Sud qarorlari yuzasidan shikoyat - Huquqshunoslik - Referatlar

Sud qarorlari yuzasidan shikoyat

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

78 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Sud qarorlari yuzasidan shikoyat Reja: 1. Apellya t siya va kassa t siya shikoyatlarini tayyorlashning muhim xususiyatlari 2. Ishni nazorat tartibida ko`rib chiqish. 3. BMTning inson huquqlari bo`yicha Qo`mitasiga shikoyat qilish tartibi.

www.arxiv.uz Apellya t siya va kassa t siya shikoyatlarini tayyorlashning muhim xususiyatlari Ma`lumki, JPKning 497 1 -moddasiga ko`ra, sudning qonuniy kuchga kirmagan hukmlari ustidan appelya t siya tartibida shikoyat berish yoki protest bildirish mumkin.Appelya t siya (kassa t siya) tartibda ish ko`rilganda, xuddi birinchi instansiya bosqichi kabi ish mazmunan ko`rib chiqiladi.JPKning 497 2 -moddasida belgilanishicha, mahkum, uning himoyachisi, qonuniy vakili, shuningdek, jabrlanuvchi, uning vakili sudning qonuniy kuchga kirmagan hukmi ustidan imkoniyat berishga, prokuror va uning o`rinbosarlari protest bildirishga haqlidir. Apellya t siya, kassa t siya shikoyatini tayyorlashdan oldin bu ishda qatnashgan advokat bilan bir qatorda oldingi bosqichda qatnashmagan advokat ham qatnashishi mumkin. Agar advokat o`z mijozi bilan tuzilgan shartnomada faqat birinchi instansiya ishida qatnashishga kelishilgan bo`lsa ham, mijoz talab qilsa, apellya t siya, ka t ssasiya shikoyatini yozib berishga majbur hisoblanadi. Ish materiallarini o`rganish sud hukmini tahlili bilan boshlanadi, ammo sud hukmi qonuniy, asosli va adolatli bo`lishi lozimligini unutmaslik kerak. Advokat bunda asosan, quyidagilarga e`tiborini qaratishi lozim: Hukmning rasmiylashtirilishi, shakli va mazmun-mohiyatini, jinoyat- prosessual qonunchiligi, jinoyat ish materiallarini O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining tegishli qarorlari va rahbariy ko`rsatmalari bilan mos kelishi kabi holat. Advokat O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining “Sud hukmi” to`g`risidagi (1997- yil 2 -may 2-sonli qarori va “Sudlar tomonidan jinoyat ishlarini birinchi bosqich sudida muhokama etish jarayonda prosessual qonunchilikka rioya qilishi to`g`risida”gi (1997- yil 27- avgust 12-sonli) qarori 1 (ularga keyinchalik kiritilgan o`zgartirish va qo`shimchalar bilan birgalikda) bilan yaqindan tanishgan bo`lsagina, ish materiallarini bir-biriga solishtirib, apellya t siya 1 Қаранг: Бахром Саломов. Жиноят ишларида адвокатнинг иштироки. - Тошкент «Адолат». 2007. б-164.

