Boyitish mahsulotlarini suvsizlantirish - Materialshunoslik - Referatlar

Boyitish mahsulotlarini suvsizlantirish

Yuklangan vaqt:

30.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1339.5 KB

Ko'chirib olish

Boyitish mahsulotlarini suvsizlantirish Reja: 1. Suvsizlantirish operatsiyalarining maqsadi 2. Drenajlash orkali suvsizlantirish 3. Quyultirish 4. Filtrlash 5. Sentrifugalash 6. Quritish

Suvsizlantirish operatsiyalarining maqsadi Boyitish jarayonlari ko‘pchilik hollarda suvli muhitda olib boriladi. Ho‘l jarayonli boyitish fabrikalari texnologik maqsadlar uchun ko‘p miqdorda suv sarflaydi. Texnologik suv boyitish mahsulotlari bo‘yicha tarqaladi, shuning uchun ular suyuq holda olinadi. Masalan, flotatsiya boyitmalari xar bir tonna qattiq mahsulotda 3 m 3 , chiqindi lar esa 10 m 3 gacha suv saqlaydi. Ho‘l boyitish mahsulotlarini suvsizlantirish, ya’ni ulardan suvni ajratish kerak. Boyitmalar ularning namligini me’yoriga etkazish, qish mavsumida tashishda yaxlab qolmasligi uchun suvsizlantiriladi. Oraliq mahsulotlar ularni o‘zidan keyingi qayta ishlashdan oldin suvning bir qismini yo‘qotish talab qilinganda suvsizlantiriladi. Boyitma va oraliq mahsulotlardan ajratib olingan suv qaytadan ishlatish uchun fabrikaga jo‘natiladi. CHiqindi ularni chiqindilar maydoniga joylashdan oldin va fabrikada texnologik jarayonlarda qaytadan ishlatiladigan aylanma suv olish maqsadida suvsizlantiriladi. Aylanma suv ayniqsa suv resurslari cheklangan qurg‘oqcho‘l rayonlarda joylashgan fabrikalar uchun, xamda tabiiy suv havzalarini zaxarli moddalar saqlovchi oqava suvlar bilan ifloslanishining oldini olishda katta ahamiyatga ega. CHiqindilarni suvsizlantirish chiqindilar maydonida amalga oshiriladi. Ba’zan shu maqsadda katta o‘lchamli quyultirgichlar ishlatiladi. Suvsizlantirish usullari va qo‘llaniladigan jarayonlar qattiq fazani yirikligi va zichligiga, shuningdek boyitish mahsulotlaridagi suvning miqdoriga bog‘liq. Yirik zarrachali mahsulotlar mayda zarrachali mahsulotlarga nisbatan oson suvsizlantiriladi. Katta zichlikdagi zarrachalardan suvni kichik zichlikdagi zarrachalardagidan osonroq ajratib olish mumkin. SHuning uchun katta zichlikdagi yirik zarrachali mahsulot yoki bo‘tanani drenajlash orqali suvsizlantirish mumkin. Mayda zarrachali mahsulotlar, masalan, flotatsiya boyitmalarini suvsizlantirish nisbatan qiyinroq. Ular avval quyultiriladi, filtrlanadi va ularning ba’zilari xarorat ostida quritiladi.

Drenajlash orkali suvsizlantirish Drenajlash deb donali mahsulotlardan suvni og‘irlik kuchi ta’sirida suvsizlantiriluvchi mahsulot va g‘ovak to‘sik orqali tabiiy filtrlanishiga aytiladi. Drenajlash suvsizlantiruvchi kovshli elevatorlarda, elaklarda, klassifikatorlarda, bunkerlarda va drenajlash omborxonalarida amalga oshiriladi. Suvsizlantiruvchi kovshli elevatorlar cho‘ktirish mashinalariga, yuvuvchi tarnovchalarga o‘rnatiladi. Suv sathidan yuqorida joylashgan kovshlarda suv mahsulot va uning devorlaridagi teshiklar orqali filtrlanadi. Elevatorning o‘qi gorizontga nisbatan 60-70 0 ga qiya holda o‘rnatilgan. YUqoridagi kovshlardan oqib tushayotgan suv pastki kovshlarga tushmasligi kerak. Kovshli elevatorlarda suvsizlantirilgan mahsulotlar- ning namligi 30 % gacha va mahsulotlarning yirikligi va suvsizlantirish vaqtiga bog‘liq. Suvsizlantiruvchi elaklar trapetsiadal kesimli latun yoki po‘lat simlardan tayyorlangan teshikli to‘rdan iborat. Teshiklarning kengligi: 0,25; 0,5; 0,75 va 1 mm. Qo‘zg‘almas g‘alvirlar qo‘zg‘aluvchi g‘alvirlarda mahsulotni suvsizlantirishdan oldin suvni qisman chetlashtirish uchun qo‘llaniladi. Qo‘zg‘almas suvsizlantiruvchi to‘r yassi yoki yoysimon ko‘rinishda bo‘lishi mumkin (78-rasm).

