Tovarlarni klassifikatsiyalash va kodlashtirish. - Iqtisodiyot - Referatlar

Tovarlarni klassifikatsiyalash va kodlashtirish.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

44.5 KB

Ko'chirib olish

Tovarlarni klassifikatsiyalash va kodlashtirish. Reja: 1.Klassifikatsiyalashtirishning umumiy prinsiplari Bir jihatlilik prinsipi 3. To‘liq qamrab olish va moslashish prinsipi 4. Universallik prinsipi 5. Iyerarxik klassifikatsiyalash usuli 6. Faset klassifikatsiyalash usuli 7.Tovarlarni kodlashtirish

1. Klassifikatsiyalashtirishning umumiy prinsiplari Klassifikatsiyalash deb, tovarlarni umumiy xususiyatlariga ko‘ra ketma-ket ayrim guruhlarga bo‘lishga aytiladi. Tovarlarni klassifikatsiyasi yetti prinsipga asoslanadi. 1. Birjihatlik prinsipi. Bunda turkumlashning har bosqichida tovarlar bir xil belgisi bo‘yicha bo‘linadi. Mukummallik va moslashuvlik. Bu prinsip sistemaning tovarlarning mavjud assortimentini to‘liq qamrab olishini va kelgusida qo‘shimcha kiritishga imkoniyat yarata olish qobiliyatga ega bo‘lishini talab qiladi. 3. Iyerarxik prinsip. Bu prinsipga asosan quyi bosqichda turgan tovarlar yuqori bosqichda turgan tovarlar guruhiga bosqichma-bosqich bo‘ysunishi kerak. Tovarlarni turkumlashda doimo iloji boricha iyerarxik prinsipni qo‘llashga harakat qilinadi. Masalan, mebelni ishlab chiqarish usuliga qarab duradgorlik, egib tayyorlangan va to‘qima guruhiga, konstruksiyasiga qarab to‘siqli va korpusli kichik guruhlarga, elementlarining briktirilishi bo‘yicha shitli va ramkali turlarga, yumshoqligiga qarab yumshoq va qattiq mebel turlariga va komplektliligi bo‘yicha alohida mebel, garnitur va nabor xillariga bo‘ladilar. Kishilar jinslariga qarab tovarlarni xotin-qizlar va erkaklar turlariga bo‘lib va o‘z navbatida ularning har birini ishlatish bo‘yicha zargarlik buyumlari, atir, upa-elik tovralari, qo‘l va cho‘ntak soatlari, metalldan yasalgan attorlik buyumlariga o‘xshash turlarga bo‘lsak faset usulidan foydalangan bo‘lamiz. Bunda tovar guruhlari bir-biriga bir martadan bo‘ysunmasdan, ba’zan bir vaqtning o‘zida bir tovar ikkita guruhga bo‘ysunadi. 4. Universallik prinsipi, ya’ni tartibga solingan tovarlar majmuini iqtisodiyotning hamma sohalarida ishlatish mumkinligi.

