Савдо омборларида умумий технологик жараёнлар - Iqtisodiyot - Referatlar

Савдо омборларида умумий технологик жараёнлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

76 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Омбор технологик жараёни ва уни ташкил этиш принциплари. 2. Омборларга товарларни келтириш ва қабул қилиш технологияси. 3. Товарларни жойлаштириш, таҳлаш ва сақлаш технологияси. 4. Омборлардан товарларни бериш технологияси.

www.arxiv.uz Омбор технологик жараёни ва уни ташкил этиш принциплари. Омборларда товарларни келтириш, сақлаш ва бериш бўйича ҳар хил бирин-кетин бажариладиган операциялар мажмуи амалга оширилади. Бу операцияларни биргаликда омбор технологик жараёни деб аталади. Омбор технологик жараёнинг мазмуни ва ҳажми омбор турига, у ерда сақланадиган товарларни физик-химёвий хусусиятларига, юк ҳажмига ва бошқа факторларга боғлиқ. Товарлар омборларга ҳар хил транспорт воситаларида келтирилади. Товарларни келтирилиши билан боғлиқ бўлган операцияларга уни транспорт воситасидан тушириш, қабул қилиш жойига товарни етказиш, очиш ва сон ва сифат бўйича қабул қилиш киради. Қабул қилинган товарларни сақлаш жойларига етказиш ва пештахталарга жойлаштириш керак. Омбор технологик жараёнини самарали ташкил этиш асосида қуйидаги муҳим тамойиллар амалга оширилиши керак: режали ва ритм асосида, товар оқимларини самарали ташкил этиш, омбор операцияларини механизациялаш ва автоматлаштириш, меҳнат воситаларини самарали қўллаш, товар хусусиятларини тўлиқ сақлаш. Омбор технологик жараёнининг рационал ташкил этиш шартларидан ходимлар ўртасидаги вазифаларни тўғри тақсимлаш ҳисобланади. Омбор технологик жараёни аниқ режалаштирилган бўлиши керак. Бу мақсадлар учун календар режалар ва товарларни келтириш ва бериш графиклари тузилиши керак. Щар хил операцияларни маълум тенг бўлган вақт ичида барча технологик жараён циклини ритмик равишда қайтарилишини белгилаб берилади.

www.arxiv.uz Омборларга товарларни келтириш ва қабул қилиш технологияси. Омборнинг нормал ишлаши учун товарларни келтириш ва қабул қилиб олишни тўғри ташкил этиш катта аҳамиятга эга. Товарлар товар етказиб берувчининг омборида, юк олувчи омборида ва темир йўл станцияси ёки сув пристанида қабул қилиниб олинади. Темир йўл ёки сув транспорти воситасида етказиб бериладиган товарлар вагон (барча) очиладиган ва тушириладиган жойларда жойлар сони ва брутто оғирлиги бўйича қабул қилинади. Идишларга жойланмаган товарлар нетто оғирлиги (соф оғирлиги) ва товар идишчалари миқдорига кўра олинади. Вагон ёки барча очиладиган ва тушириладиган жойларда товарлар сифати, ташқи кўринишини кўздан кечириш йўли билан тахминий текширилади. Товарларни қабул қилишда бутун тараларда келтирилган товарлар очиб кўрилмайди ва тара ичидаги товарлар миқдори ва сифати текширилмайди. Товар миқдори ва сифати одатда энг охирги харидор омборида, яъни магазинда текшириб кўрилади. Аммо баъзи ҳолларда идишларга жойланган товарларнинг миқдори ва сифати омборда ҳам текширилади. Бундай текшириш шартномада кўрсатилган бўлса амалга оширилади. Юк, вагон ёки контейнерда олинганида, харидор аввало вагон ёки контейнерларнинг бутунлигини, пломбаларнинг бор йўқлиги ва бутунлигини текшириб чиқиши зарур. Пломбаларнинг бутлиги текширилаётганда тамғаларнинг аниқлигига эътибор берилади. Агар пломбалар шикастланмаган бўлса, юк камайиш аломатлари бўлмаса, бундай ҳолларда юк олувчи қоидаларга мувофиқ юк оғирлигини текшириб кўрилишини талаб қилиши мумкин. Юк оғирлиги текширилмай берилса, юк олувчи бунинг исботи тариқасида транспорт накладнойининг тескари томонига станциянинг махсус белги (штемпел) босилишини талаб қилиши лозим.

