириш ишларида катнашиши билан боғлиқ тарғибот ишлари билан шуғулланади ; г)истеъмолчилар манфаати билан боғлиқ масалалар бўйича ИСОнинг бошқа органлари билан алоқалар олиб боради. 5. Сертификатлаштириш масалалари бўйича Қўмита – ИСО/СЕРТИКО. Бу қўмита сертификатлаштириш бўйича умумий қоидалар, меъёрлар, талабларни ишлаб чиқиш билан шуғулланади. 6. Ривожланаётган мамлакатларга ёрдам бериш Қўмитаси – ИСО/ДЕВКО. Мазкур Қўмита ривожланаётган мамлакатларга стандартлаштириш ва сертификатлаштиришнинг халқаро меъёрларини жорий этиш бўйича ашкилий-услубий ёрдам кўрсатади. Ўзбекистон ДЕВКО ташкилотининг доимий аъзоси ҳисобланади. Ўзбекистонда ИСО нинг халқаро стандартларини иқтисодиёт соҳаларига жорий этиш бўйича кенг кўламдаги ишлар олиб борилмоқда. Масалан, ИСО 8402-98 стандартлари ва ИСО 9000 серия сидаги стандарт лар Ўзбекистон давлат стандартлари сифатида қабул қилинган. 2. Халкаро электротехник комиссия- Х ЭК ( М еждународная электротехническая комиссия - МЭК). Халкаро стандартлаш ташкилоти ИСО дан кейин энг нуфузли халкаро ташкилот ХЭК ҳисобланади . Электротехника соҳасида халқаро ҳамкорлик 1881 йилдан бошлаб электр бўйича ўтказилган биринчи Халқаро конгрессдан бошланган. 1904 йилда АҚШда ўтказилган электр бўйича Халқаро конгресс делегатлари электр машиналари параметрлари ва атамаларини стандартлаштириш

масалалари билан шуғулланувчи ташкилот ташкил этиш ҳақида қарор қабул қилдилар. 1906 йилда Лондонда 13 та мамлакат вакиллари иштирок этган конференцияда бу ташкилот ташкил этилди ва расмий равишда Халқаро электротехника комиссияси деб аталди. 1946 йилда ХЭК ташкилий ва молиявий масалаларини сақлаб қолгани ҳолда ИСО таркибига қўшилди. ХЭК нинг штаб-квартираси ҳам Женевада жойлашган. ИСО билан келишувга биноан ХЭКнинг фаолияти электротехника, радиоэлектроника ва алоқа соҳаларида стандартларни ишлаб чиқишга қаратилган. ХЭК нинг уставида белгиланганидек, комиссиянинг мақсади - электротехника, радиоэлектроника соҳасида халкаро ҳамкорликни амалга ошириш, халкаро алоқаларнинг юксалтиришга каратилгандир. Х ЭК нинг ташкилий-маъмурий тузилиши ИСО билан бир хилдир. ХЭК стандартларининг лойиҳалари унинг техник қўмиталари (ТҚ) да ишлаб чиқилади. Айрим бир мамлакатнинг миллий стандарти ҳам стандартининг лойиҳаси сифатида қабул қилиниши мумкин. Ҳозирги вақтда41 милий қўмита ХЭК нинг аъзоси ҳисобланади. Бу мамлакатларда жаҳонда ишлаб чиқариладиган электроэнергиянинг 95 % ини истеъмол қилувчи ер шарининг 81 % аҳолиси яшайди. Булар асосан саноати ривожланган ва айрим ривожланаётган мамлакатлардир.Инглиз, француз ва рус тиллари ХЭК нинг расмий тиллари ҳисобланади. 3. Ҳалкаро метрология қонунчилиги ташкилоти – ХМҚТ (Международная организация законодательной метрологии - МОЗМ). Бу халкаро ташкилот 1955 йилда ташкил этилган. ХМҚТ нинг фаолиятининг асосий йўналиши қуйидагиларга қаратилган: а) ХМҚТ га аъзо мамлакатлар учун ўлчов воситалари метрологик тавсифининг ягона бирлигини таъминлаш; б) текширув жиҳозларини, эталон, намуна, ишчи ўлчов воситаларининг уйғунлигини таъминлаш;

