Xorijiy davlatlarda advokatura

Xorijiy davlatlarda advokatura

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83 KB

Ko'chirib olish

Xorijiy davlatlarda advokatura Reja: 1. Rossiya Federa t siyasida advokatura faoliyati. 2. Fransiya davlati advokaturasi. 3. Anglya davlati advokaturasi.

Rossiya Federa t siyasida advokatura faoliyati Advokaturani o`rganishda metodologiyadan foydalanish kutilmagan natijalarga olib keladi. “Advokatura metodologiyasi – bu uning xossalarini o`rganish usullari, advokaturaning ayrim jihatlari va xususiyatlarining mavhum nomlarini emas, balki uning haqiqiy asoslarini ilmiy bilish va aniqlashning izchil yo`lidir” deb ta`kidlaydi rossiyalik olim Yu.F.Lubshev. Shu nuqtai nazardan O`zbekiston Respublikasida advokatura faoliyatini o`rganish davomida xorijiy mamlakatlarida advokatlik faoliyatini bilish ham bizga bu yo`nalishni kengroq tahlli qilish imkoniyatini beradi. Shulardan biri Rossiya Federatsiyasi advokatura faoliyati bo`lib, Rossiyada 2004 yil 20 noyabrda advokaturani tashkil topganligini 140 yilligi keng nishonlandi. Rossiyada advokatura 1917 yillarda rus advokaturasi, 1917- yildan 1991-yil oxirigacha esa sovet advokaturasi o`z faoliyatini yuritdi. 1992 yildan boshlab Rossiya Federatsiyasining advokaturasi faoliyat ko`rsatib kelmoqda. Rossiyada advokatura huquqiy institut sifatida imperator Aleksandr II (1864 davrida) paydo bo`lgan. 1917 - yilga kelib, Rossiya impera t siyasida advokatura institut tarkibida 13 mingga yaqin odam, shu jumladan, 57 ming advokat, 5,5 ming advokat yordamchilarii, 2 ming xususiy advokatlar faoliyat olib borgan. 1992-yildan Rossiya Federatsiyasi advokaturasini tashkil etish jarayoni hisoblanadi. XX asrning 90 yillari mobaynida va hozirgi amalda bo`lgan “Advokatura to`g`risida”gi Federal qonun qabul qilingan 2002-yilga qadar RSFSRning Advokatura to`g`risidagi 1980-yil 20-noyabr Nizomi biror-bir o`zgarish va qo`shimchalarsiz amal qilib keldi.2002-yil 1-iyuldan Rossiyada advokatura 2002-yil -1 mayda qabul qilingan “Rossiya Federasiyasida advokatlik faoliyati hamda advokatura to`g`risida”gi 63-FZ-sonli federal qonun bilan

tartibga solinib, 2003-yil, 2004-yillarda qonunga o`zgartirish va qo`shimchalar kiritildi.Amaldagi Federal qonunda Rossiyaning advokaturaga doir qonunchiligida birinchi marta advokatlik faoliyai advokat va advokatura tushunchalariga ta`rif berilgan. Advokatlik faoliyati – qonunda belgilangan tartibda advokatlik maqomini olgan shaxslar tomonidan ishonch bildiruvchilar – jismoniy va yuridik shaxslarga ularning huquqlari, erkinliklari va manfaatlarini himoya qilish, shuningdek, odil sudlovdan foydalanish imkoniyatini ta`minlash maqsadida professional asosda ko`rsatiladigan malakali yuridik yordam. Rossiyada oliy kasb-hunar ta`limining davlat tomonidan akkreditatsiya qilingan ta`lim muassasasida olingan oliy yuridik ma`lumotga yoki yuridik ixtisoslik bo`yicha ilmiy darajaga ega bo`lgan shaxs advokat maqomini olishga haqlidir. Bu shaxs yuridik ixtisoslik bo`yicha kamida ikki yil mehnat stajiga ega bo`lishi yoki kamida 5 yil advokatlik stajiga ega bo`lgan advokat rahbarligida 1 yildan 2 yilgacha stajirovkadan o`tgan bo`lishi lozim. Muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaxslar, shuningdek, qasddan jinoyat sodir etganlik uchun sudlanganligi bekor qilinmagan yoki olib tashlanmagan shaxslar advokat maqomini olish va advokatlik faoliyati bilan shug`ullanishga da`vogar bo`lishga haqli emas. Shuningdek, chet el fuqarolari hamda fuqaroligi bo`lmagan shaxslar Rossiyada Rossiya fuqarolari bilan umumiy asosda advokat maqomini olishi mumkin faqat, ular Rossiya Federasiyasi hududida mazkur chet davlat huquqi masalalari yuzasidan ular Rossiya Adliya vazirligida maxsus reyesterda ro`yxatga olingan bo`lish lozim. Ammo chet davlatlarning advokatlari Rossiya Federatsiyasi hududida Rossiya Federasiyasining davlat siri bilan bog`liq masalalar yuzasidan yuridik yordam ko`rsatishiga yo`l qo`yilmaydi. Advokat maqomini berish

