Transport xizmatlarini amalga oshirishda xavfsizlikni ta’minlash - Iqtisodiyot - Referatlar

Transport xizmatlarini amalga oshirishda xavfsizlikni ta’minlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.5 KB

Ko'chirib olish

Transport xizmatlarini amalga oshirishda xavfsizlikni ta’minlash Reja: 1. Turistlarga tibbiy yordam ko‘rsatilishini ta’minlash 2. Turistlarni Sug‘urtalash 3. Turizmda xavfsizlikning boshqa masalalari

Turistlarga tibbiy yordam ko‘rsatilishini ta’minlash Xavfsizlik – muhim va qadimgi tushuncha. U turistga ovqatlanish va uxlashdek zarur. Shu sababli sayohatlar paytida turistlarning xavfsizligini ta’minlash turistik firmaning bosh vazifasidir. Turistlar xavfsizligini ta’minlash uchun turistik tashkilotlar kompleks tadbirlarni amalga oshiradi. Bunda dam olish va sayohat joylaridagi siyosiy vaziyatning barqarorligi, shu joylarning ekologik birinchi darajali ahamiyatga ega. Mazkur omillar me’yor darajasida bo‘lmagan holda turizm ancha mashaqqatli va xavflidir. Bunday hollarda sayohat mamlakati (mintaqasi)dagi ekologik va siyosiy vaziyat to‘g‘risida turistlarga haqqoniy va to‘liq axborot berish juda muhimdir. Agar turistik firma siyosiy va ekologik jihatdan beqaror hududlarda xavfsizlikni kafolatlay olmasa, mazkur mintaqalarga sayohatlar kamayadi. Bunga misollar juda ko‘p. Masalan, Fors ko‘rfazidagi urush paytida mazkur mintaqa mamlakatlariga sayohatlar o‘sha davrda 90% ga kamaydi. Bugungi kunda sobiq Yugoslavii hududida va Kavkazda shunday vaziyatni kuzatish mumkin. Ekologik jihatdan beqaror hududlar (Ukraina va Belorussiyaning ba’zi bir hududlari )ga sayohatlar tashkil etilmaydi . Turist o‘ziga notanish joyga, ko‘pincha boshqa mamlakatga safar qiladi. Bu yerning iqlimini, sayohatda o‘ziga qanday buyumlar, himoya vositalari, dori- darmonlar kerak bo‘lishini u ko‘pincha bilmaydi. Tildagi tafovut tufayli joyda mo‘ljal olishga u qiynaladi. Turistga sayohatda nima kerak bo‘ilishi ko‘zda tutish va unga foydali maslahatlar berish turistik firmaning vazifasidir. Bunga turistik biznes bilan yaqin hamkorlikda ish olib boruvchi AQShning "Pepto-Bismol" tibbiyot kompaniyasi tajribasini misol qilib keltirish mumkin. Uning "Sayohatchiga maslahatlar" (Travelers Advisory) nomli bukleti turistik yo‘llanma sotib olgan har bir turistga bepul taqdim etiladi. Ushbu bukletda turli mamlakatlarga sayohat qilayotgan turistlar o‘z sog‘ilig‘ini saqlashi yuzasidan juda zarur maslahatlar berilgan. Bu maslahatlar turist sayohatini salomatlik nuqtai nazaridan ancha xavfsiz qilish imkonini beradi.

