Turizmni rivojlantirish rejalarining texnik-iqtisodiy va huquqiy asoslash - Iqtisodiyot - Referatlar

Turizmni rivojlantirish rejalarining texnik-iqtisodiy va huquqiy asoslash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83 KB

Ko'chirib olish

Turizmni rivojlantirish rejalarining texnik- iqtisodiy va huquqiy asoslash Reja: 1. Turizmni rivojlantirish va takomillashtirish rejalarining texnik- iqtisodiy asoslash tushunchasi va printsiplari 2. Turistik sohadagi o‘tkazish potentsiallarini aniqlashning mohiyati va tartibi 3. Turizm sohasida mehnat resurslaridan foydalanishni rejalashtirish. Kadrlar tayyorlash muammolari 4. Turizmni rivojlantirish va uni boshqarishning huquqiy asoslari

1. Turizmni rivojlantirish va takomillashtirish rejalarini texnik- iqtisodiy asoslash tushunchasi va printsiplari Texnik-iqtisodiy asoslash (TIA) – tadbirkorlik loyihasining investitsiyadan oldingi eng muhim bosqichlaridan biri bo‘lib, uning maqsadi loyihani amaliy ro‘yobga chiqarish, asoslangan qarorlar qabul qilish uchun zarur sharoitlar mavjudligi haqida yakuniy xulosa chiqarishdir. U maqsadli dasturni, ishlar kompleksi, ishlab chiqarish, iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy-madaniiy jihatlarni, shuningdek investitsiya loyihalarini amalga oshirish asosida naturada va qiymatda ifodalangan resurslar xarajatlari va iqtisodiy natijalarni asoslab berishdan iborat. TIAni ishlab chiqarish zarurati turistik bozorda barqaror mavqega ega bo‘lgan korxonalar uchun ham, boshlovchi biznesmenlar, turizmni rivojlantirish bo‘yicha g‘oyalar mualliflari uchun ham majburiy hisoblanadi. Amaliyotning ko‘rsatishicha, ko‘plab, ayniqsa, turistik biznesdagi boshlovchi tadbirkorlar umuman firma ichidai rejalashtirishning, xususan TIAni tayyorlashning roliga etarlicha baho bermaydilar. Ular o‘z intuitsiyasi va tajribasiga, ishbilarmon doiralardagi norasmiy aloqalariga, qulay bo‘lib tuyulgan bozor istiqbollariga va boshqa holatlarga umid qil a dilar. Lekin bozordagi holat ilgari tasavvur qilnganidan boshqacha bo‘lishi ham mumkin. Turizmni rivojlantirish shartlari, maqsadlari va miqyosidan kelib chiqib TIA yo biznes-rejani tayyorlashdan oldingi mustaqil hujjat yoki uning tarkibiy qismi ham bo‘lishi mumkin. Konkret loyihadagi TIAning maqsadi muqobil variantlardan eng maqbulini tanlab olish va qabul qilish hisoblanadi. Bunday asoslashdan oldin bir qator bosqichlar mavjud.