to`g`risidagi qarorni Rossiya Federatsiyasi subyekti advokatlar palatasining malaka komissiyasi advokat maqomini olishga da`vogar shaxs savollarga yozma javob berish (test topshirish) hamda og`zaki savollarga javob berish yo`li bilan advokatlik maqomini egallaydi hamda qasamyod qabul qiladi. Advokat yordamchilariga ega bo`lishga haqli, ular oliy, tugallanmagan oliy yoki o`rta yuridik ma`lumotga ega bo`lgan, muomalaga layoqatli va advokatlik sirini saqlashga majbur bo`ladi.Advokatlar hay`ati va advokatlik byurosi, advokatlik kabinetlari, yuridik maslahatxonalar mavjud. Shu o`rinda advokat kabineti yuridik shaxs hisoblanmaydi, kabinetda ishlaydigan advokat banklarda o`z hisob varag`ini ochishga, advokat kabinetining manzili va nomi ko`rsatilgan shtamplar va blankalarga ega bo`lishiga haqli. Advokat kabineti advokat uyi yoki uning oila a`zolariga mulk huquqida tegishli bo`lgan joyda joylashishi mumkin.Yuridik maslahatxonalar bir federal sudyaga kamiga ikkita advokat to`g`ri keladigan tumanlarda tashkil etish mumkin.Rossiya Federatsiyasi advokatlar Federal palatasining oliy organi har 2 yilda kamida bir marta chaqiriladigan Butunrossiya advokatlar syezdi hisoblanadi. 2003 - yil 31 - yanvarda I syezd, 2005 - yil 8-9 aprel kunlari esa II syezdi bo`lib o`tgan. Rossiya advokatlari quyidagi hollarda fuqarolarga bepul yuridik yordam ko`rsatishi shart hisoblanadi:  D a`vogarlarga – birinchi instansiya sudlarida ko`rilayotgan alimentlar undirish, qarovchisining o`limi. Mehnat faoliyati bilan bog`liq jarohatlanish yoki sog`lig`ining boshqacha shikastlanish munosabati bilan yetkazilgan zararni qoplash to`g`risidagi ishlar bo`yicha.