www.arxiv.uz (kassa t siya) shikoyatida ifoda qilinishi lozim bo`lgan prosessual qonunchilik normalarining buzilganligiga misollar keltirishi mumkin bo`ladi. JPKning 479 1 -moddasida apellya t siya shikoyatining yozishda ba`zi bir belgilangan talablar mavjud bo`lib, ular apellyasiya shikoyai va protestida quyidagilar albatta ko`rsatilishi lozim:  shikoyat, protest yo`llanayotgan sudning nomi; shikoyat bergan shaxs, uning prosessual mavqei, yashash joyi, yoki turar manzili to`g`risidagi ma`lumotlar; hukmni chiqargan sudning nomi, sana, shikoyat yoki protest bildirayotgan hukm kimga nisbatan chiqarilgan bo`lsa, shu shaxs to`g`risidagi ma`lumotlar;  shikoyat protest bergan shaxsning vajlari, uning fikricha, qarorning noto`g`riligi nimadan iborat ekanligi hamda iltimosning mohiyati; arizachi o`z talablarini asoslanayotgan va apellyatsiya instansiyasi sudi tomonidan tekshirishi lozim bo`lgan dalillar, birinchi sud instansiya sudida tekshirilmagan dalillar;  shikoyat protestga ilova qilinayotgan materiallar ro`yxati; shikoyat protest bildirgan sana, arizachining imzosi. Sud ishini kassatsiya va nazorat tartibida ko`rishda, JPKning 482-moddasi talablariga ko`ra, shikoyat yoki protestda bayon etilgan vajlar bilan chegaralanmasdan, ishni barcha mahkum (oqlangan shaxs)larga, shu jumladan, shikoyat bermagan hamda ustidan shikoyat yoki protest bildirmaganlarga nisbatan ham to`la hajmda tekshirishga majbur. 2 Sudlangan shaxs, uning himoyachisi keltirilgan shikoyatni asoslantirib berish uchun sudga yangi materiallar yoki o`zlari ko`rsatgan guvohlar va eksperimentlarni sudga chaqirtirishi mumkin. Apellyatsiya (kassatsiya) bosqichining sud majlisida advokat faqatgina shikoyati tafsilotlarini tushuntirib berish bilan kifoyalanib qolmasdan, balki u jinoyat prosessual munosabatlarda mustaqil va teng huquqli subyekti bo`lganligidan foydalanib, sud tarkibi va prokurorni rad etishi, qo`shimcha materiallar (tavsifnoma, mukofotlari, nogironligi va boshqa hujjatlar), sud majlisida ishtirokchilar tomonidan kiritilgan iltimosnoma, ular tomonidan sudga taqdim etilayotgan materillar bilan tanishib 2 Қаранг: Ўзбекистон Республика Олий Суди Пленумининг «Жиноят ишларининг кассация ва назорат тартибида кўриш амалиёти ҳақида»ги 2001 йил 1-июль 5-сон қарорининг 10-банди Ўзбекистон Республикаси Олий Суди пленуми қарорлари тўплами. Иккинчи жилд. Тошкент. Адолат, 2006.

www.arxiv.uz chiqishga va barcha prosessual qonunchilik talablarida faol himoyani amalga oshirish zarur.Advokat ikkinchi sud bosqichida himoya nutqi aksariyat shikoyatda keltirilgan norozilik tomonlarini qamrab olgan bo`lishi kerak. Birinchi bosqich sudining qarorlarini o`zgartirishga asos bo`lib, JPKning 484- moddasida nazarda tutilgan quyidagi holatlar, ya`ni sud tergovining to`liq emasligi, yoki bir tomonlama olib borilganligi, hukmda bayon qilingan sud xulosalari ish haqiqiy holatlariga muvofiq emasligi JPK, JK normalarining buzilganligi, noto`g`ri qo`llanilganligi, jazoning adolatsizligi hisoblanadi. Agar mijoz qamoqda saqlanayotgan bo`lsa, uning apellyatsiya sudiga ishtirokini ta`minlashni iltimos qilib, advokat sudiga topshirish lozim. Advokat bergan apellyatsiya (kassatsiya) shikoyati himoyasidagi shaxs tomonidan istagan vaqtida qaytarib olinishi mumkin. Agar ish apellyatsiya (kassatsiya) tartibida ko`rib chiqilmasdan oldin mijoz o`zining va advokatining hukmdan norozi bo`lib yozilgan shikoyatlarini ko`rmasdan oqibatsiz qoldirish haqida ariza bilan murojaat qilgan bo`lsa, shikoyat berilmagan hisoblanib, ish apellyatsiya (kassatsiya) sud majlisida ko`rib chiqilmaydi. Agar prokuror protesti, jabrlanuvchi yoki boshq a sudlanuvchilarning shikoyati bo`lmagan holatlarda shunday tartibda qo`llaniladi. 2. Ishni nazorat tartibida ko`rib chiqish Ishni nazorat tartibida ko`rib chiqish uchun ish avval apellyatsiya yoki kassatsiya tartibida ko`rib chiqilgan bo`lishi kerak. Ishni nazorat tartibida ko`rib chiqishga asoslar jiddiy bo`lgan taqdirda nazorat protesti bunga haqli bo`lgan mansabdor shaxs tomonidan bildirilishi mumkin. Agar ish apellyatsiya (kassatsiya) tartibida ko`rib chiqilgan, uning natijasidan mijoz va advokat qanoatlanmasa, advokat nazorat tartibida protest bildirish haqida ariza yozishi mumkin bo`ladi.Nazorat tartibida ishni ko`rib chiqishning o`ziga xos xususiyatlari shundan iboratki, bunda advokat tomonidan ko`rib chiqiladigan hujjatlar miqdori ko`proq bo`lib, ular yozilgan ariza (iltimosnoma)da o`z aksini topgan bo`lishi shart. Ariza (iltimosnoma)da ishning mazmun-mohiyati ochib berilgan, hukmning qaror qismi