в) халкаро масштабда ўлч овлар нинг ягона бирлигини таъминлаш; г) метрологик хизматининг оптимал шаклларини ишлаб чиқиш; д) ривожланаётган мамлакатларга метрологик хизматни ташкил этиш ва уюштириш борасида илмий-техникавий ҳамкорликни амалга ошириш ва техник воситалар билан жиҳозлашда ёрдам курсатиш; ж) метрология соҳасида кадрлар тайёрлашнинг ягона тамойилини ўрнатиш ва бошқалар. ХМҚТ нинг орган лар и президент кенгаши, ривожланаётган мамлакатлар бўйича Кенгаш, метрология қонунчилиги бўйича Халкаро конференция , метрология қонунчилиги бўйича Халкаро Қўмита, техник ишчи гуруҳлардан иборат. Конференция ва Қўмиталар иши Халкаро бюро томонидан амалга оширилади. Бюронинг директор, директор уринбосалари, инженерлари ва хизматчилари мавжуд. Бюро Парижда жойлашган. М етрология қонунчилиги бўйича Халкаро конференция 4 йилда 1 марта чакирилади. Метрология қонунчилиги бўйича Халкаро Қўмита конференциянинг ишчи органи ҳисобланиб, ҳар 2 йилда бир марта чақирилади. Қўмита ҳар олти йилга сайланадиган президент, 2 та вице-президент томонидан бошқарилади. ХМҚТ нинг штаб-квартираси Парижда жойлашган. 4. Халқаро электроалоқа иттифоқи. Телеграф ихтиро қилингандан 28 йилдан кейин, 1865 йил 17 майда 20 та мамлакат иштирокида Париж шаҳрида Халқаро телеграф иттифоқи ташкил этилди. 1932 йилда Мадридда бўлиб ўтган ваколатли конференцияда телеграфия ва радиотелеграфияга оид конвенциялар умумлаштирилиб, ягона Халқаро радиоалоқа конвенцияси яратилди. Халқаро телеграф иттифоқи Халқаро электроалоқа иттифоқи деб номланди. 1992 йилда бўлиб ўтган ваколатли конференция Халқаро электроалоқа иттифоқи тузилмаларини ўзгартириб, 3та сектор (радиоалоқа сектори – МСЭ- Р, электр алоқани стандартлаштириш сектори – МСЭ – Т, электр алоқани

ривожлантириш сектори – БРЭ) ташкил этди, уларнинг вазифалари белгилаб берилди. Электр алоқани стандартлаштириш сектори – МСЭ – Т Халқаро электроалоқа иттифоқи тузилмасида марказий ўринни эгаллайди. Бу сектор таркибига 17 та тадқиқот комиссиялари киритилган бўлиб, уларнинг фаолияти электр алоқанинг барча масалаларини қамраб олган. Сектор ишини директор томонидан бошқариладиган ва консультантлар гуруҳидан иборат бўлган стандартлаштириш бюроси мувофиқлаштириб боради. 1992 йилда бўлиб ўтган ваколатли конференция,бундан ташқари, ҳар тўрт йилда бир марта электроалоқани стандартлаштириш бўйича халқаро конференция чақириш тўғрисида қарор қабул қилди. 1996 йилнинг октябрь ойида Женева шаҳрида бўлиб ўтган ваколатли конференция қатор янги тавсияларни тасдиқлади, МСЭ – Т фаолиятини тартибга солувчи ҳужжатларни ва шу каби қатор ҳужжатларни тасдиқлади. 1992 йилда Ўзбекистон Республикаси мазкур ташкилотга аъзо бўлди, бу ташкилот билан ҳамкорлик қилиш ваколати собиқ Ўзбекистон Алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги (ҳозирги ЎзР АТКРВ) га берилди. 5. Сифат назорати бўйича Европа ташкилоти – ЕОКК. Худди шундай ташкилотлардан яна бири 1957 йилда ташкил этилган Сифат назорати бўйича Европа ташкилоти - ЕОКК ҳисобланади. 1976 йилда ЕОКК нинг янги устави қабул килинди. Бу уставда курсатилишича ташкилотнинг вазифаси маҳсулотларнинг сифатини ошириш мақсадида сифатни бошқаришнинг амалий услублари ва назарий тамойилларини ҳар томонлама такомиллаштириш, таргибот қилиш ва мадад беришдан иборатдир. Ҳозирги кунда Европа, Осиё, Америка ва Африка мамлакатларининг 50 га яқини шу ташкилот аъзоси ҳисобланади. 6. Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро кенгаш. 1992 йил 13 мартда МДҲ давлатлари стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш соҳасида келишилган сиёсат юритиш бўйича