 Ulug` Vatan urushi faxriylariga – tadbirkorlik faoliyati bilan bog`liq bo`lmagan masalalar bo`yicha; Rossiya Federatsiyasi fuqarolariga – pensiyalar va nafaqalar tayinlash to`g`risida arizalar yozishda.  Siyosiy qatag`onlardan jabrlangan Rossiya Federasiyasi fuqarolariga – reabilitatsiya qilish bilan bog`liq masalalar yuzasidan.  Voyaga yetmaganlarning nazoratsizligi va huquqbuzarliklarning oldini olish muassasalarida saqlanayotgan voyaga yetmagan shaxslarga yuridik yordam barcha hollarda bepul xizmat ko`rsatiladi. 2.Fransiya advokatura tizimi Fransiya advokaturasi tizimi “Advokatlik faoliyatini tashkil etish to`g`risida”gi Dekret hamda Milliy advokatura kengashi tomonidan qabul qilingan Nizom asosida faoliyat yuritadi.”Advokatlik faoliyatini tashkil etish to`g`risida”gi Dekretning birinchi bo`limi advokatura idoralarini tashkil etish va ma`muriy jihatdan tartibga solishga bag`ishlangan 15 ta moddani o`z ichiga olgan mazkur bo`limning birinchi qismida advokaturani tashkil etish shart-sharoitini, bir necha advokatlik tuzilmalarining yagona bo`lib birlashishi imkoniyatlarini, ularning rahbarlik idoralari (ma`muriy kengash) shakllanishi va tuzilishi tartibini, advokatlik tuzilmalari rahbarlarining vazifalari, saylov, mandat muddatini belgilab beradi. Ikkinchi qi smida esa, professional advokatlik tashkilotlarining ra h bar organi – milliy advokatura kengashining tarkibi h amda faoliyati bayon etilgan. Advokatlik faoliyatini amalga oshirish bilan bo g li q shartlar 111-128-moddalarda q ayd etilgan. Ularda advokatning shugullanishi mumkin b o`lgan va b o`lmagan faoliyat turlari (masalan, oliy o`quv yurtlarida dars berish, sud idoralarida ijtimoiy sugurta ishlarini hal qilish b o`yicha a`zolik, tijorat ishlari bilan shuђullanmaslik va boshqalar) belgilangan.Shuningdek, advokatlar o`rtasidagi hamkorlik masalalari advokatlar tomonidan tuziladigan «ish» shartnomalari, unga

rioya qilish shartlari va tartibi z o` ifodasini topgan. Mazkur Dekretning 3- b o`limi advokatning o`z faoliyatida qat`iy ravishda rioya qilishi kerak blgo`an advokatlik professional qoidalarni o`z ichiga olgan. Masalan, 115- moddada k o`rsatilishicha, advokat bitta va aynan o`sha ish k o`rib chiqilayottanda bir nafardan ortiq mijozga vakil ќam, maslaќatchi ham, himoyachi ham b o`lishi mumkin emas. U (advokat) agar uning avvalgi mijozi tomoiidan taqdim etilgan maxfiy ma`lumotlarni fosh etish uchun tavakkalchilik mavjud bo`lsa, yangi mijozning ishni olib borishga rozilik bermasligi lozim. Shuningdek, mazkur bli o`mda ilgari boshlangan ishni nihoyasiga yetkazish uchun vaљtinchalik almashtirish yoki yangi advokatni tayinlash (favkulodda vaziyatlar blg o`anda) tartibi ham bayon etilgan. Fransiyaning Milliy advokatura kengashi advokatlarning barcha professional tashkilotlarining muvofi q lashtiruvchi idorasi h isoblanadi. Kengash o`zining 1999- yil 26-27 mart kunlari o`blib o` tgan bosh assambleyasida tashkilotning ichki reglamentlari tњђrisidagi umumiy Nizomni qabul qildi. Mazkur Nizom h ozirgi va q tda Fransiya advokatlari amal q iladigan q oidalar tizimining asosini tashkil etadi. U advokatlik qoidalari, uning ish faoliyati qamrovi, maqomi, advokatlar va ularning tashkilotlari o`rtasidagi o`zaro munosabatlarga baђishlangan bir necha bo`limlardan iborat. Xususan, «Tamoyillar» bo`limida advokat kasbining tushunchasi, faoliyat asoslari va kasbga munosabat va kasb egalari tomonidan kasbiy maxfiylikka rioya qlinish masalasini qamrab olgani bilan e`tiborlidir. Jumladan, unda kasbiy maxfiylikka kiradigan yoki unga mansub bo`lmagan belgi-ќolatlar h amda faoliyat turlari belgilangan. 8-9-moddalar advokatning mijozi bilan tuziladigan shartnomalarning tartibi, q oidalari va imkoniyatlarini belgilab beradi. Bundan tashqari, bu yerda advokatni uning

