Обод турмуш масканлари - Manaviyat asoslari - Referatlar

Обод турмуш масканлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87 KB

Ko'chirib olish

Обод турмуш масканлари Қишлоқ аҳли ҳаётини замонавий мезонларга жавоб берадиган даражага олиб чиқиш, унинг ривожини юқори поғонага кўтариш, шу асосда аҳоли турмуш сифатини янада ошириш йўлида қилинаётган улкан бунёдкорлик ишлари муҳим аҳамият касб этаяпти. Буларнинг барчасида “Қишлоқ тараққий топса, юртимиз обод, ҳаётимиз янада фаровон бўлади”, деган эзгу ғоя бош мезон бўлмоқда. Шулар негизида амалиётга жорий қилинган истиқболли ҳуқуқий-ташкилий чора-тадбирлар комплекси, давлат дастурлари қишлоқ қиёфасини тубдан ўзгартириш, аҳолига муносиб ҳаёт кечириши, меҳнат қилиши ва даромад топиши учун барча шароитлар тақдим этилаётгани эл фаровонлигини юксалтиришда айни муддао бўлмоқда. Халқимиз дастурхонининг тўкин-сочинлиги, ризқу насибасининг бутунлиги, аввало, далаларда заҳматкаш деҳқон, фермерлар томонидан етиштириладиган ноз-неъматлар билан ўлчанади. Қолаверса, бугунги кунда республикамизнинг аксарият қисми, яъни 50 %га яқинини қишлоқ аҳолиси ташкил этади. Шундай экан, юртимизнинг янада обод, халқимиз ҳаётининг янада фаровон бўлиши ва олдимизда турган юксак вазифаларнинг тўлиқ бажарилиши қишлоқларимиздаги ҳолат билан ҳам боғлиқ. Мустақиллик туфайли давлатимиз томонидан қишлоқ аҳолисининг муносиб ва сифатли турмуш кечириши ҳамда мамлакатимиз қиёфасини ҳар томонлама обод қилишнинг устувор вазифаларидан бири сифатида замонавий муҳандислик ва коммуникация, транспорт ва ижтимоий инфратузилмага эга бўлган янги ҳамда кўркам уй-жой массивларини барпо этиш масаласи доимий диққат-эътиборда бўлиб келаяпти. Зеро, дунё тажрибасидан ҳам маълумки, замонавий уй-жой қурилишида ҳудудларнинг инфратузилмасини янгилаш ва замонавийлаштириш ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар ривожида муҳим ўрин тутади. Шу асосда соҳага инвестициялар кенг жалб этилиб, улар аҳоли фаровонлиги, янги иш ўринлари очишга йўналтирилмоқда. Бундан ташқари, хусусий уй-жойга эга бўлган аҳоли

қатламлари, айниқса, ўрта синф вакилларининг жамиятдаги ижобий ўзгаришларга дахлдорлиги ҳамда тараққиётдаги роли ортади. Қишлоқларда такомиллаштирилган замонавий лойиҳалар асосида янги уй-жойлар қуриш ва қишлоқ аҳоли пунктларини комплекс равишда ривожлантириш, бу, аввало, одамларимизнинг турмуш тарзи ва менталитетини тубдан ўзгартириш бўйича эзгу мақсадларни кўзлайдиган қишлоқ аҳолиси ҳаётини сифатли ташкил этиш ва яхшилашга доир узоқ муддатли давлат дастурининг асосий маъно-мазмуни ҳисобланади. Мазкур эзгу мақсадлар рўёби Юртбошимиз ташаббуси билан мамлакатимизда “2009 йил – Қишлоқ тараққиёти ва фаровонлиги йили” деб эълон қилиниши ҳамда тегишли давлат дастури амалиётга жорий этилиши билан янги босқичга кўтарилди. Бунинг мантиқий давоми сифатида қишлоқ ҳаётини обод этиш, уларнинг қиёфасини ўзгартириш мақсадида қишлоқларимизни замонавий архитектура нуқтаи назаридан режалаштириш, қишлоқ жойларда уй-жой ва ижтимоий объектлар қурилишини лойиҳалаштириш ҳамда бунёд этиш тизимини такомиллаштириш йўлида қатор қарорлар қабул қилинди. Айниқса, Президентимизнинг 2009 йил 3 августдаги “Қишлоқ жойларда уй-жой қурилиши кўламини кенгайтиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарорининг қабул қилиниши бу йўлдаги муҳим қадам бўлди. Қарорда нафақат шинам ва обод уйлар қуриш, айни пайтда болалар боғчалари, умумтаълим ва мусиқа мактаблари, спорт иншоотлари, тиббиёт муассасалари, маиший хизмат, ижтимоий-маданий ва санитария объектлари, газ, сув, электр энергияси тармоқлари, равон йўллар, қишлоқ аҳлининг ҳар томонлама муносиб ва қулай ҳаёт кечириши учун зарур барча шароитларни ўз ичига оладиган замонавий тураржой мавзеларини комплекс барпо этиш вазифаси аниқ белгилаб берилди. Бошқача айтганда, аҳоли турмуш фаровонлигини таъминлашга хизмат қилувчи намунавий уй-жойлар қуриш бўйича комплекс ишларни амалга ошириш учун яхлит институционал тузилма ташкил этилди. Мазкур уй- жойларни лойиҳалаштириш, ижтимоий ва муҳандислик-коммуникация