Buklet mualliflari sayohatga chiqishdan oldin eng avvalo tanlangan joyning iqlim sharoiti haqida ma’lumotlar olishni maslahat beradi. Bu sharoit turistga tibbiy ko‘rsatmalar nuqtai nazaridan (allergiya, arterial bosimning yuqoriligi va b.) mos kelmasligi mumkin. Ayrim ekvatorial mamlakatlarga safarga chiqish uchun mamlakatga kirishdan kechi bilan 10-15 kun oldin sariq bezgakdan emlatish shart. Boshqa tibbiy talablar qo‘yilgan bo‘lishi ham mumkin. Safarga o‘zingiz bilan zarur dori-darmonlar olib ketganingiz ma’qul, chunki safar mamlakatida kerakli dorilarni topolmasligingiz mumkin, ularning analogi esa tegishli ta’sirni kafolatlamaydi va nojo‘ya ta’sirdan saqlamasligi mumkin. Sayohatga kichik aptechka olib ketgan ma’qul. Uning tarkibiga antigistamin, yallig‘lanishga qarshi, kuyishga qarshi dori-darmonlar hamda bog‘lash va dezinfeksiya qilish materiallari kiritiladi. "Sayohatchiga maslahatlar" boshqa mamlakatlarda notanish taomlarni iste’mol qilishda ehtiyot bo‘lish zarurligiga turistlar e’tiborini qaratadi. Shuningdek qaynatilmagan suvni ichmagan ma’qul. Quyoshda toblanish va cho‘milish ham me’yorda bo‘lishi lozim. Tropik mamlakatlarda quyosh nuridan himoya qiladigan kremlar va ko‘zoynakdan foydalanish zarurligini ham unutmaslik kerak. Suv havzalarining maxsus belgilangan joylarida va basseynlarda cho‘milgan ma’qul. Notanish joylarda kutilmagan "suv osti syurprizlari"ga duch kelish, shuningdek suvning o‘zi ham yuqumli yoki teri kasalliklariga sabab bo‘lishi mumkin. Boshqa mamlakatga sayohat qilishda malakali vrachni qanday topish, zarur hollarda qayerga murojaat qilish turistlarga tushuntirilishi lozim. Turist o‘z yo‘l hujjatlari orasida favqulodda holatlarda foydalanish uchun mo‘ljallangan, uning sog‘lig‘i holatiga oid asosiy ma’lumotlar (qon guruhi, allergik reaksiyalarga ta’sirchanligi, tibbiy muammolari va tavsiyalar) ko‘rsatilgan maxsus blankaga ega bo‘lsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi.

Turistlarni sug‘urtalash Turistik safarlarni sug‘urta qilish turistlarning xavfsizligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Baxtsiz hodisadan sug‘urta qilishda odatda yuz bergan hodisaning ma’naviy jihati kompensatsiya qilinadi – mijoz o‘z organizmiga yetkazilgan zarar uchun tovon puli oladi. Ayrim hollarda tovon puli miqdori haqiqiy harajatlardan ko‘p bo‘ladi. Turistlik firmalar xuddi yuridik shaxslar kabi sug‘urta kompaniyalarini xizmatlaridan foydalaniladi. Ammo turizm biznesida majburiy va ko‘ngilli sug‘urtalashning qo‘shimcha turlari amal qiladi. Turizm tizimida sug‘urtalash qo‘yidagi turlarga tasniflanadi : - turistni va uning mulkini sug‘urtalash ; - turistlik firmalar tavakkalchiligini Sug‘urtalash; - turistlarni chet el tashriflarini sug‘urtalash ; - chet el turistlarini sug‘urtalash ; - fuqarolik javobgarligini sug‘urtalash ; - avtotransport vositalarining egalarini fuqarolik javobgarligini sug‘urtalash ; - tibbiy harajatlarni qoplab, baxtsiz hodisalardan sug‘urtalash. Sug‘urtalash ixtiyoriy va majburiy sug‘urtalarga bo‘linadi . Sug‘urtalashni majburiy turiga faoliyatdagi hujjatlarga mos ravishda qo‘yidagilar kiradi. - avtotransport vositalari haydovchilarining fuqarolik javobgarligini sug‘urtalash ; - transport sayohatlarini sug‘urtalash . Turistlarni sug‘urtalashni qolgan turlari ixtiyoriy hisoblanadi. Turistni va uning mulkini sug‘urtalash turistlar mulkini yo‘qolishi yoki zarar yetishi uchun javobgarlikni o‘z ichiga oladi. Bunday shartnomaning harakati Sug‘urtalanuvchini doimiy yashash joyidan chiqib ketish vaqtidan boshlab, uning qaytish davrida tugullanadi. Bunday shartnoma bo‘yicha turistlar o‘zlari bilan birga olgan shaxsiy