hamkasbi bilan almashtirish eќtimoli bilan bogliљ qoidalar va ehtimol tutilgan holatlar to`grisida eslatib њtiladi. Alohida modda (10) advokatning њz faoliyatini reklama qlish (ommaviy axborot vositalari, internetda) qoidalariga mos keladigan usullariga, shu maqsadda ularning kollokviumlar, o`quv-amaliy mashgulotlarini tashkil etishga, advokatlarning o`z sohasidagi ko`rgazmalar va boshqa tadbirlarda ishtirok etishga bagishlangan. Mazkur moddada advokatning ism-sharifi va uning unvoni hamda faoliyatiga daxldor boshqa ma`lumotlar yozib ilib q o`yilishi (ish xonasining eshigiga) tartib-qoidalari ham aks etgan. Uchinchi q ism (14,15,16-moddalar) advokatlik faoliyatining tashkiliy xususiyatini ifodalaydi. Unda, jumladan, ish shartnomalari yoki bir guruќga mansub advokatlar o`rtasidagi hamkorlik shartnomalarini imzolash shartlari, ish shartnomasi t o`xtalishining tartibi yoki advokatning ishdan b o`shatilishi, ishlarni olib borish qoidalari va bir guruќga mansub advokatlar tomonidan mijozlar manfaatlarini takdim etish, Fransiya hududida va xorijiy mamlakatlarda “ikkinchi darajali” advokatlik mahkamalari (filiallari)ni tashkil etish va ochish aks etgan. Shu o`rinda ta`kidlash joizki, mazkur Nizom Yevropa Ittfoqi advokatlarining deontologik kodeksini ham o`z ichiga oladi. 1998-yilda Strasburgda Yevropa advokatlik tashkilotlarining Maslaќat kengashi tomondan qabul qilingan bu kodeks 12-moddada o`z ifodasini topgan. Qoidaga ko`ra, mamlakatning barcha advokatlari o`z faoliyatparini Yevropa Ittifoqi) doiralarida, Fransiya Respublikasi hududidan tashqarida olib borganlarida mazkur kodeks me`yorlariga amal qilishi kerak. Anglya davlatida advokatura faoliyati

Anglya huquq tizimidagi advokaturaning tuzilishi va advokatning vakolatlarini o`rganishning ahamiyati shundaki, dunyoda bironta mamlakat Anglya singari advokatlarning vakolatlari va tuzilish tartibi bir-biridan keskin farq qiluvchi, bir vaqtda yonma-yon faoliyat olib boruvchi ikki tizimdan iborat advokatura tuzilishiga ega emas.Bu mamlakatda advokatlar huquq himoyachilari deb atalib, ular ikki guruhga, ya`ni solisitorlar va barristerlarga bo`linadi. Advokatlarning guruhlarga bo`linishi XIV asrda ro`y bergan va deyarli yetti asrdan buyon ularning vazifalari orasidagi farqlar qonun bilan tartibga solinib kelinmoqda. Advokat-barristerning faoliyat turlaridan biri huquqiy xarakterdagi hujjatlarni tuzish va yuridik maslahatlar berish. Shuningdek, ular deyarli barcha sud bosqichlarining ma`lum jarayonlarida ba`zan advokat sifatida, ayrim hollarda prokuror sifatida ishtirok etishlari mumkin. Barcha sud jarayonlaridan tashqari Lordlar Palatasi, Maxfiy Kengashning sud qo`mitasi, Apellyatsiya va yuqori sudlarda faqat advokat-barristerlar qatnashishi mumkin bo`lib, bunday huquq yaqin-yaqingacha advokat-sollisitorga berilmagan edi. Shuningdek, advokat-barristerlar bankrot ishlari bo`yicha dastlabki hujjatlarni yig`ishda, ularni sudlarda ko`rib chiqishda ishtirok etishi mumkin bo`lmasa, advokat-sollisitorlarga bunday huquq berilgan. Umuman, Anglya sud tizimining o`ziga xos jihatlaridan biri shundaki, muayyan turkumdagi ishlarni ko`rib chiqishda taraflar tomonidan, hattoki ayblovni qo`llash bo`yicha ham advokat-barristerning ishtiroki shart hisoblanadi. Shuningdek, Apellyatsiya sudining qarori ustidan Lordlar Palatasiga shikoyat qilish uchun ikkita barristerning imzosi talab qilinadi. Barrister sudya lavozimiga saylanish uchun imtiyozli huquqlarga ega. Lord-kansler, general attorner va general solisitor lavozimlari har doim barrisiterlar tomonidan egalllanadi.