Avvalambor, turistik faoliyatni rivojlantirish yoki yanada takomillashtirish uchun imkoniyatlar va sharoitlar tadqiq qilinadi. Bunda investitsiyalar qo‘yishning mamlakat, mintaqa yoki firma uchun eng istiqbollisi tanlab olinadi. Bunday tadqiqotlar yo davlat organlari tomonidan yoki turizm sohasidagi tadbirkorlik tuzilmalari tomonidan amalga oshiriladi. Ularning natijasi – umuman xalq xo‘jaligini rivojlantirish uchun birinchi darajali ahamiyatga ega joylarda turistik bozorni o‘zlashtirib olish bo‘yicha tavisyalar ishlab chiqish hisoblanadi. Tadqiqotlar doirasining yakuni loyihaning tanlab olingan variantini investitsiyalash haqidagi yakuni qaror hisoblanadi. Tadbirkorlik loyihasi, uning istiqbolliligi, amalga oshirish imkoniyati va rentabelliligi haqidagi butun axborot tadbirkorlik rejasi tarzida tizimlashtiriladi. Bu barcha dastlabki, tahliliy natijalarga oid ma’lumotlarni tavsiflaydigan asosiy hujjatdir. Uni ishlab chiqish zaruriyati ishlab chiqarishga yangi turistik mahsulotni joriy qilish yoki borini takomillashtirish g‘oyasi paydo bo‘lishi bilan shartlanadi. Masalan, turistik firma o‘z faoliyat strategiyasiga yoki boshqaruvni tashkil qilishga ma’lum o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida xizmatlar sohasini zamonaviylashtirish, joylashtirish va turistlarga transport xizmati ko‘rsatish sifatini yaxshilash, vositachilar yoki mijozlar bilan o‘zaro munosabatlarning xususiyatini o‘zgartirish, yangi turistik bozorlarga chiqish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. U ehtimol tutilayotgan yangiliklardan kutilayotgan natijalar va ularga erishish yo‘llari haqida aniq tasavvurga ega bo‘lishi kerak. Tadbirkorlik loyihasining rejasini tayyorlash jarayoni yangi tashkil qilinayotgan biznesning barcha tashkil etuvchilarini batafsil tahlil qilib chiqish bo‘lib, bu jarayonning kuchli va asosiysi, zaif tomonlarini aniqlash

va o‘z vaqtida niyatlarig a o‘zgartirish kiritish yoki, umuman, ulardan voz kechishga, ushbu jarayonni har taraflama o‘ylab ko‘rishga imkon beradi. Oxirgi qaror katta xarajatlarga tushish va oxir-oqibatda ba n krot bo‘lishga qaraganda ancha foydaliroqdir. TIA faoliyatning stsenariysi sifatida turi s tik biznes loyihasini amalga oshirish lozim yoki lozim emasligini ko‘rsatadi. Natijada boshlovchi tadbirkor ham, tajribalisi ham mablag‘, vaqt va mehnatni tejaydi, ma’qulroq qarorga keladi. Sistemali rejali ishni inkor qilish ko‘pincha samarasiz boshqaruv qarorlari qabul qilishga, buning natijasida esa – istiqbolli bo‘lib tuyulgan loyihaning norentabelligiga olib keladi. Loyiha va uning TIAsining rejasi, avvalambor, ularning yordamida turistik biznesning maqsadini shakllantiradigan va unga tuzatishlar kiritadigan, birinchi navbatdagi vazifalarni, ularni amalga oshirishning ratsional usullari va yo‘llarini aniqlab oladigan tadbirkorga zarur. TIA asosida turistik korxonalar uchun hayotiy muhim bo‘lgan foydani taqsimlash, dividendlar to‘lash, boshqaruvning tashkiliy tuzilishini takomillashtirish, sherik-firmalar bilan o‘zaro munosabatlarning xarakterini o‘zgartirish kabi masalalar hal qilinadi. Shuningdek, tadbirkorlik rejasi va TIA korxona (firma) xodimlari uchun katta ahamiyat kasb etadi. Turistik faoliyat, shubhasiz, tashqi tashkilotlar, ya’ni y etkazib beruvchilar, vositachilar, investorlar, banklar va shu kabilar bilan aloqasiz bo‘lishi qiyin. Ularning hammasi turistik bozorda o‘zini ishonch bilan his qilayotgan, o‘z rejalari va niyatlarini amalga oshirishga qodir bo‘lgan firma bilan hamkorlik qilayotganlariga ishonishlari kerak. Tadbirkorlik rejasi va uning TIAsi tashqi sheriklar – ehtimol tutilgan investorlar uchun ham mo‘ljallangan hujjatlar hisoblanadi. Hamkorlarning