va turizmga oid tegishli mulklarini sug‘urtalash mumkin. Yuk deganda turistni qayd qilingan va qayd qilinmagan narsa-buyumlari tushuniladi. Bundan tashqari uning ustidagi mavjud kiyimi hamda chet el tashrifi davomida harid qilingan narsa-buyumlari sug‘urta qilinadi. Sug‘urta javobgarligining turlari : avariya, yong‘inlar, portlash, tabiatning baxtsiz hodisalari, o‘g‘irlik, zarar yetkazish va boshqa ataylab hamda ongli tarzda harakatlar, harbiy harakatlar va hokazolar. Turistlik firmalar tavakkalini sug‘urtalash o‘z ichiga moliyaviy tavakkalni, turistlarni ularni qarindosh urug‘larini uchinchi shaxs oldidagi da’volari bo‘yicha javobgarlikni o‘z ichiga oladi. Moliyaviy tavakkallar qatoriga qo‘yidagilar kiradi: - tijorat tavakkali (to‘lovni amalga oshirmaslik yoki kechiktirish, fors-major holatlaridagi shartnomani buzilish vaziyatlarini tan olinmaganda kontragentning jarima sansiyalari; - firmaning bankrotga uchrashi ; - bojxona qonunlarini, valyutali tartibga solish, pasport nazorati va boshqa bojxona rasmiyachiligining o‘zgarishi ; - fors-major harakteriga ega bo‘lgan harakatlarni yuzaga kelishi; - siyosiy tavakkalchilik va boshqalar. Qoidaga ko‘ra, chet el turistlik tashriflarida turistlarni sug‘urtalash o‘z ichiga qo‘yidagilarni oladi: - chet el tashrifi davrida to‘satdan kasal bo‘lganda yoki baxtsiz holatlarda turistga birinchi tibbiy tez yordam ko‘rsatish; - tegishli tibbiy nazorat ostida uni sifatli davolashga qodir bo‘lgan yaqin atrofdagi shifoxonaga eltib qo‘yish; - ishonchli tibbiy nazorat ostida turistni doimiy istiqomat qiladigan davlatga qaytarish ; - shifoxonadagi nazorat va uning oilasini bu to‘g‘rida ogohlantirish ;

- agar tibbiy preparatlarni shu joyda topish imkoniyati bo‘lmasa unga yetkazish ; - shifokor – mutahassisning maslahat xizmatlari (zarurat bo‘lganda); - betob bo‘lib qolgan turistni yoki uning jasadini u doimiy istiqomat qiladigan mamlakatga eltish bo‘yicha transport harajatlari to‘lovi; - turist mulkini vataniga qaytarish ; - chet eldagi fuqarolik va jinoiy ishlarni tergov qilishda turistga huquqiy yordam ko‘rsatish. Ammo hamma narsa sug‘urta kompaniyasi bilan turist o‘rtasida tuzilgan Sug‘urta shartnomasiga bog‘liq. Masalan, chet elga chiquvchi rossiyalik turistlarni sug‘urta qilish bilan shug‘ullanadigan Ingosstrax faqat tez tibbiy yordam ko‘rsatish pullik bo‘lgan mamlakatlarda, ammo 50 ming AQSH dollari doirasida (Yevropada) amalga oshirilgan harajatlarnigina qoplaydi. Turizm sohasida turistlarni sug‘urta qilishning quyidagi turlari mavjud: turistni va uning mol-mulkini sug‘urta qilish; turfirmalar tavakkalchiligini sug‘urta qilish; chet elga safarga chiqayotgan turistlarni sug‘urta qilish; chet ellik turistlarni sug‘urta qilish. Sug‘urta badali summasi bir qancha omillarga bog‘liq. Birinchi omil – sug‘urta badali miqdori (sug‘urta badali miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, sug‘urta tovoni summasi ham shuncha ko‘p bo‘ladi). Ikkinchi omil – 60 yoshdan katta kishilar sug‘urta badalini tarifning ikki baravari miqdorida kiritadi. Uchinchi omil – xavf-xatar bilan bog‘liq odamlar: uchuvchilar, dengizchilar, sportchilar, yuk avtomobillari haydovchilari odatda belgilanganidan ortiq miqdorda sug’urta badali kiritadilar. Bolalarga skidkalar, qoida tariqasida, nazarda tutilmaydi, ayrim kompaniyalar 2-3 yoshdan kichik bolalarni umuman sug‘urta qilmaydi . Ayrim firmalar qimmatbaho buyumlarni sug‘urta qiladi . Katta turistik guruhlarga sug‘urta yakka tartibda sayohat qiluvchilarga qaraganda arzon tushadi.