www.arxiv.uz Юкларни белгиланган станция (пристань ёки порт) омборидан олишда юк олувчи идишларнинг бутунлигини, улардаги маркаларнинг бор йўқлигини, юкнома, оғирлиги ва товар ўринлари сонининг транспорт ҳужжатида кўрсатилган маълумотларга мувофиқ келишини текшириб чиқиш шарт. Агар юк пломбалари бузилган ёки транспорт ҳужжатига мувофиқ келмайдиган пломбалари (оралиқ станцияда қўйилган) бўлган шикастланган вагон ёки контейнерда етиб келган бўлса, бундай ҳолларда юк олувчи транспорт органларидан юк оғирлигининг, товар ўринлари сонининг, идишнинг бутунлигини ва товар ўринлари ҳамда товарларнинг счёт-фактура бўйича текширилишини талаб қилиш керак. Товарларнинг камлиги ёки бузилганлигини аниқланганда юк олувчи станциядан ёки портдан савдо (коммерция) актини тузишни талаб қилиш лозим. акт тузишдан бош тортилса юк олувчи транспорт органларидан норозилик билдириб, юқори транспорт органларига шикоят қилиши ва товарларни Давлат арбитражи тасдиқланган амалдаги инструкцияга мувофиқ қабул қилиб олиши шарт. Агар юк сифати вагон бузуқлиги асосида ўзгарган бўлса, коммерция актига қўшимча техник акт ҳам тузилади. Станциянинг товар идораси юкларни беришдан олдин юк олувчи билан узил-кесил ҳисоб-китоб қилади. Юкларни сақлаш, оғирлигини текшириш ҳалқлари, юк келганлиги ҳақида ҳабар бериш ҳақи, вагонларнинг бекор турганлиги учун жарима тўлаш ва хоказо ана шу ҳисобга киритилади. Щисоб-китоб нақт пул эмас, балки чеклар билан амалга оширилади. Экспедиторга шу мақсад учун лимитланган чек дафтарчаси берилади. Агар омборга товарларни қабул қилиш пайтида сифатсиз товарлар аниқланса, юк олувчи жавобгарликни ўз бўйнига олиб, бу товарларни сақлаш учун қабул қилади ва ҳақ тўлашдан воз кечади ҳамда бу ҳақда товар етказиб берувчига хабар беради. Товар етказиб берувчи хабар олган пайтдан бошлаб қабул қилинмаган товарларни 10 кун ичида, тез бузиладиган товарларни эса 24 соатдан

www.arxiv.uz кечиктирмай фойдаланиш тўғрисида кўрсатма бериши шарт. Белгиланган муддатда жавоб келмаса, юк олувчи товарни товар етказиб берувчига қайтариб юбориши мумкин. Моддий жавобгар шахслар товарларни омборда миқдорига қараб қабул қилиб олишга жавоб беради. Товарларни сифатига қараб товаршунослар ва товаршунос - бракчилар қабул қилиб олади. Товарни қабул қилиш жараёнида товар ортиғи билан чиқса актда бу ҳақида кўрсатилиши керак. Товарни сони бўйича қабул қилиш акти барча иштирок этган шахслар томонидан қўл қўйилиши керак ва қабул қилувчи ташкилотни раҳбари томонидан тузилган кунни эртаси кунидан кечиктирилмасдан тасдиқланиши зарур. Товарларни камомати ёки ортиқчалиги тўғрисидаги актга товар билан бирга жўнатилган ҳужжатлар, ўрам ёрлиқлари, этикетка ва тара ўринларини пломбаси ва барча бошқа камоматни тасдиқловчи ҳужжатлар актга қўшилиши керак. Товарларни сифат бўйича қабул қилиш муддатлари таъминлаш шартномаларида кўрсатилган бўлиши мумкин. Бошқа вазиятларда товарларни сифати ва бутлиги бўйича қабул қилиш қуйидаги муддатлари белгиланади: - бошқа шаҳар таъминотида - 20 кундан кечикмасдан. тез бузулувчан маҳсулотлар бўйича - товар омборга келганидан кейин 24 соатда - битта шаҳар таъминотида - 10 кундан кечикмасдан, тез бузулувчан маҳсулотлар бўйича - товарлар омборга келтирилгандан кейин 24 соат ичида. Қабул қилишда товарларни сифатсизлиги аниқланса акт тузилади ва таъминотчини вакили чақиртирилади 24 соат ичида бу тўғрисида оғохлантириш юборилади (телеграф ёки телефон орқали), тез бузулувчан маҳсулотлар бўйича шу захотиёқ огоҳлантирилади. Уч кун ичида бошқа шаҳар таъминотчисини иштирокчиси етиб келиши керак. Бир шаҳар ичида бўлса, эртаси кундан кечикмасдан етиб келиши шарт. Товарларни узил-кесил

