“Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш” фанидан маърузалар матнлари тўплами - Metrologiya - Referatlar

“Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш” фанидан маърузалар матнлари тўплами

Yuklangan vaqt:

02.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

22.8173828125 KB

Ko'chirib olish

“ Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш” фанидан маъруза лар матн лари тўплами Режа: 1.“Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш” фанининг аҳамияти, мақсади ва вазифаси . Фаннинг ишлаб чиқаришдаги ўрни. 2. Фаннинг таркибий қисмлари (асосий тушунчалар).

1. “Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш” фанининг аҳамияти, мақсади ва вазифаси. Фаннинг ишлаб чиқаришдаги ўрни. Жаҳон бозори бугунга келиб сифат жиҳатдан янги босқични бошидан кечирмоқда.Унинг ўзига хос хусусияти интеграллашув бўлиб, у ишлаб чиқаришнинг ривожланиш жараёни турли даражада бўлган мамлакатларнинг бу жараёнда ўз ўрнини топиш имконини беради. Бугунги кунда халқаро савдо-сотиқ алоқаларининг кучайиши маҳсулот сифатини оширишдаги барча имкониятлардан самарали фойдаланишни талаб этмоқда. Маҳсулот сифатини оширишнинг самарали воситаларидан бири эса, ҳар бир корхонада стандартлаштириш, метрология ва сертификациялаш ишларини замон талаби даражасида олиб боришдан иборатдир. Бу эса корхона мухандислари, маркетологлари, менеджерлари олдига маҳсулотлар ва хизматларни стандартлаштириш ва сертификатлаштириш борасида етарли даражада билимга эга бўлишни тақазо этади. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов таъкидлаганидек, “ Ўзбекистон бугун халқаро ҳамжамиятнинг ва глобал молиявий-иқтисодий бозорнинг ажралмас таркибий қисми ҳисобланади. Бунинг тасдиғини ташқи дунё билан алоқаларимиз тобора кенгайиб бораётганида, тараққий топган етакчи давлатлар кўмагида иқтисодиёт тармоқларини ривожлантириш, модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлаш бўйича дастурларнинг амалга оширилаётганида, Ўзбекистоннинг халқаро савдо тизимига интеграциялашувида, маҳсулот ва товарлар импорти ва экспортининг ўсиб боришида ва бошқа мисолларда яққол кўришимиз мумкин.” [1] Мустақилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб Республикамиз иқтисодиётини ривожлантириш, ишлаб чиқариш корхоналарида ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг сифатини ошириш, ички ва ташқи бозорда унинг рақобатбардошлигини таъминлаш масаласи давлатимиз иқтисодий сиёсатининг асосий тамойилига айланди. Мамлакатимиз мустақилликка эришгандан кейин орадан ҳали кўп вақт ўтмай, 1995 йил 23 февралда Ўзбекистон Республикаси Олий мажлиснинг биринчи сессиясида иқтисодиётни ривожлантиришнинг актуал масалаларига тўхталиб, Юртбошимиз “Иқтисодий салоҳиятимизни ва даромадимизни янги босқичга кўтарадиган ... асосий муаммо ва устун йўналиш - бу тайёр маҳсулотни ишлаб чиқаришни кенгайтириш, унинг сифати ҳамда рақобатга чидашини жаҳон бозори талаблари даражасига етказиш мақсадида иқтисодиётда таркибий-структуравий ўзгаришларни амалга оширишдир” - деб кўрсатиб ўтган эди. [2] Маҳсулот сифатини таъминлашнинг муҳим омили бўлган метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш ишларини ташкил этиш ва фаолиятни амалга ошириш масаласида мустақилликка эришилгандан кейинги ўтган даврда мамлакатимизда кенг қамровли ишлар амалга оширилди. Мазкур соҳа бўйича ҳуқуқий асослар 1992 йилдан яратила бошланди. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикасида стандартлаштириш бўйича ишларни ташкил этиш тўғрисида”ги 1992 йил 2 мартда 93-сонли қарори ва Мустақил Давлатлар Ҳамкорлиги давлатлари ҳукумат раҳбарлари томонидан 1993 йил 13 мартда “Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш соҳасида келишилган сиёсатни амалга ошириш тўғрисида”ги давлатлараро шартнома қабул қилинди. ЎзР ВМ нинг юқоридаги қарорига мувофиқ Республика ҳудудида стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш ишларини мувофиқлаштириш ва раҳбарлик қилиш бўйича миллий орган – Ўзбекистон Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш агентлиги – “«Ўзстандарт” агентлиги (2002 йилгача “Ўздавстандарт” деб номланган) ташкил этилди. “Ўзстандарт” агентлиги ҳузуридаги Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш илмий–тадқиқот институти (СМСИТИ) соҳанинг илмий ва методик тадқиқот маркази қилиб белгиланди.