Панжара ости махсулоти Панжара усти махсулоти 78-rasm. Yoysimon g‘alvir Suv g‘alvir ostida yig‘iladi va texnologik jarayonga jo‘natiladi, mahsulot esa tarnovcha orqali qo‘zg‘aluvchi suvsizlantiruvchi g‘alvirlarga uzatiladi. Suvsizlantirish uchun tez yurar tebranuvchi, vibratsion va rezonansli g‘alvirlar ishlatiladi. Qo‘zg‘aluvchi suvsizlantiruvchi g‘alvirlarda mahsulot yirik bo‘laklaridan shlam va loyli zarrachalarni chetlashtirish uchun qo‘shimcha tarzda suv bilan yuviladi va bu narsa mahsulot namligini pasaytiradi. Yirik ko‘mirli boyitmalarning namligi g‘alvirlarda suvsizlantiril- gandan keyin 6 dan 9 % bo‘ladi. Suvsizlantiruvchi mexanik klassifikatorlarda spiralning aylanish chastotasi kichik va klassifikator tog‘orasining qiyaligi kattaroq (79-rasm). Yuqori zichlikka ega mayda mahsulotni suvsizlantirish uchun ishlatiladi. Б ў тана сатҳи Қуюлма Б ў тана

79-rasm. Reykali klassifikatorda eshkaklarning xarakatlanish sxemasi. Suvsizlantirish qumlarni klassifikator tubi bo‘ylab tashishda drenajlash hisobiga sodir bo‘ladi. Ba’zan qumlar shlamlarni yuvib tushirish uchun suv bilan sug‘oriladi. Klassifikatorlarda suvsilantirilgan mahsulotlarning namligi 15-25 % gacha. Suvsizlantiruvchi bunkerlar bir necha qator temir beton yacheykalardan iborat bo‘lib, ularning har birining pastki qismi piramida yoki prizma shakliga ega. Suvsizlantirilgan mahsulotni chiqarishga ikki yoki to‘rtta teshik o‘rnatilgan. Yacheykalar soni suvsizlantiruvchi mahsulot miqdori va suvsizlantirish vaqtiga bog‘liq. Suvsizlantiriluvchi mahsulot bunkerning yacheykalariga yuklanadi va unda bir necha soat ushlab turiladi. Suv bunkerda mahsulot qatlami orqali filtrlanadi va panjarali zulfin orqali tushirib olinadi. Yirik bo‘lakli boyitmalarning namligi 4-8 soat ichida 12-18 % dan 5-10 % gacha kamayadi. Mayda donali boyitmalarni 20-24 soatgacha ushlash talab qilinadi. Drenajlash omborlari katta sig‘imli inshoot. Mayda zarrachali og‘ir mahsulot bo‘tanasi omborning tindirgichlariga suvning asosiy qismini yo‘qotish uchun beriladi. Tindirgichlarning cho‘kmalari greyfer kranlar yordamida omborning drenajlash qismida qiya beton polga g‘aramlanadi. G‘aramlardan suv ombor polidan o‘tuvchi drenajlash ariqchalari orqali ajratib olinadi. Drenajlash omborlarida, masalan, temir boyitmalari 6-10 % namlikkacha suvsizlantiriladi. Quyultirish Quyultirish deb mayda zarrachali bo‘tanadagi qattiq zarrachalarni cho‘ktirib, suvini ajratib olishga aytiladi. Quyultirish uchun quyidagi apparatlar ishlatiladi: - piramida shaklidagi tindirgichlar, konusli quyultirgichlar, silindrik quyultirgichlar, shlamli tindirgichlar va x. k. lar ishlatilib, ularda zarrachalarning cho‘kishi og‘irlik kuchi ta’sirida sodir bo‘ladi;