5. Ixchamlik prinsipi. Buning uchun tartibga solingan tovarlar majmui haddan oshiq ko‘p bosqichli bo‘lmasligi kerak. Aks holda uni tahlil qilish va esda saqlash qiyin bo‘ladi. 6. Turkumlanadigan bo‘g‘inlarning bir ma’noligi prinsipi, ya’ni har bir bo‘g‘in faqat bir ma’noni anglatishi va aniq bo‘lishi lozim. 7. O‘nli sistemasi bo‘yicha kodlashga yaroqlilik prinsipi. Buning uchun turkumlashning har bosqichidagi bo‘g‘inlarning soni o‘ndan oshmasligi kerak. Hozirgi vaqtda to‘rt xil tasnif tizimlari amalda qo‘llanilmoqda: 1. Preyskurantlar asosida tasniflash. Oziq-ovqat tovarlari 16 ta nooziq-ovqat tovarlari 87 preyskurantda joylashgan. Chakana savdo tovar aylanishida hisobga olinadigan tovarlar tasnifi. Bu tizim bo‘yicha tovarlar harakati oziq-ovqat tovarlari 35 ta nooziq-ovqat tovarlari 52 guruhga bo‘lingan holda o‘rganiladi. 3. Savdo tasnifi. Bu tizimda savdo korxonalari ochishda va o‘quv dasturlari tuzishda amal qilingan holda oziq-ovqat tovarlari 9 va nooziq-ovqat tovarlari 27 guruhga bo‘lingan. 4. Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi mintaqalararo sanoat va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari tasnifi. Bu tizim bo‘yicha oziq-ovqat tovarlari to‘rt va nooziq-ovqat tovarlari ishlab chiqarish-texnik tovarlari bilan birgalikda 31 turkumda joylashgan. Tovarshunoslikda va savdoda tovarlar ularni xossalariga, sifat ko‘rsatgichlariga va boshqalariga qarab bo‘lingan. Tovarshunoslik rivojlangan sari tovarlar sinflarga, guruxlarga va boshka kategoriyalarga biriktirish takomillasha boradi. Tovarlarni klassifikatsiyalash tovaraylanishda, talabnomalar tuzishda, preyskurantlar tuzishda, omborxonalarda tovarlarni taqsimotida ishlatiladi. Kabul kilingan klassifikatsiyaga asosan tovarlar xisobga olinadi, xisobot beriladi va realizatsiya kilinadi.

Tovarlarni kodlash va klassifikatsiyalash uz navbatida elektron xisoblash mashinalarini qo‘llashni talab kiladi. Noozik-ovkat tovarlarini pog‘onalash asosiga ularni sinflarga bo‘lish olingan bulib, bular yo‘nalishi, boshlang‘ich materiali, ishlab-chikarish usuli, konstruksiyasini asosi, jinsi va yoshiga qarab, fasliy xususiyatiga qarab, maxsulot turiga, razmer ko‘rsatgichlariga, fasoni, bezagi va boshkalariga qarab olingan. Yunalishi – ishlatilishiga qarab – mebel, kiyim, oyoq kiyim va boshqalar. Mebel o‘z navbatida maishiy, umumiy, va xonalar uchun mebellarga bo‘linadi. Boshlang‘ich materialiga qarab – plastmassadan, shishadan, sopoldan, metalldan tayyorlangan tovarlarga bo‘linadi. Gazlamalar - ipdan va jundan; shisha tovarlari xrustall va navli shishadan; ishlab- chikarilgan usuliga qarab - trikotaj, to‘qilgan; konstruksiyasi buyicha – kir yuvish mashinalari, - avtomatik va yarim avtomatik; xolodilnik – kompressorli va absorbsion. Fasliy, razmer, fason va shuncha o‘xshash ko‘rsatkichlar quyi klassifikatsiyalarda ishlatiladi. Bir xil - ayrim tovarlar spetsifik kursatgichlari buyicha bulinadi: Misol – musika tovarlari torli, klavishli, urib chalinadigan. Parfyumeriyada xidi buyicha gulni hidini eslatuvchi, fantaziyali tovarlarga bo‘linadi. Iyerarxik va faset klassifikatsiyalash usullari Tovarlar iyerarxik va faset sistemasi buyicha klassifikatsiya kilinadi. Iyerarxik sistema klassifikatsiyasida ma’lum qoidalarga rioya kilish kerak buladi. Xar bir bosqichda tovarlar bitta yoki ayrim belgilari buyicha klassifikatsiya

