Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат этиш ҳуқуқининг кафолатлари - Huquqshunoslik - Referatlar

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат этиш ҳуқуқининг кафолатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

93 KB

Ko'chirib olish

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат этиш ҳуқуқининг кафолатлари Режа: 1. Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат этиш ҳуқуқининг кафолатлари 2. Фуқароларнинг ҳуқуқлари давлат назоратида

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат этиш ҳуқуқининг кафолатлари Ҳозирги кунда диёримизда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва қонуний манфаатларини таъминлашда фуқароларнинг мурожаатларини қабул қилиш, кўриб чиқиш ва қонуний ҳал қилиш масалалари алоҳида аҳамият касб этади. Конституциямизга асосан инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари, шаъни ҳамда қадр-қиммати энг олий қадрият ҳисобланади. Бугунги кунда мамлакатимизда фуқароларнинг мурожаатларини ҳал этишнинг миллий қонунчилик базаси яратилган бўлиб, унинг асосини Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ташкил этади. Конституциянинг 35-моддасида ҳар бир шахс бевосита ўзи ва бошқалар билан биргаликда ваколатли давлат органларига, муассасаларига ёки халқ вакилларига ариза, таклиф ва шикоятлар билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Аризалар, таклифлар ва шикоятлар қонунда белгиланган тартибда ва муддатларда кўриб чиқилиши шартлиги белгилаб қўйилган. Конституциямиз том маънодаги демократиянинг асл мазмунини тўла- тўкис акс эттириб, фуқаро, жамият ва давлат ўртасидаги ҳуқуқий алоқаларни оқилона уйғунлаштирган. Таъкидлаш лозимки, Конституцияда фуқаролар ҳуқуқларини таъминлашга йўналтирилган муҳим принциплар мустаҳкамланган. Мазкур принциплар, аввало, давлат ва фуқаролар ўртасидаги муносабатларда инсон ҳуқуқ ҳамда эркинликларининг таъминланиши; демократик ҳуқуқ ва эркинликларнинг Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилиниши тамойилларидир. Ўзбекистонда давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдида масъул экани, шунингдек, давлат ҳокимиятининг халқ манфаатларини кўзлаб, Конституция ва қонунлар ваколат берган идоралар томонидан амалга оширилиши каби принциплар айнан фуқаролар ҳақ-ҳуқуқларини эътироф эттирувчи қоидалардир. Конституциянинг ушбу нормаси талабларини ҳаётга татбиқ этиш мақсадида дастлаб 1994 йил 6 майда Ўзбекистон Республикасининг

«Фуқароларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги, сўнг 2002 йил 13 декабрда ушбу қонуннинг янги таҳрири ва ниҳоят, 2014 йил 3 декабрда «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонунлари қабул қилинди. Ўзбекистон Республикасининг «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонуни фуқаролар, яъни жисмоний шахслар билан бир вақтда юридик шахсларнинг мурожаатлари соҳасидаги ижтимоий муносабатларни тартибга солиши билан аввалги «Фуқароларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонундан тубдан фарқ қилади. «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонуннинг қабул қилиниши, биринчидан, юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатларни тартибга солишдаги ҳуқуқий бўшлиқни бартараф этишни, иккинчидан, ахборот технологиялар соҳасидаги янгиликларни, давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари фаолиятининг демократлаштириш, очиқлигини таъминлаш соҳасидаги ислоҳотларни инобатга олган ҳолда фуқароларнинг давлат органларига мурожаат этиш, уларни кўриб чиқиш ва ҳал этиш тартибини янада такомиллаштиришга хизмат қилади. Қонуннинг муҳим янгиликларидан бири жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари электрон шаклда ҳам бўлиши мумкинлигидир. Шу муносабат билан электрон мурожаатларга қўйиладиган талаблар ҳам белгиланган. Унга асосан, «электрон мурожаат электрон рақамли имзо билан тасдиқланган ва электрон ҳужжатнинг уни идентификация қилиш имкониятини берадиган бошқа реквизитларига эга бўлган электрон ҳужжат шаклида бўлиши керак. Электрон мурожаат қонунда белгиланган талабларга мувофиқ бўлиши шарт. Жисмоний шахснинг фамилияси (исми, отасининг исми), унинг яшаш жойи тўғрисидаги маълумотлар ёки юридик шахснинг тўлиқ номи, унинг жойлашган ери (почта манзили) тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилмаган ёхуд улар ҳақида ёлғон маълумотлар кўрсатилган, шунингдек имзо (электрон рақамли имзо) билан тасдиқланмаган мурожаатлар аноним мурожаатлар деб ҳисобланади».

