Савдо менежментининг функциялари ва механизми - Iqtisodiyot - Referatlar

Савдо менежментининг функциялари ва механизми

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

178 KB

Ko'chirib olish

Савдо менежментининг функциялари ва механизми Режа: 1.Савдо менежментининг функциялари. 2.Савдо менежменти механизмининг таркибий элементлари. 3.Савдо корхоналари фаолиятларининг асосий жабҳалари .

1.Савдо менежментининг функциялари. Барча бошқарув тизимларининг функциялари умумий кўринишда қуйидаги алгоритмга бўйсунади: Таҳлил — режа — ижрони ташкил этиш — ижрони назорат қилиш. Бундан ташқари ҳар бир бошқарув тизими, жумладан савдо менежменти ҳам ўзининг бошқарув объектлари ва муайян вазифаларига эга. Савдо менежментининг 1-мавзусида кўриб чиқилган бир қатор вазифаларидан келиб чиққан ҳолда унинг асосий функциялари юзага келади. Савдо менежментининг функцияларини қуйидагича келтириш мумкин(2-чизма): 1.Савдо корхонаси ва унинг барча тузилма бирликларини шакллантиришда энг самарали ташкил этиш шаклининг танланиши. Савдо менежментининг бу функциясини амалга оширилишида таъсисчилар фаолияти шаклининг ташкилий-ҳуқуқий асоси назарда тутилади (масъулияти чекланган жамият, акционерлик жамияти ва ҳоказолар). Фаолият шаклини эътиборга ҳолда дўконнинг ассортименти, ихтисослиги аниқланади(агар савдо ташкилоти тузилма бирликларидан ташкил топган бўлса). Дўконнинг асосий хусусияти ва ихтисослигидан келиб чиққан ҳолда унинг тури аниқланади. Савдо менежментининг функцияси қайсидир маънода бир ёқлама аҳамият касб этса-да, юқоридаги мулоҳазалар асосида қабул қилинган бошқарув қарорлари бевосита савдо жараёнининг келгуси даврига ва савдо корхонаси фаолиятининг иқтисодий кўрсаткич, молиявий натижаларига тўлақонли таъсир этади. Кейинчалик бошқарув қарорларини ўзгартириш ортиқча молиявий ҳаражатлар ва кўп вақт талаб қилади. 2.Технологик жараёнларни бошқариш. Бу функцияни амалга ошириш энг аввало: дўконнинг технологик лойиҳасига мос товар айланиш технологик схемасининг танланиши; зарурий технологик ускуналар билан таъминланиш; товар таъминотининг ташкилий асоси яратилиши; яъни товар қабул қилиш, сақлаш ва сотувга тайёрлашнинг амалга оширилиши; товарларни сотув залига жойлаштириш каби ишлар билан боғлиқ. Савдо- технологик жараёнларнинг ташкил қилиниши харидорларга хизмат 2

кўрсатиш ва корхонанинг молиявий-иқтисодий натижаларига ўзининг ижобий таъсирини кўрсатади. 3.Харидорларга хизмат кўрсатиш жараёнини бошқариш. Ушбу функцияни амалга ошириш савдо корхонасининг асосий вазифаси ҳисобланади. Харидорларга хизмат кўрсатиш истеъмол бозоридаги маълум сегмент доирасида истеъмолчиларнинг талабларини тўлароқ қондириш 3