- gidrotsiklonlar va cho‘ktiruvchi sentrifugalar ishlatilib, ularni suvsizlantirish markazdan qochuvchi kuch ta’sirida sodir bo‘ladi; Tindirgich va quyultirgichlarda suvsizlantirilganda bo‘tananing yuqori katlamlarida qattiq zarrachalarning miqdori sezilarsiz, shuning uchun zarrachalar bu erda erkin tushish sharoitida, ularning yirikligi va zichligiga bog‘liq tezlikda cho‘kadi. O‘rta qatlamlarda qattiq zarrachalarning konsentratsiyasi ortishi bilan siqilib tushish sharoitiga o‘tish sodir bo‘ladi. Zarrachalar butun og‘irligi bilan cho‘kadi, shuning uchun cho‘kish tezligi kamayadi. Pastki qatlamlarda qattiq fazaning konsentratsiyasi maksimumga etadi (43-44 % hajm bo‘yicha,), cho‘kish tezligi esa amalda 0 ga tenglashadi. Bu qatlamlarda cho‘kma zichlashadi va undan yuqorida joylashgan qatlamlarning bosimi ostida suv siqib chiqariladi. Mayin zarrachalarning cho‘kish tezligini oshirish uchun ohak, sulfat kislotasi, kalsiy xlorid, temir xlorid, poliakrilamid kabi maxsus reagentlar – koagulyantlar qo‘shiladi. Piramidasimon tindirgichlar va konusli quyultirgichlar yirik zarrachali bo‘tanani suvsizlantirishga mo‘ljallangan. Bu apparatlarning quyulmasidagi qattiq zarrachalarning yirikligi 0,1 mm gachani tashkil etadi. Piramidasimon tindirgich (80-rasm) temir-beton idishdan iborat bo‘lib, uning tubida markaziy teshikli, patrubkali, chiqarish kranlarili piramidasimon yacheykalar o‘rnatilgan. Dastlabki bo‘tana idishni to‘ldiradi va yuklash tomondan suv chikarib olinadigan bo‘shatish ostonasiga qarab xarakatlanadi. Qattiq zarrachalar cho‘kib, piramidasimon yacheykalarda to‘planadi va chiqarish kranlari orqali yig‘uvchi tarnovlarga tushirib olinadi. Silindrli kuyultirgichlar mayda zarrachali bo‘tanani kuyultirish uchun mo‘ljallangan. Kuyultirgichlarning kuyulmalarida 0,005 - 0,01 mm o‘lchamli qattiq zarrachalar yo‘koladi. Kuyultirilgan mahsulot 50-60 % qattiq zarrachalarni saklaydi.

80-rasm. Piramidasimon tindirgich. Silindrli kuyultirgichlar markaziy uzatmali (diametri 25 m dan kam) va tashki uzatmali (diametri 15 m dan ortik) bo‘ladi. Markaziy uzatmali kuyultirgich (81- rasm) konussimon tubli, gorizontga nisbatan 6-12 0 kiyalikda o‘rnatilgan ochik temir-beton yoki metal silindrli chandan iborat. 81-rasm. Markaziy uzatmali kuyultirgich. 1-silindrli chan; 2-val; 3-panjalar; 4-krestovina; 5-kabul kiluvchi; 6-xalqali tarnovcha; 7-konussimon taglik; 8-diafragmali nasos. CHanning vertikal o‘ki bo‘ylab kuyultirgichning yon devoriga tayanuvchi fermaga o‘rnatilgan, podshipniklarda aylanuvchi val o‘rnatilgan. Valning pastki Дастлабки бўтана Қ у юлти р илган махс у лот

qismiga eshkaklari bilan krestovina maxkamlangan. Krestovinaning panjalari quyultirgich tubiga parallel o‘rnatilgan eshkaklar esa shunday o‘rnatilganki, val aylanganda cho‘kkan mahsulot quyultirgich tubi markazidagi bo‘shatish tuynugiga tomon yo‘nalsin. Dastlabki mahsulot tarnovcha yoki quvur orqali quyultirgich markazidagi idishga beriladi. CHanda bo‘tana markazdan devorlarga tomon radial yo‘nalishda tarkaladi. Bunda qattiq zarrachalar cho‘kadi, suv esa xalqali tarnovchaga yon devorning zixi bo‘ylab oqib tushadi. Quyultirilgan mahsulot diafragmali nasos orqali tortib chiqariladi. Konstruksiyada quyultirgich xaddan ortik yuklanganda yoki to‘xtatilganda eshkakli krestovinani ko‘tarish uchun moslama ko‘zda tutilgan. Tashki uzatmali quyultirgich (82-rasm) markaziy kolonnali temir-beton chandan iborat. Eshkakli rama bir uchi uzatish mexanizmining aravachasiga, ikkinchi uchi esa markaziy kolonnaga o‘rnatilgan sharikli podshipnikka tayanadi. Aravacha kuyultirgich devoriga yotkizilgan yo‘naltiruvchi relslar bo‘ylab xarakatlanadi va fermani markaziy kolonna atrofida aylantiradi. Dastlabki bo‘tanani berish va quyultirilgan mahsulotni chiqarib olish xuddi markaziy uzatmali quyultirgichlardagidek amalga oshiriladi. Tashki uzatmali quyultirgichlar 100 m diametrgacha quriladi. 82-rasm. Tashqi uzatmali quyultirgich. 1-temir-beton chan; 2-ferma; 3-markaziy kolonna; 4-eshkakli rama; 5-sharikli podshipnik; 6-aravacha; 7-rels . Quyultirgichlarning quyulma bo‘yicha ishlab chiqarish unumdorligi quyultirgichdagi bo‘tananing ko‘zgu yuzasiga va quyulmaga o‘tuvchi maksimal