Мурожаатлар тўғрисидаги қонуннинг 4-моддасида мурожаатларнинг шакллари берилган бўлиб, улар оғзаки, ёзма ёхуд электрон шаклда бўлиши белгилаб қўйилган. 5-моддасида мурожаатлар ариза, таклиф ва шикоятлар тарзида бўлиши, яъни ариза – ҳуқуқларни, эркинликларни ва қонуний манфаатларни амалга оширишда ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги илтимос баён этилган мурожаат, таклиф – давлат ва жамият фаолиятини такомиллаштиришга доир тавсияларни ўз ичига олган мурожаат, шикоят – бузилган ҳуқуқларни, эркинликларни тиклаш ва қонуний манфаатларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги талаб баён этилган мурожаат бўлиб, мурожаатлар, уларнинг тури ва шаклидан қатъи назар, бир хил аҳамиятга эга. Мазкур қонуннинг 19-моддасида мурожаатларни кўриб чиқиш муддатлари берилган бўлиб, ариза ёки шикоят масалани мазмунан ҳал этиши шарт бўлган давлат органига келиб тушган кундан эътиборан ўн беш кун ичида, қўшимча ўрганиш ва (ёки) текшириш, қўшимча ҳужжатларни сўраб олиш талаб этилганда эса бир ойгача бўлган муддатда кўриб чиқилиши, шу билан бирга, ариза ва шикоятларни кўриб чиқиш учун текшириш ўтказиш, қўшимча материаллар сўраб олиш ёхуд бошқа чора-тадбирлар кўриш зарур бўлган ҳолларда, уларни кўриб чиқиш муддатлари тегишли давлат органи раҳбари томонидан истисно тариқасида узоғи билан бир ойга узайтирилиши мумкинлиги ва бу ҳақда мурожаат этувчига хабар қилиниш белгиланиб қўйилган. Шу ўринда муҳтарам юртбошимиз Ислом Каримовнинг «Одамларимизда ҳуқуқий онг, ҳуқуқий маданиятнинг етарли даражада эмаслиги жамиятда адолат мезонларининг бузилишига олиб келмоқда. Очиғини айтганда, ҳар биримиз ҳам Конституция ва қонунларимиз берган ҳақ-ҳуқуқларимизни яхши билмаймиз ва уни ҳимоя қила олмаймиз. Жамиятда фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш таъминланганда у чинакам ҳуқуқий, фуқаролик жамияти бўлади. Ҳар бир киши ўз ҳуқуқларини аниқ ва равшан билиши, улардан фойдалана олиши, ўз ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қила олиши лозим. Бунинг учун аввало, мамлакатимиз аҳолисининг ҳуқуқий маданиятини ошириш зарур. Шу билан

