Evolventa va uning xossalari tslindrik tishli g’ildiraklarning geometrik parametrlari - Mashinasozlik - Referatlar

Evolventa va uning xossalari tslindrik tishli g’ildiraklarning geometrik parametrlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1120.5 KB

Ko'chirib olish

Evolventa va uning xossalari tslindrik tishli g’ildiraklarning geometrik parametrlari Reja: 1. Evolventali tishli nolinchi g’ildirakning geometrik parametrlari 2. Evolventaning xossalari

Evolventali tishli nolinchi g’ildirakning geometrik parametrlari Evolventali tishli g’ildirakni hosil qilish uchun, ya’ni tishli g’ildirak tish profillari evolventa bo’yicha chizilgan asosiy aylana markazini tishli g’ildirak markaziga almashtiriladi. Texnikada keng tarqalgan tishli g’ildiraklardan normal yoki nolinchi g’ildiraklar (nolinchi g’ildirakdan tashqari musbat va manfiy g’ildiraklar ham bo’ladi, ular to’g’risida keyinroq yoziladi). Evolventali tishli g’ildirakning geometrik parametrlari standartlashtirilgan. Bu parametrlarni normal g’ildiraklar uchun ko’rib chiqamiz. Haqiqiy tishli g’ildirak parametrlariga quyidagilar kiradi: z tishlar soni, evolventali chizilgan yon tomonlar; r a g’ildirak bosh aylana radiusi; r f g’ildirak oyoq aylana radiusi. Qolgan parametrlar hisoblanuvchi hisoblanadi. Tish balandligi shartli ravishda ikki qismga bo’linadi – r bo’luvchi aylana radiusi yordamida bosh va oyoq qismga. Tish balandligi ya’ni bosh va oyoq aylanalari orasidagi masofa h harfi bilan belgilanadi, h a – tish bosh balandligi, h f – tish oyoq balandligi standartga asosan, a f h 25,1 h  r b – evolventa yasaladigan asosiy aylana radiusi. Bu aylana tishli g’ildirak tishlariga qarab oyoq aylanadan katta yoki kichik bo’lishi mumkin. Tishning evolventasi bosh aylanada o’tkir qirra yasaydi, tish asosida esa evolventa silliq oyoq aylanasiga yordamchi egrilik orqali o’tadi, uni galtel deyiladi. Tishli g’ildirak asosiy parametrlaridan biri bo’luvchi aylana bo’yicha olingan r tish qadami hisoblanadi – bu ikki siljiydigan bir xil tish profillari aylanada o’lchanadigan masofa. Ј adamning yarmisi bo’luvchi aylanada s – tish qalinligini tashkil etadi, ya’ni s = 0,5p. Tish profilini yasovchi uchun foydalanadigan evolventa, asosiy aylanadan boshlanib, bosh aylanadi kesiladi. Evolventaning bu qismi  profil burchagidan aniqlanadi. Bu bo’luvchi aylananing bitta nuqtasidan bo’luvchi va asosiy aylanalarga o’tqazilgan urunmalar orasidagi burchak. Standart tishli G’ildirak uchun  = 20 0 .

2-rasm Yuqorida sanab o’tilgan parametrlardan bitta standartni tanlash kerak, u qolganlari bilan boqlangan bo’lishi kerak. Bu parametr shunday bo’lishi kerakki, uning qiymati tishni aniqlashi kerak. Bunga ko’pincha tish qadami to’g’ri keladi:z r 2 p   Biroq qadam qiymati ifodasiga  irratsional son kiradi, u o’nli kasrda cheksizlikka ega. Shuning uchun qadamni standartlashtirib bo’lmaydi.  sonini qatnashtirmasdan bu ifodani bir qismini standartlashtirish mumkin. Bu qiymatni m tish moduli deyiladi: z r2 m  Modul tish qiymati bilan boqlangan, ya’ni modul son qiymati bo’yicha tish bosh balandligiga teng, ah m  Modul standart qiymat hisoblanib, «mm»da o’lchanadi, shuning uchun tishli G’ildirakning hamma o’lchamlari «mm» da o’lchanadi. Standartga asosan qator mavjud modullar millimetrning yarmidan 100 mm gacha qiymatni qabul qiladi.