bu toifasi ushbu huj j atlarning sifatiga, sinchiklab ishlab chiqilganligiga va uni tashkil etuvchi elementlarning o‘zaro bog‘liqligiga katta talab qo‘yadilar. Shunday qilib, tadbirkorlik rejasi va uning TIAsining asosiy vazifalari turistik mahsulot o‘tkazish bozorining sig‘imi va rivojlanish istiqbollarini o‘rganish, turistik biznesga to‘siq bo‘luvchi «o‘nqir-chuqurlar» va ehtimol tutilgan tavakkallarni aniqlash, bozorning samaradorligini belgilaydigan ko‘rsatkichlarni topish hisoblanadi. 2. Turistik sohadagi o‘tkazish potentsiallarini aniqlashning mohiyati va tartibi O‘tkazish potentsiali – ma’lum muddat ichida tegishli mintaqaga iqtisodiy, ekologik v a ijtimoiy-madaniy ziyon etkazmagan holda eng ko‘p miqdordagi turistlarga nazarda tutilgan darajada xizmat ko‘rsatishdir. Uning yo‘l qo‘yiladigan me’yoridan oshib ketish turistlarning qoniqqanlik darajasi pasayishi, tegishlicha turistik mahsulotlarni o‘tkazish kamayishini keltirib chiqaradigan muammolarnining paydo bo‘lishiga olib keladi. Amaliyotda o‘tkazish potentsiallarini aniqlash ancha murakkab jarayon bo‘lib, u ko‘pincha dastlabki ma’lumotlarning sifati va ishonchliligiga bog‘liq. Shuning uchun turizmni asosli rejalashtirishda ularni dastlabki baholash zarurdir. O‘tkazish potentsiali rivoj l anmagan turistik zonalar uchun ham, o‘zlashtirib bo‘lingan to‘lish darajasidan oshib ketgan va kengayish imkonidan mahrum rayonlar uchun ham belgilanadi. Milliy va mintaqaviy darajalarda konkret yirik diqqatga sazovor joylar (milliy parklar, arxeologik monumentlar, kurortlar va sh.k.) uchun mo‘ljallangan o‘tkazish potentsiallarining yig‘indisi amalga oshiriladi.

Bunday hisob-kitoblarda avvalambor mahalliy jismoniy va ijtimoiy- iqtisodiy muhitni hisobga olish zarur. Bu omillar rivojlantirish va keluvchilar tomonidan tabiat va inson yaratgan muhitga ziyon etkazmagan holda, shuningdek mahalliy aholi uchun iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy muammolar paydo qilmagan holda diqqatga sazovor joylardan foydalanishning yo‘l qo‘yiladigan chegarasini belgilab beradi. O‘tkazish potentsialining eng maqbul ko‘rsatkichlarini baholash uchun quyidagi mezonlardan foydalaniladi. 1. Jismoniy:  tegishli turistik markazning ifloslanmaganligi;  tabiiy yoki shahar landshaftining xushmanzaraligi, jumladan arxitektura sifati va xususiyati;  uning, jumladan diqqatga s azovor joylarning ham o‘ta sergavjum emasligi;  ekologik tizimlar, hayvonot va o‘simliklar olami, tabiiy diqqatga sazovor joylarning muvozanati ta’minlanganligi. 1. Iqtisodiy: turistik yo‘llanmaning narxi;  narxning xizmat qilish sif a tiga mutanosibligi. 3. Ijtimoiy-madaniy  mahalliy aholi va madaniyatning o‘ziga xos xususiyati;  mahalliy san’at, hunarmandchilik, oshxona sifati;  arxeologik, madaniy va tarixiy yodgorliklarning saqlanganligi. 4. Infrastrukturaviy – transport, kommunal, boshqa ob’ektlar va xizmatlar standartlari va sifati. Ko‘rsatib o‘tilgan har bir omil bo‘yicha uning me’yori va kattaligini aniqlash birligini belgilab olish zarur. Masalan, qumli plyaj va uning bir