бир вақтда ҳар бир инсон тўраларча ўзбошимчаликдан, қонунсизликдан ўз ҳуқуқларини ҳимоя қиладиган идоралар мавжудлигига амин бўлмоғи керак» 1 , деб таъкидлаганлари бежиз эмас. Фуқаролардан тушаётган ариза, таклиф ва шикоятларнинг ой, чорак, ярим йил ва йил якунлари бўйича таҳлиллари амалга оширилаётган бўлса-да, айрим ҳолларда таҳлиллар статистик рақамлардан иборатдир. Шу боис, фуқароларнинг мурожаатларида кўрсатилган муаммоларни ҳал қилишга эътибор қаратиш билан бирга, муаммоларнинг келиб чиқиш сабабларини чуқур ўрганиш, фуқароларнинг қонуний манфаатлари бузилишининг олдини олишга йўналтирилган аниқ чора-тадбирларни кучайтириш долзарб аҳамият касб этади. Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат этиш ҳуқуқининг кафолатлари Юртимизда амалга оширилаётган туб ислоҳотларнинг пировард мақсади демократик ҳуқуқий давлат ва адолатли фуқаролик жамияти барпо этиш учун мустаҳкам моддий асос яратишдир. Ушбу ислоҳотларнинг негизида, энг аввало, инсон ҳуқуқлари ва манфаатлари ётади. Конституциямизда белгилаб берилган нормалар асосида мамлакатимизда инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари, шаъни ҳамда қадр-қиммати энг олий қадрият даражасига кўтарилди. Бугунги кунга келиб ушбу олий қадрият нафақат миллий қонунчилик, балки халқаро ҳуқуқ нормалари билан кенг ҳимоя қилинади. Зеро, халқаро ҳуқуқ нормаларининг ички қонунлардан устунлиги республикада қонунчилик фаолиятини ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг асосий қоидаларидан биридир. 2015 йил 31 август куни Ўзбекистон Республикаси Мустақиллигининг 24 йиллиги муносабати билан ўтказилган тантанали маросимда Президентимиз Ислом Каримов томонидан алоҳида эътироф этилганидек, «ислоҳот ислоҳот учун эмас, аввало инсон учун» принципи ўтган йилларда амалга оширилган бир қатор ислоҳотлар фуқароларимизнинг ҳуқуқий онги, 1 Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. – Т.1 – Т., 1996. – 304 б.

сиёсий ва ҳуқуқий маданияти тобора юксалиб бораётганида намоён бўлмоқда. Ўз навбатида, фуқароларимиз онгтафаккурида юз бераётган ушбу ўзгаришлар ва бугун кундалик ҳаётимизда рўй бераётган янгиланишлар миллий қонунчилигимизни замон талабларидан келиб чиқиб такомиллаштириб боришни тақозо этяпти. 2014 йилнинг 4 декабридан кучга кирган «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонуни ҳам айнан бугунги замон талабларининг маҳсулидир. Янги қонуннинг мақсади фуқароларнинг давлат органларига мурожаат этиш тартибини янада такомиллаштириш, шунингдек, юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатларни тартибга солишдаги ҳуқуқий бўшлиқни тўлдиришдан иборат. «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонунда аввалги қонунга нисбатан бир қатор янгиликлар бўлиб, улар қуйидагиларда акс этади: биринчидан, тобора ривожланиб бораётган фуқаролик жамияти институтларининг ҳуқуқларини таъминлаш, жумладан юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатларни тартибга солишдаги ҳуқуқий бўшлиқ тўлдирилди; иккинчидан, мамлакатимизда ахборот технологиялари ривожланиши билан боғлиқ равишда кенг тарқалаётган «электрон мурожаат» турининг ҳуқуқий мустаҳкамланиши таъминланди; учинчидан, давлат органларининг, мансабдор шахсларнинг мурожаатларни кўриб чиқиш ва ҳал этишдаги масъулияти оширилди; тўртинчидан, қонунда амалиётда дуч келинаётган такрорий мурожаат, мурожаатнинг дубликати, қўшимча мурожаатлар масалаларига аниқлик киритилиб, таъриф берилди ва уларни кўриб чиқиш тартиби белгиланди. Бу давлат органлари ва бошқа ташкилотлар томонидан мурожаатларни кўриб чиқишда ҳуқуқни қўллашнинг ягона амалиётини жорий қилиш имконини беради.