имкониятини таъминлайди. Бу эса савдо корхонасининг мувофиқ ассортимент сиёсатини юзага чиқаради. Шу билан бирга харидорларга хизмат кўрсатиш жараёнини бошқариш савдонинг қулай ташкил этилиши, товарлар сотишнинг самарали услублари, қўшимча савдо хизматлари, ички реклама, маълумотларнинг ташкил этилиши ва бошқа бир қатор ташкилий-технологик тадбирларни амалга ошириш имконини беради. 4.Персонални бошқариш. Бу функцияни амалга ошириш муайян қийинчиликларга эга. Чунки, бу борада қабул қилинган бошқарув қарорлари бевосита ишчи, ходимларниниг рағбат ва манфаатлари билан боғлиқ. Персонални бошқариш харидорларга савдо хизмати кўрсатиш даражасига ва корхона фаолиятининг молиявий-иқтисодий натижаларига таъсир этади. Бу функцияни амалга ошириш зарурий персонал сони ва таркибини сақлаш, меҳнатни самарали ташкил қилиш ва унинг унумдорлигини назорат қилиш, моддий рағбатлантириш ва ходимлар малакасини доимий ошириб туришни талаб этади. 5.Товар айланишини бошқариш. Бу функцияни амалга ошириш савдо корхонаси фаолиятининг барча жабхаларидаги иқтисодий асосини таъминлайди. Чунки товар айланиши корхонанинг маркетинг ҳолати ва фаолиятининг асосий кўрсатгичини ҳарактерлайди. Товар айланишини бошқариш савдо корхонасининг барча тармоқларидаги бошқарув қарорларини доимий назорат қилиб туришни талаб этади. Функцияни амалга ошириш жараёнида савдо конъюнктурасини таҳлили ва истиқболлаш ишлари олиб борилади. Бу жараёнда товар айланишнинг ҳажми ва таркибини режалаштириш, товар заҳираларини белгилаш ва режалаштириш, сотув ҳажми ва таркибини режалаштириш ишлари амалга оширилади. 5.Даромадни бошқариш. Бу функцияни амалга ошириш савдо корхонасининг хусусий молиявий базасини шакллантириш билан боғлиқ. Савдо корхонаси даромадларининг асосий қисмини савдо фаолиятидан келган даромадлар ташкил қилади(улар товарнинг сотув ва ҳарид нархлари ўртасидаги 5

фарқ билан шаклланади). Функцияни амалга ошириш жараёнида савдо корхонасининг нархлар сиёсати ишлаб чиқилади. Бундан ташқари, функцияни амалга ошириш жараёнида савдо корхонаси даромадларини режалаштириш ишлари катта роль ўйнайди. 7.Муомала ҳаражатларини бошқариш. Бу функция товар айланишининг ҳажмини ифодаловчи жорий ҳаражатларнинг доимий тушириб турилиши билан боғлиқ(савдодан ушбу ҳаражатлар «муомала харажатлари» ибораси билан юритилади). Муомала ҳаражатлари даражасини доимий тушириб туриш харидорларга кўрсатиладиган савдо хизматининг сифат даражасига таъсир кўрсатмаслиги лозим. У фаолиятнинг бошқа жабҳаларидаги тежамкорлик ҳисобига амалга оширилади. Бу функцияни амалга опшриш жараёнида: савдо фаолиятини юритиш учун зарурий бўлган барча меҳнат, моддий ва молиявий ҳаражатларнинг ҳажми аниқланади; ушбу ҳаражатларни иқтисод қилиш имконини берадиган барча резервлар кўриб чиқилади; муомала ҳаражатларини алоҳида воситалар ҳаражатлари доирасида режалаштириш амалга оширилади. 8.Фойдани бошқариш. Бу функцияни амалга ошириш савдо корхонасининг ўз-ўзини молиялаштирилишини таъминлайди. Унинг бозордаги ўсиш имкониятларини юзага чиқаради. Фойдани бошқаришда иккита асосий нуқтаи назардан ёндашилади: фойдани шакллантиришии бошқариш ва унинг истеъмол қилинишини бошқариш. Фойдани шакллантиришнинг бошқариш жараёни савдо корхонасининг даромади ва муомала ҳаражатларини бошқариш билан боғлиқ. Бу жараёнда энг самарали солиқ сиёсати ишлаб чиқилади. Товарлар харид қилиш бўйича тижорат битимларининг самарадорлигини таъминлайди. Фойданинг истеъмол қилинишини бошқариш савдо корхонасини ривожлантириш масалаларига бўйсунади. У фойдани алоҳида гармоқлар бўйича энг самарали тақсимлаш орқали амалга оширилади. 9.Активларни бошқариш. Бу функцияни амалга ошириш савдо 6