инфратузилмасига эга бўлган уй-жой массивларини комплекс қуриш режасини бугунги кун талабларига мос тарзда ишлаб чиқиш учун “Қишлоқ қурилиш лойиҳа” институти тузилиб, унга соҳанинг энг малакали мутахассислари жалб этилди. Натижада якка тартибдаги уй-жойлар ва ижтимоий объектларнинг миллий ҳамда замонавий меъморчилик ютуқларини ўзида мужассамлаштирган лойиҳалари ишлаб чиқилди. Мазкур лойиҳаларни амалга ошириш билан боғлиқ тайёргарлик ва қурилиш ишларини бажариш, уй-жойларни аҳолига топшириш мақсадида “Қишлоқ қурилиш инвест” ихтисослаштирилган шўъба инжиниринг компанияси фаолияти йўлга қўйилди. Ягона буюртмачи бўлган ушбу компания мамлакатимизнинг барча ҳудудларида ўз филиалларига эга бўлиб, у қишлоқ жойларида уй-жой массивларини сифатли қуриш бўйича ягона сиёсатни амалга оширмоқда. Бунда, албатта, қишлоқ жойларнинг табиий иқлим шароити ва рельефи, ҳудудларнинг ижтимоий-демографик хусусиятлари ҳисобга олинди. Ўз навбатида, қурилиш ишларини молиялаштириш, зарур маблағларни ажратиш учун махсус қарор билан “Қишлоқ қурилиш банк” акциядорлик тижорат банки ташкил этилдики, унинг мижозлари ва устав фонди йилдан- йилга кўпайиб бормоқда. Айтиш жоизки, унинг низом жамғармаси бугунги кунда қарийб 130 миллион доллар миқдоридаги маблағга тенг. Мазкур банк ташкил этилганидан буён ўтган 4 йил мобайнида қишлоқда 23,6 минг нафар якка тартибда уй-жой қурувчига қиймати 677 миллион доллардан зиёд ипотека кредитлари берилди. Банк нафақат аҳоли, балки қишлоқда уй-жой ва ишлаб чиқариш ҳамда ижтимоий инфратузилма объектларини барпо этаётган қурилиш ташкилотлари, шунингдек, қишлоқ қурилишида фойдаланиладиган замонавий материаллар ва конструкциялар ишлаб чиқарувчи корхоналарни ҳам кредит билан таъминламоқда. Бундан ташқари, қишлоқ жойларида якка тартибда уй-жой қуриш дастурини амалга оширишда мамлакатимизнинг бошқа банклари – Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки ва “Ипотека- банк” акциядорлик тижорат банки ҳам фаол иштирок этмоқда.

Мамлакатимиз ҳудудларида ташкил этилган 900 дан ортиқ янги ихтисослаштирилган пудратчи қурилиш ташкилотларида бугунги кунда 20 минг нафарга яқин қурувчи меҳнат қилмоқда. Замонавий қурилиш материаллари, конструкциялар, ёғоч пол, дераза панжаралари, том ёпиш ва бошқа материаллар ишлаб чиқарадиган 60 дан зиёд корхона ташкил қилинди. Кенг кўламли имтиёз ва преференциялар тизими яратилди. Жумладан, банк кредитлари ҳисобидан якка тартибда уй-жой қураётган қишлоқ аҳолиси ипотека кредитларини қайтариш ва уларнинг устама фоизларини қоплашга йўналтириладиган даромад солиқларини тўлашдан озод этилган. Шунингдек, улар сотиб олган уй-жойдаги мулк учун ипотека кредитини тўлиқ тўлагунга қадар солиқ тўлашдан озод этилгани диққатга сазовор. Эътиборли томони шундаки, қишлоқ жойларида уй-жой қуришда иштирок этаётган “Қишлоқ қурилиш инвест” инжиниринг компанияси, пудратчи ташкилотлар ва қурилиш материаллари ишлаб чиқарадиган ихтисослашган корхоналар барча турдаги солиқлар ҳамда мақсадли давлат фондларига мажбурий ажратмалар, шунингдек, олиб келинаётган қурилиш техникаси ва кичик механизация воситалари учун божхона тўловларини тўлашдан озод этилган. Бу эса қишлоқ аҳолиси учун қурилаётган уй-жойлар қийматини сезиларли равишда камайтириш имконини бермоқда. Бундай уй- жойларнинг бир квадрат метри шаҳардаги уй-жой қийматидан бугунги кунда ўртача 2 баробар арзондир. Яна бир муҳим жиҳати шуки, бунёд этилган замонавий уй-жойларни кредит асосида харид қилиш учун аҳолига катта қулайликлар яратилди. Яъни қурилаётган уй-жойларнинг эгаларига молия муассасалари томонидан 15 йил муддатга йиллик 7 фоиз ставка бўйича кредитлар ажратилмоқда. Харидор дастлаб намунавий лойиҳа асосидаги уй нархининг 25 фоизи миқдоридаги бошланғич бадал пулини тўлайди ва қурилиш жараёнини назорат қилиб боради. Уй битгач, у шахсий мулк сифатида қабул қилиб олиниши, газ, сув, электр энергияси ва бошқа муҳандислик тармоқларига ҳеч қандай қўшимча тўловларсиз уланиш каби имтиёзларга эга бўлади.