Bundan tashqari, barrisiter solisitordan farqli o`laroq, sud xizmatchisi hisoblanmaydi, unig faoliyati sudlar tomonidan qattiq nazorat qilinmaydi, biroq solisitor singari sudga hurmatsizlik qilganda jarimaga solinishi yoki ozodlikdan mahrum qilinishi mumkin. Anglya va Uelsda advokatlik faoliyati bilan shug`ullanuvchi barrister va solisitorlarning alohida-alohida birlashmalari bo`lib, ular bir-biriga bo`ysunmasdan o`z a`zolarining ustidan nazoratni amalga oshiradilar. Barristerlar birlashmasi ularning boshqaruv organlari hisoblanadilar va o`z advokatlariga nisbatan ma`muriy-intizomiz vakolatlarni amalga oshiradi. Mazkur birlashmaga a`zo bo`lishga talabgor Anglya fuqarosi 21 yoshdan oshgan, sakkiz semester davomida huquq sohasi bo`yicha shug`ullangan va bitiruv imtihonini topshirgan hamda a`zolikka kirish badallarini to`lagan bo`lishi kerak. Barristerlar birlashmasining boshqaruv organi Senat deb nomlanadi. Senat a`zolarining soni 90 kishiga mo`ljalllangan bo`lib, general attorney, general-solisiter, huquqiy maorif kengashi raisi, yigirma to`rt nafar sudya, universitet kollejlarining vakillaridan 12 kishi, birlashma bo`yicha barristerlardan 39 vakil va 12 kishidan ortiq bo`lmagan qo`shimcha a`zolardan iborat. Senat barristerlar birlashmasi nomidan qaror qabul qiladi, birlashmaga o`quvchilar (stajyor advokatlar) va barristerlarni qabul qilish bo`yicha ko`rsatma beradi, kasbiy malaka oshirish va barristerlarga nisbatan ba`zi intizomiy choralarni amalga oshiradi. Solisitorlar asosan advokatlik faoliyatiga oid hujjatlarni tayyorlash va dalillarni to`plash bo`yicha ish olib borishadi. Binobarin, solisitorlar guvohlarni so`rash, ishga taalluqli hujjatlarni sud jarayonining muayyan bosqichiga tayyorlab berish uchun buyruqlar berish bilan shug`ullanadilar. Solisitorlarning bevosita sudda ishtirok etish huquqi barristerlarnikidan farqli ularoq,

