O`zbekiston Reapublikasidagi ma`muriy buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga o`tish konsepsiyasi - Iqtisodiyot - Referatlar

O`zbekiston Reapublikasidagi ma`muriy buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga o`tish konsepsiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

376.5 KB

Ko'chirib olish

O`zbekiston Reapublikasidagi ma`muriy buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga o`tish konsepsiyasi Reja: 1. O`tish davri iqtisodiy ta`limotlari. 2. Bozor iqtisodiyotiga o`tishning ob`ektiv zarurligi 3. O`zbekiston respublikasi prezidenti I.A.Karimov asarlarida bozor munosabatlariga o`tish ta‟moyillarining ishlab chiqilishi. 4. Iqtisodiy islohatlarning milliy modeli va yangi asr strategiyasi.

O’tish davri iqtisodiy ta`limotlari. Insoniyat XXI asrga kelib, ma‘muriy-buyrukbozlik iqtisodiyotining moxiyatini chuqurrok anglash bilan bir katorda, uning asoratlariga barham berishga astoydil kirishganini namoyon ztmokda. Xususan, O'zbekiston Respublikasi uchun sobik mustabid tuzum merosi va soxta mafkuraning okibatlari kuyidagilarda uz aksini topishi Respublika Pre zidenti, akademik I.Karimov asarlarida umumlashtirilgan: 1. Bir yoklama rivojlangan, murt, zaif iqtisodiyotga asoslangan markazga karam yarim mustamlaka mamlakat. 2. Boy mineral xom ashyo resurslaridan nazoratsiz va ayovsiz foydalanishga hamda puxta yakka xukumronligiga asoslangan iqtisodiy tizim. 3. Mahalliy xom ashyolarni kayta ishlash kuvvatlarini ibtidoiy darajadaligi, ishlab chikarishning texnologik asbob-uskuna va butlovchi kismlar, shuningdek yokilgi ta‘minotida markazga karamlik. 4. Eng muxim ozik-ovkat mollari (un, shakar, gusht-sut mahsulotlari)va boshka xalq iste‘moli mahsulotlarining chetdan keltirilishi. 5. Paxta xom ashyosi mahsulotlarining suv tekinga tashib keltirilishi, oltin, kimmatbaxo va rangli metallar, strategik ahamiltga ega materiallar narxini bozorida uta haridorgir bulgan boshka kimmatbaxo mahsulotlarni ishlab chikarish va sotishdan keladigan foydadan O'zbekiston xazinasiga tushmaslik. 6. Iqtisodiy usish sur‘atlari samaradorligi kursatkichlarining salbiy darajadaligi ortib borishi, moliya-pul tizimining butkul ishdan chikishi. 7. Xorijiy mamlakatlar bilan bevosita tashki iqtisodiy alokalarning cheklanganligi. 8. Kishlok joylarda yashirin ishsizlik, shahar va kishlokdagi turmush darajalaridagi farqning ortib borishi. 9. O'zbekiston axrlisi turmush darajasi kursatkichlarining sobik SSSRdagi eng oxirgi urinlardan biriga tushib krlganligi. 10. Ekologik muammolarning keskinlashuvi, yer-suv resurs laridan ayovsiz foydalanish, yerlar shurlanishining ortishi, chul zonalarining kengayishi. Keltirilgan ma‘lumotlar va dalillar asosida bozor munosabatlariga utish zaruriyati tufisida I.Karimov shunday degan:

...Bozorga utish mukarrar. Bu davr amri, ob‘ektiv reallikdir. Ayni vaktda bozor fakat maksad emas, balki yangi kadriyatlarni shakllantirish, odamlar faoliyatining sifat jixatdan tubdan yukrri darajasiga erishish uslubi va vositasidir (Karimov I.A. O'zbekistoning uz Istikdol va tarkkiyot yuli. T., O'zbekistan, 1992, 44-bet). Bozorga utish zaruriyati tashki va ichki omillardan ham kelib chikadi. Ma‘muriy-buyruk bozlik tizimining eng muxim tayanchli okibatlaridan biri «sovet kishisi»ning shakllanishi hisoblanadi. Mazkur shaxs tafakkuri mafkuraviy karashlar, goyaviy kurashlar, chalgituvchi dalillar tuzogiga asir kilindi Taraqqiyotparvar insoniyat erishgan yutuqlardan bebaxra koldi. Keyinrok,, 1999 yilga kelib, O'zbekiston Prezidenti I.Karimov bu haqda ta‘kidlaganidek: «Shunday ulkan saloxiyatga ega bulgan mamlakatni kamsitadigan ogar axvolga solib kuyib, u qonuniy haqdi ravishda uziga karashli bulgan mablagni markazdan dotatsiya sifatida surab, aytish mumkinki, yolvorib olishga majbur edi. Boz ustiga, noinsoniy g‗oya xukmron bulgan mustabid tizim uzining bor mafkuraviy kuchini, ommaviy axborot vositalarini, butun maorif tizimini ishga solib odamlar ongini keng mikyosda zaharlar edi. Ularning milliy va diniy tuygularini qupol ravishda kamsitar edi. Uz ona tilini, milliy an‘ana va madaniyatini, Uz tarixini bilmaslik, kuplab odamlarning shax siy fojiasiga aylanib kolgan edi. Milliy uzlikni anglashga bulgan tabiiy intilish joxilona inkor etilardi.... ...Biz eski tizim uz urnini osonlikcha bushatib bermasligini, uning zaharli mafkurasi odamlar ongini tez va yengil uz ta‘siri iskanjasidan chikarmasligini yetarli darajada uzimizga tassavvur kilishimiz hamda hisobga olishimiz zarur edi». Bu holatlarni hisobga olgan xolda, O'zbekiston mustakillik davrida ma‘muriybuyrukbozlik iqtisodiyotidan bozor munosabatlariga o‗tishni zarur deb topdi. Bozor iqtisodiyotiga o‟tishning ob‟ektiv zarurligi Ma‘muriy markazlashgan iqtisodiyotning tarixiy okibatlari, bozor munosabatlariga utish zaruriyatini anglashni va tub isloxotlar boshlashni talab

etdi. Natijada iqtisodiy munoslbatlar tizimining bir shaklidan voz kechildi va ikkinchi shakliga yuz tutildi. Respublikadagi mavjud vaziyat iqtisodiy isloxatlarni utkazishga tubdan yangicha yondashuvni sifat jixatidan yangi vazi-falar va sharoitlarni hamda tajribalarni hisobga olishni eng muxim mamlakatlar saloxiyatiga kuprok tayanishni takrzo yetdi. Bunday ma‘suliyatli vazifani xal etish akademik Islom Karimov tadkdikrtlarida nazariy-ilmiy yechimini topdi. Chunonchi, aslini olganda, ran bozor munosabatlariga utishda uxshashi bulmagan betakror andozamizni ishlab chikish, uz yulimizni ganlab olish bormokda. Bu yul - uch tarkibiy kismdan iborat: - ijtimoiy jixatdan yunaltirilgan bozor iqtisodiyoti milliy andozasi moxiyatining tavsifi; - katiy markazlashtirilgan ma‘muriy-buyrukbozlik tizimidan xo‘jalik yuritishning bozor munosabatlariga utishning eng muxim tamoyillari; - iqtisodiy isloxatlarni amalga oshirishning, tanglikdan chikib olishning barkarorlikni va muxim ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni ta‘minlashning anik, yunalishlari. Keltirilgan tarkibiy kismlar to'g'risida respublikamiz ziyolilari, xususan iqtisodchi olimlar chukur tadkikotlarni davom ettirib, bir kator asarlarini chop etishdi. Utish davri iqtisodiyotining kupchilik mamlakatlarga xos bulgan umumiy kridalari va xrlatlari jumlasiga kuyidagilar kiradi: - mavjud iqtisodiy tizimda yangi tizimga utishdagi bekdrorlik, nomutonosiblik va muvozanatsizliklar; - jamiyat iqtisodiy rivojlanish yullarining turli-tuman xususiyatdaligi; - mulkchilik, boshkaruv, tovar-pul munosabatlari kabi soxalarda tub isloxatlarning zarurligi; - umumiy utish krnuniyatlari mavjudligidan kat‘iy nazar, har bir mamlakat shartsharoitlarini hisobga olish zarurligi; - eski turmush tarzi mezonlari va yangi iqtisodiy kadriyatlarning nomuvofikligi, ba‘zi xollarda esa, karama-karshi ziddiyatli tusga ega bulishi; - jamiyat a‘zolari bir kismining eski mafkura iskanja sidan kutilishning kiyinchilik bilan ketishi, yangi iqtisodiy munosabatlarga ehtiyotkorlik bilan

yondoshishiga karamay, tashabbuskor, izlanuvchan, tadbirkor va tarakdiyparvar kishilarning tobora ortib borishi kabilar. Tarix tajribasiga kura, madaniylashgan bozor munosabatla riga utish davrining dovomiyligi bozor iqtisodiga utishning Kanday yuli, andozasi tanlanishi kabi boshkr shart-sharoitlarga boglik, bo‘ladi. XX asr nixryasiga kelib, shakllangan iqtisodiy taffakur va iqtisodiy tarakdiyot istikfollari tugoisidagi krrashlarda erkin itisodiy tartibga solish goyasi ham, markazlashtirilgan tarzda rejalashtirish goyasi ham insirozga uchraganligii bayon etilmokda. Chunki I.Karimov ta‘kidlaganidek: Jaxrn sivilizatsiyasi ijtimoiy taraqqiyotning sifat jixatdan yangi yullarini ishlab chikdi, tartibga solinadigan bozor iqtisodiyoti mana shu yulga asos kdlib olingan. Utish davri kuxna Yevropa mamlakatlarida bir necha yuz yilni tashkil etgan bulsa, mustamlakachilikdan ozod bulgan Osiyo va boshka kita mamlakatlarida bir necha un yildan iborat buldi. Masalan, Buyuk Britaniya-200 yil, Fransiya -150 yil, Germaniya va AKSH 150-100 yil. Boshlangich shart-sharoitlarga kura, yondoshilgan guruxdash mezoniga asosan tartiblashga solinadigan bozor iqtisodiyoti mamlakatlari uchun 3 ta yondashuv va yana bir turdagi urinish mavjudligi I.Karimov tomonidan taxdil etilgan. Bular: 1. Uzoq davom etgan evolyutsion taraqqiyotni bosgan rivojlangan mamlakatlardagi aralash iqtisodiyot; 2. An‘anaviy (oddiy va bozor, patriarxal feodal munosabatlariga ega) iqtisodiyot asosida shakllanayotgan madaniylashgan bozor munosabatlari; 3. Rejalashtirilgan buyrukbozlik iqtisodiyoti negizida shakllanayotgan bozor munosabatlari ga asoslangan demokratik jamiyat; 4. Sotsializm goyalarini samarali bozor iqtisodi vujudga keltirish bilan kushib olib borishga urinayotgan sotsialistik iqtisodiyotning Xitoycha yuli. Yukoridagi yondoshuvlar asosidagi taxdillar kursatishicha, bozor munosabatlarining rivojlanishi birorta ham mamlakatda benukson va tekis kechmagan. Bozor mexanizmlarini ideallashtirish ham katta xato bo‘ladi.

Shuning uchun ham «O'zbekiston tanlab olgan yul respublika va uning xalqining manfaatiga nixoyatda moye keladigan ijtimoiy jixatdan yunaltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirishga karatilgan iqtisoddir» — deb ta‘kidlaydi I.Karimov. 3. Iqtisodiy islohatlarning milliy modeli Konstitutsiyamizning hamda xalqimizning uziga xos xususiyatlari va jahon tajribalarini uyg‗unlikda mujassamlashtirilgan - dunyoda «o'zbek modeli» deb e‘tirof etilgan iqtisodiy isloxatlar modelining asosiy muallifi I.Karimov insonisloxat uchuy emas, isloxat inson uchun xizmat kilish kerak, deb ta‘kidlagan mezon muxim hisoblanadi. Respublikamizning bozor munosabatlariga o‗tish konsepsiyasi O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti, akademik I.A.Karimovning asarlari, risola va nutq larida izohlab berilgan. O‗zbekistonning tarixiy, milliy, an‘anaviy, ekologik va boshq a sohalardagi tajribalariga asoslanib, respublikada ijtimoiy yo‗naltirilgan bozor iq tisodiyotiga o‗tish yo‗li maq bul deb topildi. Bu o‗tish yo‗li tadrijiy (evolyutsion), ketma-ket, bosq ichma-bosq ich amalga oshiriladi. O‟zbekiston respublikasi prezidenti I.A.Karimov asarlarida bozor munosabatlariga o‟tish ta‟moyillarining ishlab chiqilishi. O‗zbekistonning bozor munosabatlariga tez va bo‗xronsiz o‗tishi uchun q ulay sharoitlar anchagina. Bu avvalo siyosiy mustaq illikning mavjudligidir; halq imizning boy tajribasi va mehnatkashligi, intelektual boyligi tufayli xatto ma‘muriy-buyruq bozlik davrida ham bozorlar mavjud bo‗lgan va asosiy talabehtiyojni q ondira olgan. Agar ishlab chiq arishga ilg‗or texnologiya, fan- texnika yutuq lari joriy etilsa, boy moddiy texnika resurslarimiz ishga solinsa, xalq imiz va davlatimiz tezda rivojlanib, nisbatan q isq a davr ichida ilg‗or mamlakatlar q atoriga q o‗shiladi. Bozor iq tisodiyotiga o‗tishning "o‗zbek modeli" konsepsiyasi O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti akademik I.A.Karimov tomonidan ishlab chiq ilgan.

Uning besh tamoyili mavjud: 1.Iq tisodiyotning siyosatdan ustuvorligi va bunda iq tisodiyotning mafkuradan holi bo‗lishi. 2.Davlat bosh islohotchi. 3.q onunning hamma narsadan ustun turishi. 4.Kuchli ijtimoiy siyosat, ijtimoiy yo‗naltirilgan bozor. 5.Bozorga bosq ichma-bosq ich, tadrijiy (evolyutsion) yo‗l bilan borish. Isloxatlarning «o'zbek modeli» kuyidagilarga asoslanadi: - bozor iqtisodiyoti va demokratiya tamoyillariga asoslanadigan jamiyatni barpo etish; - SSSR parchalangandan keyingi o'zbekistonning haqiqiy xolati; - xalqning mentaliteti va tarixiy an‘analarga isloxatlarni amalga oshirishning u yoki bu sur‘atlariga axrlining tayyorlik darajasi; - «Shok terapiyasi» dan voz kechish. Demak, isloxatlardan asosiy maksad — yurtimizning yanada rivojlanishi, xalqimizning farovonligi, jahon hamjamiyatidan uzimizga munosib urin egallashdan iborat. XXI asr boshida O'zbekiston taraqqiyotining I.Karimov tomonida ishlab chikilgan strategiyasida kuyidagi muxim ustuvor yunalishlar mavjud. Bular: 1. Iqtisodiyotning izchil usishi va samaradorligini oshirish, demokratik bozor isloxatlarini chukurlashtirish asosida xalq turmush darajasining barkaror va uzluksiz yaxshilanib borishini ta‘minlash hamda axrlini kuchli ijtimoiy ximoyalashga aloxida e‘tibor karatish kuzda tutilgan. Bunda besh yil davomida ish haqining eng kam mikdorini 3, 5 barovar oshirish va axrli jon boshiga to'g'ri keladigan urtacha daromadini 1, 8-2,0 barovar kupaytirish kerak bo‘ladi. 2. Siyosiy va iqtisodiy xayotni, davlat va jamiyat kurilishini erkinlashtirish, axolining siyosiy faolligini kuchaytirish, jamiyatda manfaatdor va karama-karshi kuchlar urtasida muvozanatni ta‘minlaydigan kuchli mexanizmni shakllantirish zarur. Xususan, iqtisodiy soxani yanada erkin

lashtirish maksadida davlat boshkaruv rolini chegaralash, xu susiy mulk mikyoslarini kengaytirish, mulkdorlarning mavkei va huquqlarini mustaxkamlash, kichik hamda urta biz nes rivojlanishiga har tomonlama kumak berish hamda bozor infratuzilmasini keng rivojlantirish lozim. 3. Shaxsiy manfaatlarni mamlakat, xalq. manfaatlari bilan uygun xolda kuradigan erkin, har jixatdan barkamol insonlarni tarbiyalash asosida jamiyat ma‘naviyatini yuksaltirish lozim. 4. Har kanday muammolarni amaliy yechishga krdir bulgan kadrlar saloxiyatini tayyorlashga erishish kerak. Chunki mamlakatning buyuk kelajagi bugungi zamonaviy fikr yuritadigan, uz xalqi va Vatani manfaati goyalari adolatli avlod kelishiga boglik. 5. Iqtisodiyotda tarkibiy uzgarishlarni amalga oshirish maksadlari kuyidagilarda ifodalanadi: - iqtisodiyotning xom ashyoviy bir tomonlama rivojlani shiga chek kuyish; - iste‘molga tayyor tugallangan ishlab chikarishga utish; - importga karamlikni cheklash; - eksport saloxiyatini oshirish; - istikbolli soxalarga ustuvorlik berish, barkaror usish; - mexnat resurslarining okilona foydalanilishini ta‘minlash; - milliy bozorni ichki ishlab chikarish hisobiga tuldirish va axoli talablarini tularok kondirish. 6. Jamiyatdagi barkarorlik, tinchlik, millatlar va fukarolar aro totuvlikni, sarxadlarimizning daxdsizligini, mamlakatimiz xududiy yaxditligini ta‘minlashdan iborat. Ushbu yunalishlarda belgilangan vazifalar mamlakatimiz saloxiyatining kiska muddatlarda yukori darajada rivojlanishini ta‘minlashga imkon berdi. Shuning uchun ham 2005-2010 yillarda iqtisodiy saloxiyatda erishilishi kuzda tutilgan tarkibiy uzgarishlar jumlasiga kuyidagilar kiradi:

- kishlok xo‘jaligini yangi texnika bilan ta‘minlash, kishlok xo‘jaligi va unga boglik bulgan soxalarning iqtisodiy munosabatlarini takomillashtirish; - iqtisodiyotning yukrri samarali, eksportga yunaltirilgan tuzilmasini shaklllantirish; - iqtisodiyotning tayanch tarmokdarini texnika bilan kayta jixrzlash va yanada rivojlantirish; - yengsht va kayta ishlash sanoati korxonalarini texnika bilan kayta jixrzlash va zamonaviylashtirish; - yuqori texnologiya va ilm talab ishlab chik.arishni jadal rivojlantirish. Makroiqtisodiy barkarorlikni ta‘minlashdagi isloxatlarning yakin muddatdagi yunalishlari kuyidagilarga Karatilishni kuzda tutadi: - byudjetli tartibga solish darajasini bosqichma-bosqich kamaytirish hamda, byudjet mablaglari ishlatilishi samaradorligini oshirish. Bunda YAIM ning byudjet orkali kayta taksimlanishini 40-42%dan 25-28%ga tushirish, bu bilan to var ishlab chikaruvchilarga solik tulovlari kamayishiga erishadi, ijtimoiy talab ortadi. - iste‘molga ketadigan daromad emas, kuchmas mulk, zebi-ziynat va kimmatbaxr tovar hamda xizmatlar solikga tortilishi lozim, foydalanadigan resurslar (yer, suv, Natijada mulkdorlar sinfi shakllandi. Xorijiy omillarga boglik bulgan uzok tarmokdarini mustaxkamlash choralari kurildi. Milliy valyuta inflyatsiyasini makbul darajada jilovlash imkoni yaratildi. Uchinchi bosqich maksadi iqtisodiy va ijtimoiy kursatkichlarni sifat jixatidan yangi pogonaga kutarishga karatiddi. Iqtisodiyotda mikdor va sifat siljishlari, kichik biznes va tadbirkorlik uchun huquqdi sharoitlar yaratildi, ish sizlikning yashirin va turgun xolatlarini bartaraf etishga oid choralar kurildi. Axoli daromadlarining yangi turlari — mulk va tadbirkorlikda ham shakllana boshladi. Axolining kam ta‘minlangan katlamlari kashshokdashuvi kamaytirildi. Bokimandalik chekindi. Mexnat va tadbirkorlik faolligi ortdi. Iqtisodiyotning negizini turli xildagi mulk tashkil etishi, mulkchilik munosabatlaridagi isloxotlar chukurlashuvi ham turt bosqichda

guruxdantirishga imkon yaratdi. Bunda 1990-91 yillar tayyorlov bosqichi deb belgilandi. 1-bosqich — 1992-1993 yillar; 2-bosqich — 1994-1995 yillar; 3-bosqich - 1996-1998 yillar; 4-bosqich — 1998 yil oxiridan to xozirgi paytgacha davom etmokda. Birinchi bosqichda faol xususiylashtirish boshlangan. Bunda asosan uy-joy fondi va kichik korxonalar xususiylashtirilgan va jamoa mulkiga aylantirilgan. K,ishlok joylarda har bir oilaga tomorka yer uchastkasi berilgan. Ikkinchi bosqichda urta va yirik yengil sanoat mashinasozlik, kurilish materiallari ishlab chikarish soxasidagi 50 mingdan ortik korxonalar ochik turdagi aksiyadorlik jamiyatlariga (mexnat jamoasi — 25%, davlat — 26%, erkin sotuvda — 30%, aralash korxonalarga — 10%, harijiy investorlarga ~ 10%) aylantirildi. Bozor infratuzilmasi rivojlandi (bir ja, bank, xususiy sugurta kompaniyalari). Uchinchi bosqichda esa eng yirik aksiya nazorat paketi davlat ixtiyorila boltan korxonalar (jami 3/46 ta) isloxati boshlan-di. Xususiylashtirilmaydiganlarning tarkibiy ruyxati Oliy Majlis va Vazirlar Maxkyamasi tomonidan belgilab berildi suvdan foydalanish ob‘ektlari, miliyorativ tarmoklap, muzeylar, san epidemiya stansiyalari, strategik va harbiy ahamiyatga ega bulgan byudjetdan tashkari fondlar shular jumlasidandir. Turtinchi bosqichga kelib xususiylashtirilgan ob‘ektlardan byujdetga mablar tushurish, xususiylashtirilgan ob‘ektlarga xorijiy investitsiyalarni jalb kilish, yangi mulkchilik munosabatlarining tulik faoliyati uchun sharoit yaratish hamda boshkaruv samaradorligini oshirish choralariga e‘tibor ku-chaytirildi. Bu bosqichda xususiylashtirishni guruxdashtirish soxasidagi vazifalar aniklashtirildi: - xususiylashtirishning mikdoriy kursatkichlaridan tarmokdarni chukur restrukturizatsiyalash hamda korxonalarni xususiylashtirishdan sung kuvvatlash; - tarmok va xududlardagi xususiyatlarni tulik hisobga olish uchun xususiylashtirish usullarini kengaytirish;

- xususiylashtiriladigan mulkni baxrlashning tender aso-sida sotish uchun takomillashtirish; - tadbirkorlikni faol kuvvatlash, sanatsiya va restrukturizatsiyalash protseduralarini amalga oshirish, zararga ishlayotgan korxonalarga barham berish. Iqtisodiy islohatlarning milliy modeli va yangi asr strategiyasi. Bunda ham tayyorlov bosqichiga aloxida e‘tibor beriladi, ya‘ni 1990-1991 yillarda mulkchilik hamda tadbirkorlik turrisidagi va boshka qonunlarning kabul kilinishi kayd etiladi. 1- bosqich (1992-1994 yillar)da O'zbekistan Respublikasi Kon-stitutsiyasining kabul kilinishi, «Xususiy mulkchilik ximoyasini ta‘minlash, tadbirkorlikni rivojlantirish» turrisidagi (yanvar 1994 yil), «Davlat mulkini boshkarish va tadbirkorlikni kullab-kuvvatlash davlat kumitasini tashkil etish to'g'risida»gi Prezident farmonlari muxim hujjat buldi. 2- bosqich (1995-1996 yy.) Respublika Prezidentining xusu siy tadbirkorlikni ragbatlantirish to'g'risidagi farmoni bilan boshlandi. Sobik. sovet respublikalari ichida birinchi marta xususiylashtirishdan tushgan mablagning 50%i kichik va urta biznesni rarbatlantirishga karatildi. Bu bosqichda «Ki chik va xususiy tadbirkorlikni rivojlintirish turrisida»gi (dekabr 1995 yil), «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlik huquqdarini ximoya kdlish turrisida»gi (aprel, 1996 yil) krnunlar kabul kilindi. Eng muximi haqikiy kup ukladli iqtisodiyot shakillanishiga erishildi, nodavlat sektori mustaxkamlandi. Nodavlat sektorning ulushi milliy daromadda 69%ga yetdi. Salkam 6 mln. axrlida mulkdorlik hissasi vujudga keldi. 3- bosqich (1997-1999) chet el sarmoyalarini jalb etish asosida xususiylashtirishning chukurlashtirilishi bilan tavsiflanadi. E‘tibor kuprok xususiylashtirishning samaradorligiga karatildi. Kishlok xo‘jaligida paychilik asosidagi shirkatlarga utish boshlandi.

Mayda, kichik va urta biznesni kuvvatlashning kup bosqichli tizimi shakllandi. Bular: 1. Davlat mulkini bshkarish va tadbirkorlikni kullab-kuvvatlash kumitasi va uning xududiy bulinmalari. 2. Tadbirkorlikning jamoat tashkilotlari (tovar ishlab chikaruvchilar va tadbirkorlar palatasi, dexkon va fermer xo‘jaliklari assotsiatsiyasi, tadbirkor ayollar uyushmasi). 3. Moliya-kredit institutlari (Biznes fond, Dexkon va fermer xo‘jaliklarini kuvvatlash fondi, Tadbirkorbank). 4. Sug‘urta ta‘minoti («Madad») va tadbirkor kadrlarni tayyorlash va axborotmaslaxat bilan kuvvatlash institutlari (biznes-inkubator va biznes- maktablar). 5. Xom ashyo va materiallar ta‘minoti, shuningdek, tayyor mahsulot sotish infratuzilmalari (Uzulgurji birja savdo, Agrosanoat birja, Uzsavdomarkaz, mintakaviy va ixtisoslashgan bozorlar). Natijada jami huquqiy shaxslarning 89%i ki chik va urta korxonalar (160 ming) egasiga aylandi. Kichik va urta korxonalar soliri kishlok xo‘jaligida — 27%, sanoatda — 12% ga yetdi. IV bosqich (2000 yildan) iqtisodiyotni erkinlashtiruv isloxatlarini chukurlashtirishdan keyin boshlandi. Tekshirishlarni ruyxatga olish kitobi joriy etildi. 180 mingdan ortik kichik va urta biznes sub‘ektlari 2000 yil oxiriga kelib ruyxatdan utdi. Shundan 139,7 mingtasi mikrofirmalardan iborat. Shuni aytish mumkinki, milliy iqtisodiyotimizning nazariy-ilmiy, o'quv-amaliy manbalari tobora kengaymokda. Bu esa, pirovardida yoshlarning malakali mutaxassis va tadbirkor bulib yetishishiga puxta zamin yaratadi. Chunki XXI asrdagi iqtisodiyot tarakdiyoti va xalq farovonligining asosiy manbai har tomonlama kamol topgan shaxslar hisoblanadi. Bu Konfutsiyning «Eng katta sevinch ilm olishda va uni xayotga tatbik etishda», degan ukiti yangi asrda yanada tularok uz isbotini topmokda.

Adabiyotlar 1. Karimov I.A. O‗zbekiston buyuk kelajak sari. T., O‗zbekiston, 1998. 2. Iqtisodiy ta‘limotlar tarixi. T., Fan, 1997. 3. Razzoqov A. va boshq. Iqtisodiy ta‘limotlar tarixi. Darslik. T., Moliya, 2002. 428-447b. 4. Sh.Shodmonov va boshqalar. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik Toshkent Moliya, 2002y

O'xshashlar

Bozor munosabatlariga o`tish va taraqqiyotning o`zbek modeli

Bozor iqtisodiyoti va unga o`tish yo`llari

O`zbekiston soliq tizimining tahlili

Jahon iqtisodiyotida indikativ rejalashtirishning evolyutsion rivojlanishi va tartibga solinishi hamda ularning hozirgi holati

Bozor sharoitlarida ishlab chiqarish vositalarini taqsimlash tuzilmalarining qayta shakllanishi