Президентимизнинг 2010 йил 17 июндаги “Қишлоқ жойларда намунавий лойиҳалар асосида хусусий уй-жой қурилишини кенгайтиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарори бу борадаги ишларни сифат жиҳатдан навбатдаги поғонага кўтарди. Чунончи, унда қишлоқ жойларда ҳар бир иморат қурувчига 4 сотих ўрнига 6 сотих ҳажмида ер участкаси ажратиш ўз ифодасини топди. Айни чоғда мазкур ҳуқуқий ҳужжатга мувофиқ, “Қишлоқ қурилиш лойиҳа” институти мутахассислари томонидан 3, 4 ва 5 хонадан иборат бир қаватли турар жойларнинг янги лойиҳалари тайёрланди. Улар ўзига хослиги билан ажралиб туради. Янги лойиҳада уй шифтининг баландлиги 3,2 метр, дарвозахона йўлагининг тепа қисмида махсус айвон, киравериш йўлагида эса автомобиль учун махсус жой бўлиши, иситиш қозонхонаси ҳовлининг юқори бурчагида жойлаштирилиши сингари ҳаётий омиллар ўз инъикосини топган. Қурилиш жараёнига пудратчи ташкилотларнинг танлов асосида жалб этилаётгани, уларга ишлаб чиқариш корхоналари томонидан қурилишбоп маҳсулотларнинг узлуксиз етказиб берилаётгани эса иш унуми ва сифатини янада яхшилашда муҳим омил бўлаётир. Буларнинг барчаси пойтахтимизда ўтказилган халқаро конференция давомида дунёнинг нуфузли ташкилотлари, мутахассис ҳамда экспертлари томонидан юқори баҳоланди. Замонавий уй-жойлар қурилишида массивларнинг ташқи инфратузилмасига алоҳида эътибор берилди. Хусусан, “Ўзтрансгаз”, “Ўзбекэнерго” компаниялари мутахассислари томонидан маҳаллий бюджет маблағлари ҳисобидан юзлаб километрлик газ ҳамда ичимлик суви тармоқлари, электр энергияси линиялари тортилиб, асфальт йўллар ётқизилаётгани умумий қулайлик яратиб бермоқда. Умуман олганда, 2009 йилда намунали лойиҳалар асосида 847 та, 2010 йилда 6800 та, 2011 йили 7400 та уй-жойлар қурилиб фойдаланишга топширилди. 2012 йилда 8510 та ана шундай кўркам замонавий массивлар қаторида умумтаълим мактаблари, қишлоқ врачлик пунктлари, савдо мажмуалари, новвойхоналар, гузарлар, бозорлар, минибанклар, маиший

хизмат кўрсатиш марказлари барпо этилди. Аниқроғи, қишлоқ жойларда бу борадаги кенг кўламли мақсадли дастур амалга оширила бошланганидан буён сўнгги уч йил давомида 23,6 мингта замонавий уй-жой қурилди. Янги хонадон соҳиблари орасида ёш оилалар кўпчиликни ташкил этиши янада қувонарлидир. Булар пировардида аҳолининг яшаш сифатини яхшилаш, улар ўртасида соғлом ва фаровон турмуш тарзини қарор топтириш, ижтимоий бандликни таъминлаш, ёш авлоднинг ҳеч кимдан кам бўлмаган шароитларда вояга етиши, таълим-тарбия олиши, компьютер билимлари ҳамда чет тилларни мукаммал ўрганишига эришиш йўлида хизмат қилиши, шубҳасиз. Аҳамият берадиган бўлсак, 2009 – 2012 йилларда намунавий лойиҳалар асосида уй-жой қуриш бўйича махсус дастурнинг амалга оширилиши натижасида мамлакатимизнинг 159 та қишлоқ туманида янги 650 та қишлоқ уй-жой массиви барпо этилиб, умумий майдони 3,2 миллион квадрат метр бўлган 23,6 мингдан ортиқ якка тартибдаги уй-жой қурилди. Ушбу эзгу мақсадга 1,2 миллиард доллардан зиёд инвестициялар йўналтирилди. Узунлиги 732 километр асфальтланган автомобиль йўллари, мингдан зиёд ижтимоий ва бозор инфратузилмаси объектлари барпо этилди. Бунинг натижасида ҳозирда мамлакатимизда қишлоқ аҳолисини марказлашган тармоқлар орқали тоза ичимлик суви билан таъминлаш даражаси 75,8 %ни, табиий газ билан таъминлаш даражаси эса 76,2 %ни ташкил этмоқда. Таъкидлаш жоизки, “Обод турмуш йили” давлат дастури ижросини тўлиқ таъминлаш мақсадида жорий йилда қишлоқ жойларда якка тартибдаги уй-жойлар қуришни 10 мингтага етказиш, жумладан, яна 177 та социал ҳамда бозор инфратузилмаси иншоотларини барпо этиш учун 1 триллион 400 миллиард сўм (ўтган йилдагига нисбатан 54 фоиз кўп) маблағ йўналтирилиши мўлжалланган. Бундан ташқари, жорий йилда ёш оилаларга яшаш шароитларини яхшилаш мақсадида умумий қиймати 36,7 миллиард сўмдан ортиқ ипотека кредитлари берилиши кўзда тутилган. Аҳолини тоза ичимлик суви ва канализация хизмати билан таъминлашни янада яхшилаш турмуш даражасини оширишда муҳим