Шунингдек, қонунда мурожаатларнинг шакл ва турлари, уларга қўйиладиган талаблар белгиланди. Жумладан, жисмоний ва юридик шахсларнинг вакилларини қабул қилиш, мурожаат этиш ҳуқуқларининг кафолатлари мустаҳкамланди. Янги қонуннинг аввалги «Фуқароларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонундан фарқли жиҳатлари талайгина. Хусусан, юридик шахсларнинг давлат органлари ва муассасаларига мурожаатлари соҳасидаги муносабатлари илгари қонун йўли билан тартибга солинмаган эди. Энди бу қонун билан мустаҳкамланди. Қонунда замон талабларидан келиб чиқиб, электрон шаклда мурожаат қилиш ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамланди. Эндиликда жисмоний ва юридик шахслар белгиланган тартибда ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган ҳолда тегишли идора ёки мансабдор шахсларга мурожаат қилиши мумкин. Жисмоний шахсларни ва юридик шахсларнинг вакилларини қабул қилиш жадвалида қабул вақти ва жойи кўрсатилиши ҳамда қабулга олдиндан ёзилиш тўғрисидаги маълумотлар бўлиши шарт. Бундай жадвал маъмурий бинонинг ҳамма кўриши мумкин бўлган жойларига қўйилади. Қабул қилиш тартиби давлат органларининг расмий веб-сайтларида ҳам эълон қилинади. Давлат органларининг қабулни ўтказувчи раҳбарлари ёки бошқа ваколатли шахслари ҳар қандай масала, жумладан ўз ваколатларига кирмайдиган масалалар бўйича мурожаат этилганда қабулни рад этишга ҳақли эмас, фақат уларнинг шундай хусусиятга эга бўлган илгариги мурожаати бўйича қарор қабул қилинган бўлса ва бу ҳақда уларга ушбу қонунда белгиланган тартибда хабар қилинган бўлса, қабул рад этилиши мумкин. Шахсий қабул давомида давлат органининг раҳбари қарорига кўра ҳамда мурожаат этувчининг ёзма розилиги билан махсус техника воситалари (аудио ва видео ёзув, шунингдек, фотосуратга олиш) қўлланилиши мумкин. Давлат органларининг раҳбарлари ёки бошқа ваколатли шахслари томонидан сайёр шахсий қабуллар ташкил этилиши мумкин.

Агар ахборот давлат сирини ёки қонун билан қўриқланадиган бошқа сирни ташкил этувчи маълумотларни ўз ичига олган бўлмаса, жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига, жамият ва давлат манфаатларига зарар етказмаса, давлат органлари, уларнинг мансабдор шахслари ўзларидан сўралаётган ахборотни ўн кун ичида тақдим этиши шарт. Мурожаатда қўйилган масалалар хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятига дахлдор бўлса, уларнинг вакиллари мурожаатни кўриб чиқишда иштирок этиш учун давлат органлари томонидан ўз ваколатлари доирасида жалб этилади. Жисмоний ва юридик шахслар ўз мурожаатларини улар кўриб чиқилгунига қадар ва кўриб чиқилаётган вақтда мурожаат юзасидан қарор қабул қилингунига қадар ёзма ёхуд электрон шаклда ариза бериш орқали қайтариб олиш ҳуқуқига эга. Мурожаатни қайтариб олиш ҳақидаги ариза давлат органлари томонидан қонун бузилишини аниқлаш ва бартараф этиш бўйича чоралар кўрилишини истисно этмайди. Мурожаатларга жавоблар, имкон қадар, мурожаат этилган тилда баён қилиниши, мурожаатда кўрсатилган ҳар бир масала бўйича важларни рад этувчи ёки тасдиқловчи аниқ асосларни (заруратга қараб қонун ҳужжатлари нормаларига ҳаволалар қилинган ҳолда) ўз ичига олган бўлиши керак. Мурожаатларни кўриб чиқаётган давлат органларида жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатлари, шунингдек, жамият ва давлат манфаатлари бузилишини келтириб чиқарувчи сабабларни аниқлаш ҳамда бартараф этиш мақсадида мурожаатлар бир йилда камида бир марта умумлаштирилиб ва таҳлил қилиб борилади. Қайд этиш жоизки, баъзи ҳолларда мурожаатларни белгиланган тартибда кўриб чиқишда мутасаддилар томонидан бу масалада сансалорлик ва расмиятчилик, камчиликларни ўз вақтида бартараф этмаслик, айбдор мансабдор шахсларга нисбатан тегишли чоралар кўрмаслик ҳолатлари учраб туради. Бу мурожаатлар ортишига сабаб бўлади. Бундай ҳолатларга йўл қўймаслик мақсадида қонунга кўра, давлат органлари мурожаатларни кўриб

чиқишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунлари талабларига риоя этиши, мурожаатлар тўлиқ, холисона ва ўз вақтида кўриб чиқилиши, жисмоний ва юридик шахсларнинг бузилган ҳуқуқлари, эркинликлари тикланиши ҳамда қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлаш бўйича ўз ваколатлари доирасида барча чораларни кўриши зарур. Қонунда мурожаатлар, тури ва шаклидан (электрон ёки оғзаки бўлишидан) қатъи назар, бир хил аҳамиятга эгалиги мустаҳкамланди. Қонунга кўра электрон мурожаат электрон рақамли имзо билан тасдиқланган ва электрон ҳужжатнинг уни идентификация қилиш имкониятини берадиган бошқа реквизитларига эга бўлган электрон ҳужжат шаклида бўлиши керак. Қонун мурожаат этиш ҳуқуқининг бир қатор кафолатларини ўзида мустаҳкамлаган бўлиб, унга кўра мурожаат этиш ҳуқуқидан фойдаланилаётганда камситишга йўл қўйилмайди. Мурожаатлар давлат органлари томонидан қабул қилиниши ва кўриб чиқилиши шарт. Жисмоний ёки юридик шахс мурожаатни қабул қилиш ва кўриб чиқиш қонунга хилоф равишда рад этилганлиги устидан бўйсунув тартибида юқори турувчи органга ёхуд бевосита судга шикоят қилишга ҳақли. Бундан ташқари, мурожаатлар муносабати билан аён бўлиб қолган маълумотлар ошкор этилмаслиги, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари муносабати билан уларнинг хавфсизлиги кафолатлари ҳам қонунда ўз ифодасини топган. Қонунда мурожаатларни кўрмай қолдириш асослари ҳам белгиланган. Унга кўра, аноним мурожаатлар, жисмоний ва юридик шахсларнинг вакиллари орқали берилган мурожаатлар, уларнинг ваколатини тасдиқловчи ҳужжатлар мавжуд бўлмаган тақдирда, қонунда белгиланган бошқа талабларга мувофиқ бўлмаган мурожаатлар кўриб чиқилмайди. Жисмоний шахснинг фамилияси (исми, отасининг исми), унинг яшаш жойи тўғрисидаги маълумотлар ёки юридик шахснинг тўлиқ номи, унинг жойлашган ери (почта манзили) тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилмаган ёхуд улар ҳақида ёлғон маълумотлар кўрсатилган, шунингдек, имзо (электрон рақамли имзо) билан тасдиқланмаган мурожаатлар аноним мурожаатлар ҳисобланади.