Modulning ba’zi bir qiymatlari: m = 0,5; 1; 1,5; 2; 2,5; 3; 4; 5 ... 100 mm. Tishli G’ildirak geometrik parametrlari uning tishlar soni, standart modul va standart profil burchagi  = 20 0 larni boqlovchi formulalarni yozamiz: (5.4) ni hisobga olib, bo’luvchi aylana radiusi2 z m r (5.5) va 2-rasmni hisobga olib, bosh aylana radiusi m r ra   (5.2) va 2-rasmni hisobga olib, oyoq aylana radiusi m 25,1 r rf   2-rasmdan, asosiy aylana radiusi  cosr rb (5.1) va (5.5) hisobga olib, tish balandligi m 25,2 h  (5.3) va (5.4) ni hisobga olib, bo’luvchi aylanada tish qadami m p  bo’luvchi aylana bo’yicha tish qalinligi 2 p s Bu formulalarni kuzatib: standart normal tishli G’ildirakning hamma geometrik o’lchamlarini aniqlash uchun ikkita qiymatni bilish kifoya – z tishlar soni va m moduli. To’g’ri tishli tashqi uzatmali tishli uzatmaning ISO tavsiyanomasidan foydalanib hisoblash va uni loyihalash. Berilgan: Tishlar uchun ; Tishlar soni: z 1 ; z 2

Yuqorida berilgan qiymatlardan foydalanib tishli g’ildiraklarimizning bo’luvchi aylana radiuslari hisoblab topiladi Bo’luvchi aylanalar orasidagi masofa topiladi Tish balandligi: h ₁ = h ₂ = 2.25 m = 2.25*40 = 90 мм Tish boshchasining balandligi: h a ₁ = h a ₂ = m = 40 мм Tish oyoqchasining balandligi: h fa ₁ = h fa ₂ = 1.25 m = 1.25*40 = 50 мм Tish boshchalaridan o’tgan aylana radiuslari: r a ₁ = r ω ₁ + h a ₁ = 480 + 40 = 520 мм r a ₂ = r ω ₂ + h a ₂ = 640 + 40 = 680 мм Tish oyoqchalaridan o’tgan aylana radiuslari: r f ₁ = r ω ₁ - h fa ₁ = 480-50= 490 мм r f ₂ = r ω ₂ - h fa ₂ = 640-50 = 590 мм Asosiy aylana radiuslari: r b ₁ = r ω ₁ cos α 0 = 480 cos 20° = 451 мм r b ₂ = r ω ₂ cos α 0 = 640 cos 20° = 601 мм Tish qadami: P ω = = 3.14*40 = 125.6 мм Qadam burchagi:

Tishning boshlang’ich aylana yoyi bo’yicha qalinligi: S ω ₁ = S ω ₂ = 0.5*P ω = 0.5*125.6 =62.8 мм Ikki tishning boshlang’ich aylana yoyi bo’yicha oralig’i: Yumaloqlanish radiusi Chizmada uzunlik masshtabi “ ” ni tanlaymiz, bunda tishning chizmadagi balandligi > 50 mm bo’lishi kerak G’ildirakning markazlari orasidagi masofani topamiz: markazlar to’g’ri chiziq bilan tutashtiriladi bu markazlardan Bo’luvchi aylana radiuslari chiziladi. Ikki aylananing urinish nuqtasidan aylana markazlarini tutashtiruvchi chiziqqa tik yo’nalishda bo’ladi. markazlardan

radiuslar bilan asosiy aylanalar chiziladi. Qutb nuqtasi “P” dan ga nisbatan otkazilgan perpendikulyarga 20 burchak ostida asosiy aylanalarga urinyirib N-N to’g’ri chiziq o’tkaziladi.bu urinma chiziq asosiy aylanalar va da urinish nuqtalari M va L ni beradi. Bunda kesma nazariy aylanish chizig’i bo’ladi. G’ildirakning markazidan radius bilan g’ildirak tishlarining tishlarining chiqiqlari aylanasi, radiusi bilan esa g’ildirak tishlarining botiqlati aylanasi chiziladi Ilashish chizig’i N-N ikki g’ildirakning asosiy aylanalarida dumalatib qutb nuqtasi P dan o’tuvchi evolventa profili chiziladi. Tish profili chizishning grafikaviy va grafoanalitik usullarini ko’rib chiqamiz. Chizmadagi kesmani teng qismlarga bo’lamiz. Masalan MP kesmani 5ta teng qismga bo’lib kesmalarni olamiz. Ilashish chizig’ining davomida teng kesmalarni ham belgilaymiz. M