аҳамиятга эга. Давлат дастурида қишлоқ массивларида қурилаётган якка тартибдаги уй-жойларда узунлиги 293,3 километр сув таъминоти тармоқлари, шунингдек, 462 қишлоқ аҳоли пунктида 552,8 километр ана шундай тармоқларни барпо этиш кўзда тутилган. Андижон, Бухоро, Марғилон, Самарқанд, Фарғона ва бошқа бир қатор шаҳарларда халқаро молия институтларининг кредитларини жалб этган ҳолда сув таъминоти ва канализацияни яхшилаш бўйича мақсадли лойиҳалар амалга оширилади. Бунда минтақалараро сув ўтказгич иншоотларини қуриш ва реконструкция қилиш режалаштирилгани алоҳида аҳамият касб этади. Мамлакатимизда ижтимоий йўналтирилган давлат сиёсатини амалга ошириш доирасида ҳудудлар аҳолисини ишончли ва узлуксиз электр энергияси билан таъминлаш ҳам энг муҳим вазифалар сирасига киради. 2013 йилда Таллимаржон иссиқлик электр станциясидан “Сўғдиёна” ПСгача 215,8 километр узунликда 500 кВ юқори кучланишли электр узатиш линияси қурилади. Намунавий лойиҳалар асосида якка тартибдаги уй-жойлар қуриладиган қишлоқ массивларида узунлиги 239,4 километр 0,4-10 кВ юқори кучланиш линияси қурилиб, 155 трансформаторли кичик станциялар ўрнатилади. Мамлакатимиз ҳудудида узунлиги 1775,6 километр 0,4-10 кв юқори кучланиш линияси ва 434 трансформаторли кичик станцияларни реконструкция қилиш, узунлиги 9312,3 километр шундай электр узатиш линияларини ҳамда 4753 та кичик станцияни капитал таъмирлаш кўзда тутилгани ушбу бунёдкорлик ишлари комплекс равишда амалга оширилаётганидан далолат беради. Аҳолининг иссиқлик билан таъминланиш даражасини оширишга ҳам катта эътибор қаратилмоқда. 2013 – 2020 йилларда мамлакатимизнинг 28 та йирик шаҳрида иссиқлик таъминоти тизимини ривожлантириш ва модернизация қилиш дастури тасдиқланган ҳамда бу борадаги ишлар бошлаб юборилган. Жорий йилда 16 та шаҳар ҳамда 67 та туман марказларида коммунал дренаж тизимларини реконструкция қилиш ва капитал таъмирлаш

ишлари амалга оширилади, насос ускуналари модернизация қилиниб, янги қудуқлар ишга туширилади ва улар тегишли равишда жиҳозланади. Одамлар турмуш сифатини ошириш, кўп жиҳатдан, шаҳар, қишлоқларда замонавий йўллар ва муҳандислик-коммуникация инфратузилмасини ривожлантириш, автомобиль йўлларининг ўтказувчанлик имкониятини кенгайтириш, йўл қопламаси сифатини яхшилаш, йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш билан ҳам боғлиқ. Давлат дастурига мувофиқ, маҳаллий аҳамиятга эга умумий фойдаланиладиган 137,3 километр автомобиль йўллари капитал таъмирланади, 353 қишлоқ жойлардаги намунавий уй-жой массивларига олиб борадиган 239,1 километр узунликдаги янги автойўллар қурилади. Самарқанд, Урганч, Фарғона ва Навоий шаҳарларида узунлиги 39,7 километр кўчалар қуриш, реконструкция қилиш ва капитал таъмирлаш режалаштирилган. Бундан ташқари, Ўзбекистон Миллий автомагистрали таркибига кирадиган М-39 “Тошкент – Термиз” ва 4Р-87 “Fузор – Чим – Кўкдала” автойўли реконструкция қилинади. Жорий йилда транспорт инфратузилмаси янада ривожлантирилади. Мамлакатимиз ҳудудида 48, шу жумладан, қишлоқ жойларда йўловчи ташиш бўйича 42 та янги йўналишларини очиш режалаштирилмоқда. Автобус парки ҳам янгиланади. 400 та “Isuzu” ва 100 та “Mercedes Benz” русумли автобуслар харид қилинади. Бундан ташқари, ҳудудларда автомобилларга газ тўлдиргич 26 компрессор станциясининг қурилиши транспорт хизматини такомиллаштириш, ёқилғи-нефть маҳсулотларини тежаш ва экологик вазиятни янада яхшилаш имконини беради. Бу ишлар Давлат дастурида режалаштирилган ҳамда энергия ва ресурс тежайдиган технологияларни жадал жорий этишга қаратилган комплекс чора-тадбирларни амалга оширишнинг муҳим қисмидир. Масалан, 2013 йилда бино ва иншоотларнинг энергия самарадорлигини ошириш мақсадида “Навоий” эркин индустриал- иқтисодий зонасида фотоэлектр панеллар, 10 минг дона замонавий, самарали

иссиқлик ва сув иситиш қозонларини ишлаб чиқариш ташкил қилинади. “Ангрен” махсус индустриал зонасида энергия тежайдиган ёруғлик диодли лампалар ишлаб чиқарадиган қўшма корхонани ташкил этиш режалаштирилган. Бундан ташқари йилнинг асосий қисмини қуёшли кунлар ташкил этадиган мамлакатимизда муқобил энергия манбаларидан фойдаланиш катта истиқболга эга. Давлат дастурида Қорақалпоғистон Республикасининг 17 та қишлоқ врачлик пункти ва битта туман марказий шифохонасини шундай қурилмалар билан таъминлаш кўзда тутилган. Бугун мамлакатимизда барча соҳаларда энг илғор ахборот технологиялари қўлланилаётгани уларнинг жадал ривожланишига хизмат қилмоқда. Мисол учун, рақамли телевидениега босқичма-босқич ўтиш, Хоразм, Жиззах, Тошкент ва Фарғона вилоятларида ана шундай имкониятларни янада кенг амалга ошириш режалаштирилган. Хизмат кўрсатиш соҳасини ривожлантиришда аҳоли турмуш сифатини юксалтириш янги иш ўринлари ташкил қилиш ҳисобидан уларнинг даромадини кўпайтиришга қаратилган барча зарур шарт-шароитларни яратиш бўйича амалга оширилаётган улкан ишларнинг муҳим қисмидир. Шу мақсадда мамлакатимиз ҳудудида чакана савдо ва умумий овқатланиш тармоқларини янада кенгайтириш кўзда тутилган. Аввало, қишлоқ жойларда бундай объектларни қуришга оид ҳудудий манзилли дастурлар ишлаб чиқилади. Қишлоқ массивларида якка тартибдаги уй-жойлар қуришда бир пайтнинг ўзида “гузар” шаклидаги чакана савдо ва савдо-маиший комплекслари, шунингдек, бундай массив ва қишлоқларда 966 та чакана савдо шохобчаси ҳамда 260 та умумий овқатланиш корхонаси қуриш режалаштирилган. Жойларда замонавий технологик ускуналар билан жиҳозланган нон ишлаб чиқариш цехлари очилади. Олис ёки бориш қийин бўлган чекка аҳоли пунктларида яшовчи аҳоли учун кўчма автодўконлар ташкил этилади. Президентимиз раҳнамолигида “Обод турмуш йили” давлат дастурида изчиллик билан амалга оширилаётган ижтимоий йўналтирилган сиёсатнинг

барча муҳим йўналишлари қамраб олингани характерлидир. Мазкур дастурнинг ҳаётга тўлиқ татбиқ этилиши мамлакатимизни жадал ривожлантириш асосини мустаҳкамлаш, халқимиз ҳаёт сифати ҳамда даражаси, унинг фаровонлигини янада оширишда муҳим омил бўлиб хизмат қилади. Озиқ-овқат товарлари, жумладан, йод танқислиги касалликларининг олдини олишга ёрдам берадиган маҳсулотлар ишлаб чиқариш кенгаймоқда. 2013 йилда Қорақалпоғистон Республикасидаги “Қўнғирот натрий сульфат” шўъба корхонасида йодланган ош тузи ва мамлакатимиз саноати учун зарур натрий сульфат ишлаб чиқариш йўлга қўйилади. Амалга оширилган ислоҳотлар натижаси ўлароқ, жорий йилнинг 16-17 апрель кунлари мамлакатимизда “Замонавий уй-жой қурилиши – қишлоқ жойларини комплекс ривожлантириш ва қиёфасини ўзгартириш ҳамда аҳоли ҳаётининг сифатини яхшилаш омили” мавзуида халқаро конференция бўлиб ўтди. Мазкур анжуманда давлатимиз раҳбари Ислом Каримов Ўзбекистонда амалга оширилаётган қишлоқ жойларида намунавий лойиҳалар асосида якка тартибдаги уй-жойлар қуриш дастурининг муҳим хусусиятлари, долзарблиги, унга бўлган талаб ва эҳтиёжнинг принципиал хусусиятлари нималардан иборат эканлигига батафсил тўхталиб ўтди. Бинобарин, мустақилликнинг илк кунларидан бошлаб Юртбошимиз ғоялари ва ташаббуслари асосида миллий ҳамда замонавий шаҳарсозлик маданияти шакллантирилиб, ҳозирга қадар унинг кўплаб нодир намуналари яратилгани ҳам бежиз эмас. Таъкидлаш жоизки, айнан истиқлол йилларида шаҳарларимиз қиёфаси тамомила ўзгариб, янгича чирой касб этди. Тарихий обидаларга уйғун тарзда кўплаб замонавий бинолар тикланди ва бу жараён изчил давом этмоқда. Жумладан, Президентимизнинг 2011 йил 15 ноябрдаги “2012 – 2015 йиллар даврида Фарғона шаҳрининг асосий режасини амалга ошириш ҳамда ижтимоий ва транспорт-коммуникация инфраструктурасини қайта қуриш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарорида мазкур шаҳар қиёфасини бутунлай ўзгартириш, уни шаҳарсозлик архитектураси талабларига тўлиқ жавоб берадиган гўзал, қулай шарт-шароитларга эга замонавий шаҳарга

айлантиришдек ғоят эзгу мақсадларни кўзловчи аниқ чора-тадбирлар белгилаб берилган. Қарорга кўра, янгидан барпо этиладиган муҳташам кошоналар – “Санъат саройи” ва амфитеатр, 20 минг ўринли стадион, кичик ва катта ҳалқа йўли, ўнлаб кўп қаватли турар-жойлар, хизмат кўрсатиш, спорт-соғломлаштириш объектлари, дам олиш оромгоҳлари, хиёбон ва фавворалар, равон кўчалар ва кўркам кўприклар, замонавий ва қулай бозорлар, газ, электр энергияси, тоза ичимлик суви ва канализация тармоқларини қуриш ҳамда фойдаланишга топшириш – буларнинг барчаси кўлами жиҳатдан ниҳоятда катта бўлиб, ҳали Фарғона шаҳри тарихида кузатилмаган улкан бунёдкорлик ишларидир. Бу, ўз навбатида, нафақат шаҳар, балки бутун вилоят аҳлини бир тану бир жон бўлиб меҳнат қилишга, катта ҳажмдаги қурилиш, ободонлаштириш ва реконструкция ишларини муваффақиятли амалга оширишга ундамоқда. Дастур доирасида амалга ошириладиган лойиҳалар учун 2012 – 2015 йиллар мобайнида 830 млрд. сўм ва 166 млн. АҚШ доллари, жами 1,1 трлн. сўмдан ортиқ маблағ ўзлаштирилиши кўзда тутилган. Шу мақсадда, жумладан, 498 млрд. сўмлик бюджет маблағи, 170 млрд. сўмлик банк кредитлари йўналтирилади. Шунингдек, “Ёрмозор” автовокзалининг фойдаланишга топширилиши транспорт-коммуникация тизими ривожини янада кучайтириш имконини беради. Нега деганда, бу ердан “Фарғона – Қўқон” йўналиши бўйича 115 та автобус қатнови йўлга қўйилади. Шаҳар ичида эса “Isuzu” русумли 50 та янги автобус аҳолининг узоғини яқин қилади. 2013 йилда 1000 ўринли “Санъат саройи”, 500 ўринли амфитеатрни ишга тушириш, Алишер Навоий кўчасида мусиқий фаввора, унинг Оқариқ кўчаси билан туташган жойида хиёбон бунёд этиш ҳам мўлжалланган. Қурилиш ва ободонлаштириш ишларига ҳамоҳанг равишда кўп қаватли тураржойлар, савдо мажмуалари, мактаб, коллеж, боғча, тиббиёт муассасалари, вилоят театри ва “Офицерлар уйи” қайта таъмирланади, банкларнинг замонавий бинолари қад ростлайди. Айни чоғда Паҳлавон Маҳмуд ва Ёшлик кўчалари оралиғидаги “Савдо мажмуаси”нинг иккинчи

босқичи қурилиши ниҳоясига етмоқда. Бурҳониддин Марғиноний кўчасида “Болалар дунёси” савдо мажмуаси, “Китоб – офтоб” замонавий китоб дўкони фойдаланишга топширилади. Албатта, истиқлол йилларида пойтахт – Тошкент шаҳри мислсиз даражада ўзгариб, янгиланмоқда. Энг замонавий технологиялар билан жиҳозланган корхоналар, гўзал бино ва иншоотлар, тураржойлар, янги-янги олий ўқув юртлари, таълим ва шифо масканлари, магистраль кўча ва хиёбонлар, муҳташам кўприклар, боғ ва хиёбонлар барпо этилмоқда. Пойтахтнинг салоҳияти тобора ортиб, унинг қиёфаси тубдан ўзгариб бормоқда. Шаҳар транспорт инфратузилмасини яхшилаш, аҳоли ва транспорт воситаларининг ҳаракатланиши учун янада қулай имкониятлар яратиш мақсадида “Кичик ҳалқа йўли”да кўприк ва йўл ўтказгичлар, 6 ва 8 полосали магистраль йўллар қурилди ва фойдаланишга топширилди. Амир Темур, Алишер Навоий, Беруний, Шаҳрисабз ва бошқа ўнлаб кўчаларда кенг кўламли таъмирлаш ва реконструкция ишлари амалга оширилди. Миллий меъморчилик анъаналари ва замонавий шаҳарсозликнинг энг юксак талаблари асосида барпо этилган Мустақиллик майдони, “Ўзбекистон” халқаро анжуманлар саройи, Симпозиумлар саройи ва Алишер Навоий номидаги Миллий кутубхонани ўз ичига олган “Маърифат маркази” мажмуи, Ҳазрати Имом мажмуаси, Амир Темур хиёбони ва бошқа ўнлаб муҳташам бино ҳамда иншоотлар барпо этилди. Тошкентнинг сўнгги йилларда яққол эътироф этилаётган яна бир устувор хусусияти борки, у ҳам бўлса, унинг дунёдаги пойтахт шаҳарлар ўртасида экологик жиҳатдан тоза ва кўркам қиёфа касб этиб бораётганида ўз ифодасини топмоқда. Маълумки, 1990 йилда Тошкент шаҳри умумий майдонининг 9 фоизини боғ ва хиёбонлар, яшил ҳудудлар ташкил этган бўлса, ўтган давр мобайнида бу кўрсаткич икки ярим баробардан зиёдга ортиб, ҳозирги вақтда 23 %га етгани, ҳеч шубҳасиз, мана шундай улкан ишларнинг амалий натижасидир. Собиқ совет тузуми даврида шаҳарнинг аксарият мавзе ва майдонлари қуруқ бетон ва асфальтдан иборат бўлиб, ёз ойларида одамнинг нафаси қайтиб

кетадиган аҳволда эди. Кейинги йилларда кўплаб майдон ва хиёбонларда кўкаламзор ҳудудларни кенгайтириш учун жуда катта бунёдкорлик ишлари амалга оширилди. Айниқса, арча, каштан, қайин, қарағай, эман каби кислородга бой дарахтлар, яшил буталар, майсазор майдонлар шаҳар қиёфасига янгича чирой очиб юборди. Урганч шаҳри ҳам кейинги йилларда ўзгача чирой очмоқда. Шаҳарда барпо қилинган янги корхоналар, коллежлар, лицейлар, мактаблар, спорт иншоотлари, боғлар тимсолида халқимизнинг орзу-умидлари, истак- интилишлари рўёбини кўриш мумкин. Президентимиз ташаббуси билан бунёд этилган шаҳарнинг бош майдони юртимиз аҳлини, сайёҳларни ўзига оҳанрабодай чорлаб турибди. Ал-Хоразмий, Абу Райҳон Беруний, Жалолиддин Мангуберди ёдгорлик мажмуалари, “Авесто”нинг 1200 йиллиги муносабати билан барпо этилган “Авесто” боғ-мажмуаси каби ўнлаб иншоотлар бугунги юксалишларнинг тимсоли. Айни пайтда Урганч шаҳрида махсус дастур асосида бунёдкорлик ишлари жадал суръатларда давом этмоқда. Халқаро аэропорт билан муҳташам темир йўл вокзалини бир-бирига туташтирувчи марказий Ал-Хоразмий кўчаси бутунлай янгидан барпо этилмоқда. Кўчанинг Ўзбекистон кўчаси билан кесишган жойида 1,1 гектарлик кўркам хиёбон барпо этилиб, бу ерда 2 та замонавий фаввора қуриб битказилди. Тунги ёритиш тизими ишга туширилди. Шунингдек, шаҳарликлар ва меҳмонлар ҳордиқ чиқариши учун Ал-Хоразмий кўчасининг Ўзбекистон ҳамда Паҳлавон Маҳмуд кўчалари кесишган жойида сайилгоҳ бунёд этилмоқда. 16 гектар майдонни эгаллаган “Ёшлар кўли” реконструкция қилинаяпти. Бу ердаги иншоотлар қурилишида миллий меъморлик ҳамда замонавий архитектура услубларидан фойдаланилмоқда. Мустақиллик йилларида Самарқанд шаҳри ҳам беқиёс ўзгаришларга, тараққиётга юз тутди. Шаҳарда нафақат тарихий обидалар қайта тикланиб, зиёратгоҳлар ободонлаштирилди, балки қатор замонавий касб-ҳунар коллежлари, мактаблар, заводлар, фабрикалар, спорт майдонлари, шифохоналар, меҳмонхоналар, истироҳат боғлари, хиёбонлар, бозорлар,

йўллар, кўприклар, савдо мажмуалари, фавворалар, гулзорлар барпо этилди. Айни пайтда ҳам шаҳарда бунёдкорлик ишлари қизғин. Йўллар кенгайтирилиб, транспорт хизмати сифати тубдан яхшиланди. Бинобарин, Ибн Сино, Бўстонсарой, Мирзо Улуғбек, Беруний, Спитамен, Тошкент кўчалари қиёфаси қисқа муддатда таниб бўлмас даражада ўзгарди. Рудакий, Бедил, Даҳбед, Панжакент кўчаларида реконструкция ва ободонлаштириш ишлари олиб борилди. Сир эмаски, собиқ тоталитар тузум даврида мамлакатимиздаги қатор зиёратгоҳ масканлар бузиб ташланиб, айримлари ташландиқ жойга айлантирилган эди. Истиқлол шарофати билан шундай улуғ қадамжолардан бири бўлмиш буюк ватандошимиз Имом Бухорий ҳазратлари зиёратгоҳи қайта тикланди. Президентимиз қарорига мувофиқ, 1998 йилда Самарқандда ҳадис илмининг султони Имом Бухорий ҳазратлари шарафига ёдгорлик мажмуаси барпо этилди, 2008 йилда мажмуа қошида Имом Бухорий халқаро маркази ташкил этилди. Мазкур марказда диний ходимларнинг касб малакаси оширилиши билан бир қаторда, юртимиздан етишиб чиққан алломалар ҳаёти ва уларнинг бой илмий-маънавий, диний мероси чуқур ўрганилиб, халқимизга етказилмоқда, улар меросини нафақат юртимизда, балки хорижда ҳам кенг тарғиб қилишга қаратилган тадбирлар ташкил этилмоқда. Шу билан бирга, 2000 йил 17 ноябрда Президентимизнинг махсус қарори ва ташаббуслари билан Самарқандда Имом Абу Мансур Мотуридий таваллудининг 1130 йиллиги кенг нишонланди. Унда ўнлаб хорижий давлатлардан йирик олимлар, тадқиқотчилар, фан арбоблари қатнашдилар. Ушбу тадбир арафасида Самарқанддаги буюк алломалар мангу қўним топган Чокардиза қабристони обод этилиб, Мотуридий ҳазратларининг мақбаралари қайта қад ростлади. Шунингдек, Мирзо Улуғбек расадхонаси ҳудудида янги музей биноси, кенг майдон ва сўлим хиёбон барпо этилди. Кейинги йилларда бунёд этилган бири-биридан мафтункор фавворалар кўҳна шаҳарни яшнатиб юборди. Бу иншоотлар сув сиғими, эгаллаган