давлатлараро Келишув қабул қилдилар ва Стандартлаштириш метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро кенгаш ташкил этдилар. Кенгашнинг техник сиёсати қатнашувчи давлатларнинг стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш миллий органлари, илмий-техник комиссиялар ва стандартлаштириш бўйича давлатлараро техник қўмиталар томонидан амалга оширилади. Кенгаш фаолият кўрсатган ўтган вақт давомида стандартлаштиришга оид 230 дан ортиқ давлатлараро техник қўмиталар ташкил этилди. Минск шаҳрида жойлашган стандартлаштириш бўйича бюро Кенгашнинг ишчи органи ҳисобланади. Кенгаш ИСО, ХЭК, бошқа қатор халқаро стандартлаштириш ташкилотлари томонидан минтақавий стандартлаштириш такилоти сифатида тан олинган, унга ИСО ва ХЭК талабларига мувофиқ “Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича евроосиё ташкилоти” (EASC) деб ном берилган. Ҳозирги вақтда МДҲ давлатлараро стандартларининг фонди 19300 дан ортиқ меъёрий ҳужжатларни ташкил этади. Стандартларни тайёрлашда уларнинг халқаро, минтақавий ва илғор миллий стандартлар билан уйғунлигини таъминлашга алоҳида эътибор қаратилади. Кенгашда стандартлаштириш ишлари Кенгаш томонидан тасдиқланган дастурларга мувофиқ олиб борилади. 2. Халқаро ИСО 9000 серияли стандартлари ҳақида маълумот Бир қатор мамлакатларда сифатни бошқариш бўйича миллий стандартлар ўтган асрнинг 70-йилларидан буён амал қилиб келмоқда. Улар аввало саноатнинг муҳим тармоқлари - ядровий энергетика, авиация, космонавтика, ҳарбий техникани лойиҳалаш ва ишлаб чиқариш босқичларида сифатни таъминлаш мақсадларида ишлаб чиқилган ва қўлланилган эди.

Сифатни бошқаришга оид талабларни халқаро даражада уйғунлаштириш учун Халқаро стандартлаштириш ташкилоти (ИСО) томонидан ISO 9000 серияли халқаро стандартлар ишлаб чиқилди. ISO 9000 серияли халқаро стандартлар ташкилотларга сифат менежменти тизими (СМТ) ни жорий этиш ва такомиллаштиришга ёрдам бериш мақсадида ишлаб чиқилган. Сифат менежменти тизими ишлаб чиқариладиган маҳсулотнинг сифатини таъминлаш учун ташкилотни бошқариш бўйича ўзаро боғлиқ фаолият турлари мажмуидир. Ҳозирги вақтда ISO 9000 серияли халқаро стандартлар қуйидагиларни ўз ичига олади: ISO 9000:2005 “Сифат менежменти тизимлари. Асосий қоидалар ва луғат”. ISO 9001:2008 “Сифат менежменти тизимлари. Талаблар”. ISO 9004:2009 “Ташкилотнинг барқарор ютуққа эришиш менежменти. Сифат менежменти асосида ёндошиш” Ўзбекистон республикасида давлат стандартлаштириш тизимининг талабларига мувофиқ равишда ISO 9000 серияли халқаро стандартларга тўлиқ эквивалент бўлган давлат стандартлари (ŌzDSt) яратилган. 3. Алоқа ва ахборотлаштириш сохасидаги стандартлаштириш бўйича ишларни Халқаро ИСО 9000 сериясидаги стандартлар асосида ташкил этиш ISO 9001:2008 халқаро стандарти универсал хусусиятга эга. Бу мазкур стандартни барча соҳаларнинг истаган корхонасида жорий этилишига имкон беради. Шу билан бир қаторда, корхоналарда яратиладиган сифат менежменти тизимининг таъсирчанлигини ошириш учун соҳага хос бўлган хусусиятларни эътиборга олиш зарур. Шуни эътиборга олиб, телекоммуникация соҳаси учун телекоммуникациялар воситаларининг энг йирик операторлари ва ишлаб чиқарувчилари бирлашмаси QUEST-Forum

томонидан ISO 9001:2008 халқаро стандартининг ривожи сифатида TL-9000 халқаро стандарти яратилди. QUEST-Forum нинг мақсади телекоммуникациялар фойдаланувчиларининг ишончлироқ, доимий яхшиланиб борадиган ва иқтисодий фойдали ҳужжатларни олишларини тезлаштириш учун сифат соҳасида тизимли талаблар ва ўлчашлар мажмуасини яратишдан иборат эди. TL-9000 стандартининг яратилиши Британия стандартлар институти, Америка сифат жамияти, Бритиш Телеком, Моторолла, Алкатель, Фужител, Нортел, Корнинг, Белл, Сименс, Люсент, Эрикссон, Маркони, Нокия, NEC ва бошқалар каби QUEST-Forum иштирокчилари – 50 дан ортиқ компаниялар ва ташкилотларнинг уч йиллик ишлари натижасидир. TL-9000 нинг махсус талаблари (жами 87 та талаб) қўлланилиши соҳасига боғлиқ равишда 6 гуруҳга бўлиниши мумкин (бунда улар қуйидагича идентификацияланади): C - TL -9000 нинг телекоммуникациялар соҳасидаги СМТ га қўядиган умумий талаблари (39 та талаб); HS - телекоммуникация жиҳозлари дастурий таъминоти (ДТ ) ни ишлаб чиқарувчилар СМТ га таалуқли талаблар (6 та талаб); HV - телекоммуникация жиҳозлари ва телекоммуникация хизматлари ишлаб чиқарувчилари учун СМТ талаблари (4 та талаб) H - фақат телекоммуникация жиҳозлари ишлаб чиқарувчилари учун СМТ талаблари (12 та талаб); S – фақат телекоммуникация жиҳозлари ишлаб чиқарувчилари учун СМТ талаблари (15 та талаб); V – фақат телекоммуникация хизматларини кўрсатишда СМТ талаблари (5 та талаб). Собиқ Ўзбекистон Алоқа ва ахборотлаштириш агентлигининг 2007 йил 17 августдаги 18-Б-сонли қарорида алоқа ва ахборотлаштириш соҳаси ташкилотлари ва корхоналарида СМТ ни ISO 9000 серияли халқаро