Бир сўз билан айтганда, «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонун жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари билан ишлаш самарадорлигини оширишга, уларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини бутун чоралар билан таъминлашга, шунингдек, давлат органлари ва ташкилотларининг мурожаатлар ўз вақтида ҳамда ҳар томонлама кўриб чиқилиши учун жавобгарлигини кучайтиришга хизмат қилади. Юқорида таъкидланганларни, шунингдек, мурожаат қилиш ҳуқуқи икки жиҳат (фуқароларнинг давлат органлари ва ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятига фаол таъсир кўрсатиш имконияти ҳамда шикоят ва аризалар орқали бузилган ҳуқуқларни тиклаш усули)ни қамраб олишини ҳисобга олсак, фуқароларнинг ҳокимият органларига мурожаат қилишдек конституциявий ҳуқуқининг амалга оширилиши билан боғлиқ масаланинг долзарблиги шубҳасиздир. Фуқароларнинг ҳуқуқлари давлат назоратида Аслида, ҳар қандай ислоҳотнинг энг муҳим самараси аввало халқнинг маънавий-руҳий қарашларидаги янгиланиш жараёнлари, унинг онгу тафаккурининг юксалиши, мамлакатда юз бераётган ўзгаришлар унинг ҳаётига, тақдирига дахлдор бўлганини чуқур ҳис қилиши ва шундан хулоса чиқариши билан белгиланади 1 . Ўзбекистон мустақилликка эришгач, турли соҳаларда ислоҳотлар амалга оширила бошлади, натижада юртимиз барча соҳалар бўйича тараққиёт босқичига кирди. Миллий мустақиллик асосларини яратишга доир ислоҳотлар жаҳондаги илғор ривожланган мамлакатлар тажрибаси ва ўзбек халқи менталитетига хос бўлган анъаналарни уйғунлаштириш асосида кеча бошлади. Шунингдек, бу жараёнга жамиятни демократлаштириш ислоҳотлари ҳам уйғунлашди. Мамлакатда демократик қадриятлар сингдирилган ҳуқуқий асосларнинг яратилиши фуқаролик жамияти пойдеворини ташкил этди.

Барчамизга маълумки, инсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари фуқаролик, шахсий, сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлардан иборат. Юртимизда суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар фуқароларимиз турмуш тарзини яхшилаш ҳамда ҳуқуқларини ҳимоя қилишга хизмат қилмоқда. Сўнгги йилларда миллий парламентимиз томонидан қабул қилинаётган қонунларимиз ҳам инсон ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлашнинг энг устувор вазифаси сифатида белгиланмоқда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси томонидан 2014 йил 29 октябрда қабул қилинган ва Сенат томонидан 2014 йил 13 ноябрда маъқулланган «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонуннинг қабул қилиниши ҳам сўзимизнинг яққол тасдиғидир. Барчамизга маълумки, мамлакатимизда ҳеч бир соҳа йўқки қонунлар билан тартибга солинмаган бўлса. Жойларда «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонуннинг ислоҳ этилиши, фуқароларимиз қайси соҳада мурожаат қилмасин қонуний кўриб чиқилишини таъминлаш ишлари давлат назорати остида амалга оширилмоқда. Ушбу Қонуннинг мақсади давлат органлари ва муассасаларига жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат. Фуқароларнинг мурожаатлари ариза, таклиф ва шикоятлар тарзида бўлиши мумкин. Ариза – ҳуқуқларни, эркинликларни ва қонуний манфаатларни амалга оширишда ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги илтимос баён этилган мурожаат. Таклиф – давлат ва жамият фаолиятини такомиллаштиришга доир тавсияларни ўз ичига олган мурожаат. Шикоят – бузилган ҳуқуқларни, эркинликларни тиклаш ва қонуний манфаатларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги талаб баён этилган мурожаат.

