Polisponin, saparal olish texnologiyalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66 KB

Ko'chirib olish

Polisponin, saparal olish texnologiyalari Reja: 1. Polisponin olishda ishlatiladigan xom ashyo 2. Xom ashyoni maydalash 3. O‘simlik xom ashyosidan saponinlar ekstraksiyasi

$Polisponin olish texnologiyasi. Polisponin quruq ekstrakt bo‘lib, Nippon dioskareyasi ildizpoyasi, ildizlaridan — Dioscorea nipponica Macino olinadi. Tarkibida 17% dan kam bo‘lmagan suvda eruvchan steroid saponinlar bo‘lishi kerak. Ular yi g‘ indisi ichida asosiy suvda eriydigan saponin — bu diossinindir: Diossinin erish temperaturasi 202-203 0 S (parchalanish)  D — 69,88 0 (metanol). Gidrolitik parchalanganda ikki molekula ramnoza va ikki molekula glyukoza hamda diosgenin hosil bo‘ladi. Polisponin tarkibiga kiruvchi nippon dioskareyasining ekstrakti och sar\ish rangdan to jigarranggacha bo‘lib, mayda to‘q rangli zarrachalarni saqlaydi. Gigroskopik bo‘lib saqlash mobaynida uvalanadi. Suvda oson eriydi, ko‘pincha engil loyqa hosil qiladi. Amalda 95% li spirtda, efir va xloroformda erimaydi. Suvli eritmasi chayqatilganda tur\un ko‘pik hosil bo‘ladi. SHilliq qavatga tushganda qizartiradi, achishtiradi. Polisponin qon-tomirlar aterosklerozida va bosh miya gipertoniyasida tavsiya etiladi. Dori turi shaklida — 100 mg quruq ekstrakt saqlovchi tabletka. Nippon dioskareyasi — Uzoq SHarq endemi. Faqat ajratilgan rayonlardagina engil-quruq xom ashyo tayyorlash (\amlash) mumkin. Ildizpoya ildizlari bilan 8% gacha steroid saponinlarni saqlaydi. Molekulaning glikozid qismi uglevod qoldiqlariga bo\liq ravishda diosgenin saponinlari to‘rt molekula qand saqlovchi suvda eriydigan, kam miqdor qand saqlovchi suvda erimaydiganlarga bo‘linadi. Suvda eriydigan saponinlar asosiy tarkibini diossinin hisoblansa, suvda erimaydiganlari tarkibidan esa diossin va gratsillin topilgan. Nippon dioskareyasidan olingan ekstrakt, asosan suvda eruvchi saponinlarga kiradi. O‘simlik xom ashyosidan saponinlar ekstraksiyasi. Nippon dioskareyasining ildizpoyasi juda qattiq bo‘lganligi sababli tayyorlov bazalaridan qayta ishlash zavodlariga maydalangan (1-3 mm gacha) holda keltiriladi. Ekstraksiya yol\on tubli, filtrlovchi mato joylashtirilgan oddiy aylantirgichli ekstraktorda olib boriladi. Ekstraksiya xona temperaturasida 80% li etil spirtda 8$ $soat davomida olib boriladi. Har bir soatda 15 minut aralashtirgich ishga tushiriladi. hammasi bo‘lib 3 marta ekstraksiya o‘tkaziladi. Dastlabki ikkita spirtli ekstrakt texnologik jarayonning keyingi bosqichiga o‘tkaziladi, uchinchi spirtli ekstrakt esa yangi xom ashyoni birinchi ekstraksiyasi uchun ishlatiladi. Har bir spirtli ekstrakt druk filtr orqali bo‘z filtrdan o‘tkaziladi. Uchta ekstraksiyadan so‘ng chiqindi ekstraktordan vakuum yordamida kub rektifikatsion kolonkaga etil spirtini haydash va rektifikatsiya qilish uchun yuboriladi. Olingan haydalgan spirt ekstraksiya bosqichlarida ishlanadi, chiqindi tashlab yuboriladi. Spirtli ekstraktlarni bu\latish va so‘nggi maxsulotni olish. Birlashtirilgan ikkita dastlabki spirtli ekstrakt oddiy \ilofli va aralashtirgichli vakuum bu\latgich apparatida olib boriladi. Ekstraktlarni bu\latish olib borilayotgan \ilofdan chiqqan suvli harorati 70-75 0 S bo‘lishi kerak va bosim 100-150 mm. sim. ust. bo‘lishi kerak. Bu\latish dastlabki hajmning 1  10 gacha olib boriladi. Kub qoldiq 10-15 0 S gacha sovitiladi, suvda erimaydigan saponinlar to‘liq cho‘kmaga tushguncha ushlab turiladi. CHo‘kmaga tushgan saponinlar supersentrifugada (tip. SGS - 150  750, 15000 ayl  min) ajratib olinadi. Ajratib olingan cho‘kma jarayondan chiqarib yuboriladi. Filtrat xuddi yuqoridagi parametrlarda 2 dyumli tushiruvchi kranli vakuum-apparatda quyuq smola hosil bo‘lguncha bu\latiladi. Issiq holdagi smola emal bochokga quyiladi. Po‘lat listga 3 sm qalinlikda taqsimlanadi va ekstraktni quritish uchun gorizontal silindrik vakuum-quritish shkafiga joylashtiriladi. +uritish 60 0 S haroratda va bosim 150 mm. sim. ust. bo‘lganda engil quruq holatga kelguncha sutka davomida quritiladi. +urigan mahsulot olinib “piruet” tipidagi tegirmonda kukun holigacha maydalanadi. Kukun holidagi mahsulot ikki qavatli polietilen xaltachalarga germetik qadoqlanadi. Tayyor mahsulot 3,5% namlik va 17 % gacha saponinlar yi\indisini saqlaydi. Olingan xom ashyoga nisbatan chiqish unumi — 56,5%. Saparal olish texnologiyasi$ $Saparal — triterpen saponinlarning ammoniyli tuzlarini tozalangan shakli bo‘lib, tarkibiga AVS aralozidlar (aralozid A: R 1  L - arabinoza, R 2  H; aralozid V: R 1  R 2  L-arabinoza; aralozid S: R 1  D - galaktoza, R 2  D - ksiloza) kiradi, u manchjuriya araliyasi ildizidan ajratib olinadi. (Araliyadoshlar — Araliaceae oilasi) Bu uch aralozid bir xil sapogenin - oleakon kislotasini saqlab qand qismi bilan farq qiladi. Saparal – sar\ish yoki kulrang sar\ish rangli amorf kukun bo‘lib, gigroskopik, hidsiz. Suvda tez eriydi, metil va 95% li etil spirtlarda sekin va kam eriydi, efir, xloroform, atsetonda juda kam eriydi. A,V,S, aralozidlarning ammoniyli tuzlari yi\indisi tarkibi absalyut quruq modda hisobida 80% dan kam bo‘lmasligi kerak. Saparal tonusni ko‘taruvchanlik xususiyatiga ko‘ra, nerv markaziga stimullovchi bo‘lib ta’sir ko‘rsatadi. U ozroq gemolitik indeksga va kamroq toksik xususiyatga ega. Saparal tonusni ko‘taruvchi sifatida nevrorasteniyada, astenik, asteno-depressiv va asteno-gepoxondrik holatlarda, yurak faoliyati funksional susayganda, gipotoniyada, gempotensiyada shuningdek aqliy va jismoniy charchashni oldini olishda ishlatiladi. Dori turi tabletka holida 0,05 g chiqariladi. Ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida — yovvoyi holda o‘suvchi araliya manchjuriya daraxtning ildizlari olinadi. U yovvoyi holda Uzoq SHarqdan to Xabarovskning SHimoligacha bo‘lgan erlarda o‘sadi. Uni shuningdek Janubiy Saxalin va Kurilda ham uchratish mumkin. Bu daraxt 12 m. balandlikda bo‘lib, noqulay sharoitda kam shoxli poyali butadir. Ildizlari 5-7% gacha triterpen saponinlarni saqlaydi, asosan AVS aralozidlari tashkil etadi. O‘simlik xom ashyosini maydalash. Araliya manchjuriya daraxtining quruq ildizlari oldin suyak maydalagichda, so‘ng KDU - tegirmonida 1-5 mm. gacha maydalanadi. O‘simlik xom ashyosidan aralozidlarni ekstraksiyalash. Maydalangan xom ashyo yuqori yuk ortish lyuki orqali \ilofli po‘lat ekstraktorga joylashtiriladi.$ $Ekstraktor yol\on tubli, yon chiqarish lyuki bo‘lib, shinel sukna, teskari xolodilnik va aralashtirgich bilan ta’minlangan. Yi\gichdan ekstraktorga azot yordamida oldingi ekstraksiyadan olingan IV metanolli ajratma uzatiladi, toza metanoldan kerakli hajmda qo‘shiladi. Ekstraksiya 1 soat davomida qaynatib olib boriladi, so‘ng azot yordamida issiq metanolli ajratma druk-filtr orqali yi\gichga o‘tkaziladi. Ekstraksiya shu tarzda 3 marta qaytariladi. Birinchi uchta ajratma texnologik jarayonning keyingi bosqichiga yuboriladi, IV ajratma yangi xom ashyoni ekstraksiyasi uchun ishlatiladi. CHiqish unumi — 94,3%. Boshlan\ich jarayondan boshlab chiqish unumi 89,58%. Aralozidlar yi\indisini olish. Birlashtirilgan o‘rtacha metanolli ekstrakt vakuum yordamida yi\gichga, undan ekstrakt rotor plyonkali bu\latgichga o‘tkaziladi, parlanish 160-180 l/s tezlik bilan par bosimi 1 atm. dan oshmagan holda, qolgan bosim 100-150 mm. sim. ust. da seksiyali \ilofda o‘tkaziladi. Bu\latish boshlan\ich hajmning 1  10 qismi qolguncha olib boriladi. Bu\latishgacha metanolli ekstraktni to‘liq sirkulyasion- vakuumli apparatida o‘tkaziladi. Bu\latish metanolning to‘liq yo‘qolishigacha olib boriladi. haydalgan metanol ekstraksiya jarayoni uchun ishlatiladi. Bu\latish kolbasidan quyuq qoldiq emal idishga quyiladi. CHiqish unumi — 85,8%. Aralozidlarni suvli eritmasini tozalash. Vakuum-sirkulyasion apparatning bu\latish kolbasi kub qoldiq quyib olingandan so‘ng tuzsizlantirilgan suv bilan yuviladi. Suvni o‘sha idishga quyiladi. Undan olingan smola eritiladi, ma’lum miqdorda suv qo‘shib boriladi. Suvli eritma vakuum yordamida apparat-voronkaga o‘tkazilib, tuzsiz suv qo‘shiladi. Smolani 1:15 o\irligi hisobida suv miqdori olinadi. Voronkalar 10 minut davomida aralashtiriladi. Suvli eritmaga etilatsetat quyiladi (1/3 suvli eritma hajmidan). Voronkalar sekinlik bilan aralashtiriladi har gal aralashtirgich 1 minut dan oshmagan holda ishga tushiriladi. (Uzoq vaqt aralashtirish emulsiya hosil bo‘lishiga olib keladi). Hosil bo‘lgan aralashma 1 soat tindiriladi, so‘ng pastki$ $suvli qatlami oraliq hajmdan boshqa xuddi shunday apparat-voronkaga o‘tkaziladi, etilatsetat esa regeneratsiya qilinadi. Regeneratsiyadan so‘ng etilatsetat shu bosqichni o‘zida ishlatiladi. Etilatsetat ajratib olingandan so‘ng suvli eritmaga butil spirti qo‘shiladi, 5 minut aralashtiriladi va 30 minut tindiriladi, 10 minutdan keyin suvli qatlam ajratiladi. U shaffof bo‘lishi kerak. Tindirishdan so‘ng suv qatlamini pastki qismi oraliq idish orqali boshqa apparat voronkasiga yuboriladi. YUqori butanolli qatlamni alohida idishga quyib olinadi. Apparatning pastki qismida suvli eritma bo‘lib, u Salnikov filtriga qo‘yiladi va eritma siqilgan havo vakuum yordamida filtrlanadi. CHiqish unumi — 95,9%. Aralozidlarni butanolli ekstraktini olish. Aralashma 2 n. NSI rN  3-4. bo‘lguncha qo‘shiladi va 5 minut aralashtiriladi. Suvli eritmaga to‘yintirilgan n-butil spirti qo‘shiladi, 10 minut aralashtiriladi va 30 minut tindiriladi. Tindirishdan so‘ng oraliq idish orqali suvning pastki qatlami vakuum orqali o‘tkaziladi, butanolli ekstrakt bochkaga quyib olinadi va yana 2 marta jarayon qaytariladi. Butanolli ajratmaga 25% li ammiakning suvli eritmasi rN  7-8 gacha qo‘shiladi (yashil rang hosil bo‘lguncha, rN  7,5). Ammiakning suvli eritmasi asta- sekinlik bilan quyiladi, 5 minut aralashtirilib va 15 minut tindirilgandan keyin rN tekshiriladi. Kerak bo‘lsa 25% ammiak yana qo‘shiladi. Butanolli ajratmani rotatsion bu\latgichga yuboriladi. CHiqish unumi — 86,5%. Aralozidlarni tozalangan massasini olish. Butanolli ekstrakt rototsion bu\latgich bu\latiladi. Bu\latish 75 mm. sim. ust. bosimida olib boriladi. Kolbaning aylanish tezligi 50 ayl  min. Ajratmaga vakuum orqali metanol qo‘shilib harorat 80 0 S da 20-30 minut eritiladi. Keyin tarozida tortiladi. Metanol ajratib olinadi, \ilofli yi\gichga o‘tkaziladi. Nutch filtr orqali filtrlanib, metanolli eritma keyingi jarayonga o‘tkaziladi. Saparalning olinishi.$ $SHisha reaktorga vakuum orqali etilatsetat va yi\gichdagi metanolli eritma bilan aralashtiriladi. Bunda ammoniyli tuzlarni cho‘kmasi tushadi va bular nutch- filtrdan o‘tkaziladi. Olingan massa etilatsetat bilan yuviladi. Olingan filtrdagi cho‘kma quritiladi. T  50-60 0 S 5-6 soat. quritilgan massa kofe maydalagichda maydalanadi. quritilib etilatsetat va butanolning hidi to‘liq yo‘qotiladi. CHiqish unumi — 78%. Jarayon boshidan boshlab chiqish unumi — 44,24%.$ Adabiyotlar: 1.Muraveva D.A., - Farmakognoziya, M.1961, 2.Xolmatov X.X., U.A.Axmedov – Farmakognoziya, Toshkent,1995. 3.Gosudarstvennaya farmakopeya X izdaniya M. 1968. Str. 4.V.N.Zaxarova, N.I.Libizova, X.A.Aslanov «Lekarstvenn ы e ve щ estva iz rasteniy i sposob ы ix proizvodstva» M.1986g.

Adabiyotlar: 1.Muraveva D.A., - Farmakognoziya, M.1961, 2.Xolmatov X.X., U.A.Axmedov – Farmakognoziya, Toshkent,1995. 3.Gosudarstvennaya farmakopeya X izdaniya M. 1968. Str. 4.V.N.Zaxarova, N.I.Libizova, X.A.Aslanov «Lekarstvenn ы e ve щ estva iz rasteniy i sposob ы ix proizvodstva» M.1986g.

O'xshashlar

Saponinlar kimyosi va texnologiyasi

Skopolomin gidrobromid, anabazin gidroxlorid, paxikarpin gidroyodid olish texnologiyalari ishlatilishi

Flavanoidlar. Tasnifi. Xossalari. Tibbiyotda ishlatilishi. Flamin, rutin, kversetin olish texnologiyalari

Platifillin gidrotartrat, sitizin, efedrin gidroxlorid, morfin olish texnologiyalari va ishlatilishi

Mineral o‘g‘itlar olish texnologiyasi