cheklangan bo`lib, ular faqat graflik va magistrat sudlarida va ayrim hollarida Korona Sudlarining majlislarida hamda ba`zi tribunallarda, bankrotlik ishlari ko`riladigan yuqori sudlarda qatnashish huquqiga egadirlar. 1581 solisitor esa Qirollik prokuror xizmatida jinoyat ishlari bo`yicha magistrat sudlarida politsiya nomidan ayblovchi sifatida faoliyat ko`rsatadi. Bundan tashqari solisitorlar sudga taalluqli bo`lmagan, masalan, vasiyatnoma tuzish, ishonchnoma orqali mulkni boshqarish ustidan kuzatish, meros mulkni boshqarish yuzasidan dalolatnoma, ko`chmas mulk bo`yicha notarial bitimlarni tuzish kabi masalalarni ko`rib chiqishadi. Solisitor hamkor sifatida turli jamiyatlarga kirishi mumkin bo`lsa, barristerga bu harakat taqiqilanadi. Shuningdek, solisitor mijoz bilan shartnoma asosida bajarilayotgan ish uchun sud orqali mijozdan xizmat haqi talab qilishga haqlidir. Barrister bunday haqni talab qila olmaydi, chunki ular mijozga shartnoma emas, balki gonorar asosida xizmat ko`rsatgan hisoblanadi. Ular orasidagi farqlar kiyinishda ham ko`zga tashlanadi. Barrister uchun magistrat sudlaridan tashqari barcha sudlarda parik va mantiyada yurishi shart bo`lib hisoblanadi, solisitorlar esa ba`zi sudlarda, jumladan, Graflik sudida faqat mantiya kiyib ishtirok etadilar. Shuningdek, ular orasidagi farq mijozdan topshiriq olishda namoyon bo`ladi. Zeroki, solisitorlarga ishga qatnashish haqida topshiriqni bevosita mijozning o`zi beradi, barristerga esa bunday topshiriq solisitor orqali beriladi. Solisitorlarning nazorat qiluvchi organi “Yuridik jamiyat” hisoblanadi. Jamiyat 1845 yili Qirolli xartiyasiga asosan tashkil etilgan, keyinchalik bu xartiyaga o`zgartirishlar kiritilib borilgan. Jamiyatga a`zo bo`lishni istagan shaxslar birinchi navbatda Jamiyatning sertifikatini olishi va solisitor bo`lib ishlash uchun shaxsiy fazilatlarga ega bo`lishi lozim. Jamiyat sertifikati yuridik ma`lumotga ega, bitiruv imtihonlarini

topshirgan hamda shartnomaviy amaliyotni (stajirovka) muvaffaqiyatli o`tagan shaxslarga beriladi. Mazkur jamiyatga xorijlik yuristlarning a`zo bo`lishiga yo`l quyiladi va ular quyidagi talblarga javob berishlari lozim: hukumatga qarashli bo`lmagan (nodavlat, notijorat, jamoat muassasasi) tashkilotda faoliyat ko`rsatayotgan bo`lishi; u ishlayotgan tashkilotning kasb axloq kodeksi (qoidalari) mavjud bo`lishi; mazkur tashkilot o`z a`zolariga nisbatan intizomiy jazo choralarini qo`llashga haqli bo`lishi; ushbu tashkilotda o`z xodimlarining kasb mahoratini uzluksiz oshirish bilan shug`ullanish (bir kishiga nisbatan har yili 48 soatdan kam bo`lmagan muddat davomida) tizimining mavjudligi. Anglya davlatida faoliyat ko`rsatayotgan advokatlarning huquq va majburiyatlari, ya`ni vakolatlar doirasi murakkab bo`lib, advokat, bir tomondan, davlat yoki sud xizmatchisi, ikkinchi tomondan, jismoniy hamda yuridik shaxslarning manfaatlarini dastlabki tergov va sudlarda himoya qiladigan jamoatchilik vakili vazifalarini bajaradi.

A dabiyotlar : 1.Karimov I.A. “Adolat – qonun ustuvorligida” Xalq so`zi. 2001 yil 30 avgust. 2.Karimov I.A. Inson, uning huquqlari va erkinliklari, manfaatlari – oliy qadriyat. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini qabul qilinganligining 13 yilligiga bag`ishlangan tantanali ma`rosimda qilgan ma`ruzasi. Xalq so`zi. 10- dekabr 2005. 3.O`zbekiston Respublikasida Advokatlik faoliyati. Darslik. Ikki jildli, mualliflar jamoasi. “Konsaudininform” nashri, -T., 2007 . 4. O`zbekiston Respublikasining “Advokatura to`g`risida”gi Qonuni. -T.: 26 -dekabr1996. 5. O`zbekiston Respublikasi “Advokatlik faoliyati kafolatlrai va advokatlarning ijtimoiy huquqlari to`g`risida”gi qonuni, -T.: 26 -dekabr 1997.

O'xshashlar

O'quv –uslubiy materiallar (advokatura fani)

Xorijiy mamlakatlarda parlament

Xorijiy mamlakatlarda saylov jarayoni

O`zbekiston Respublikasida Advokatura fanining tushunchasi va tizimi

Xorijiy mamlakatlarda davlat boshlig`i