1993 йил 28 декабрда Ўзбекистон Республкасининг Олий Мажлиси томонидан 3 та қонун – “Стандартлаштириш тўғрисида”, “Метрология тўғрисида” ва “Маҳсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида” ги қонунлар қабул қилинди. Қабул қилинган қонунлар соҳанинг ҳуқуқий асосларини белгилаб берди. Мазкур қонунларнинг ижросини таъминлаш учун мамлакатимизда стандартлаштириш, ўлчашлар бирлилигини таъминлаш, сертификатлаштириш, ижтимоий ва техникавий-иқтисодий ахборотни таснифлаш ва кодлаштириш, маҳсулотни ишлаб чиқиш ва ишлаб чиқаришга қўйиш, аккредитациялаш ва сифат давлат тизимлари жорий этилди. Юқоридаги қонунларнинг мантиқий давоми сифатида Республикамизда 1996 йил 26 апрелда “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида”, 1997 йил 30 августда “ Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”, 2003 йил 23 апрелда “ Техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида”ги қонунлар қабул қилинди. Соҳани ривожлантириш ва такомиллаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикасида стандартлар ва ўлчаш воситалари устидан давлат назорати тўғрисида” ги 410-сонли (1994 й.), “Ўзбекистон Республикаси Миллий эталонлар базасини барпо этиш ва метрологик таъминотни такомиллаштириш тўғрисида”ги 53-сонли (1996 й.), “Стандартлаштириш, метрология ва маҳсулотлар ва хизматлар соҳасини сертификатлаштириш тизимини такомиллаштириш тўғрисида”ги 342–сонли (2002 йил) қарорлари қабул қилинган. Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш халқаро ташкилотларига аъзо бўлди ва фаолият олиб бормоқда. Республикамизда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар сифатини жаҳон стандартлари талаблари даражасига кўтариш учун ISO 9000 серияли халқаро сифат менежменти стандартларига тўлиқ эквивалент бўлган давлат стандартлари ишлаб чиқилган ва амалга оширилмоқда. “Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш” фанининг асосий мақсади - талабаларда метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш асослари, техник ва ахборот-ўлчов тизимларининг метрологик таъминот масалалари, Ўзбекистонда ўлчашлар бирлилигини таъминлаш тизими, стандартлаштириш тизими, техник жиҳатдан тартибга солиш тизими, сертификатлаштиришнинг Миллий тизими, сифат ва сифат менежменти тизими фаолияти бўйича норматив-техник ҳужжатлар, қоидалар билан ишлаш борасида йўналиш хусусиятига мос билим, малака ва кўникмаларни шакллантиришдан иборат. Фаннинг вазифаси – талабаларга Ўзбекистон Республикасининг “Метрология тўғрисида”, “Стандартлаштириш тўғрисида”, “Маҳсулотларни ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида”, “Техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида”, “Мувофиқликни баҳолаш тўғрисида”, “Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонунлари ва қонун ости меъёрий ҳужжатларни мукаммал ўргатишдан ва амалий қўллай олишларини таъминлашдан иборат. Ушбу фан математика, табиий ва ихтисослик фанлари (“Физика”, “ Олий м атематик а ”, “Информатика”, “Ахборот технологиялари” ва бошқа фанлар) билан узвий боғланган. Фанни ўрганиш жараёнида олинган билимлар, малака ва кўникмалар бўлажак мутахассисларга уларни алоқа ва ахборотлаштириш соҳасидаги хизматлар ва маҳсулотларни стандартлаштириш ва сертификациялаштиришда, шунингдек метрологик ўлчовларни амалга оширишда қўллаш имконини беради.