o‘lchamli qattiq zarrachalarning cho‘kish tezligiga bog‘lik. Odatda ishlab chiqarish unumdorligi cho‘kishning solishtirma yuzasi, ya’ni bir sutkada bir tonna qattiq zarrachalarni cho‘ktirish uchun kerak bo‘ladigan 1 m 2 quyultirgich yuzasi bilan ifodalanadi. Flotatsiya boyitmalarini suvsizlantirishda bu ko‘rsatgich 0,4 dan 4 m 2 / t.sutka gacha tebranadi. Shlamli tindirgichlar suvsizlantirish xatto koagulyantlarni qo‘llaganda xam juda uzoq davom etadigan, kichik zichlikka ega bo‘tanadan qattiq fazani ajratib olish uchun quriladi. Ko‘pincha ular ko‘mir boyitish fabrikalarida ishlatiladi. SHlamli tindirgichlar to‘rtburchak shakldagi, devorlari betonlangan, tubida uncha katta bo‘lmagan qiyalikka ega katta xovuzdan iborat. Uzunasiga o‘rnatilgan devorlar xovuzni navbatma-navbat to‘ldiriladigan bir nechta (kamida 3 ta) seksiyaga bo‘ladi. Bitta seksiya bo‘tana bilan to‘ldiriladi, boshqasida zarrachalarning cho‘kishi ketadi, uchinchisidan suvsizlantirilgan shlamlar ajratib olinadi. SHlamlarning cho‘kishi sodir bo‘layotgan seksiyadan suv nasoslar yordamida tortib olinadi. Uchinchi seksiyadan shlamlar qo‘shimcha tarzda suvsizlantirilishi uchun greyfer kranlar yordamida drenajlash maydoniga o‘tkaziladi. Filtrlash Filtrlash deb bo‘tanadagi qattiq zarrachalarni suvdan g‘ovak to‘siq orqali ajratib suvsizlantirish jarayoniga aytiladi. G‘ovak to‘siq tomonlari orasida bosimdagi farq xosil qiladi. Bo‘tana bosimi past tomondan bosimi yuqori tomonga, ya’ni g‘ovak to‘siqdan o‘tishga xarakat qiladi. Qattiq zarrachalar ushlanib qolib, to‘siqda cho‘kma xosil qiladi, suv esa cho‘kma va to‘siq orqali o‘tib ketadi (filtrlanadi). G‘ovak to‘siq sifatida ip-gazlama va sherst matolar, shuningdek sintetik materiallar yoki teshiklarining o‘lchami 0,1-0,2 mm li metall to‘rlar ishlatiladi. Filtrlovchi to‘siq tomonlari orasidagi bosimning farqini ikki xil usulda xosil qilish mumkin:

1. Bo‘tana to‘siqqa atmosfera bosimidan yuqori bosimda beriladi. Bunda kameradagi to‘siqning ikkinchi tomonida atmosfera bosimi ushlab turadi. 2. Bo‘tana to‘siqqa atmosfera bosimida beriladi, kameradagi to‘siqning ortida vakuum xosil qilinadi. Birinchi prinsip bo‘yicha ishlaydigan apparatlar filtrpresslar, ikkinchi prinsip bo‘yicha ishlaydigan apparatlar esa vakuum-filtrlar deyiladi. Vakuum-filtrlar tuzilishiga ko‘ra tashki va ichki filtrlovchi yuzali, barabanli, diskli, tasmali, plan-filtrlar va filtr-quyultirgichlarga bo‘linadi. Barabanli vakuum-filtrlarning ishlash prinsipini 83-rasmda keltirilgan sxema bo‘yicha tushuntirish mumkin. 83-rasm. Tashqi filtrlovchi yuzali vakuum-filtr: A-cho‘kmani yig‘ish zonasi; B-cho‘kmani selgitish; V-cho‘kmani shishirish zonasi; G-matoni tozalash zonasi; 1-filtr vannasi; 2-aralashtirgich; 3-filtr barabani; 4-bo‘tanani berish; 5-cho‘kmani tushirib olish uchun pichok. Kirrasiga panjara maxkamlangan baraban yuzasiga filtrlovchi mato tortilgan. Baraban yuzasi, qirra va mato o‘zaro birlashmaydigan kameralarni xosil qiladi va quvurlar orqali filtrning taksimlovchi kallagi bilan ulangan. Baraban aylanganda