nuqtadan boshlab, asosiy aylanada bu kesmalarga teng , , , , shuningdek , , , yoylarni belgilaymiz. Belgilangan nuqtalarni g’ildirak markazi O 1 bilan tutashtiramiz. Bu nuqtalardan radius chiziqlariga tik, yani asosiy aylanaga urinma chiziqlar o’tkazamiz. Evolventaning evolventadan o’tazilgan normal chiziqning uzunligi asosiy aylanasi “yoyining uzunligiga teng” degan xossasiga asoslanib, evolvienta egri chizig’ini chizamiz. Buning uchun birinchi urinma chiziqda bitta kesma, ikkinchi urinmachiziqning 2- nuqtasidan kesma, uchinchi urinmaning 3- nuqtasidan kesma belgilaymiz va hokazo. Berilgan nuqtalarni ketma-ket (silliq chiziq bilan) tutashtirib, evolvienta chizig’ini hosil qilamiz. Ikkinchi g’ildirak tishining profilini ham huddi shu tarzda chizamiz. Tish botiqligi aylanasining kata- kchikligidan qat’iy nazar, tish profilining evolventa qismi bilan tish botiqligi aylanasini birlashtiruvchi qismda burilish radiusi bo’lishi kerak. Agar bo’sa, tish asosi aylanasining evolvienta bilan ga teng galtel radiusi bilan tutashtiramiz. Endi buni qiymatini ham chizma masshtabiga bo’lamiz

Tishning bir tomonining evolvientasi yasaldi. Endi tishning simetriya oqini o’tkazish kerak. Buning uchun tish qadamini to’rtga bo’lamiz Endi bu yoy uzunligini ham chizma masshtabiga bo’lamiz. Ushbu qiymatdan foydalanib simetriya o’qi P nuqtaga nisbatan o’tkaziladi. Shu o’qqa nisbatan evalventamizni simetrik ikkinchi tomonga olib o’tamiz. Mana endi bitta tishning tishning haqiqiy shakli paydo bo’ldi. Birinchi tishli g’ildiragimizda nechta tish bo’lsa bir xil o’lchamda joylashtirib chiqamiz. Demak simetriya o’qimizga nisbatan tishlarimizni har burchak ostida joylashtirib chiqamiz. Ikkinchi tishli g’ildiragimizning profilini ham huddu shu usul bilan yasaymiz.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Фролов К.В ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 1990. 2. Джураев А ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 2004. 3. Karimov R.I, Saliyev A. Mexanizm va mashinalar nazariyasi fanidan o’quv qo’llanma. T .: ToshDTU , 2006. 4. Abduvaliyev U.A., Karimov R.I. “Amaliy mexanika” faninig “Mashina va mexanizmlar nazariyasi” bo’limidan kurs ishini bajarish bo’yicha o’quv qo’llanma – T,ToshDTU, 2008. 5. Karimov R.I., Baratov N.B., Abduvaliyev U.A.“ Mexanizm va mashinalar nazariyasi” fanidan pishangli mexanizmlarning strukturaviy va kinematik mushohadasi mavzusi bo’yicha xisob – grafika ishlarini bajarish uchun uslubiy ko’rsatma. – T,ToshDTU, 2010.

O'xshashlar

Evolventali ilashma va uning xossalari

Tishli uzatmalar

Tishli g’ildiraklarni tayyorlash usullari rekkali ilashma tishli g’ildiraklarni korreksiyalash

Tish kesuvchi asboblar

Bosh uzatmalar, differensiyallar va yarim o’qlar tuzilishi. Oxirgi uzatmalar va g’irdirak oldi reduktorlari konstruksiyasi