www.arxiv.uz қабул қилиб олиш акти белгиланган станцияга улар келиб тушган кундан бошлаб уч кундан кечиктирилмай тузилиши лозим. Товарларни қабул қилиб олишда ва акт тузишда базанинг камида учта ходими иштирок этиши лозим. Товарларнинг камлиги ёки сортларга қайта ажратилганлиги маълум бўлса, товар қабул қилиш тўхтатилади, бу операцияни давом эттириш учун савдо палатаси, Давлат экспертизаси ёки Савдо министрлиги маҳаллий органларининг вакили, агар шартномада кўзда тутилган бўлса, товар етказиб берувчининг вакили чақирилади. Актлар уч нусхада тузилади: уларнинг бирида товарларнинг нархи ва суммаси кўрсатилмай фақат товар бирликлари миқдори кўрсатилади. Товарларни жойлаштириш, таҳлаш ва сақлаш технологияси. Товарлар омборда сақланаётганда уларнинг дастлабки сифати ва миқдори тўлиқ сақланиши лозим. Бунинг учун қуйидагилар зарур: ҳар бир бир товар учун энг қулай сақлаш режимини яратиш; товарлар сақланаётганида уларнинг муттасил кузатиб бориш ва товарларга қараб туриш; товарни сақлашга оқилона жойлаштириш; моддий жавобгарлик тизимини тўғри ташкил қилиш ва шундай иш шароити яратиш керакки, бунда уларнинг ўғирланишига йўл қўйилмаслиги керак. Товарларнинг омборда сақланиши уларнинг магазинларда сақланишидан фарқ қилиб, ўзига хос бир қанча хусусиятларига эга. Товарлар омборда узоқ вақт ва анча катта партиялар билан сақланади. Товарларнинг ҳар бир тури учун уларнинг физик-химёвий хусусиятларига боғлиқ ҳолда омборларда товар сақлашнинг анча қулай шароитлари яратилади. Товар сақлаш учун қулай режим яратиш - омбор биносини танлашдан бошланади. Товарларни сақлаш учун иситиладиган, совуқ ўтмайдиган ва совуқ ўтадиган омбор биноларидан, совутадиган бўлимлардан, шийпонлар ҳамда очиқ майдонлардан фойдаланилади. Иситиладиган омборларда физик- химёвий хусусиятлари доимий иссиқ ҳарорат ва муайян намлик бўлишини

www.arxiv.uz талаб қиладиган товарлар сақланади. Бундай товарларга газмол, тикувчилик буюмлари, бош кийимлар, пойафзал, атторлик ва парфюмерия товарлари,фото ва радио товарлар, мусиқа асбоблари, ўйинчоқлар ва бошқа саноат товарлари киради. Совуқ ҳароратда ўз сифатини йўқотмайдиган, аммо ҳароратнинг ва ҳаво намлигининг кескин ўзгаришини ҳимоя қилишни талаб қиладиган товарлар совуқ ўтмайдиган биноларда сақланади. Бу товарларга идиш-товоқлар, метиз-хўжалик буюмлари , велосипед ва мотоцикллар, хўжалик совунлари, тамаки маҳсулотлари, ун, дон, крупа, ем бўладиган донлар ва ҳоказолар киради. Совуқ ўтадиган омборларда ҳарорат ва ҳаво намлигининг ўзгаришларига бардош бера оладиган, бироқ ёмғир-сочиндан ҳамда қуёш нури таъсиридан тез бузиладиган товарлар сақланади. Бунга цемент, алебастр, қоғоз, туз, мих, электр ўтказгичлари ва электр шнурлар, кароватлар ва бошқалар киради. Фақат ёғин-сочиндан сақлашни талаб қиладиган товарлар шийпонларга қўйилади. Бундай товарлар жумласига томга ёпиладиган ва сортли тунукалар, ёғочдан ишланган товарлар, фанер, стандарт утлер, толь, рубероид, бўр ва бошқалар. Очиқ майдонларга ўзининг сифатини очиқ ҳавода анча узоқ сақлай оладиган товарларгина қўйилади. Буларга ёқилғи, ёғоч, ёғоч-тахта, ғишт, чўян ва асбоцемент қувирлари киради. Совутадиган бўлимларда физик-химёвий хусусиятига кўра сақлаш пайтида паст ёки совуқ хароратни талаб қиладиган озиқ-овқат товарлари сақланади. Бу товарларга гўшт, колбаса маҳсулотлари, ёғ, мол ёғи. сут маҳсулотлари. тухум, балиқ махсулотлари ва янги балиқ ва бошқа тез бузиладиган маҳсулотлар киради. Айрим товарлар учун энг қулай харорат ва ҳаво намлиги турличадир. Саноат товарлари учун қишда харорат 15-18 ва ҳавонинг нисбий намлиги 60- 70%, озиқ-овқат товарлари (тез бузиладиган товарлар бундан мустасно) учун харорат 6-10 ва ҳаво намлиги 70-75% бўлади.