стандартлар асосида ташкил этилиши ўта муҳим вазифа эканлиги белгиланган. Агентлик томонидан 2008 йил 5 декабрда алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида сифат менежменти тизимларини ISO 9001:2008 га мувофиқ равишда жорий этиш ва такомиллаштириш бўйича 2009-2010 йилларга мўлжалланган тадбирлар режаси қабул қилинган ва амалга оширилган. ISO 9000 серияли стандартлардан ташқари, алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида бир қатор тармоқ норматив ҳужжатлари ишлаб чиқилган: - Тавсиялар Т45-192:2007 “Сифат менежменти тизимлари. Сифат менежменти фойда бериши ва самарадорлигини таҳлил қилиш бўйича услубий тавсиялар”. - Раҳбарий ҳужжат RH 45-184:2006. “Сифат менежменти тизимлари. Тартибот ҳужжатларини тузиш ва расмийлаштириш бўйича услубий кўрсатмалар”. - Тармоқ стандарти TSt 45-076:2008. “Алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида сифат менежменти тизимларини яратиш бўйича қўлланма. Асосий талаблар” (халқаро TL-9000 стандартга эквивалент). Ҳозирги кунда ЎЗбекистон алоқа ва ахборотлаштириш соҳасида фаолият юритаётган “UCELL” хорижий корхонаси, “BUZTON” қўшма корхонаси, “БИЛАЙН” МЧЖ, Электромагнит мослашув маркази, Фан- техника ва маркетинг тадқиқотлари Маркази UNICON.UZ қошидаги Телекоммуникация техник воситаларини сертификатлаш органи (ТТВСО), Телекоммуникациялар техник воситаларини сертификацион синов маркази (ТТВССМ) ва шу каби қатор ташкилотлар ва корхоналарнинг сифат менежменти тизими ISO 9000 серияли халқаро стандартлар асосида ташкил этилган.

4. Республика стандартларининг халқаро стандартлар билан уйғунлигини таъминлаш Республикамиз ҳудудида хорижий стандартларни қўллашда башарти халқаро шартнома ёки битимда Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида таърифланганидан ўзгача қоидалар белгиланган бўлса, у ҳолда халқаро шартнома ёки битим қоидалари қўлланилади. Халқаро (давлатлараро, минтақавий) стандартлар ва хорижий мамлакатларнинг миллий стандартлари, шунингдек халқаро қоидалар ва нормалар Ўзбекистон Республикаси иштирок этган шартнома ёки битимларга мувофиқ қўлланилади. Ушбу стандартлар, қоидалар ва нормаларни республика ҳудудида қўллаш тартибини «Ўзстандарт» агентлиги ва давлат бошқарувининг бошқа органлари ўз ваколатлари доирасида белгилайдилар. Импорт маҳсулот, башарти у Ўзбекистон Республикасида амал қилаётган техник регламентларнинг ёки стандартларнинг мажбурий талаблар қисмига мувофиқлиги тасдиқланмаган бўлса, етказиб берилиши ва белгиланган мақсадда ишлатилиши мумкин эмас.

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. www.ziyonet.uz ; 2. www.estudy.uz ; 3. www.fizika.uz ; 4. www.elearning.uz ; 5. www.bilim.uz ; 6. www.edx.uz ; 7. www.my.estudy.uz ; 8. www.conrsera.org.uz ;

O'xshashlar

Стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилотлар

Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш фанининг мақсади ва метрология бўйича асосий атамалар

Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш

МЕТРОЛОГИЯ БЎЙИЧА АСОСИЙ МАЪЛУМОТЛАР

СТАНДАРТЛАШТИРИШ БЎЙИЧА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