Мурожаатлар, уларнинг тури ва шаклидан қатъи назар, бир хил аҳамиятга эгалиги қонунда белгилаб қўйилган. Мурожаатлар берилиши ва мансабдор шахслар томонидан кўриб чиқилишини ташкил қилиш жадваллари ва уни ўтказиш вақти, жойи ҳамда қабулга олдиндан ёзилиш тўғрисидаги ахборот, шунингдек, қабул қилиш тартиби давлат органларининг расмий веб-сайтларида эълон қилиш, шунингдек уларнинг маъмурий биносида ҳамма кириши мумкин бўлган жойлардаги стендларга ёки бошқа техник воситаларга жойлаштириш орқали манфаатдор шахслар эътиборига етказилади. Мурожаатлар кўриб чиқилиши учун белгиланган талаблар мавжуд бўлиб, ушбу талабларга жавоб бермайдиган ҳар қандай мурожаатлар кўриб чиқилмаслиги ушбу қонун билан белгилаб қўйилган. Бу талаблар қуйидагилар: жисмоний шахснинг мурожаатида жисмоний шахснинг фамилияси (исми, отасининг исми), унинг яшаш жойи тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилган ва мурожаатнинг моҳияти баён этилган бўлиши керак; юридик шахснинг мурожаатида юридик шахснинг тўлиқ номи, унинг жойлашган ери (почта манзили) тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилган ва мурожаатнинг моҳияти баён этилган бўлиши керак. Шуни таъкидлаш керакки, амалиётда фуқароларимиз томонидан аноним мурожаатлар берилиши ҳам кузатилмоқда. Бундай ҳолатларнинг олдини олиш юртимиз қонунчилигида белгилаб қўйилган жавобгарликлар орқали тартибга солиниши йўлга қўйилган. Хусусан, «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонунда қуйидаги жавобгарликка тортилиши мумкин бўлган ҳолатлар мавжуд. Била туриб ёлғон маълумотлар баён этилган мурожаатларни кўриб чиқишда давлат органи томонидан қилинган харажатлар жисмоний ёки юридик шахсдан суднинг қарорига кўра ундириб олиниши мумкин.

Мурожаатлар тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик, худди шунингдек туҳмат ва ҳақоратдан иборат мурожаат берганлик белгиланган тартибда жавобгарликка сабаб бўлади. Ушбу Қонун билан мамлакатимизда фуқаролар мурожаати ва уларни кўриб чиқишнинг электрон тарзда амалга оширилиши ҳам йўлга қўйилди. Бу борада «Ўзбекистон Республикаси Ягона интерактив давлат хизматлари портали тўғрисида»ги низомнинг қабул қилиниши сўзимизнинг тасдиғидир. Мазкур йўналишдаги ишларни ривожланган мамлакатлар даражасига кўтариш учун фуқароларимизнинг ҳуқуқий онгини ошириш, мурожаатларни қай тартибда, қайси орган (Суд, Прокуратура, ИИО ва ҳокимият)га юбориш юзасидан тушунтириш ишлари олиб борилиши орқали эришиш самаралидир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Жиноят-ижроия ҳуқуқи. Дарслик. Муаллифлар жамоаси. Масъул муҳаррир-ю.ф.н., дотс. Б.Ж.Ахроров. –Т.: Ўқитувчи, 2002. – 208б. 2. Жиноят-ижроия кодексига шарҳлар. Рустамбоев М.Ҳ., Ахраров Б.Ж. ва бошқалар. Маъсул муҳаррир: ю.ф.д., проф. М.Ҳ.Рустамбоев. – Т.: ТДЮИ, 2007. – 574 б. 3. Комментарий к Исправително-трудовому кодексу Республики Узбекистан. –Т.: Узбекистан, 1997. - 345с. 4. Абдухалиқов М.А., Пайзуллаев Қ., Абдуқодиров Ш.Й. Жиноят -ижроия ҳуқуқи (альбом схемалар). –Т.: ТДЮИ, 2005. – 142 б.

O'xshashlar

Жисмоний ва юридик шахслар мурожаатларининг ҳуқуқий кафолатлари

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларида қонунийликни таъминлаш

Хўжалик судларида жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари

Ички ишлар органлари томонидан жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаат қилиш ҳуқуқини таъминлашнинг ўзига хос хусусиятлари

Профилактика инспектори томонидан жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш.