logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Texnik tahlil

Texnik tahlil

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

145.5 KB
Ko'chirib olish
Texnik tahlil Reja: 1. Kirish. Texnik yo‘nalishlar bilan ish 2. «Yapon shamlari». Sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar 3. Trendli texnik indikatorlar. Yo‘nalishli regressiya chizig‘i Jamg‘aruv/taqsimot indikatori 5. Texnik tahlildagi ossillyatorlar. Bozor dinamikasini prognozlashda kritik jarayonlar va divergensiya tamoyili 6. %R-Uilyams indikatori 1. Kirish. Texnik yo‘nalishlar bilan ish Yuqorida bildirilgan barcha fikrlardan texnik tahlil grafiklar, indikatorlar, ossilyatorlar va boshqa shu kabilar bilan ishdan iboratligini tushunib olish mumkin. Shu bilan birgalikda texnik tahlilni ishning zamini sifatida ko‘rib chiqmasdan turib, kirish qismiga biror narsani kiritish qiyindir. Chunki fundamental tahlil xarakat uchun muqaddima desa ham bo‘ladi. Qulay bo‘lishligi uchun MetaStock Professional dasturidan foydalanish tavsiya etiladi. Ammo ushbu ish tarkibiga kompyuterda ishlashni va bundan qat’iy nazar dasturiy paketlar bilan ishlashni o‘rgatish kirmaydi. Mazkur fikrni matematika orqali bayon qilishga xarakat qilamiz. Meta Stok qimmat bo‘lsa ham, ammo foydalanish uchun qulay bo‘lgan dasturdir. U moliyaviy axborotlarning 50 yaqin yirik to‘plamlarini, taqdim etlishining 7000 kun chuqurligida va 1 daqiqagacha kattalikda, birdaniga tahlil qilish tahlil qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, ushbu paket grafiklarni tahlil qilish va o‘z fikrini foydalilik nuqtai nazaridan testdan o‘tkazishda yordam beruvchi 160dan ziyod joylashtirilgan funksiyalar, funksiyalar redaktori va savdo tizimlari bilan ta’minlangan. Dastur kirish ma’lumotlarini dastlab 1998 yildan to 2000 yilgacha davr uchun oladi va qolgan yangi davrlar uchun internetdan, turli formatlarda (o‘z formatida, jadval shaklida, vord, ekzel va boshqa shu kabi) tekinga oladi. Texnik yo‘nalish (tahlil yo‘nalishi) – bu, siz chizib oladigan yoki diagrammaga joylashtiradigan yo‘nalishidir. Bularga misol bo‘lib, tendensiya yo‘nalishlari, Fibonachchi yoylari, ellipslar, burchaklar, vertikal yo‘nalishlar va boshqa shu kabilar bo‘lishi mumkin. Har bir texnik yo‘nalish – bu, o‘z parametrlari to‘plamiga ega bo‘lgan va undan foydalanishga imkon yaratilgan obyektdir (bizning misolimizda ko‘z bilan ko‘rish orqali). Yuforidagi yo‘nalish bilan bir qatorda regressiya yo‘nalishlari, to‘rtburchak yo‘nalishlar, qarshilik ko‘rsatish yo‘nalishlari ham mavjud bo‘lib, Raf regressiya kanallari va Tiron darajalari chizib olish uchun baholar xaqidagi xaqiqiy ma’lumotlarni talab etadi. 1. Endryu Kamertoni. Ushbu indikator bir-biriga paralel bo‘lgan va uch nuqtadan o‘tkazilgan 3 chiziqdan iborat bo‘lib, “kanal” (koridor)ni hosil qilgan holda (kanalning markazi va chegaralari belgilangan holda) trend yo‘nalishiga bo‘ysinadi. Eng chekkadagi nurlar tanlab olingan yo‘nalishda grafik ekstrimumlarini ko‘proq qamrab olishni ko‘zda tutgan holda quriladi (Meta Stok dasturiga kiritilgan, qo‘llab quvvatlash va qarshilik ko‘rsatish chiziqlarni avtomatik ravishda qidirib topadi). 2. Fibonachchi yoylari. Grafiklar bilan ishlab bo‘linganidan so‘ng, trend yo‘nalishi va Fibonachchi yoylarini bir biriga mos kelishi aniqlandi. YA’ni, matematika bo‘yicha har qanday ma’lumotnomadan olinishi mumkin bo‘lgan Fibonachchi raqamlari diametriga ega bo‘lgan yoylar. Markaz, kuchli lokal maksimumda, yuqorida yoki pastda, kuchsiz lokal minimumda. 3. Yo‘nalishli regressiya chizig‘i. Ushbu chiziq, o‘rtacha egri chiziqdan farqli ularoq, baholar barcha tebranishlarining o‘rtacha chizig‘i hisoblanadi, trendning yo‘nalish ko‘rsatkichi bo‘lib hisoblanadi, gorizontal chiziqqa nisbatan burchakdir. Chiziqlar. Grafik tahlili uchun chiziladigan chiziqlardir. 2. «Yapon shamlari». Sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar Valyuta bozoridagi ma’lumotlarni tahlil qilish uchun ko‘p miqdiordagi indikatorlar yaratilgan edi. Ularning ko‘pchiligi “yapon shamlari”ga asoslangan grafiklar uchun mo‘ljallangan. Shamlar grafigi guruch bilan savdo jarayonida 1700 yillarda Yaponiyada o‘ylab topilgan edi. Rivojlangan davlatlar texnik tahlilida ular 1980 yillardan boshlab nixoyatda e’tiborli bo‘lib qoldi. Sham, mazkur vaqt intervali (-1) ichidan ataylab tanlab olingan bahonining 4 hil ifodasini ko‘rsatadi, davomiyligi: 1 daqiqa, 5 daqiqa, 10 daqiqa, 60 daqiqa (soatli), xaftali, oyli va shu kabi. Bunda quyilatilar ishlatiladi: bahosining boshlang‘ich ifodasi, ya’ni ochilish bahosi, masalan soat funt bo‘yicha (Open); bahoning ushbu soat bo‘yicha maksimal ifodasi (High); minimal ifodasi (Low); 1 soat o‘tib bo‘lishidagi baho ifodasi, sham yopilishi bahosi (Close). Ochilish va yopilish baholari sham tanasi (body) bilan, to‘g‘ri burchak shaklida o‘zaro birlashtiriladi. H H C O L L O C L L Agarda, Open < Closed bo‘lsa, unda shamni Qora deb ataymiz (pasayish shami), o‘zgacha bo‘lsa Oq deb ataymiz (o‘sib boruvchi sham). Agarda Open = Close bo‘lsa, bunday sham DOJI (krest shaklida) deb ataladi. OL (black), CH (black), CL (white), OH (white) chiziqlari shamning soyalari deb ataladi. Soatli shamlarning imtiyozi amalda sezilarlidir, shu sababli boshqa vaqt chegaralariga alohida e’tibor berib o‘tirmaymiz. Moving Average, MA kursning o‘rtacha xarakat ko‘rsatkichi bo‘lib hisoblanadi. MA asosidagi savdo qoidalari eng ommaviy va sodda bo‘lib hisoblanadi. Ulardan soatli shamlar uchun soatlarda aniqlangan vaqt intervalidagi baho trendini aniqlashda tez-tez foydalaniladi. Sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar vaqt intervalining xajmiga qarab trend yo‘nalishi signallarini turlicha ko‘rsatadi. Nisbatan kichik vaqt intervaliga egalarni (8dan kichik), qisqa muddatli trend va o‘sib borishiga qarab MA200 uzoq muddatlisini ko‘rsatadi. Masalan, agarda baho oq sham bilan mazkur chiziqni urib, teshib chiqsa bu baholi trendning yuqoriga qarab o‘zgarganligi xaqida signal ekanligidir va bu uzun pozitsiyalarni ochishga undaydi, ya’ni funtlarni sotib olish va iyenalarni sotishga. Sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar o‘z navbatida 3 toifaga bo‘linadi, ya’ni: 1. Oddiy sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar. Oddiy sirpanuvchan o‘rtacha miqdor (simple MA, SMA) ma’lum bir davr mobaynidagi baholarning o‘rtacha arifmetik miqdoridan iboratdir. Masalan, 5 kunlik MA so‘nggi 5 kun mobaynidagi o‘rtacha baholarni ko‘rsatadi. n-kunlar mobaynidagi SMAning hisob-kitobi uchun umumiy formula: SMA = [P(1)+P(2)+…+P(n)] / n = (1/n)*( P(i), i=[1;n] Yo‘nalishli MA barcha sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlarga qaraganda oddiyroq hisoblanadi, biroq unga xos bo‘lgan kamchilik mavjuddir – u bir o‘zgarishga ikki marta o‘z munosabatini bildiradi! Yangi ifoda o‘rtachalashtirish davriga tushgan paytda u birinchi bor o‘zgaradi. Bu albatta yaxshi, chunki biz, MA baholar dinamikasini aks ettirishini xoxlaymiz. Yomoni shundaki eski baho o‘rtachalashtirish davridan chiqayotgan paytda Ma yana o‘zgaradi. Yuqori baho kelib chiqqan paytda, MA pastga ketadi, past baho chiqqanda Ma o‘sadi. Mazkur o‘zgarishlar bozor joriy holatini aks ettirmasligi mumkin. MA xususiyatlaridan ko‘rinib turibdiki davr qanchalik katta bo‘lsa, MA grafigi shunchalik silliq chiqadi, biroq bahoga nisbatan u shunchalik orqada qoladi. 2. Tortilgan sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar. Weighted MA, WMA odiiylardan ko‘rib chiqilayotgan davr ichida har bir bahoga og‘irlik berilishi bilan farq qiladi. Ushbu og‘irlik davrning oxiriga oshadi, ya’ni nisbatan yangilari – og‘irroq bo‘ladi. Formula:  P(i)*W(i) WMA = --------------- , i=[1,n], W(i)=1/(i+1). { оғирлик }  W(i) 3. Eksponensial sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar. YEMA, trendni kuzatish nuqtai nazaridan oddiy va tortilgan miqdorlar oldida o‘z imtiyozlariga ega. YEMA ko‘proq axamiyatni so‘nggi ma’lumotlarga beradi va o‘zgarishlarga qarab tezkor xarakat qiladi. Shu bilan birgalikda YEMA eski ma’lumotlar o‘zgarishiga qarab “qaltiramaydi”. YEMA boshqalardan uni ajratib turadigan xususiyatga ega bo‘lganligi sababli, u nafaqat ajratilgan davr, balki bundan avvalgi davrning barcha baholarini o‘z ichiga oladi. Formula: EMA(t) = EMA(t-1) + s*[P(t) – EMA(t-1)], s = 2/(n+1) – Smoothing factor. P(t) – Price (time), EMA(t-1) – ifoda YEMA vaqtning bundan oldingi davri. Sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar uchun o‘rtachalashtirish parametrlarini tanlash va berilayotgan signallar. Nisbatan qisqa MA baholar o‘zgarishiga sezgirdir va yangi trendni avvalroq payqash imkonini beradi, biroq shu bilan birgalikda ko‘pchilik yo‘llovchi kamchiliklar (soxta signallar)ga ega. Quyidagi empirik qoidaga rioya etish mumkin: qanchalik uzun trendni topish kerak bo‘lsa, o‘rtachalashtirish davri shunchalik uzun bo‘lishi kerak. Biroq, ko‘pchilik holatlarda MA 8dan kam olinishi lozim. O‘zgacha bo‘lsa trendni ajratib berish instrumenti xususiyatini yo‘qotadi. MAdan asosiy signal bo‘lib uning o‘zgarish yo‘nalishi hisoblanadi. Ushbu yo‘nalish bozor qaysi tarafga xarakat qilayotganligini ko‘rsatadi. MA o‘sgan paytda ko‘tarilishga o‘ynash kerak, pasayganda esa pasayishga o‘ynash kerak. YA’ni: 1. Ma o‘sganda, sotib olishga pozitsiya ochish kerak – baholar MA darajasiga va undan sal pastga tushgunga qadar sotib olish lozim. Ochiq pozitsiya mavjud bo‘lgan sharoitda STOP-LOSSni so‘nggi lokal minimumdan pastroq “joylashtirish” kerak. STOP-LOSS etiyotkorlik chorasidir. Baholar ularning MA chizig‘ini kesib o‘tishi zaxoti ularni kesishish nuqtasiga olib o‘tish. 2. MA pasaygan paytda qisqa pozitsiya ochish kerak, baholar MA darajasiga va undan sal yuqoriga ko‘tarilgan paytda valyutani sotish lozim, baholar MAdan pastga tushushi bilanoq STOP-LOSSni kesishish nuqtasigacha tushirgan holda lokal maksimumdan sal yuqori qo‘yamiz. 3. MA, taxminan bir maromdagi xarakatda tebranayotgan paytda, bozor xarakatsiz ekanligi kelib chiqadi. Ossiyalatorlarga murojaat etish lozim bo‘ladi. MA har qanday boshqa instrument singari o‘zining kuchli va kuchsiz taraflariga ega. Xa, agarda vaqt intervali kengroq ochilsa MA trendni kuzatish imkonini beradi. Qisqa vaqt intervali chida esa MA xaotik xarakat qiladi. MA ko‘p holatlarda qo‘llab-quvvatlash yoki qarshilik ko‘rsatish yo‘nalishi bo‘lib xizmat qiladi (qo‘llab-quvvatlash yo‘nalishi pastdan, qarshilik ko‘rsatish yo‘nalishi yuqoridan, ularni yana kuchli yo‘nalishlar deb ham atashadi, chunki sham tomonidan kuchli chiziqni teshib chiqishi holatida ozgina vaqt o‘tgach bahoning kuchli xarakat qilish extimoli yuqoridir). O‘sib borayotgan MA - qo‘llab- quvvatlash yo‘nalishi, pasayib borayotgan MA - qarshilik ko‘rsatish yo‘nalishidir. Sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar kombinatsiyasidan foydalanish. MA tomonidan yuborilayotgan signallarning xaqiqatga yaqinligini aniqlash uchun, bir vaqtning o‘zida ikki, uch va undan ko‘p MA kombinatsiyasidan foydalaniladi. Bunda quyidagi xaqiqat bo‘ladi: - bozorning “xo‘kizli” o‘sishida sirpanuvchan o‘rtacha miqdorning nihoyatda sezgir bo‘lgan qisqa muddatli chizig‘i nisbatan yuqori joylashgan, bunga nisbatan qo‘pol chiziq esa boshqalardan pastda jolashgan. “Ayiq” tendensiyasiga ega bo‘lgan bozorda esa buning teskarisi bo‘ladi; - chiziqlarning kesishiga ko‘ra trend o‘zgarishi to‘g‘risida fikr qilish mumkin, dastavval yengil chiziqlar o‘zaro kesishadi, so‘ng og‘irligiga qarab ketma-ketlikda. Qaysi og‘irlik vaznidagi chiziqlar kesishishi va ushbu kesishish natijsaida ularning joylashishi qanday o‘zgarganligiga muvofiq fikr yuritish mumkin, qanday trend o‘z yo‘nalishini o‘zgartirganligi xaqida – qisqa muddatlimi, o‘rta muddatlimi yoki uzoq muddatlimi. Katta davrga ega bo‘lgan sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar barcha ikkinchi darajali fluktuatsiyalar (shovqumlar)ni tekislab tashlaydi va faqat uzoq muddatli trendlarni ko‘rsatadi. Qisqa muddatli sirpanuvchan o‘rtacha miqdorlar esa o‘ziga yarasha nisbatan qisqa muddatli bo‘lgan trendlarni ko‘rsatadi va nisbatan yangi ma’lumotlarga sezgir bo‘ladi. MA chiziqlarining turli davrlar bilan kesishishi trendning keskin burilishi to‘g‘risida darak beradi. 3. Trendli texnik indikatorlar. Yo‘nalishli regressiya chizig‘i Yo‘nalishli regressiya trend chizig‘ini chizib olish uchun eng kichik to‘rt burchaklar usulida qurilgan to‘g‘ri chiziqdan iboratdir. Bunda trend chizig‘i shunday chizib olinishi kerakki, baholarning real ifodalari va trend chizig‘i orasidagi masofa o‘rtacha olganda minimal bo‘lishi lozim. Eng kichik to‘rt burchaklar usuli xaqida va yo‘nalishli regressiyaning batafsil bayoni statistika bo‘yicha hal qanday darsliklarda mavjud. Biroq, amaliy faoliyat uchun LLR formulasini bilish MetaStok dastur ta’minotidan foydalanilganda majburiy hisoblanmaydi, chiziq klaviaturani oddiy bosilishi orqali quriladi. Regressiya chizig‘i og‘ish burchagining gorizontal chiziqqa nibatan tahlili (keyingi barcha o‘rinlarda shunga nisbatan) trend yo‘nalishini aniqlash imkonini beradi. Agarda trend chizig‘i deyarli gorizontal bo‘lsa, unda bozor yonbosh trendida ekan xulosasi kelib chiqadi. Pozitsiyaning boshqa sharoitlarida sezilarli og‘ish burchagida ochish maqsadga muvofiqroqdir (har bir valyuta uchun turlichadir). Shu bilan birgalikda mazkur burchak “xo‘kizlar” va “ayiqlar” kuchini ko‘rsatadi. Umuman olganda esa ushbu chiziq baholar o‘rtachalashtirilishidan iboratdir. Agarda mazkur chiziqni tegishli vazindagi baho sifatida tasavvur etilsa, unda yangining yuqoriga yoki pastga har qanday og‘ishi Bull VS Bear kuchini ko‘rsatadi. Alfa – beta trend. Ushbu, boshqa indikatorlar signallariga muvofiq (masalan, MA kesishmalari) pozitsiya ochilishida vujudga kelishi mumkin bo‘lgan yolg‘on signallardan saqlanish uchun ishlatiladi. AYE-Trend indikatori maxsus usul bilan tekkislangan baholi grafikdan iboratdir (U va L chiziqlar kanalida joylashtirilgan F-filtr chizig‘i). Tekkislangan grafik (filtr yo‘nalishi) yo‘nalishli regressiya asosida hisoblanadi: kanalning chegara chiziqlari bahoning o‘rtacha burchakli og‘ishiga mutanosib ravishda kanal markazidan ma’lum bir masofada quriladi. Yo‘nalishli regressiya chizig‘i va o‘rtacha burchakli og‘ish n+m – bahoning ketma-ketlikdagi og‘ishidan foydalangan holda hisoblanadi. AYE-Trendni ishlatish qoidalari. AYE-Trenddan foydalangan holda quyidagi 3 parametrni beramiz: n, m, s – sifatidagi butun sonlar. Ular, regresiya yo‘nalishi va o‘rtacha burchakli og‘ishni hisoblash uchun ishlatiladigan davrni belgilaydilar, s esa koridor kengligiga to‘g‘ri proporsional ta’sir etadi . Tavsiya etiladi: n = [10;20], m = [7;12], s = [0.8;1.2]. AYE dan foydalanuvchi savdo strategiyasi quyidagidan iborat: 1. Agarda F filtr chizig‘i L koridori chegarasidan pastda yotgan bo‘lsa, sotib olish. 2. Agarda F filtr chizig‘i U koridori yuqori chegarasidan yuqorida yotgan bo‘lsa, sotish. 3. Agarda chiziq koridorda yotsa bitimlardan saqlanmoq. AYE-Trendning hisob-kitobi. Aniq bo‘lishligi uchun baho sifatida yopilish bahosi P(t)ni va ikki butun son m,n-ni tanlab olamiz. Yopilish bahosini i – vaqt intervalida P(i), i intervala kattaligini t(i) deb belgilaymiz (qatt’iy belgilangan vaqt intervalli grafiklar uchun barcha t(i) =1). t, p. (s(t), s(p)lar o‘rtacha ifodalarini hisoblaymiz: S(t) = (1/n)* ( t(i), S(p) = (1/n)* ( p(i). Regressiya yo‘nalishi P(t) = a + b(t-s(t)). Eng kichik to‘rt burchaklar usuli boshlang‘ich ifoda va b parametri uchun quyidagi baholarni beradi: A = S(p) ( t(i)*p(i) – n*s(p)*s(t) B = ------------------------------------ ( [t(i)(2 – n*(s(t)](2 bu yerda « ( « belgisi darajaga ko‘tarishni bildiradi (matnda to‘rt burchak). Bollinjer diapazonlari. MA yordamida grafiklarni tahlil etishda ko‘p hollarda MAni yuqori yoki pastga ma’lum bir miqdorga siljitish orqali quriladigan konvertlardan foydalaniladi. Bollinjer diapazonlari mazkur konvertlarga o‘xshashdir, ammo diapazon chegaralari MAdan yuqori va past quriladi, belgilanmagan masofada emas balki MAga nisbatan o‘rtacha to‘rt burchak tarqatmasiga mutanosib bo‘lgan masofada. Shu sababli mazkur diapazonlar o‘z- o‘zini muvofiqlashtiruvchidir, bahoning kuchli valotilligi paytida kengayadi va teskarisi. O‘rtacha to‘rt burchak tarqatmasi – SD, baholar ifodalarining barqarorlik me’yori bo‘lib hisoblanadi. Amaldagi statistikadagi singari, agarda baholar ifodalari Gauss qonuni bo‘yicha taqsimlangan deb taxmin qilinsa, 0,68 taxmini bo‘yicha baho o‘rtacha miqdordan SD dan ko‘p bo‘lmagan miqdorda, 0,95 taxmini bilan SD og‘adi va 0,99 taxmini bilan 3 SDga og‘adi. Diapazon uch egri chiziq bilan ko‘rsatilgan: MA, yuqori daraja BBU, pastki daraja BBL. (soatli shamlar uchun davrlar sonin 3, 48, olish tavsiya etiladi, Mani hisoblash va 2,5 standart og‘ishdan foydalanish (s=2.5). I nterpretatsiyaning quyidagi qoidalarini oldindan belgilab olamiz: Bahoning sezilarli o‘zgarishi ko‘p hollarda diapazon siqilishidan so‘ng qayd etiladi. Baho diapazondan tashqariga chiqqanda joriy trendning davom etishi holati yuz beradi. Diapazon ortida shakllanadigan maksimumlar va minimumlar ortida, baho xarakatining o‘zgarishi vujudga keladi. Bahoning diapazon chegaraliriga qaytib kelishidan so‘ng ko‘p hollarda u Maga yetib oladi, so‘ng esa avvalgi holatidagi diapazon chegarasiga qaytadi va faqat bundan so‘nggina MA teshib o‘tadi hamda dipazonning qarmaqarshi chegarasiga xarakat qiladi. Hisob-kitoblar: MA = (1/N) ( P(i), gde P(i) – kloslar bo‘yicha o‘rtachalashtiriladigan baho. O‘rtacha to‘rt burchak tarqatmasi va chegaralar quyidagicha hisoblanadi: SD = (1/N) ( [P(2(i) - MA(2) BBU = MA + s*SD BBL = MA – s*SD Jamg‘aruv/taqsimot indikatori Bu xajm va baholarni o‘zaro bog‘lovchi tavsifdir. YA’ni, indikatorni zamini “bahoga xamroxlik qiluvchi xajmning xarakati qanchalik ko‘p bo‘lsa, bahoning xarakati shunchalik katta bo‘ladi” tamoyilida joylashgan. Ushbu tamoyil valyuta bozorida deyarli foydalanilmaydi, biroq aksiyalar bilan ishlashda nixoyatda muximdir. Chunki, aksiyalar bilan ishlashda xajm indikatori bitimlar amalga oshirilgan pul summasini ko‘rsatadi. Valyuta bozorida esa ushbu indikator bitimlar sonini ko‘rsatadi. Bunda, 100   000dan bo‘lgan 10ta bitim 10   000   000dan bo‘lgan 1 bitimga ko‘ra ko‘proq samara beradi. Demak yuqorida zikr etilgan indikator bozor aktivligini ko‘rsatar ekan. A/D = volume*[(close – open) / (high – low)], Maksimum va minimumlar tarkibi hisob-kitob boshlanishiga bog‘liq bo‘lgan absolyut miqdorlardan muximroqdir. Interpretatsiya: Agarda baholar yangi maksimumgacha ko‘tarilsa, indikator ko‘tarilishi esa avvalgisidan past bo‘lsa, unda sotuvga darak bo‘ladi. Agarda baholar yangi minimum darajasigacha tushib ketsa, indikator esa bundan avvalgi pasayishga nisbatan voxliroq to‘xtasa, unda sotib olishga darak bo‘ladi. Indikator va baholi grafik orasidagi divergensiya baholar xarakatidagi yaqinda bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlar xaqida darak beradi. 5.Texnik tahlildagi ossillyatorlar. Bozor dinamikasini prognozlashda kritik jarayonlar va divergensiya tamoyili Trendli indikatorlar bozorda umuman trend mavjudligi holatlarida yaxshi ishlaydi. Biroq, bozorlar katta davr mobaynida va har qanday masshtabda ko‘rib chiqilganda bozorda trendlarning vaqtning ko‘p qismi mobaynida yo‘qligini oson payqash mumkin. Statistika bo‘yicha ushbu, vaqtning 30%ni tashkil etadi. Trendsiz (yonbosh) bozorlarda baho ko‘p hollarda o‘z yo‘nalishini oddiygina o‘zgartiradi va yuqori hamda pastga bo‘lgan qisqa xarakatlarning boshlanishi va tugashini bilish nixoyatda murakkab muammoga aylanadi. Ushbu muammo qisman xal etilishining yo‘li – ossilyatorlardir. Bozorning xarakat yo‘nalishi o‘zgarganligi to‘g‘risida oldindan darak berish, ossilyatrlarga xos bo‘lgan xususiyatdir. Ular kanaldagi o‘yin singari, trend bozoridagi o‘yinlarda ham foydali bo‘lishi mumkin – yaqinlashib kelayotgan burilish nuqtalarini aniqlash uchun. Ossilyatorlardan foydalaganda ushbu maqsadlarda ko‘p holatlarda sotib olingan bozorni qayta sotib olish/sotilganni qayta sotish tushunchasidan foydalaniladi. Sotib olingan bozorni qayta sotib olinganligi, baho yuqori chegara oldida turganda bo‘ladi, ya’ni bundan keyinga xarakat bo‘lish extimoli nixoyatda kam. Aniqlanishi uchun har bir ossilyatorga o‘z kritik darajalari qarama-qarshi qo‘yiladi. Masalan, RSI kabi mashxur ossilyator uchun kritik bo‘lib 30 va 70 darajalari hisoblanadi. Boshqa muxim ko‘rsatkich bo‘lib baho va ossilyator divergensiyasi hisoblanadi. Ossilyator xarakatini teskariga o‘zgartirgan bo‘sa ham baho xarakatida davom etmoqda kabi vaziyat. Eng oddiy otsilator misolida divergensiya misolini ko‘rib chiqamiz – baholi. U turli davrlarga ega bo‘lgan ikki MAning farqidir. OSC = SMA(n1) – SMA(n2), n1<n2. Bozor o‘sayotgan paytda, MA1 MA2ga nisbatan tezroq o‘sadi. Ossilyator ijobiydir, boshqacha bo‘lganda esa manfiydir. Agarda ossilyator “tub”ga tushib ketgan va yuqoriga qarab jiddiy burilgan bo‘lsa, bu sotib olish daragidir. Mazkur ossilyator pozitsiya ochilishidan avval “so‘nggi chora” sifatida ko‘p ishlatiladi. Sipanuvchan o‘rtacha miqdor (MACD)ning yaqinlashish/uzoqlashish усули MACD = EMA(s2) – EMA(s1) Signal MACD = EMA MACD(s1), s2>s1. Mazkur indikator keng tebranish indikatoriga ega bozorda nixoyatda samaralidir. Foydalanishning uch usuli mavjud: darak chizig‘idan pastga tushib ketsa, sotish. Yangi MACDni taklif etaman: Pp1, pp2, pp3; short-long-average X=MA(c,pp1,s)-MA(c,pp2,s); NewMACD=MA(x,pp3,s); U sotib olingan bozorni qayta sotib olish/sotilganni qayta sotish uchun samaralidir. Nisbatan qisqa bo‘lgan MA uzunidan keskin uzoqlashsa, ya’ni ossilyator oshsa, bu bahoni realistik darajaga qaytishi to‘g‘risida gapirishi mumkin. Joriy trend o‘z imkoniyatlarini tugatayotganligi xaqidagi darak esa, ossilyator bahodan farq qilgan paytda paydo bo‘ladi. Bahoning yangi maksimumi o‘zidan avvalgisiga teng yoki undan yuqori bo‘lsa, ossilyatr esa o‘zining bundan oldingi maksimumiga chia olmasa xo‘kiz divergensiyasi qayd etiladi. Bahoning yangi minimumi o‘zidan avvalgisiga teng yoki undan past, ossilyator minimumi esa bundan olingisidan yuqori bo‘lganda ayiq divergensiyasi qayd etiladi. Bu ikkala divergensiya ham axamiyatlidir. Interpretatsiya: 1. ossilyator darak chizig‘ini pastdan teppaga kesib o‘tganda va STOP-LOSSni so‘nggi lokal minimumlan so‘ng joylashtirilgandi, sotib olish. 2. agarda teppadan + STOP-LOSS lokal maksimumdan yuqori bo‘lsa, sotish. Momentum. Tezlik o‘zgarishi trend tezlashishini kuzatishi singari, ko‘tarilish yoki pasayish uning xarakatini kuzatadi. Bu tezlikni ko‘rsatuvchi asosiy indikatordir, tezlik esa maksimumga bahoga nisbatan tezroq chiqishi ma’lumdir. “Koinot fzikasi” darsligi eslatishicha bozorning o‘ziga va bahoga inersiya xosdir. Momentum 1 parametrga ega – joriy vaqt holatidagi indikator ifodasi bahoning joriy ifodasi va n-davrlar bahosi farqi bo‘lmish butun son. M = P(t) – P(t-n), Tezlik aniqlashning yana 2 usulini taklif qilaman: 1. M` = P(t) / P(t-n)*100% M`` = оҳиш бурчагига , агарда баҳолар бўйича уч бурчак ифода etilsa (ushbu tizim testlash paytida yaxshi natija berdi va u takomillashtirish bosqichidadir, chunki burchakdan tashqari yana inersiya va baho xarakat tezligini ni hisobga olish kerak). Men to‘plash/taqsimlash MA ossilyatoriga nisbatan momentumni afzal ko‘rdim U.ndan trenddan keyin keluvchi sifatida foydalanish mumkin (n=9). Chaykin ossilyatori. To‘plash/taqsimlan indikatorining oldinga surilgan yoki ilg‘or fikrdan iboratdir. R=volume*[(2*close-(high-low)] / (high-low) AD(i) = AD(I-1)+R CHO = MA(AD,m) – MA(AD,n) Interpretatsiya: Chaykin ossilyatori tomonidan to‘planadigan eng muxim daraklar baho yangi yuqori/past darajaga yetgan, ayniqsa sotib olingan bozorni qayta sotib olish/sotilganni qayta sotish jarayonlari holatlarida qayd etiladi. ossilyator esa o‘zining avvalgi ekstremumiga yeta olmaydi va yo‘nalishni o‘zgartiradi, daraklar esa bunday holatda bir biriga qarama-qarshidir. Ushbu ossilyatorning ishlatilishi shundaki ossilyator yo‘nalishining o‘zgarishini sotib olishsotish daraklari sifatida ko‘rishdadir. Biroq bu faqat trend yo‘nalishidadir! Masalan, agarda biz bahoni n-kunlik MAdan yuqori turibdi deb hisoblasak, ap-trend bo‘ladi, unda pastda turgan ossiltorni tepaga qarab burilishi, faqat baholar MAdan yuqori bo‘lgan holatdagina sotib olishga darakdir. 0dan yuqorida turgan ossilyatorning pastga qarab burilishi sotuvga darak bo‘ladi, agarda bozor MAdan pastroq bo‘lsa. RSI kuchga nisbatan indeks. Eng ommaviy bo‘lgan ossilyatordir. RSI = 100 – (100 / (1+U/D)) (%) Bu yerda U – bahoning n-intervali ichidagi o‘rtacha ifodasidir (avvalgi baholardan yuqori hamda n-davr uzunligiga bo‘linadigan yopilishning baholari yig‘iladi), D – pastga ketayotgan bahoning o‘rtacha ifodasi (avvalgi baholardan past hamda n-davr uzunligiga bo‘linadigan yopilishning baholari yig‘iladi). RSI indikatori odatda 70dan oshiq bo‘lgan axamiyatli maksimum va 30dan past bo‘lgan minimumlarga ega. Ko‘p holatlarda u bahoning tushish va ko‘tarilishidan avval yuradi. U ko‘p holatlarda “bosh-yelkalar”, “uch burchak”, “kristall” va boshqa shu kabi turli shakllarni tashkil etadi. Ushbu indikator tomonidan xosil qilinadigan juda kuchli darak bo‘lib divergensiya hisoblanadi. Yuqorida ta’kidlanganidek baho yangi cho‘qqiga ko‘tarilgan paytda indikator grafigida paydo bo‘lmaydigan divergensiya paydo bo‘ladi. Divergensiya shakllanganidan so‘ng bahoning xarakati indikator xarakati yo‘nalishida odatda muvofiqlashtiriladi. Tekkislangan RSI bilan birgalikda ko‘rib chiqish juda qulaydir. Bu esa yolg‘ondakam daraklarni vujudga keltiruvchi “shovqumlarni” olib tashlash imkonin beradi. Tekkislashni 3-5 nuqtalar bo‘yicha amalga oshirish tavsiya etiladi. 28,01,00da yaratilgan savdo tizimiga misol : ENTER SHORT SIGNAL: CROSS(50,RSI(14)), rsi(14) pastga ketadi va mov(c,120,s)>mov(c,60,s)>mov(c,24,s) CLOSE SHORT (OPEN LONG): RSI(14)<20 i yuqoriga ketdi, MA o‘zgarishsiz (pastga yo‘naltirilgan), CLOSE LONG, OPEN SHORT: Pish va pastga xarakat qilish lozim, chunki. RSI(14) pastga sindi va <40, MA o‘zgarishsiz. CLOSE SHORT, OPEN LONG: MA=, RSI(14)<40 va yuqoriga sindi. Sotib olish: Cross(RSI(28),26) AND (Mov(C,24,S)>Mov(C,60,S) AND Mov(C,60,S)>Mov(C,120,S))=false Sotib olishni yopish,sotuvga ochish: Cross(52,RSI(28)) AND (Mov(C,24,S)<Mov(C,60,S) AND Mov(C,60,S)<Mov(C,120,S))=false Trend mavjudligida esa: Sotib olish: RSI(20)<30 AND (RSI(20)-Ref(RSI(20),-2))/(Sqrt(((RSI(20)-Ref(RSI(20),-2))*(RSI(20)-Ref(RSI(20),- 2)))+4))>Sin(49) Sotib olishni yopamiz,sotamiz: RSI(20)>60 AND (Ref(RSI(20),-2)-RSI(20))/(Sqrt(((Ref(RSI(20),-2)-RSI(20))*(Ref(RSI(20),-2)- RSI(20)))+4))>Sin(49) Stoxastik ossillyator. Stoxastik ossilyator o‘sib borayotgan bozor sharoitida yopilish baholari odatda maksimal ifodalar yaqinida yotishi to‘g‘risidagi fikrga asoslangan, baholar pasayishida esa – tegishli vaqt davrlari uchun minimalga yaqin. «Stoxastik» grafikda ikki chiziq sifatida keltirilgan. Ushbu chiziqlardan asosiysi – bu, asosiy axborotga ega bo‘lgan va yetkazuvchi %K, va %K dan sirpanuvchan o‘rtacha miqdordan iborat bo‘lgan qo‘shimcha %D. Bu yerda K chizig‘i yaxlit chiziq sifatida ifoda etiladi, D esa punktir bilan yoki ularning ranglari turli hil bo‘ladi. «Tez Stoxastik», «Sekin Stoxastik»ni ikki variantda qo‘llaymiz. U quyidagi 3 parametrga ega: n1, n2, n3. %K = 100*[(C(t) – L) / (H – L)] Bu yerda S(t) – yopilishning joriy bahosi, L – n1 davr ichidagi bahoning eng past darajasi, N – n1 davr ichidagi bahoning eng yuqori darajasi, usrednyaya %K n2 uzunlikning sirpanuvchan o‘rtacha miqdori bilan o‘rtachalashtirish orqali D chizig‘iga ega bo‘linadi. Bu – «Tez Stoxastikdir». n1 va n2 parametrlariga ega. «Sekin Stoxastik» juftlikdan iborat va bu yerda tez chiziq rolini yuqorida qurilgan D bajaradi. Sekini esa buni tekislash orqali xosil qilinadi (n3 parametri bilan). Odatda mazkur ikki chiziqlar K va D larga boshqalatdan o‘zgaradi. Dni boshqacha hisoblash mumkin: %D = 100*(CL – HL), Bu yerda CL = ( (C(t) – L) n2 davri ichida, HL = ( (H – L) n2 davri ichida. (Ammo, bu ham “tez Stoxastik”). Sekinlarni tekkislash orqali xosil qilinadi. Stoxastik interpretatsiyasining bir nechta usuli mavjud. Xozircha biz uning oddiy va ommaviy bo‘lganlarini tushunib oldik. Stoxastik 20dan pastga tushganda sotib olish va so‘ng undan yuqoriga ko‘tariladi. Stoxastik 80dan yuqoriga ko‘tarilganda sotish va u uni yuqorida kesib o‘tadi. Turli davrlarga ega ikki stoxastik kesishganligidagi pozitsiyalarni topishga xarakat qilish mumkin (bunday masalani kompyuter o‘tkazib yuborish usuli yordamida 4,5 soat mobaynida ishladi: 139 ochiq pozitsiya sharoitida 2796639 punkt, win – 81, lose - 58). 6. %R-Uilyams indikatori Mazkur indikator stoxastikga o‘xshashdir, ammo %R grafigi qandaydir to‘ntarilgan shaklda ifoda etiladi, %R quyidagi formula asosida hisoblanadi: %R = 100*[(H – C(t)) / (H – L)], bu yerda N – baho va berilgan vaqt intervallarning maksimal maksimumi, L – bahoning kunlik minimumini o‘sha intervaldagi eng kichigi, C(t) joriy yopilish bahosi. Shunday qilib, %R bahoning joriy ifodasi bundan oldingilarni eng yuqori o‘rtacha miqdoriga qanchalik yaqinligini ko‘rsatadi. %Rning grafik nuqtasidagi axamiyati qanchalik katta bo‘lsa, baho so‘nggi ifodasining oxirgi n-shamlar mobaynidagi maksimaldan og‘ishi shunchalik katta bo‘ladi. Va buning teskarisi, axamiyati qanchalik past bo‘lsa, baho maksimumga shunchalik yaqin bo‘ladi. U baholarning u yoki bu tarafga burilishini yaxshi bashorat qiladi. Indikator deyarli barcha holatlarda cho‘qqilarni ko‘rsatadi va tegishli cho‘qqilar va bahoning pasayishigacha bir necha sham avval pastga qarab buriladi (yaxshi “ayiq” indikatori). Masalan, agarda indikator qayta sotib olish holatida tursa, sotishdan avval, baho pasayishini kutish darkor (MACD – baho o‘zgarishini aniqlashning yaxshi indikatori). Indikator qayta sotib olish xaqida ko‘rsatganligi uchun sotish, baho bashorat qilingan yo‘ldan borishidan avval bozordan chiqarib yuborishi mumkin. Va demak: 1. Agarda “xo‘kiz” divergensiyasi paydo bo‘lgan bo‘lsa sotib olish lozim STOP-LOSSni baholarning so‘nggi minimumidan pastroq joylashtirgan holda (baho yangi, undan ham yuqori maksimumga chiqdi, %R maksimum esa o‘zidan avvalgisidan past). 2. Pasayish jarayonining o‘rtasida %R pasayishdan to‘xtaydi va pastki ma’lumotli chiziqqa yetmagan holda yuqoriga xarakat qila boshlaydi. 3. %R pastki ma’lumotli chiziqdan pastga tushib ketadi . 1. Agarda “ayiq” divergensiyasi paydo bo‘lgan bo‘lsa sotish lozim STOP- LOSSni baholarning so‘nggi minimumidan yuqori joylashtirgan holda. 2. 5. %R ko‘tarilishning o‘rtasida o‘sishdan to‘xtaydi va yuqorigi ma’lumotli chiziqqa yetmagan holda pastga qarab buriladi. 3. 6. %R yuqorigi darak chizig‘idan yuqoriga ko‘tariladi. 4. Forecast ossilyatori. Quyidagicha quriladi: 5. N-shamlar bo‘yicha regressiya chizig‘i hisoblanadi. 6. Regressiya chizig‘i bo‘yicha keyingi davrga baho prognozi hisoblanadi. 7. prognoz va foizlardagi xaqiqiy baho farqi sifatidagi grafigi quriladi. 8. Mazkur ossilyator baho prognozi xaqiqiy bahodan yuqori bo‘lganda 0dan yuqori bo‘ladi va prognoz xaqiqiydan past bo‘lganda 0dan past bo‘ladi. 9. Indikatorlar parametrlari. Ko‘pchilik indikatorlarni hisoblash uchun (bu yerda ossilyatorlar indikatorlarga qiyos qilinmoqda) bir yoki bir nechta parametrlarni ko‘rsatish zarur. MetaStock.dan o‘tkazishning oddiy usuli orqali optimal miqdorlarni optimallashtirish mumkin. 10. Ko‘pchilik parametrlar uchun so‘zsiz shart asosida 14 turibdi, chunki bozorda choraklik sikli mavjuddir: 3 oy yoki 14 xafta. Kunduzgi shamlar uchun davr sifatida xaftadagi ish kunlar sonini 5 yoki 6 deb olish mumkin, oydagi ish kunlarini – 22 (yoki Fibonachchidan 21), MA uchun esa 65 – chorakdagi ish kunlar sonini olish mumkin. Agarda intradey bo‘lsa, unda soatbaylar uchun: 6 – savdo sessiyasining uzunligi, 12 – ish kunining yarmi, 24 – savd kuni yoki shularga tugaydigan sonlar. Shunday qilib Bollinjer uchun yaxshi natijalar 48da yoki ularga yaqin bo‘ladi (2 ish kuni). 11. Ossilyatrdan foydalanish qoidalari: 12. Ossilyatorlar odatda bozorning trendsiz uchastkalarida ishlatiladi. (MA(64)>MA(24)>MA(12) = False or MA(64)<MA(24)<MA(12) = False). Rivojlangan trend sharoitida faqat daraklar inobatga olinadi, ya’ni agarda trend yuqoriga xarakat qilsa unda sotib olishga daraklarni qabul qilish lozim. 13. 0ni chiziq bilan darak sifatida kesishishi kuchsiz hisoblanadi va faqat baho xarakatining asosiy tendensiyaga qarama-qarshi bo‘lmagan holatdagina inobatga olinadi. 14. Ossilyatorlarning kritik ifodalari baholarning joriy ifodalari juda tez amalga oshishi xaqida gapiradi va demak tezkor korreksiyani kutish lozimligini bildiradi. Bundan esa ossilyator qo‘shib qo‘yilish zonasiga trend tugashidan ancha avvalroq yetib borishi va u yerda trendning rivojlanishiga qarab ancha vaqt qolib ketishi kelib chiqadi (agarda trendning boshida baholar sezilarli o‘zgargan bo‘lsa). Demak, juda kuchli darak agarda qo‘shib qo‘yilish zonasida ossilyator bir nechta tebranishlarni amalga oshirib va bundan so‘nggina uni tashlab ketishi holatida vujudga keladi. 15. Baholi grafik va ossilyatorning farqi (divergensiya)dir. Baholi grafik absolyut miqdoriga ko‘ra o‘zidan avvalgisidan ancha katta bo‘lgan yangi cho‘qqini hosil qiladi, ossilyator esa ushbuni tasdiqlamaydi. Divergensiya miqdorining kattaligi bahoning so‘nggi o‘zgarish kuchiga ta’sir etmaydi. Divergensiyani ishlatilishi – texnik tahlilning eng ishonchli usullaridan biridir. 16. Ossilyatorlar grafiklarida trend, qo‘llab-quvvatlash, qarshilik ko‘rsatish va boshqa shu kabi chiziqlarni ishlatish foydalidir. Ko‘p holatlarda aynan ossilyatorlarda baholi grafiklarga qaraganda katta axamiyatga ega bo‘lgan qayta burilishning klassik figuralarini ko‘rish mumkin. 17. Sotib olingan bozorni qayta sotib olish/sotilganni qayta sotish zonalarini bozorning turi va grafik quriladigan vaqt intervaliga qarab individual asosda o‘rnatish zarur. Ossilyator grafigining o‘zida MAning qurilishi ishni ancha yengillashtiradi. Ossilyator bazasida qurilgan MA bilan ishlash qoidalari baholarga o‘xshashdir. Ossilyator davri qanchalik qisqa bo‘lsa, daraklar shunchalik tez paydo bo‘ladi va kamroq kechga qoladi, bunga mutanosib ravishda yolg‘onning ulushi kattadir. Katta davrli ossilyatorlardan foydalanilganda daraklar soni kamayadi, kechga qolish ko‘payadi, ammo ishonchlilik oshadi. Shamdonlar grafiklaridagi konfiguratsiyalar tahlili. Tasnif va atamalar. Shamlarning Yapon shamdonlari grafiklaridagi shamlardan tashkil topgan turli shakllari yoki konfiguratsiyalari ulardan ma’lum bir mazmundagi indikatorlarni tuzishga va prognozlar qurishda ulardan foydalanishga yordam beruvchi o‘z nomlariga ega. Shamlarning, ularga xususiyatli bo‘lgan turlaridan biri va ularning paydo bo‘lishi bilan ko‘pchilik daraklarni bog‘laydilar, Doji – shamlaridir. Ularda Open=Close. Mazkur shamning tanasi to‘g‘ri gorizontal shaklga aylanadi, barcha individual xususiyatlar esa soyalarda mujassamdir. «Yapon shamlari». «Yapon shamlari: moliyaviy bozorlarning grafik tahlili». Mazmuni: Qayta burilish modellari 1. Болға ва осилган a) b) Sham: c) Tana baholi diapazonning yuqori tarafida joylashgan. Tananing rangi axamiyatga ega emas. d) Pastki soya tanadan ikki barobar uzundir. e) Shamda yuqori soya yo‘q yoki u juda qisqa. a) Kuchli qiluvchi omillar: b) Pastki soya qanchalik uzun bo‘lsa, yuqorigisi shunchalik kalta bo‘ladi, tana qanchalik katta bo‘lsa – potensial shunchalik ktta bo‘ladi . a) Tananing rangi axamiyatli bo‘lmasa ham, biroq bolg‘aning xo‘kizli rangi – xo‘kiz potensialining kattasi, osib qo‘yilganning ayiqli rangi – ayiq potensialining kattasidir. b) c) Xususiyatlari: d) Osib qo‘yilgan holatida ayiq daragining tasdiqlanishi muximdir. Ertangi kun (davr)da osib qo‘yilganning tanasi va ochilish bahosi orasidagi pastga bo‘lgan baholi tafovut qanchalik katta bo‘lsa, osib qo‘yilgan tomonidan chuqqini xosil extimoli shunchalik yuqori bo‘ladi. Ayiq xarakteri tasdig‘ining yana biri yopilish bahosi osib qo‘yilgan paydo bo‘lgan kun (davr)dagi yopilish bahosidan past bo‘lgan qora rangli sham bo‘lishi mumkin. e) Bundan avvalgi baholar dinamikasi bolg‘ani tavsiflaydi. Agarda bolg‘a oldida yaqqol ajralib turadigan ayiq felli sham paydo bo‘lsa (masalan, soyasiz bo‘lgan uzun tana), bu ayiq bozori kuchga kirayotganidan darakdir va bunday holatda xo‘kizlar vaziyatni nazorat qilayotganligi to‘g‘risidagi ma’lumot tasdiqlanishini kutmoq zarur (masalan, bolg‘ani yopilish bahosidan yuqori bo‘lgan navbatdagi yopilish baholi shamni). Bunda bolg‘a qo‘llab- quvvatlashning muxim darajasini teshib yubormaganligini kuzatmoq muximdir! 2. Yutib yuborish modeli Ezox: a) Bozorda yaqqol o‘zini namoyon etgan tendensiya bo‘mog‘i zarur (qisqa muddatli bo‘lsa ham). b) Model ikki sham bilan tashkil bo‘ladi. Ikkinchi tana birinchisini yutib yuborishi kerak (soyalar hisobga kirmaydi). c) Ikkinchi tana rangi bo‘yicha farqlanadigan bo‘lishi lozim. Istisno faqat tana, doji bilan tenglashtiriladigan darajada juda kichik bo‘lganda yoki doji bo‘lganda (pasayish jarayonida kichik oq tanani juda katta oq tana tomonidan yutib yuborilishi, ko‘tarilish jarayonida kichik qora tanani juda katta qora tana tomonidan yutib yuborilishi) bo‘lish mumkin. Kuchaytiruvchi omillar: Birinchi sham juda kichik tanaga ega, ikkinchisi esa juda katta. Agarda yutib yuborish modeli juda ko‘p chuzilgan yoki juda tez xarakatlanuvchi tendensiyadan so‘ng paydo bo‘lsa. Agarda ikkinchi shamga savdoning katta xajmi taalluqli bo‘lsa. Agarda ikkinchi sham bir nechta tanani yutib yuborayotgan bo‘lsa. Qora bulutli yoping‘ich Birinchi kunda kuchli oq tanaga ega bo‘lgan sham paydo bo‘ladi. Ertansi kun (davr) ochilish bahosi bundan avvalgi savdo kun (davr) maksimumidan yuqori bo‘ladi (ya’ni, birinchi shamning yuqorigi soyasidan yuqorida bo‘ladi). Biroq kunnng oxiriga yopilish bahosi kunlik minimumga yaqinlashadi va bundan avvalgi sham oq tanasining ancha bir qismini qoplab undan oshib ketadi. Qora shamning yopilish bahosi oq sham tanasining 50%dan ziyodini qoplashi lozim. Aks holda ayiq tendensiyasining bundan keyin paydo bo‘ladigan daraklarni kutish kerak bo‘ladi. Kuchaytiruvchi omillar: Ikkinchi shamning yopilish bahosi qanchalik past bo‘lsa, cho‘qqi hosil bo‘lishining extimoli shunchalik yuqori bo‘ladi. Yoping‘ichga nisbatan kuchli darak bo‘lgan yutib yuborish modeligacha. Ushbu modellarni faqat yoping‘ich yoki yutib yuborish modeli hosil qilgan yopilish bahosi maksimumlaridan yuqori bo‘lgan oq sham bekor qilishi mumkin. Agarda uzun oq tanali (soyasiz) sham, so‘ng esa uzun qora (soyasiz) sham uzoq ko‘tarilib borayotgan tendensiya davrida qirqilgan qora cho‘qqili va asosi qirqilgan qora kun yetib kelganligi to‘g‘risida gapirayotgan bo‘lsa. Agarda qora sham qarshilikning muxim darajasidan yuqori ochilayotgan bo‘lsa va bundan syong baho pasayib ketyotgan bo‘lsa – bu xo‘kizlarni bozorni nazorat qila olmayotganligining isbotidir. Agarda ikkinchi savdo kunining ochilishi katta xajm bilan kuzatilsa, bu yuqoiga ko‘tarilib borayotgan tendensiyaning quvvati ketganligi daragi dir. Bulutlar orsidagi nur Birinchi sham qora, ikkinchisi bundan avvalgi sham minimumidan ancha pastda ochiladi. Qora budutli yoping‘ichlar alomatlariga o‘xshash alomatlarga ega, biroq yoping‘ichda istisnolar bo‘lishi mumkin (ikkinchi tana xamma vaqt ham birinchi tana yarmidan ko‘p qismini xamisha ham qoplamaydi), unda nurda istisnolar yo‘q! Ikkinchi shamning tanasi birinchi sham tanasining yarmidan ko‘p qismini qoplashi lozim. Sabab shundaki, ikkinchi ayiqli sham birinchi sham tanasini yarmidan kamrog‘ini qoplashi holatida ayiq tendensiyasini davom ettirishning uchta modeli mavjudligidadir: «tubidagi» model (ochilish bahosi qora sham yopilish bahosidan sal yuqori) «tubi oldida» modeli (yopilish bahosi qora sham minimumi yaqinida) «Turtki» modeli (yopilish bahosi qora tananing o‘rtasiga yetib bormaydi) Agarda grafikda mazkur model va baholar hosil bo‘lsa, so‘ng oq sham minimumidan pasayib ketsa – unda, sotish vaqti yetib keldi. Yulduzlar Yulduz – o‘zidan avvalgi katta tanaga ega bo‘lgan sham bilan baholi farqni xosil qiluvchi kichik tanali shamdir (har qanday rangdagi). Sham tanalari orasidagi farq – yulduz xosil bo‘lishining muhim shartidir (soyalar hisobga kirmaydi). Yulduzlar qayta burilishning to‘rt modeli tarkibiga kiradi: Yuqoridagi yulduz. Ertalabki yulduz. Doji yulduzi. Tushayotgan yulduz. Ertalabki yulduz Tubdagi qayta burilish modeli. Uchinchi sham birinchi sham tanasining ko‘p qismini qoplaydi. Eng yaxshi holatda – birinchi va uchinchi sham bilan (soyalar hisobga kirmaydi), ammo shart emas. Kechki yulduz Ertalabki yulduzning ayiq egizagi. Kechki yulduz ko‘tarilib borayotgan tendensiyaning oxirida nihoyatda ahamiyatlidir, biroq savdo yo‘lagining yuqori qismida paydo bo‘lishida ham bo‘lishi mumkin (qarshilik darjasi). Ertalabki va kechki yulduzlar uchun kuchaytiruvchi omillar: Yulduzlar tanalari va ikki qo‘shni shamlar orasidagi farqlarni mavjudligi. Uchinchi shamning tanasi birinchi sham tanasining ko‘p qismini qoplamoqda. Birinchi savdo sessiyasi davrida savdoning kichik xajmi va uchunchi sessiya davrida savdoning katta xajmi. Dojining kechki yoki ertalabki yulduzi Doji yulduzi oddiy yulduzga nisbatan axamiyatli model bo‘lib hisoblanadi, chunki unda doji mujassamdir. Ammo dojidan so‘ng baholi farqni (ko‘tarilib borayotgan tendensiya davrida yuqoriga yoki pasayib borayotgan tendensiya davrida pastga) xosil qiluvchi sham (ko‘tarilib borayotgan tendensiya davrida oq sham yoki pasayib borayotgan tendensiya davrida qora sham) paydo bo‘lsa doji ayiq yoki xo‘kiz daragi bo‘lishidan to‘xtaydi. Kuchli darak – «tashlangan chaqaloq». Doji yulduzining qo‘shni shamlar bilan baholi farqi bilan tavsiflanadi, bunda xatto soyalar ham o‘zaro kesishmaydi. Tushayotgan yulduz a) b) Tushayotgan yulduzda tana uncha katta emas va sham baholi diapazonining pastki qismida joylashgan; yuqori soya uzun. Boshqa yulduzlardagi singari tushayotgan yulduz tanasining rangi axamiyatli emas. Mazkur model baholar o‘sishi extimol tugayotganligi to‘g‘risida ogoxlantiradi. Kechki yulduzdan farqli o‘laroq muxim daraklar qatoriga kirmaydi. Juda bir chiroyli tushayotgan yulduzning tanasi o‘zidan avvalgi sham tanasi bilan farqni xosil qiladi, ammo bu majburiy emas. Ag‘darilgan bolg‘a, tushayotgan yulduzga o‘xshashdir. Biroq, tasdiqlovchi xo‘kiz daraklarini kutmoq darkor. Masalan, ochilishning keyingi bahosi ag‘darilgan bolg‘a tanasidan yuqoridir, boshqa tasdiq – nisbatan yuqori baho darajasiga ega bo‘lgan oq sham. Qayta burilishning boshqa modellari. Xarami modeli (xomilador) O‘zidan avvalgi shamning uzun tanasi chegarasida mavjud bo‘lgan kichik tanaga ega bo‘lgan sham. Ushbu model yutib yuborish modelinig teskarisidir. Xarami kuchli darak emas, balki tendensiya yakunlanayotganligi to‘g‘risida ogoxlantirish xolos. Xaramidagi shamlar faqat rangi bilan farq qilmaydi, balki ko‘p holatlar ular bir-biriga kontrastdir. Soyalar ahamiyatli emas. Xarami kresti «Xarami kresti» modelida ikkinchi kunda kichik tanali sham emas, balki doji paydo bo‘ladi. Xarami kresti o‘zida katta kuchga ega bo‘lgan dojini mujassam etgani uchun qayta burilishning nixoyatda e’tiborli daraklarga kiradi. Xarami krestini «daxshatga soluvchi model» deb atashadi. Xarami krestlari tubida ham xosil bo‘lishi mumkin, ammo ular cho‘qqida eng samaralidir. «Pinset» cho‘qqilari va tublari. Pinset modeli bir xil maksimumga (o‘sib borayotgan bozorda) yoki minimumga (pasayib borayotgan bozorda) ega bo‘lgan ikki va undan ziyod shamlardan iboratdir. Pinsetlar soyalar, tanalar va dojilar bilan xosil bo‘lishi mumkin. Navbatdagi yoki yaqinda amalga oshadigan savdo sessiyalarda shakllanadi. Odatda qayta burilishning kuchli daraklari bo‘lib hisoblanmaydilar. Agarda ular uzoq davom etgan tendensiyadan so‘ng paydo bo‘lsa yoki ularning ayiqli xarakteri (cho‘qqida) yoki xo‘kizli xarakteri (tubda) shamlarning boshqa daraklari bilan tasdiqlansa ularning axamiyati ortadi. Bunday daraklarga quyidagi omillar misol bo‘lishi mumkin. «Pinset» va «Xarami kresti» cho‘qqisi «Pinset» va «osib qo‘yilgan» cho‘qqisi «Pinset» va «Tushayotgan yulduz» cho‘qqisi «Pinset» va “Qora bulutlardan yoping‘ich” cho‘qqisi «Pinset» va «Bolg‘a» tubi «Pinset» va «Bulutlar orasidagi nur» tubi Agarda keyingi savdo sessiyasining ochilish bahosi osib qo‘yilgan tanasidan past bo‘lsa, bozor o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga yetdi degan fikrning extimoli yuqoridir. Agarda yopilish bahosi «Pinset» cho‘qqisi darajasidan yuqori bo‘lmasa, mazkur ayiqli prognoz tasdiqlanadi. Ikki shamning bunday birgalikda kelishini ham xarami deyish mumkin. Bunday holatda model o‘sib borayotgan tendensiya paytida cho‘qqidagi qayta burilish daragi sifatida qaraladi. Qo‘shimcha darak bo‘lib qarshilik darajalari yoki qo‘llab-quvvatlash modellarining muvaffaqiyatli tekshiruvi hisoblanishi mumkin. «Pinset» cho‘qqisi va tubining nisbatan axamiyatli daraklari xaftali va oyli grafiklarda bo‘ladi. Bunda shamlarning boshqa daraklari tomonidan tasdiqlanishni kutish shart emas. «Belidan ushlab olish» modeli. Xo‘kizli ushlab olish – pasayib borayotgan tendensiyada paydo bo‘ladigan kesilgan tubli uzun oq sham. Ayiqli ushlab olish – kesilgan cho‘qqili uzun qora sham. Ushlab olish soyalarga ega emas (xo‘kizli shamda tubi va ayiqli shamda cho‘qqisi) yoki u juda kichikdir (bir nechta kichik tebranish). Sham qanchalik uzun bo‘lsa, u bozorning keyingi rivojlanishi uchun shunchalik katta axamiyatga ega bo‘ladi. Mazkur shamlar ancha vaqt grafikda paydo bo‘lmagan bo‘lsa, eng axamiyatlidir. Ayiq qulochidan yuqorida yoki xo‘kiz qulochidan pastda bo‘lgan navbatdagi yopilish bahosi darakni bekor qiladi. Uchib, ko‘tarilgan ikki qarg‘a “Uchib, ko‘tarilgan” so‘zi birinchi qora shamning kichik tanasi va undan avvalgi sham tanasi (undan avvalgi sham odatda uzun oq tanaga ega bo‘ladi) orasidagi baholi farqni bildiradi. «Qrg‘alar» – ikki qora sham. Ushbu model ayiq xarakteriga ega. Yaxshi ko‘rinishda ikkinchi qarg‘aning ochilish bahosi birinchi qarg‘a ochilish bahosidan yuqoridir, yopilish bahosi esa birinchi qarg‘a yopilish bahosidan pastdir. Modelning mazmuni – agarda to‘rtinchi savdo sessiyasining bahosi yuqoriga ko‘tarila olmagan bo‘lsa, unda baholar pasayishini kutish mumkin. Tatamida ushlab turish. Model «ikki uchib, ko‘tarilgan qarg‘ani» eslatadi, ammo xo‘kizli darak bo‘lib hisoblanadi. Dastlabki uch sham “ikki qarg‘a” modelidagi shamlarga o‘xshash, biroq ulardan keyin yana bir qora sham paydo bo‘ladi, ochilish bahosi yuqori bo‘lgan keyingi oq sham esa o‘zidan avvalgi shamning maksimumidir yoki uning yopilish bahosi qora sham maksimumidan yuqori bo‘ladi. “Ushlab turish» o‘z ichiga uchta emas, balki ikki qarg‘ani olishi mumkin. “Ikki uchib, ko‘tarilgan qarg‘a” va “Tatamida ushlab turish” juda kam uchraydi. Kalit so‘zlar: bozor, tendensiya, baho, trend, moliya, tahlil, grafik, o‘sish, pasayish, arifmetik, logarifmik, shkalalalar, kunlik, ustunli.

O'xshashlar

Regression-korrelyatsion tahlil
Mehnat unumdorligini tahlil qilish
Qimmatli qog’ozlarning texnik tahlili
Tashkilotni amaliy tahlil qilish nazariyalari
Ish haqi jamg’armasini tahlil qilish