www.arxiv.uz Омборлардан товарларни бериш технологияси. Кўпчилик савдо омборларининг ўзига хос хусусиятлари шундаки, улар товарларни бевосита чакана савдо корхоналарига юборадилар. Омборларнинг товар етказиб беришнинг энг илғор усули - бу омбор транспорти ёки омборга хизмат кўрсатаётган транспорт ташкилотининг транспорти воситасида товарларни магазинларга марказлашган тартибда етказиб беришдир. Омборнинг товар беришга оид ишлари буюртмалар олиш, мавжуд товар ассортименти билан харидорларни таништириш, товарларни магазинларга беришга тайёрлаш ва бу товарларни чакана савдо шохобчасига етказиб бериш ишлари билан узвий боғланган бўлиши лозим. Омборларнинг бир текис ишлаши, транспортдан тўхтовсиз равишда таъминлаб туриш мақсадида омборда буюртмалар олиш, товарларни бериш ва уларни магазинларга етказиб бериш жадваллари тасдиқланади. Товарлар ёзилган счёт- фактура асосида беришга тайёрланади. Товарларни беришга тайёрлаш қуйидаги операцияларни ўз ичига олади: товарларни сақланаётган жойларидан танлаб олиш ва ўраладиган жойга ташиб келтириш; магазинларга элтиб бериш учун экспедицияга топшириш.

www.arxiv.uz Адабиётлар руйхати: 1. Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисидаги маъруза. – Тошкент. «Ўзбекистон» Нашриёт-МАТБАА Ижодий уйи, 2005 й. 2.Каримов И.А. 2003 йил якунлари ва 2004 йилда иқтисодий ислохотларни чуқурлаштиришнинг асосий йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузаси.-«Ўзбекистон овози» газетаси, 2004 йил 10 февраль, 16 сони. 3.Егоров В.Ф. Организация торговли. Учебник. Москва-Санкт-Петербург: Питер.2004. 4.Л.П.Дашков, В.К.Памбухчиянц. Организация, технология и проектирование торговўх предприятий. Учебник. Москва: ИВЦ Маркетинг, 2001 г 5.Памбухчиянц О.В. Технология розничной торговли. Учебник. Москва: Издательский дом «Дашков и К», 2000. 6.Панкратов Ф. Г., Памбухчиянц В. К. «Коммерция и технология торговли», М. ИВЦ «Маркетинг» 2000. 7.Панкратов Ф.Г и другие. «Организация и технология торговўх процессов» М. Экономика 2000. 8. Маркетинг. Журнал в России и зарубежом. Москва. 2003 9. Дашков Л.П., Памбухчиянц В.К. Коммерция и технология торговли. Учебник. М.: «Дашков и К о », 2006 г.

O'xshashlar

Магазинларда савдо-технологик жараёнларини ташкил этиш

Меҳмонхоналарда савдо, маркетинг ва бошқа қурилмалари ва ундаги жараёнлар ҳақида

Савдо корхоналари персоналини шакллантириш ва бошкаришнинг умумий тамойиллари.

Савдо корхоналарида чакана савдо айланмаси

Савдо воситачилик тизими