kallak kameralari navbatma-navbat vakuumli yoki xavo beruvchi qurilmalar bilan bog‘laynadi. A va B sektorlarda joylashgan kameralar vakuum moslama bilan bog‘langan va ularda xavoning siyraklashishi xosil bo‘ladi, V va G sektorlar esa xavo beruvchi kurilmalar bilan bog‘langan, ularda bosim atmosfera bosimidan yuqori. Baraban aylanganda kameralar barcha sektorlardan o‘tadi. Dastlabki bo‘tana baraban ostidagi vannaga beriladi. Bo‘tana filtr vannasida uzluksiz aralashtirib turiladi. Bo‘tanaga botirilgan A sertorning kamerasida vakuum xosil qilinadi. Bu kameralarda cho‘kma xosil bo‘ladi, suv (filtrat) esa filtrlovchi mato g‘ovaklaridan o‘tib ketadi va taksimlovchi kallak quvurlari orqali kameradan chiqib ketadi. A sektor cho‘kmani yig‘ish zonasi deyiladi. B sektorning kamerasida xam past bosim ushlab turiladi. B sektorda cho‘kma va mato orqali xavo sizib o‘tadi va cho‘kmadagi namlikni o‘zi bilan olib ketadi. B sektori cho‘kmani selgitish zonasi deyiladi. V sektorining kameralarida atmosfera bosimidan yuqori bosim ushlab turiladi, xavo mato orqali kameradan atmosferaga intiladi, yopishgan cho‘kma matodan ko‘tariladi va qirquvchi pichoq bilan tushirib olinadi. V sektor cho‘kmani shishirish zonasi deyiladi. G sektorining kameralarida bosim atmosfera bosimidan yuqori. Mato orqali o‘tuvchi xavo yopishib qolgan zarrachalarni puflab, g‘ovaklarni tozalaydi. Vakuum-filtr taqsimlovchi kallagining tuzilishi va ishlash prinsipi 84 – rasm keltirilgan. 84-rasm. Vakuum-filtr taqsimlovchi kallagining tuzilish sxemasi

1 – nchi bo‘sh val; 2,3 – shaybalar; 4 – taqsimlovchi kallak; 5 – bolt; 6 – prujina; 7 – quvur; 8,9,10,11,12 – patrubkalar. Doimiy va almashtiriluvchi shaybalar baraban filtri bilan birgalikda aylanadi. Ular ichi bo‘sh valga to‘rtta qalpoqchali mix bilan maxkamlangan. Almashtiriluvchi shayba 3 taksimlovchi kallakning ichki yuzasida sirpanadi. Kallak uchta ikki tomoni ochik teshikchalarga ega va u prujinali bolt bilan shaybaga sikiladi. Kallakning tashqi yuzasida ichki xalqali o‘yiq bilan bog‘langan ikkita va ikki tomoni ochiq teshikchalar bilan bog‘langan uchta patrubkaga ega. 8 va 9 patrubkalar vakuum qurilma bilan 10, 11, 12 – patrubkalar esa xavo beruvchi qurilma bilan ulangan. Baraban aylanganda quvurlar galma-galdan gox xalqali o‘yiklardan, gox ikki tomoni ochik teshiklardan o‘tadi, buning natijasida filtrlovchi kamerada yo vakuum, yoki yuqori bosim xosil bo‘ladi. Filtrat 8 – patrubka orqali chiqariladi. 85 - rasmda ichki filtrlovchi yuzali barabanli vakuum-filtr sxemasi keltirilgan. 85-rasm. Ichki filtrlovchi yuzali barabanli vakuum-filtr sxemasi. A – cho‘kmani yig‘ish zonasi; B – selgitish zonasi;