www.arxiv.uz to`laligicha aks ettirilishi maqsadga muvofiq. Nazorat tartibida berilgan shikoyat kuchga kirgan sud hukmini o`zgartirishi uchun o`ta kuchli, asosli dalillar bo`lishi va bunda advokat vazifasiga alohida yondashuvi hamda kuchli malakaviy ko`nikmaga ega bo`lishi lozim. Nazorat tartibidagi shikoyatni tuzishda va apellyatsiya (kassatsiya) tartibida ko`rib chiqilgan jarayonida sud tomonidan yo`l qo`yilgan prosessual kamchiliklarni ko`rsatayotganda O`zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining “Sudlar tomonidan jinoyat ishlarini apellyasiya tartibda ko`rish amaliyoti to`g`risida”gi 2006-yil 3- fevral 2-sonli va “Jinoyat ishlarini kassasiya va nazorat tartibida ko`rish amaliyoti haqida”gi 2001 yil 1-iyundagi 5-sonli qarorlaridan advokatning foydalanishi samarali bo`ladi. Nazorat tartibida hukmni bekor qilish va o`zgartirish asoslari xuddi apellyatsiya va kassatsiya tartibi shikoyat keltirish asoslari bilan bir xilda bo`ladi. Nazorat tartibida berilgan shikoyatni xulosa qismida hukmni va apellyatsiya (kassatsiya) bosqichining ajrimini o`zgartirish; nazorat tartibida protest bildirish va ishni talab qilib olish haqida advokatning asoslangan iltimosi bo`lishi lozim. Advokat, sud jinoyat ishini apellyatsiya (kassatsiya) nazorat tartibida ko`rgan vaqtda mijoziga nisbatan qo`llanilgan jazo ko`pligi jazo chorasi miqdori o`zgarmasada, ammo u ayblangan moddaga nisbatan og`irroq jinoyatga doir qonun moddalarini qo`llanishiga rozi emasligini ma`lum qilishi shart. Kassasiya va nazorat instansiya sudi agar birinchi instansiya sudi tomonidan yo`l qo`yilgan kamchiliklarni to`ldirish va prosessual qoidabuzarliklarni bartaraf etish imkoniyati mavjudligi ma`lum bo`lsa, qisman sud tergovi o`tkazish va hukmga o`zgartirish kiritishga haqlidir. Yuqori sud instansiya sudi quyi sudlar tomonidan yo`l qo`yilgan ba`zi bir kamchiliklarni, agar asoslar yetarli bo`lsa, mahkumni o`ta residivist deb topishi, unga jazoni ijro etish koloniyasining qattiqroq turini belgilash huquqiga ham egadirlar. 3. BMT ning inson huquqlari bo`yicha qo`mitasiga shikoyat qilish tartibi