qilinadi. Klassifikatsiyalash asosan xamma tovarlar uchun umumiy bulgan kursatgich buyicha olib boriladi. Faset sistemada tovarlar parallel holatda bo‘linib, ularni ko‘rsatgichlari bir-biriga bogliq bo‘lmaydi. Bu bo‘linish juda moslashuvchan va oddiy bo‘lib, ko‘pchilik holatlarda savdo amaliyotida qo‘llaniladi. Hayotda ko‘pincha ikkala-iyerarxik va faset bo‘linishlar aralash xolda ishlatiladi. 3. Tovarlarni kodlashtirish Nooziq-ovqat tovarlarini kodlash. Tovarlarga bir necha raqamdan iborat bo‘lgan shartli belgi berish jarayoniga kodlash deb aytiladi. Kelgusida hamma tovarlarga artikullar o‘rniga o‘n raqamli kodlar beriladi. Tovarlarning turkumlanish tartibiga asosan kodlash 9 bosqichdan iborat. Birinchi bosqich ikkita raqam bilan, qolganlari bittadan raqam bilan ifodalanadi. Kodlashning dastlabki beshta bosqichi turkumlash qismi va qolganlari esa assortiment qismi deyiladi. Tovarning barcha sifat va morfologik (konstruktiv) ko‘rsatkichlarini o‘z ichiga qamrab olgan kodlar ishlab chiqarilgach elektron hisoblash mashinalari yordamida qanday xususiyatga ega tovarlar tez yoki sekin sotilishini yil davomida o‘rganishga imkoniyat yaratiladi. Bu ma’lumotlar sanoatga shartnomalarni ilmiy ravishda tuzishga sharoit yaratib beradi. Elektr hisoblash mashinalari yordamida tovarlarning sotilish tezligini o‘rganish uchun ularning yorliqlariga koddagi raqamlar mayda chiziq (shtrix) shaklida ko‘chiriladi. Yorliqda koddan tashqari tovarning do‘konga kelgan kuni va sotilgan kuni ko‘rsatiladi. Tovarlarni shtrixli kodlashtirish fikri dastlab 1930 yili AKShning Garvard biznes maktabida vujudga kelgan bo‘lib, amalga 60-yillardan boshlab qo‘llanila boshlandi. AKSH temir yulchilari shtrix kodlar yordamida vagonlarni identifikatsiya qilar edilar. Shtrixli kodlarni tovarlarda keng ko‘lamda qo‘llash 70-yillardan boshlandi bunga mikroprotsessorli texnikani rivojlanishi kuchli turtki berdi.

Universal tovar kodi AKShda 1973 yilda kabul kilindi. Kodlashtirishni Yevropa sistemasi 1977 yilda qabul qilingan bo‘lib, hozirgi paytda Yevropadan tashqaridagi mamlakatlarda xam qo‘llaniladi. EAN sistemasini 2 xil kodi keng ishlatiladi. Bular 13 razryadli va 8 razryadli kodlardir. Eng ingichka shtrix kod birligi deb kabul kilingan. Koddagi xar bir raqam ( yeki razryad) ikkita shtrixdan tashkil topgan buladi. Ishlab chikarish sohasida, ombor operatsiyalarida va sotishda xisobga olish operatsiyalarini samaradorligini oshiradi. Iste’mol resurslarini tahlil kilish imkoniyatini yaratadi. Tovar xarakati va maxsulot ayriboshlash xakida to‘liq axborot olishni sistemalashtiradi. Boshqaruv va nazorat organlariga tezlik bilan axborot berish imkoniyatini yaratadi .

Adabiyotlar 1.Агбаш. В.Л. Товароведение непродовольственных товаров. М., Экономика 1989. Справочник товароведение непродовольственных товаров М., Экономика 1989 1-2-3т. 3.Николаева. М.А. Товароведение потребительских товаров. М., Норма 1997. 3. А.Ф. Шепелев, А.С. Туров, Ю.Д. Елизаров. «Технология производства непродовольственнўх товаров» – Ростов н/Д, Феникс, 2002 4. Н.С.Козюлина «Товароведение непродовольственных товаров» . М .: 2002 5. www.edu.ru - Россия Федерация олий ўқув юртларида ўқитилаётган фанлар бўйича ўқув-услубий комплекслар. 6. www . som . pu . ru - Санкт-Петербургский Государственный Университет , факультет мене д ж мент

O'xshashlar

Tovarlarni standartlash standartlashning ilmiy texnikaviy asoslari.

O'zbekistonda standartlashtirish ob'ektlariga qo'yiladigan talablar va tovarlarni shtrixli kodlash

Bojxona ishi

Tashqi iqtisodiy faoliyat tovar nomenklaturasi va uning ahamiyati

Savdo menejmentining tashkiliy asoslari