V – cho‘kmani shishirish zonasi; 1 – baraban filtri; 2 – bo‘tana berini; 3 – cho‘kmani chiqarish uchun konveyer. Bo‘tana to‘g‘ridan-to‘g‘ri barabanning filtrlovchi yuzasiga tushadi. Uning ortiqchasi quyulish ostonasi orqali oqib tushadi. Og‘irlik kuchi ta’sirida dastlab nisbatan yirik zarrachalar, keyin esa mayda zarrachalar filtrlovchi matoga cho‘kadi. CHo‘kmaning bunday tuzilishi ichki filtrlovchi yuzaki barabanli filtrlarda suvni filtrlashni tezlashtiradi. Bunday turdagi vakuum-filtrlar filtrlovchi yuzasi 40 m 2 gacha tayyorlanadi. 86-rasmda diskli vakuum-filtr ko‘rsatilgan. Disklarning soni 12 ta gacha etadi. Disklar 12 ta yog‘och yoki metalli sektorlarga bo‘linadi. 86-rasm. Diskli vakuum-filtr A – cho‘kmani yig‘ish zonasi; B – selgitish zonasi; V – cho‘kmani shishirish zonasi; 1–filtr vannasi; 2–filtr disklari; 3–disk sektorlari; 4 – bo‘ylama kanalli ichi bo‘sh val; 5–filtr kallagi; 6–cho‘kmani kesuvchi pichoqlar; 7–bo‘tana satxi; 8–filtr quvirlari. Yog‘ochli sektorlar botiq yoki bo‘rtma chiziqlar bilan qoplangan yuzaga, metalli sektorlar esa ichi bo‘sh teshik-teshik yuzaga ega. Xar qaysi sektor filtrlovchi mato bilan koplanadi va mustakil filtrlovchi element xisoblanadi. Filtrlovchi matoning ichki kobig‘i filtrlovchi kamera xisoblanadi. Disklar radial

spitsalar yordamida filtrning bo‘sh valiga maxkamlanadi, filtrlovchi kameralar esa bo‘sh valda joylashgan o‘n ikkita bo‘ylama kanallarning biri bilan ulanadi. Ichi bo‘sh valning ikkala yonbosh tarafiga taqsimlovchi kallaklar sikilgan. Bo‘tana filtr vannasiga beriladi, cho‘kma shishirib va pichoqda qirqib tushirib olinadi. Diskli vakuum-filtrlarning filtrlovchi yuzasi 80 m 2 gacha tayyorlanadi. 87 - rasmda filtrlovchi vakuum-kurilmaning sxemasi keltirilgan. Filtrat filtrdan resiverga tushadi va undan nasos orqali chiqarib olinadi. Tuzok filtratni vakuum-nasosga tushishiga yo‘l qo‘ymaydi. Tuzokdan suv o‘z-o‘zidan quvur orqali filtrat yig‘uvchi to‘plagichga quyiladi. Suv to‘plagichdan tuzokka surilib o‘tmasligi uchun tuzoqning pastki qismi va filtrat to‘plagichdagi suyuqlik satxining orasidagi balandlik 10,5 m dan ko‘p bo‘lishi kerak. Vakuum-filtrlar 300-650 mm simob ustuni bosimida ishlaydi, cho‘kmani shishirishdagi ortiqcha bosim 0,4-0,7 atm. Xavoning sarfi 1 m 3 filtrlovchi yuza uchun vakuum xosil qilishda 0,4-2 m 3 /min va shishirishda 0,05 - 0,5 m 3 /min. Solishtirma ishlab chiqarish unumdorligi 1 m 2 filtrlovchi yuza uchun 0,1 – 1 t/soatiga, filtrlardan tushirib olinadigan cho‘kmaning namligi 9 – 14 %. 87-rasm. Filtrlovchi vakuum-kurilmaning sxemasi: 1 – vakuum – filtr; 2 – vakuum nasos resiveri; 3 – nasos; 4 – filtrat yig‘uvchi idish; 5 – vakuum – nasos; 6 – filtrat uchun tuzoq; 7 – filtrat uchun quvir.

Sentrifugalash Sentrifugalash deb mayin zarrachali mahsulotlardagi suvni yo‘kotish uchun markazdan qochirma kuchni ishlatib suvsizlantirish jarayoniga aytiladi. Sentrifugalarning sxemasi 58– rasmda keltirilgan. YOn devori setkali (teshik-teshik) yoki yaxlit konusli rotor o‘z o‘qi atrofida katta tezlikda aylanadi. Setkali rotorli sentrifugalar filtrlovchi sentrifugalar deyiladi va ko‘pincha mayda ko‘mirli boyitmalarni suvsizlantirish uchun ishlatiladi. 88 - rasm. Sentrifugalarning sxemasi. a) filtrlovchi; b) cho‘ktiruvchi. Aylanuvchi rotor ichiga yuklangan mahsulot markazdan ko‘chirma kuch bilan rotorning setkali yuzasiga sikiladi va sekin pastga sirpanuvchi cho‘kma xosil qiladi. Suv shu kuch ta’sirida cho‘kma orqali filtrlanib, setkaning teshiklari orasidan o‘tadi va kuyulish patrubkalari orqali chiqarib olinadi. YAxlit rotorli sentrifugalar cho‘ktiruvchi sentri- fugalar deyiladi va suyuq bo‘tanalarni