Tibbiy xizmatlar juda qimmat mamlakatlarning elchixonalari 30 ming dollardan kam miqdorga sug‘urtalangan turistga viza bermasligi mumkin. AQSH, Kanada, Yaponiya, Isroil, Germaniya va Avstriyaga safar qiluvchi turist mana shunday sug‘urtaga ega bo‘lishi kerak. Boshqa mamlakatda safar qilish vaqtida turist bilan vrachga murojaat etishni taqozo etuvchi yoki bagajning yo‘qolishi bilan bog‘liq «Sug‘urta hodisasi » ro‘y bergan hollarda turist Sug‘urta polisida ko‘rsatilgan telefon raqami bo‘yicha sim qoqishi , sug‘urta polisi raqamini hamda o‘zi bilan aloqa bog‘lash mumkin bo‘lgan telefon raqamini, shuningdek hodisa tafsilotlarini ma’lum qilishi lozim. Bunda vrach yozib bergan dori-darmonlar bilan bog‘liq harajatlargina qoplanishi to‘g‘risida turistni ogohlantirish zarur. Chet elga o‘z avtomobilida safar qilish «Yashil karta» (Sharqiy Yevropa mamlakatlarida – «Ko‘k karta») deb ataladigan alohida Sug‘urta polisi bilan rasmiylashtiriladi. Mazkur Sug‘urta polisi «Yashil karta» to‘g‘risidagi shartnomani imzolagan davlatlar, ya’ni deyarli butun Yevropa va ayrim Sharq mamlakatlari hududida amal qiladi . Mazkur hujjatsiz turist bu mamlakatlarga qo‘yilmaydi . Sayohatchilarni sug‘urtalashning asosiy turlarini AQShning «Travel guard gold Int» kompaniyasi misolida ko‘rib chiqamiz. Mazkur kompaniya sug‘urta badali tarifining uch variantiga ega bo‘lib, ular turistlarga har xil imkoniyatlar beradi. 1-variant, sug‘urtalovchilarning fikricha, narxi 200 dollargacha va muddati 8 kungacha bo‘lgan turlar uchun mo‘ljallangan. Sug‘urta badali tariflari har xil: 1 kishiga – 19 dollar; 2 kishiga – 38 dollar; 3 kishiga – 57 dollar. Bu tariflar 8 kungacha davom etuvchi turlarga nisbatan amal qiladi . Sakkiz kundan ortiq sayohat qiluvchi turist qo‘shimcha har bir kun uchun yana 3 dollardan haq to‘laydi. Bu variant turist sayohat qilishdan voz kechgan, ijaraga olingan mashinasi ta’mirlangan, tan jarohati olgan va vafot etgan hollarda sug‘urta puli olish imkonini beradi. 2-variant narxi 400 dollargacha va muddati 15 kungacha bo‘lgan turlar uchun mo‘ljallangan. Sug‘urta badali tariflari: 1 kishiga – 39 dollar; 2 kishiga – 78 dollar;

3 kishiga – 117 dollar. Bu tariflar 8 kungacha davom etuvchi turlarga nisbatan amal qiladi . 15 kundan ortiq sayohat qiluvchi turist qo‘shimcha har bir kun uchun yana 3 dollardan shaq to‘laydi. Bu variant ko‘proq miqdorda sug‘urta puli olish imkonini beradi. 3-variant narxi 400 dollardan katta turistik safarlar va sayohatlar uchun mo‘ljallangan. Sug‘urta badali miqdori turistik safar umumiy bahosining 8% miqdorida belgilanadi. Bu variant 1 va 2-variantlarda ko‘rsatilgan Sug‘urta hodisalari bo‘yicha hamda bunga qo‘shimcha tarzda turistik firma va avialiniyaning bankrotligi, sayohatda tibbiy yordam olish va kasalxonaga tushish, hujjatlar va bagajning yo‘qolishi holatlarida ko‘proq miqdorda sug‘urta puli olish imkonini beradi. Sayohatlardan sug‘urtalanish imkoniyatini kredit kartochkalari berishi ham mumkin. Bunday xizmatlarni «Ameriken ekspress», «Viza», «Dayners» va «Yevrokard  Masterkard» kartochkalari taklif qiladi . “ Ameriken ekspress ” ikkita kartochka: «yashil» va «tilla» kartochkalarni taklif qiladi . «Yashil» kartochka, safar chiptasi kartochka bo‘yicha harid qilingan hollarda , o‘lim yoki nogironlik holatida 1 mln. fransuz franki (FRF) miqdorida Sug‘urta puli to‘laydi. Qo‘shimcha tarzda tibbiy xizmatlar ko‘rsatish imkoniyatini ham sug‘urtalash mumkin. Bu xizmat bahosi – 450 FRF. «Tilla» kartochka sug‘urta summasini 2 mln. FRFga baholaydi va fuqarolik majburiyati, sayohat harajatlari, bagaj, tibbiy, texnik va yuridik yordamni hamda turist jinoyat sodir etgan taqdirda to‘lanishi mumkin bo‘lgan garov pulini o‘z ichiga oladi. Tibbiy xizmat harajatlari miqdori – 25 ming FRF. «Dayners» ham , «Ameriken ekspress»ning tilla kartochkasi singari, sayohatni 2 mln. FRF miqdorida Sug‘urtalaydi va xuddi shu xizmatlarni taklif qiladi . Tibbiy xizmat harajatlari miqdori – 50 ming FRF. «Yevrokard  Masterkard» kompaniyasi ikkita kartochka: «evrokard  masterkard» va «gold  masterkard» kartochkalarini taklif qiladi . Birinchi kartochka bo‘yicha tibbiy xizmat harajatlari miqdori 70 ming FRF, butun