turistga teng keladigan o‘rtacha kattaligi plyajning ekologik yo‘l qo‘yilish ehtimoli va keluvchilarning qoniqqanligi bilan bog‘liq holatlardan kelib chiqib hisoblanadi. O‘tkazish potentsialini shakllantirishning muhim jihati mavsumiylik hisoblanadi. Qoida tariqasida, keluvchilar tomonidan turistik markazdan foydalanishning yuqori chegarasi mavsum eng qizg‘in pallaga to‘g‘ri keladi. O‘tkazish potentsialini ham shu n ga qarab qisobga olish zarur. Umuman olganda o‘tkazish potentsialini bashorat qilish – ancha qiyin jarayon. Uni hisoblab chiqish uchun foydalanish mumkin bo‘lgan bir qator ko‘rsatkichlar mavjud: hududning turistik sig‘imi, eng og‘ir turistik yuklanma (nagruzka) va uning eng katta marshrut sig‘imi, mavjud bo‘lgan yuklanmalarning kattaligi. Mavjud hujjatlarga muvofiq har b ir odamga to‘g‘ri keladigan eng me’yoriy qiyin yuklanmalar quyidagichani tashkil qiladi (m 2 )da: parklar uchun – 50-100, muzeylar uchun – 8-10, o‘rmon-parklar uchun – 100-150. Daryo va ko‘l plyajlarida har bir keluvchiga hudud hajmi 8 m 2 dan kam bo‘lmasligi, qishloq xo‘jaligi uchun yaroqli y erlarda esa – 5 m 2 dan kam bo‘lmasligi lozim. Plyajlarga chegaradosh hududlarda plyajbo‘yi zonalari va akvatorial zonalar yaratish zarur. Har bir keluvchiga taxminan plyajbo‘yi hududida – 15 m 2 , akvatorial zonada (cho‘milish uchun) – 5m 2 maydon belgilanishi kerak. Me’yoriy yuklanmalar, ya’ni dam olish zonasining tegishli hududida bir vaqtning o‘zida keluvchilarning yo‘l qo‘yiladigan miqdori quyidagidan ko‘p bo‘lmasligi kerak (gektariga/odam hisobida): o‘rmon-parklar uchun – 10, gidroparklar uchun – 20, park-kuro r tlar uchun – 50, shahar tashqarisidagi

parklar uchun –50, shahar parklari uchun – 100, maydoni 500m 2 li park zonalariga ega bo‘lgan shahar tashqarisidagi plyajlar uchun – 100. Rekreatsion yuklanma ta’sirining intensivligini tavsiflaydigan kattalikni hududning barcha funktsional qismlarining yig‘indi sig‘imi tarzida qabul qilish lozim. Ya’ni sanatroiya-kurort muassasalari va dam olish muassasalari, turizm ob’ektlari, qi s qa muddatli va uzoq muddatli ommaviy dam olish ob’ektlari, o‘rmon va park hududlari va sh.k.larning. Balneologik kurortlardagi sanatoriya-kurort muassasalirining umumiy sig‘imi quyidagi formula bilan aniqlanadi, сут сб f Q W   odam., (1) bu yerda Q sut – mineral suvlar barcha manbalarining sutkalik yig‘indi debeti, m 3 /sut.; f – keltirilgan koeffitsent. U balneologik davolash muassasasining bir kunlik o‘tkazish qobiliyatini, oy davomida uning ish kunlari sonini, bir protseduraga ketadigan mineral suv xarajatini va bir davolanuvchiga qo‘llaniladigan protseduralarning o‘rtacha sonini hisobga oladi. Odatda hisob-kitoblarda f q 2–3 qo‘llaniladi. Balchiq bilan davolash kurortlarining sig‘imi balchiq manbaining umumiy zaxiralari, uning sifati, regeneratsiyaga berilish qobiliyati, uni olishning texnik usullarini hisobga olgan holda aniqlanadi. Iqlimiy kurortlar, o‘rmon rayonlarida joylashtiriladigan uzoq va qisqa muddatli rekreatsiya zonalarining sig‘imi ( W p ), quyidagi formula bilan hisoblab chiqiladi: ,p p SN W  odam., (2)