suvsizlantirish uchun qo‘lla- niladi. Suvsizlantiriluvchi mahsulot barabandagi tuynuk orqali markaz- dan qochirma kuch bilan sentrifuga rotoriga tashlanadi va rotorning yaxlit yon devoriga siqiladi. Suv cho‘kmadan siqib chiqariladi, rotorning yonbosh qopqog‘idagi teshikdan oqib tushadi va quyulish patrubkasi orqali chiqarib olinadi. Cho‘kma shnek yordamida rotorning devori bo‘ylab ikkinchi yon bosh qopqoqqa tomon xarakatlanadi va bo‘shatuvchi voronkadan tushirib olinadi. CHo‘ktiruvchi sentrifuganing rotori va shneki bir tomonga, lekin turlicha tezlikda aylanadi. Ikkala turdagi sentrifugalarning rotorlari xam qoplama bilan yopiladi. Filtrlovchi sentrifugalar yirikligi - 13 + 0 mm va namligi 15 - 30 % ko‘mirli boyitmalarni suvsizlantirishda 8 – 10 % namligi mahsulot beradi va ishlab chiqarish unumdorligi qattiq zarrachalar bo‘yicha 30 – 40 t/soatga etadi. CHo‘ktiruvchi sentrifugalar esa -1 +0 mm li ko‘mirli shlamlarni suvsizlantirishda 16 – 18 % namlikka ega cho‘kmani ushlab beradi. Ishlash unumdorligi qattiq zarrachalar bo‘yicha 40 – 60 t/soatga etadi. Quritish Kuritish deb mahsulotni kizdirib, tarkibidagi suvni bug‘latish orqali yo‘kotish jarayoniga aytiladi. Boyitmalar uning tarkibidagi namlikni boshqa usullar bilan meyorga etkazish mumkin bo‘lmagan taqdirdagina quritiladi. Kuritishga boyitmalar quyultirib va filtrlab, suvsizlantirilgandan keyin tushadi. Ba’zan mahsulot ularni boyitishdan oldin quritiladi, masalan, pnevmatik, elektrostatik boyitishlardan oldin. Xozirda boyitish fabrikalarida barabanli quritgichlar va quvur-quritgichlar ishlatiladi. Qaynar qatlamli quritish apparatlarini yaratish borasida tajriba – konstruktorlik ishlari olib borilmoqda. Barabanli quritgich (89-rasm) barabandan iborat bo‘lib, roliklarga tayanadi. Baraban o‘z o‘ki atrofida aylanadi; uzatma elektrodvigateldan reduktor va tishli uzatma orqali amalga oshiriladi. Baraban o‘qi quruq mahsulotni bo‘shatish tomonga qarab 1 0 dan 5 0 gacha burchak ostida o‘rnatilgan. Barabanning mumkin

bo‘lgan bo‘ylama siljishi og‘ir roliklar orqali amalga oshiriladi. Dastlabki mahsulot tarnovcha orqali barabanga yuklash tomondan beriladi. Barabanning qaramaqarshi tomonidan quritilgan mahsulot tushirib olinadi. SHu erda barabanni to‘ldirishni amalga oshirish uchun tirgakli moslama bor. Barabanning ichiga mahsulotning yaxshi aralashishi va to‘ldirish uchun nasadkalar o‘rnatiladi. Barabanning yuklovchi qismi o‘txonaga tutashadi, suruvchi kuvur chikkan qismi bo‘shatish kamerasiga kiradi. O‘txonada yonilg‘i yonadi. Xosil bo‘lgan issiq gazlar quritgichning suruvchi trubkasiga o‘rnatilgan ventilyator bilan barabanga so‘riladi va uning o‘qi bo‘ylab xarakatlanadi. Mahsulot baraban aylanganda nasadkalar yordamida ko‘tariladi, nasadka va issik gazlar oqimida ular bilan bir yo‘nalishda xarakatlanadi. Bunda mahsulot qiziydi va undagi namlik bug‘lanadi. 89-rasm. Barabanli kuritgich: a) umumiy ko‘rinishi; b) nasadkalar sxemasi; 1-kurituvchi baraban; 2-bandaj; 3-jag‘li shesternya; 4-tayanch; 5-qattiq roliklar; 6-kichik shesternya; 7-fundament, uzatma ramasi uchun; 8-ichki nasadka; 9- yuklovchi tarnovcha; 10-elektrodvigatel; 11-reduktor; 12-biriktiruvchi mufta; 13- barabanni zichlash; 14-bo‘shatish kamerasi. Xosil bo‘lgan suv bug‘i quritgichdan ishlatilib bo‘lgan gazlar bilan chiqarib tashlanadi. Quritgichdan chiqib ketayotgan gazlar ko‘p miqdorda mayda mahsulotni olib chiqib ketadi, shuning uchun ular atmosferaga chiqarish dan oldin, albatta, tozalanishi kerak.