2. Фаннинг таркибий қисмлари (асосий тушунчалар) Стандартлаштириш ва метрология тараққиёти инсоният тараққиёти билан бевосита боғлиқ. Масалан, тилларнинг ривожланиши, ёзувлар, математик ифодалар, ўлчов бирликлари ва ҳозирги кунда инсоният томонидан қўлланиб келинаётган қатор мисоллар стандартлаштиришнинг қадимий тарихга эга эканлигининг исботи бўла олади. Дунёга машҳур Миср пирамидаларини қуришда Миср фиравнлари тошларни кесиб, бир хил шаклдаги ва ва ўлчамдаги ғиштлар тайёрлашган. Қадимги Римда кемалар қуриш учун махсус канал қурилган. Каналда кеманинг корпуси ҳаракатланган, унга канал қирғоғида жойлашган аввалдан тайёрланган зарурий усуналар ва жиҳозлар ўрнатилган. Самарқанд, Бухоро, Хива, Шаҳрисабз ва юртимизда жойлашган осори-атиқаларни қурилишида бир хил ўлчамдаги ва шаклдаги ғиштлар, зинапоялар, дераза туйнуклари, биноларнинг эшикларидан фойдаланилган. Инсоният вақт, оғирлик ва масофа ва бошқа катталикларни ўлчашда муайян ҳудудда бир хилликка келтирилган (унификацияланган) ўлчов бирликларидан, ўлчаш воситалари ва усулларидан фойдаланган. Буюк алломаларимиз Абу Али Ибн Сино, Ал-Фарғоний, Абу Райҳон Беруний, Муҳаммад Тарағай Улуғбекнинг оламшумул ишларини алоҳида қайд этиш лозим. Фан ва техниканинг ривожланиши фаннинг ривожланиши учун туртки бўлган, метрология ва стандартлаштириш ҳам, ўз навбатида, тараққиётни белгиловчи асосий мезонга айланган. “Метрология, стандартлаштириш сертификатлаштириш” фани ўзаро узвий боғланган қуйидаги таркибий қисмлардан иборат: - стандартлаштириш; - метрология; - маҳсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш. Компьютер ва телекоммуникация қурилмалари, дастурий маҳсулотлар ишлаб чиқариш, сигналларни узатиш, қабул қилиш ва қайта ишлаш нафақат ҳудудий, балки жаҳон стандартлари талабларига мувофиқ келсагина, уларнинг сифатли ва юқори унумдорликда ишлаши таъминланади. Стандартлаштиришнинг муҳим вазифаларидан бири - сифат устидан назорат бўлиб, унинг асосини ҳақиқий олинган маҳсулот билан стандарт талаблари кўрсаткичларини қиёслаш ташкил этади. Шунга кўра ишлаб чиқариш билан бошқарув ўртасида жавоб алоқаси ўрнатилади. Стандартлар маҳсулотларнинг асосий хусусиятларини тезкорлик билан аниқлаш ва унинг истеъмол қиймати тўгрисида кенг тасаввурга эга бўлиш имконини беради. Шуни назарда тутиб, ишлаб чиқаришни жараёнида маҳсулот сифатининг энг мақбул даражасини таъминлаш мумкин бўлади. Бунда метрологик таъминот ҳам муҳим аҳамиятга эга. Замонавий ўлчаш воситалари, ўлчаш усуллари, ўлчашлар аниқлигини таъминлаш маҳсулот сифатига бевосита таъсир этувчи асосий омиллардан ҳисобланади. Маҳсулот ва хизматларни сертификатлаштиришнинг асосий мақсади маҳсулотнинг жаҳон ва ички бозордаги рақобатбардошлигини таъминлаш, сифатли маҳсулотни реклама қилиш, истеъмолчи, ишлаб чиқарувчи ва давлат манфаатларини ҳимоя қилишга қаратилган.

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. www.ziyonet.uz ; 2. www.estudy.uz ; 3. www.fizika.uz ; 4. www.elearning.uz ; 5. www.bilim.uz ; 6. www.edx.uz ; 7. www.my.estudy.uz ; 8. www.conrsera.org.uz ;

O'xshashlar

Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш

Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш фанининг мақсади ва метрология бўйича асосий атамалар

Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш фанини ўрганишда ўқитишнинг замонавий ахборот

Метрология ва стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилотлар

СТАНДАРТЛАШТИРИШ БЎЙИЧА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