корхонасининг иш потенциалидан самарали фойдаланишни шакллантириш билан боғлиқ. Функцияни амалга ошириш жараёнид: савдо фаолиятининг белгиланган кўламидан келиб чиққан ҳолда, активларнинг алоҳида турлари бўйича хақиқий талаб аниқланади; уларнинг умумий суммаси аниқланади; активларни уларнинг комплекс фойдаланиш самарадорлиги билан мувофиқлаштирилади ва доимий тўлов қобилиятини таъмиилаши учун унинг ликвидлиги оптималлаштирилади; алоҳида активлар бўйича айланиш тезлиги таъминланади, биринчи ўринда товар заҳиралари, материал ва тара заҳиралари, дебиторлик қарзлари ва пул воситаларининг айланиш тезлигини оширишга эришилади; турли актвларни молиялаштиришнинг шакл ва манбалари аниқланади. 10. Капитални бошқариш. Бу функцияни юзага чиқиши жараёнида: корхонани ривожлантириш учун зарурий капиталнинг умумий эҳтиёжи аниқланади; унинг энг мувофиқ тузилмаси шакллантирилади; ўз манбаларидан келиб чиққан ҳолда молиявий ресурсларни шакллантиришнинг йўллари қидирилади; қисқа ва узоқ муддатли заём воситаларини жалб этишнинг зарурий ҳажми аниқланади; заём воситаларини жалб этишнинг шакл ва манбалари оптималлаштирилади. 11.Инвестицияларни бошқариш. Бу функцияни юзага чиқариш савдо корхонасининг ривожланиш истиқболи ва унинг бозор қийматини ошиши билан боғлиқ функцияни амалга ошириш жараёнида савдо корхонаси инвестицион фаолиятининг муҳим жиҳатлари шакллантирилади; алоҳида лойиҳалар бўйича инвестицияларни жалб этиш қобилияти баҳоланади ва улардан энг самаралилари танланади; корхонанинг инвестицион вазифалари шакллантирилиб, уларни оператив бошқариш ташкил этилади. 12.Хўжалик таваккалчилигини бошқариш. Ушбу функция мураккаб функциялардан бири ҳисобланади, уни амалга ошириш корхонанинг энг юқори малакали мутахассисларига юклатилади. Функцияни юзага чиқариш жараёнида мавжуд савдо корхонасининг хўжалик фаолиятига дсир тижорат, молия, инвестицион ва бошқа таваккалчиликлар 7

аниқланади; уларнинг таъсир даражалари аниқланади; хўжалик фаолияти натижаларига салбий таъсир кўрсатиши мумкин бўлган хавфлар аниқланади; алоҳида хўжалик таваккалчилигини камайтириш. Ички ва ташқи суғурта ишлари бўйича бир қатор чора тадбирлар амалга оширилади. 13.Молиявий ҳолатни бошқариш. Бу функцияни юзага келиши савдо корхонаси молиявий соҳасиниг барча йўналишлари ўзаро алоқадорлиги билан боғлиқ. Уларнинг ўзаро алоқадорлиги натижасида ушбу фаолият орқали юқори натижавий кўрсаткичларга эришилади. Функцияни юзага чиқариш жараёнида савдо корхонасининг молиявий аҳволи комплекс тарзда баҳоланади ва уни мустахкамлаш йўллари қидирилади. Муҳим кўрсаткичлар доирасида корхонанинг молиявий фаолиятини комплекс режалаштириш амалга оширилади; савдо корхонасининг жорий молиявий фаолияти бўйича мониторинг ташкил этилади. Мониторингнинг ташкил этилиши амалга оширилиши кўзда тутилган режалар устидан назорат этиш имкониятини беради. Юқорида барча турдаги савдо корхоналарига, уларнинг мулкчилик ва ташкилий-ҳуқуқий шаклидан қатъий назар ўз аҳамиятига эга бўлган савдо менежментининг асосий функциялари кўрилиб чиқилди. Савдо менежменти функцияларини аниқлаштиришда савдо корхонасининг товар ихтисослиги бўйича шакли, ҳажми ва фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий шакли муайянлаштирилади. Савдо корхоналарининг ихтисослиги ва ҳажми бўйича тафовутлар: ўзига хос ташкил этиш ва савдо технологик жараёнларининг махсус, бошқалардан фарқли томонларини юзага келтиради; харидорларга хизмат кўрсатишнинг махсус, шакл ва услубларини амалга оширади. Персонал меҳнатнинг функционал тақсимланиши, товар ва пул айланиши жараёнларинингдоимийлиги , активлар тузилмаси, хўжалик таваккалчилиги каби фаолиятларнинг махсус шаклларини ишлаб чиқишни тақозо этади. Савдо корхоналари фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий шакллари мавжуд капитал ҳажми ва уни шаклланиш манбалари бўйича алоҳида, махсус ўзига хосликни тақозо этади. Капитал тузилмалари бўйича: фойдани тақсимлаш; хўжалик 8