sayohatning sug‘urta miqdori – 600 ming FRF. «Gold  masterkard» kartochkasi mijozlarni chet elda kasalxonaga tushish xavfidan 1 mln. FRFga sug‘urtalaydi. «Viza» ham ikkita kartochka: «Viza premer» hamda «ko‘k kartochka»ni taklif qiladi . Birinchi kartochka bo‘yicha mijozlar 12 mln. FRFga Sug‘urta qilinadi , chet eldagi tibbiy harajatlar uchun 20 ming FRF sug‘urta puli to‘lanadi. «Ko‘k kartochka» butun Sug‘urta kapitalini 300 ming FRFga baholaydi, chet eldagi tibbiy harajatlarga esa 15-30 ming FRF to‘lanadi. Sug‘urtani olish uchun transport chiptalarini «Viza» kartochkasi bo‘yicha harid qilish lozim. «Viza premer» kartochkasi bo‘yicha esa mehmonxona harajatlari ham kartochkadan to‘langan bo‘lishi kerak. Turlarni sotish vaqtida turistik agent sayohatning sug‘urta bilan bog‘liq kafolatlari to‘g‘risida turistga to‘liq axborot beradi. Bu turistning barcha shubhalarini tarqatib, uning sayohat xavfsiz kechishiga bo‘lgan ishonchini yanada oshirishga ko‘maklashadi . Turizmda xavfsizlikning boshqa masalalari Turizmda xavfsizlik masalalariga quyidagilar kiradi:  marshrut, tur toifasi turistlarning tayyorgarligi darajasiga muvofiqligi (agar sport, safar, sarguzasht turlari to‘g‘risida so‘z yuritilayotgan bo‘lsa). Bir qancha marshrutlarga turistlar faqat sayohat qilishga moneliklar yo‘qligi to‘g‘risida tibbiy ma’lumotnoma taqdim etgan taqdirda qo‘yiladi (masalan, Kamchatkadagi «Dzenzur vulqoniga chiqish» turi);  turistlarni marshrutda kuzatib boradigan gidlar, instruktorlar malakasining yuqoriligi (tasodifiy, tayyorgarliksiz shaxslar turistlar bilan ishlashga qo‘yilmaydi);  turistlar harakatlanadigan xavfsiz trassalarni, shuningdek ular to‘xtaydigan joylarni lozim darajada jihozlash. Turistik firmalar muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatish uchun shu muhim muammolarni hal qilishlari lozim. Turizm sohasida Sug‘urta bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalar xavfsizlikni ta’minlash chora-tadbirlariga o‘z mablag‘larini joylashtiradilar. Masalan, turistlar yo‘qolishining oldini olish uchun sayohat marshrutlarida turistlarni radiostansiyalar bilan ta’minlaydilar.

Lekin bu maxsus qutqarish hamda turistlar xavfsizligini ta’minlash xizmatlariga bo‘lgan talabni bekor qilmaydi. O‘zbekistonda bunday nazorat-qutqarish xizmatlari barcha faol turizm mintaqalarida faoliyat ko‘rsatadi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Tuxli е v I.S., G.H. Qudratov, Parda е v M.Q. Turizmni r е jalashtirish. Toshk е nt – «Iqtisod - moliya» 2010. 2. Tuxliyev I.S., A.B.Bektemirov, Z.I.Usmanova. Turizmda strategik marketing Samarqand 2010 y. 3. Kamilova F.K. – «Xalqaro turizm bozori» // O‘quv qo‘llanma, Toshk е nt. TDIU- 2001

O'xshashlar

Gid-ekskursiya xizmatlarini amalga oshirish jarayonlari

O'zbekiston respublikasi bojxona tizimi boshqaruvini amalga oshirishda axborot texnologiyalarini qo'llanishi

Sug‘urta xizmatlarini raqamlashtirish amaliyoti

Turizm xizmatlarini litsenziyalashtirish, sertifikatlashtirish va standartlashtirish

Turoperatorlik xizmatlarini tashkil etishda axborot texnologiyalari