bu yerda S – iqlimiy davolash va dam olishni tashkil qilish uchun ajratilgan tabiiy landshaftlar hududining kattaligiga; N p – landshaftga tushadigan yuklamalarning yo‘l qo‘yiladigan me’yori, odam/ga. O‘rtachalashtirilgan hisob-kitoblar uchun N p q 50 odam/ga.ni qabul qilish mumkin. Plyajlarning sig‘imi ularning maydonidan ( W pl ) va qirg‘oq bo‘ylab polosa ning uzunligidan ( W q .p ) kelib chiqib quyidagi formulalar bilan aniqlanadi;1 пл K F W   (3) , 2 б.п K L W  odam., (4) bu yerda F – tabiiy va sun’iy plyajlarning maydoni, m 2 ; L – suvga kirish uchun foydalaniladigan qirg‘oq polosa sining uzunligi, m; K 1 – keltirilgan koeffitsient bo‘lib, u bir keluvchiga plyaj maydonining me’yori va plyajning bir vaqtda odamlar bilan to‘laligini hisobga oladi. Mo‘ljal sifatida quyidagilar qabul qilinishi mumkin: dengiz plyajlari uchun – 0,25; daryo va ko‘l plyajlari uchun – 0,15; bolalar plyajlari uchun – 0,5; K 2 – keltirilgan koeffitsient bo‘lib, u bir keluvchiga qirg‘oq polosasi uzunligining me’yorini va plyajning bir vaqtda odamlar bilan to‘laligini hisobga oladi. 0,1–0,2 chegarasida qabul qilinadi. Dam olishning ixtisoslashtirilgan turlarini tashkil qilish uchun yaroqli bo‘lgan dam olish muassasalari (suvda dam olish, baliq ovlovchilar va

ovchilar, alpinistlar, avtoturistlar va sh.k.larning bazalari)ning sig‘imini ( W ixt ), hisoblab chiqishda quyidagi formulani qo‘llagan maqsdga muvofiq:,сп сп N S W   odam., (5) bu yerda S – turistlarning ixtisoslashgan dam olishi uchun ajratilgan tabiiy landshaftlar hududi, ga; N ixt – ixtisoslashgan dam olishning ushbu turi uchun landshaftga tushadigan yuklamalarning yo‘l qo‘yiladigan normasi, odam/ga. Keltirilgan metodologik qoidalar amaliyot uchun etarlicha bo‘lgan aniqlikda eng yuqori o‘tkazish potentsialini, ya’ni turli rekreatsion hududlarda bir vaqtning o‘zida tabiat resurslaridan foydalanish qoidalarini va dam olishning axloqiy-psixologik qulayligini buzmagan holda joylashishi mumkin bo‘lgan dam oluvchilarning maksimal sonini (mahalliy aholini hisobga olgan holda) aniqlashga imkon beradi. 3. Turizm sohasida mehnat resurslaridan foydalanishni rejalashtirish. Kadrlar tayyorlash muammolari Mehnat resurslaridan foydalanishni rejalashtirish turizmda alohida ahamiyat kasb etadi, chunki bu faoliyat turi xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq va uning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan mazkur tarmoqda ishlayotgan xodimlarning sifatiga bog‘liq. Bunday rejalashtirish quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi:  hozirgi vaqtda odam resurslaridan foydalanishni o‘rganish va baholash, mavjud muammolar va ehtiyojlarni aniqlash;

 har bir mutaxassislik bo‘yicha zarur malakani hisobga olgan holda kelgusida odam resurslariga (bandlikning har bir toifasi bo‘yicha xodimlar soni) bo‘lgan ehtiyojlarni bashorat qilish;  kelgusida barcha odam resurslarini baholash;  kadrlar tayyorlash sohasidagi umumiy ehtiyojni aniqlash, malakali kadrlar bilan ta’minlash uchun zarur bo‘lgan ta’lim va kasbiy tayyorgarlik dasturlarini ishlab chiqish. Odam resurslarini rejalashtirishda ham davlat sektori, ham xususiy sektor uchun zarur bo‘lgan, turizm sohasidagi mutaxassisliklarning barcha turlari hisobga olinishi kerak. Buna mehmonxonalar, jamoat ovqatlanishi, turlar va transportda borib-kelishlarni tashkil qilish xodimlari kiritiladi. Bir vaqtning o‘zida turizm bilan chegaradosh sohalarda kadrlarni o‘qitish – turistlar bilan muomala qilish qoidalari to‘g‘risida chegara va bojxona xizmatlari xodimlari o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, magazinlar xodimlari, hunarmandlar, artistlar va sh.k.larni maxsus tayyorgarlikdan o‘tkazish amalga oshiriladi. Turizm sohasida mehnat resurslaridan foydalanishni rejalashtirishdan oldin mamlakat yoki mintaqadagi mavjud hamma odam resurslari va ularning turli faoliyat sohalaridagi salmog‘ini baholash amalga oshiriladi. Turistik sanoat uchun kadrlarga bo‘lgan ehtiyoj uning kutilayotgan (rejalashtirilayotgan) hajmlaridan kelib chiqib, kelajakka bashorat qilinishi zarur. Mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash turli umumta’lim va o‘quv dasturlarini qo‘llashni nazarda tutadi. Ish joyida o‘qitish, malaka oshirish va maxsus tayyorgarlik bo‘yicha sirtqi va qisqa muddatli kurslar, kasbiy-texnik va oliy ta’lim darajasidagi ixtisoslashtirilgan dasturlar. Shu vazifalardan kelib chiqqan holda O‘zbekistonda hozirgi kunda oliy o‘quv

yurtlarining maxsus fakultetlarida turistik yo‘nalishda mutaxassislarni o‘qitish yo‘lga qo‘yilgan. Odam resurslarini rejalashtirish dasturlari ularning mavjud va kelgusida kutilayotgan ehtiyojlarga mos kelishi maqsadida muntazam ravishda qayta ko‘rib chiqilish va tuzatishlar kiritilib borishi kerak. 4. Turizmni rivojlantirish va uni boshqarishning huquqiy asoslari O‘zbekiston Respublikasida turizmni rivojlantirish va uni boshqarishning huquqiy asosi O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi qonunidir. Bu qonunda turizmni rivojlantirish siyosati bayon qilingan, bu sohaning funktsiyalari, tuzilishi, mablag‘ bilan ta’minlanishi va boshqa qoidalar belgilab berilgan. Shuningdek bu qonunga qo‘shimcha ravishda bir qator qonun osti hujjatlari va me’yoriy aktlar ishlab chiqilgan. Ularda turizm sohasidagi standartlar, litsenziyalash, turistik ob’ektlarning ishini nazorat qilish tartibiga qo‘yiladigan talablar belgilab berilgan. Jahon amaliyotida turistik sohadagi turli faoliyat turlarini tartibga soluvchi me’yoriy hujjatlar mavjud. 1972 yilda Xalqaro mehmonxonalar assotsiatsiyasi (XMA) va BTT tomonidan mehmonxonalarning yagona xalqaro tasnifi (klasifikatsiyasi) ishlab chiqildi. Unga muvofiq mehmonxonalarga beshta toifadan biri beriladi. Bu mazkur mehmonxonaning jihozlanganligi, qulaylik (komfortabelligi) darajasi va keluvchilarga taqdim etiladigan xizmatlar to‘plamiga bog‘liq. Lekin bir qator mamlakatlarda o‘z tasniflashlari mavjud. Masalan, AqShda mehmonxonalar bajariladigan operatsiyalar yoki turistlarning iqtisodiy va ijtimoiy ehtiyojlarini qonlirish uchun xizmat ko‘rsatish sifatiga qarab farqlanadi.

Hozirgi vaqtda MDShch mamlakatlarida amaldagi xalqaro standartlarga muvofiq mehmonxonalarga nisbatan bir xillashtirilgan talablar kiritilmoqda. Turizmni rivojlantirish va uni boshqarish uchun turizmga yondosh sohalardagi faoliyatni belgilab beruvchi me’yoriy-huquqiy aktlar katta ahamiyat kasb etadi. Masalan, turistik zonalar va rayonlarni zonalashtirish qoidalari, yerdan foydalanishni nazorat qilish qoidalari, turizmni rivojlantirishning konkret rayonlarida qurilish me’yorlarig rioya qilish. Agar bunday qoidalar ilgaritdan mavjud bo‘lsa, ularga turizm bilan bog‘liq ba’zi tuzatishlarni kiritish zarurati yuzaga kelishi mumkin. Turistik faoliyatda atrof-muhitni himoya qilish, sanitariya, gigiena, yong‘in xavfsizligi, qurilish ishlari, ob’ektlarni ekspluatatsiya qilish, turistlar va ularning xavfsizligi uchun javobgarlik borasidagi qoidalar va me’yoriy talablarga, shuningdek, mehnat va soliq qonunchiligiga rioya qilish zarur. Shuningdek transport vositalari, ob’ektlar va xizmatlar – tariflar, yuk tashashlarni litsenziyalash, transpot marshrutlariga, texnika xavfsizligaga rioya qilishga oid me’yoriy-huquqiy hujjatlar muhim hisoblanadi. Xushmanzara landshaftlar, tabiat parklari, tarixiy va boshqa yodgorliklarni saqlab qolish uchun atrof-muhitni muhofaza qilish, yerdan foydalanish to‘g‘risidagi qonunlarga rioya qilinishini nazarda tutish kerak. Korxonalarning xo‘jalik faoliyati, jumladan turizm sohasidagi faoliyatining huquqiy maydoinini belgilab beruvchi umumiy qonunlar va me’yoriy hujjatlar sirasiga O‘zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik to‘g‘risida»gi, «Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida»gi, qonunlari, Fuqarolik kodeksi, Soliq kodeksi, O‘zbekiston Respublikasining Xo‘jalik protsessual kodeksi, O‘simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida” gi qonuni, “Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va

undan foydalanish to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi qonuni, O‘zbekiston Respublikasi bojxona kodeksi va sh.k.lar kiradi. Xulosa. Turizm sohasida mehnat resurslaridan foydalanishni rejalashtirishdan oldin mamlakat yoki mintaqadagi mavjud barcha inson resurslari va ularning turli faoliyat sohalaridagi salmog`ini baholash amalga oshiriladi. Turistik sanoat uchun kadrlarga bo`lgan ehtiyoj uning kutilayotgan (rejalashtirilayotgan) hajmlaridan kelib chiqib, kelajakka bashorat qilinishi zarur. Mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash turli umumta'lim va o`quv dasturlarini qo`llashni nazarda tutadi. Shu vazifalardan kelib chiqqan holda O`zbekistonda hozirgi kunda oliy o`quv yurtlarining maxsus fakultetlarida turistik yo`nalishda mutaxassislarni o`qitish yo`lga qo`yilgan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1. O`zbekiston Respublikasining «Turizm to`g`risidagi qonuni». Xalq so`zi gazetasi 14.09.1999. 2. «O`zbekistonda turizm sohasi uchun malakali kadrlar tayyorlash to`g`risida», O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning 30 iyun 1999 yilda PF-2332 farmoni. 3. Бгатов А.П. Туристские формальности. Учебное пособие. 2004. 4 . Зайцева Н.А.Менеджмент в социально-культурном сервисе и туризме. 2003 5 . Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансы и статистика, 2003 г. 6 . Маринин М.М. Туристские формальности и безопасность в туризме.2004. Планирование туризма. Учебное пособие. Юреев А.П. Донецк 2003 г. 8 . Харрис Г. Кац К.М. Стимулирование международного туризма в 21 век. ( Пер . с анг .) М .: Финансы и статистика .2002. 9 . Rural Tourism in Europe: Experiences, Development and Perpectives.WTO.2004. 10. Internet saytlari www . wttc . org – Всемирный Совет по путешествиям и туризму www . e - tours . ru – деловые туры, выставки, конференции www . travel - library . com – Электронная библиотека путешествий

O'xshashlar

Turizmni rivojlantirish shakllari

O’zbekistonda xalqaro turizmni rivojlantirish

Turizmni rivojlantirishning iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy-madaniy jihatlari

Turizm sohasidagi milliy, mintaqaviy va firma ichidagi rejalashtirishning mohiyati va metodologik asoslari

Kredit iqtisodiy kategoriyasi va kreditlashni tashkil etishning iqtisodiy va huquqiy asoslari