фаолиятини назорат қилиш ва бошқариш шаклларини фарқли томонларини юзага келтиради. Шунинг учун, савдо менежментининг функцияларини амалга оширишда унинг мазмуни ва таркибини мавжуд корхона фаолиятининг барча жабҳалари бўйича муайян тартибга келтирган ҳолда аниқ жорий этиш лозим. Савдо менежменти функцияларини самарали амалга ошириш учун савдо корхонаси фаолиятини асосий жабҳалари бўйича тақсимлаш тавсия этилади. Бундай тақсимлаш бир қатор шартномаларни талаб этса-да, савдо к:рхонасининг алоҳида функционал қисмлар бўйича бошқариш системасини самарали шаклланиши имкониятини яратади. Савдо корхонаси фаолиятининг асосий жабҳалари бўйича тавсия қилиигаи тақсимот схемаси 3-чизмада келтирилган. 9

2.Савдо менежменти механизмининг таркибий элементлари. Савдо корхонаси фаолиятииинг бошқарув жараёни махсус механизмга асосланади. Савдо менежментининг таркибига қуйидаги элементлар киради(4- чизма). 1.Савдо корхонаси фаолиятини давлат томонидан ҳуқуқий ва норматив тартибга солиб турилиши. Савдо корхонаси фаолиятини тартибга солиб турувчи қабул қилинган қонун ва бошқа норматив актлар давлатнинг ижтимоий сиёсат тизимларидан бири ҳисобланади. Ушбу сиёсатнинг қонун ва норматив асослари савдо корхонаси фаолиятининг тўғри шаклларини тартибга солиб туради. Уларга: савдо фаолиятини амалга ошириш учун лицензия ва патентлар каби меъёрий ҳужжатларнинг талаб қилиниши; истеъмолчилар ҳуқуқини қонуний ҳимоя этилиши; чакана савдо тармоқларидаги озиқ-овқат маҳсулотлари сотуви қонун қоидаларини тартибга солиб турилиши; атроф муҳитни сақлашни талаб этилиши; солиқ сиёсатининг юритилиши; махсус ташкилий ҳуқуқий фаолият шаклига эга бўлган савдо корхоналари устав фондининг энг кам миқдорини назорат қилиш ва бошқа шу каби қонуний меъёрий талаблар киради. 2.Корхона савдо фаолиятини тартибга солиб туришнинг бозор механизми. Ушбу механизм энг аввало истеъмол бозори муҳитида юзага келади. Истеъмол бозоридаги махсулотга бўлган талаб ва таклиф унинг бахо даражасини шакллантиради; бозорда янги уринни эгаллаш имкониятини аниқлайди ёки бозорнинг мавжуд сегменти доирасидага фаолият ҳажмини кенгайтиришни белгилайди; мол етказиб берувчилар билан янги алоқа тизимини шакллантириш имкониятини беради ва хоказо. Бундан ташқари савдо корхонасининг фаолияти ушбу механизмини молия бозори, ишлаб чиқариш омиллари бозори ва меҳнат бозорида юзага келтириш билан ҳам боғлиқ. Бозор муносабатларини чукурлаштиришда корхона савдо фаолиятини тартибга солиб туришнинг бозор механизми салмоги юқоридир. 11

З.Савдо корхонаси фаолиятининг алоҳида аспектларини тартибга солиб туришнинг ички механизми. Бундай механизм у ёки бу ҳолдаги оператив бошқарув корорларига асослангап ҳолда мавжуд савдо корхонаси доирасида шакллантирилади. Хўжалик фаолияти аспектлари савдо корхонасининг уставидаги шарт ва талабларига йўналтирилиши мумкин. Бундан ташқари савдо корхонасида мақсадли кўрсатгичлар, иқтисодий, молиявий ва ташкилий аспектларнинг махсус қарорлари бўйича ички нормативлар ҳам ишлаб чиқилиши мумкин. 4.Савдо менежмснтининг ахборот таъминоти. Бу механизм савдо корхонасининг барча асосий жабҳалари бўйича қабул қилинган бошқарув карорларини тайёрлаш учун зарурий ахборотларни тўлиқ ва сифатли таъминлашга қаратилгандир. Савдо менежментининг ички ва ташқи ахборот манбаларини савдо корхонасининг махсус ва оператив ахборотлар хизматига асосланади. Бундан ташқари корхонанинг молиявий ва бошқарув ҳисобларининг ташкил этилиши, истеъмолчи ва молиявий бозордаги жорий конъюктуранинг оммавий кўрсатгичлари шулар жумласидандир 12