майдони, меъморий шаклига кўра, бири-биридан фарқланади. Айниқса, Ёшлар маркази биноси, Гўри Амир мақбараси ва вокзал боғидаги фавворалар маҳобати ҳамда мафтункорлиги билан ажралиб туради. Тарихий манбаларда қайд этилишича, ўтмишда ҳам шаҳарда фавворалар бўлган. Жумладан, Соҳибқирон Амир Темур ўз боғларида турли мармар ва гуллар билан сайқал берилган фавворасимон ҳовузлар бунёд эттирган. Уларга махсус мослама (сопол қувур)лардан сув тушиб, ариқчалар орқали ташқарига отилиб турган. Бундай гўзал манзараларни ўша давр мусаввирлари яратган асарларда ҳам кўриш мумкин. Ҳозирги кунда шаҳар фавворалари замонавий фан-техника ютуқлари асосида бунёд этилмоқда. Хусусан, “Йўлбарслар майдони” ҳамда вокзал боғидаги шундай иншоотлардан оқшом маҳали махсус рангли нурлар, Регистон ва Кулолон кўчалари кесишган ҳудуддаги фавворадан эса мусиқа садолари таралиб туради. Бу эса Самарқандни янада тароватли ва фусункор қилиб кўрсатади. Аждодларга бўлган ҳурмат боис бу ерлардаги буюк зотлар қадамжоларидан зиёратчилар қадами узилмайди. Яна бир муаззам шаҳримиз – Бухоро шаҳрининг кираверишидаги бир неча ўн йиллар муқаддам чангалзорни эслатувчи қаровсиз жойлар халқимизнинг азму шижоати билан қисқа муддат ичида жаннатмонанд манзилга айланди. Бугунги кунда бу масканда барпо этилган “Кўҳна ва боқий Бухоро” маданий маркази гавжум сайилгоҳга айланган. Ранг-баранг чироқлар ёғдусида янги қад ростлаган театр биноси янада салобатли кўринади. Буюк аждодларимиз хотирасига тикланган монумент атрофидаги фавворалар киши руҳиятини сокинлаштириб, кўнгилга ажиб ором бахш этади. Дарҳақиқат, мустақиллик йилларида муқаддас қадамжолар, зиёратгоҳ гўшалар обод этилди. Аллома боболаримизнинг бой маънавий мероси чуқур ўрганилмоқда. Бугун Абдулхолиқ Ғиждувоний, Баҳоуддин Нақшбанд, Мири Кулол, Хўжа Ориф Моҳитобон каби улуғ авлиёлар мангу қўним топган гўшалар кўркам манзилларга айлантирилди. Табобат илмининг султони Абу Али ибн Сино таваллуд топган Афшона қишлоғининг ҳам жамоли ўзгача

файзли. Замонавий тиббиёт касб-ҳунар коллежи, ахборот-ресурс маркази, музей, кўркам боғ-роғлар қишлоққа файз бағишлаб турибди. Муҳими, бу каби хайрли ишлар давом этаяпти. Барчамизга маълумки, “Универсиада - 2013” талаба-ёшлар мусобақалари жорий йилда Бухорода ўтказилди. Мазкур мусобақани юқори савияда ўтказишни ташкил қилиш мақсадида бир қатор спорт иншоотлари барпо этилиб, мавжудлари реконструкция қилинди. Кўча ва хиёбонларда эса ободонлаштириш, кўкаламзорлаштириш ишлари амалга оширилди. Қадимий ва навқирон шаҳар қиёфаси кун сайин ўзгариб, янада чирой очиб бормоқда.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. –Т.: “Ўзбекистон”. 2008. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд. -Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 3. Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. 2 -жилд . – Т.: “ Ўзбекистон ” , 1996. 4. Каримов И.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. 3-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 5. Каримов И.А. Бунёдкорлик йўлидан. 4-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 6. Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш – давр талаби. 5 -жилд . – Т.: Ўзбекистон, 1997. 7. Каримов И.А. Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлидан. 6 -жил д. –Т.: “Ўзбекистон”, 1998. 8. Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. 7-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 1999. 9. Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз. 8-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 2000. 10. Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз. 9-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 2001. 11. Каримов И.А. Хавфсизлик ва тинчлик учун курашмоқ керак. 10-жилд. –Т.: “Ўзбекистон”, 2002.

O'xshashlar

Тараккиётнинг узбек модели узини окламокда

Аёлга эътибор – миллатга эътибор

Шукроналик туйғуси

Ободлик кунгилдан бошланади

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш – иктисодиётимиз асоси