Barabanli quritgichlar istalgan yiriklikdagi va namlikdagi mahsulotlarni quritish uchun ishlatiladi. Quritgichlar diametri 0,5 dan 3,5 m gacha, uzunligi 2,5 dan 27 m gacha o‘lchamda ishlab chiqariladi. Issiklik sarfi 850 dan 1000 kkal gacha 1 kg bug‘latilgan suv uchun. Quvur-quritgichlar ko‘mir boyitish fabrikalarida yirikligi 13-15mm dan ortiq bo‘lmagan boyitmalarni quritish uchun keng ishlatiladi. Ularni boshqa foydali qazilmalarni boyitishda olingan boyitmalarni quritishda xam ishlatish mumkin. 90-rasmda quvur-quritgichning sxemasi keltirilgan. O‘txona vertikal quvur bilan bevosita ulangan. O‘txonada yonilg‘i yonishdan xosil bo‘lgan issiq gazlar quvurga tushadi. Ventilyator quvurda yuqoriga ko‘tariluvchan gazlar okimini xosil qiladi, uning tezligi kuritilayotgan mahsulot tarkibidagi eng katta bo‘laklarni xam ko‘tarishga etarli. Dastlabki mahsulot ta’minlagich orqali quvurning pastki qismiga beriladi, yuqoriga ko‘tariluvchi issiq gazlar oqimi bilan yuqoriga ko‘tariladi. Issiq gazlar yuqoriga ko‘tariluvchi mahsulot bilan bevosita ta’sirlashganda uning qizishi va tarkibidagi namlikni bug‘lanishi sodir bo‘ladi. Gaz okimi siklonga yo‘naltiriladi. Unda quritilgan mahsulotning asosiy massasi ajraladi, ishlatilib bo‘lingan gazlar bug‘langan suv bug‘lari bilan tozalanadi va atmosferaga chiqarib yuboriladi yoki qisman quritish jarayoniga qaytariladi. 90-rasm. Quvur-quritgich qurilmasining sxemasi: 1-yonilg‘i bunkeri; 2-o‘txona; 3-havoni o‘txonaga berish uchun kanallar; Ёнилғи Қуритилган махсулот Қайтиб тушган махсулот Шлам канализацияга

4-quvur-quritgich; 5ho‘l mahsulot uchun bunker; 6-ho‘l mahsulot berish uchun konveyer; 7,8-tarelkali ta’minlagichlar; 9-siklon; 10-batareyali siklon; 11-xo‘l chang ushlagich; 12-ventilyator; 13-ishlatilgan gazlarni chiqaruvchi quvur; 14- klapan. Mahsulotdagi gaz oqimi ko‘tarib olib chiqarib keta olmaydigan bir-biriga yopishib qolgan yirik bo‘laklar pastga tushadi va quvurning tubiga o‘rnatilgan shnek yordamida quritgichdan chiqarib tashlanadi. Quvur-quritgichlar diametri 650 dan 1200 mm gacha, uzunligi 14 dan 35 m gacha qilib tayyorlanadi.

Adabiyotlar ro’yhati: 1. Abramov A.A., Pererabotka, oboga щ enie i kompleksnoe ispolzovanie tverd ы x polezn ы x iskopaem ы x. t.1 Obogatiteln ы e protsess ы i apparat ы : Uchebnik – 2- e izd., stereotip. 2014. 2. Abramov A.A., Pererabotka, oboga щ enie i kompleksnoe ispolzovanie tverd ы x polezn ы x iskopaem ы x. T.2 Texnologiya pererabotki i obogaщeniya poleznыx iskopaemыx : Uchebnik – 2014. 3. Abramov A.A., Pererabotka, obogaщenie i kompleksnoe ispolzovanie tverdыx poleznыx iskopaemыx. T.2 Texnologiya pererabotki i obogaщeniya poleznыx iskopaemыx : Uchebnik – 2014. 4. Abramov A.A., Texnologiya pererabotki i oboga щ eniya rud svetn ы x metallov. Uchebnoe posobie, v 2 kn. 2015. 5. Avdoxin V.M. Osnovы obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. Uchebnik v 2t. – 2016. 6. Avdoxin V.M. Osnovы obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. Uchebnik v 2t. – 2006. t2. Texnologiya obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. 7. Arashkevich V.M. Osnovы obogaщeniya rud, M., Nedra,2019. 8. Egorov V.L. Osnov ы oboga щ eniya rud, M., Nedra,2016

O'xshashlar

Gravitatsiya usulida boyitish

Elektr usulida boyitish

Magnit usulida boyitish

Yordamchi jarayonlar

Elash jarayoni