5.Савдо корхонаси фаолиятининг алоҳида жабҳалари бўйича бошқаришнинг услублари тизими. Савдо корхонаси фаолиятининг алоҳида жабҳалари бўйича бошқарув қарорларини ишлаб чиқиш жараёнида мақсадга мувофиқ натижаларга эришиш имкониятини берадиган умумий услублар тизимидан фойдаланилади. Асосий услублар: техник-иқтисодий ҳисоб- китоблар, баланс, иқтисодий-статистик, иқтисодий-математик, тармоқ режалаш, моделлаш, ижтимоий, эксперт ва бошқалар киради. Ушбу услублар таркиблари кейинги бўлимда батафсил кўриб чиқилади. 6.Бошқарув қарорларининг бажарилиши бўйича назоратнинг услублар тизими. Савдо менежменти механизми таркибидаги ички бошқарув услублари алоҳида аҳамият касб этади.Улар савдо корхонаси бошқарувининг барча тузилмалари самарадорлигини белгилайди. Ушбу услублар таркиби энг аввало иқтисодий таҳлил усуллари ва аудитга асосланади. Бу билан фаолиятнинг иқтисодий ва молиявий натижалар мониторинги аниқланади. Самарали савдо менежментининг механизмлари кўзланган мақсад ва вазифаларни тўлақонли амалга оширилишини таъминлайди ва савдо корхоналари функцияларини натижавий бажарилишига имконият беради. 14

Адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторнинг улуши ва аҳамиятини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 28 январь. №23, (3135). 2.И.А.Каримов «Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон хаёт приовард максадимиз» Т.: «Узбекистон» 2000. 3. Бланк И.А. «Торговый менеджмент», «Украинско-финский институт менеджмента и бизнеса». Киев 1997 г. 4 Лукашевич В.В. «Основы менеджмента в торговле», Москва, «Экономика» 1998 г. 5. Хисрик Р., Джексон Р. «Торговля и менеджмент», Москва, «Филин» 1995 г. 6. Гревнов А.И. и др. «Совершенствование управления торговлей», Москва, «Экономика» 1990 г. 7. Торговое дело: Экономика, маркетинг, организация. М.: Инфра-М, 2002, С.560 8. Том Хопкинс. Исскуство торговать. М.:2002, С.416 9. Петров П.В., Соломатин А.Н.Экономика товарного обращения. М.: Инфа-М, 2001, С.220 10. Поведение потребителя. Практикум. Минск. Новое знание, 2002, С.123 11. Коммерческо-посредническая деятельность на товарном рынке. Учебник под ред. Проф. А.В.Зверьянова. Екатеринбург,2002, С.560 12. Юлдашев Н.К., Козоков О.С. Менежмент. Т.: Фан, 2004, С.213 13. Вергилес Э.В. Менеджмент (практические навыки): Учеб. пособие – М. 2004.-80с. 14. Воронина Э.М. Менеджмент предприятия и организации: Учебно- практ. пособ. - М.: 2004.-256 с. 1 5 .Босчаева З. Н. Управление экономическим ростом. М.: ЗАО « Экономикс», 2004 15

1 6 .Развитие организации и Н R -менеджмент. М.: Независимая фирма «Класс», 2004 1 7 .Майкл У. 50 Методик менеджмента. 2004 18 .Волгин В.В. Тор говые операции. М.: 2004 19 .Ласкина Н.В. Международное торговое дело. М.: Экономика, 2004 20. www . edu . ru 21. www . economics . ru 22. www.torg.uz 23. www.uzbussines.unitech.uz 24. www.cer.uz 16

O'xshashlar

Савдо менежментининг стратегияси.

Савдо менежментининг моҳияти ва вазифалари.

Савдо менежментининг ташкилий асослари

Бутунжахон савдо ташкилот ва унинг асосий функциялари

Биржа савдоларини ўтказиш механизми. Нобиржавий операциялар ва электрон савдо тизимлари