www.arxiv.uz O`zbekiston Respublikasi 1992-yil BMTga a`zo bo`lib kirgan kunidayoq, fuqarolarimiz ham bu qo`mitaga shikoyat qilish huquqiga ega bo`ldilar. O`zbekiston davlati bir necha xalqaro huquq normalari, konvensiya, dekloratsiyalarni ratifikatsiya qilgan. Shulardan 1984- yil BMT bosh assambleyasi rezolyusiyasi bilan qabul qilingan “Qiynoqlar hamda jazolashning qattiq, shafqatsiz, insoniylikka zid yoki qadr-qimmatlarini kamsituvchi turlariga qarshi Konvensiya”siga 1995 yil 31 avgustda Oliy Majlis qarori bilan qo`shilgan pakt “Shaxsning fuqarolik va siyosiy huquqlari to`g`risida” bo`lsa, “Protokol”da inson huquqlari bo`yicha BMT qo`mitasiga pakt qoidalari buzilishi oqibatida o`zini aziyat chekkan deb hisoblagan muayyan shaxslarning xabarlarini qabul qilib, ko`rib chiqish va boshqa vakolatlarini belgilab qo`yilgan. Advokat qo`mitaga shikoyat tayyorlamoqchi bo`lganda, yuqoridagi xalqaro hujjatlarni yaxshi o`rganib, tahlil qilib olishi zarur. Ariza qo`mita tomonidan qabul qilinishi va ko`rib chiqilishi uchun protokolda belgilangan moddalarga ko`ra quyidagilarga to`liq javob berishi shart hisoblanadi. Jumladan, shikoyatdagi ma`lumotlar aniq namuna bo`yicha yozilishi shart emas. Shikoyat yozma, shaxsiy imzo bilan topshiriladi. Arizada mijoz haqida to`liq ma`lumotnoma, qanday harakatlar shaxsning huquqini buzganligi ko`rsatilishi, huquqni muhofaza qiluvchi organlar va sud qarorlari hamda ishga taalluqli barcha dalillar taqdim etilishi lozim. Shikoyatda pakt yoki tegishli bitimning qaysi moddasi buzilganligini ko`rsatish va davlat qonunlari nusxasi taqdim etiladi. Shikoyat qo`mita ish yuritadigan biror til, ya`ni ingliz, fransuz, ispan, arab, xitoy, rus tillarini birida yozilib, shikoyatda taqdim etilayotgan hujjatlar tarjimasi bilan yuborilsa, ishni ko`rib chiqishi tezlashishiga imkon beradi. Arizaning maqbulligi: ariza beruvchi shaxs yoki davlat protokolga ishtirokchi bo`lgandagina ko`rib chiqiladi. Agar ariza anonim, haqoratnomuz yoki qo`mita allaqachon bu shikoyatni ko`rishni rad qilgan bo`lsa hamda mulkiy huquqni himoya qilishga oid masalalar ko`rib chiqilmaydi. Shikoyat berish uchun ma`lum muddat rasmiy belgilanmagan. Ariza asosan huquqi buzilgan shaxs tomonidan

www.arxiv.uz jo`natiladi. Agar bunday shaxsning imkoniyatlari cheklangan bo`lsa u holda mijoz nomidan harakat qiluvchi advokatning orderi yoki belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan vakolatnomasi bo`lishi lozim. Huquqi buzilgan shaxs bilan aloqasi bo`lmagan uchinchi shaxsn ariza berishga haqli emas hisoblanadi. Qo`mita shikoyatning ichki vositalardan foydalanilmagan bo`lsa, ko`rib chiqmaydi. (huquqni muhofaza qilish organlari yuqori organlar mansabdor shaxslar tomonidan ko`rib chiqilgan bo`lishi nazarda tutiladi). Shundan so`ng ham huquqbuzarlik bartaraf etilmasa, unda berilgan arizalar nusxalari, pochta kvitansiya, kirim qilinganligini tasdiqlovchi burchakli tamg`a, mansabdor shaxslarning arizaga bergan javoblari taqdim etilishi lozim. Qo`mita yoki uning arizalari bo`yicha ishchi guruhi arizani qabul qilish yoki qabul qilmaslik to`g`risidagi masalani hal qilmasdan shikoyat bergan shaxsdan vaqtincha cheklovlar so`rashi mumkin. Ariza bergan shaxs istagan vaqt arizasini qaytarib olishga haqlidir. Qo`mita esa arizani ko`rib chiqishni to`xtatish haqida qaror chiqarishi lozim. Arizaga baho berish. Qo`mita berilgan arizani ko`rishni maqbul deb topsa, ariza bergan shaxsning davlatidan ushbu muammo haqida tushuntirish berish hal qilish uchun qo`llanilgan chora-tadbirlar haqida ma`lumotlar so`raydi. Pakt qoidalari buzilishi bo`yicha ko`riladigan ishlarda davlat so`roviga olti oy muddat ichida javob berishi kerak. Shundan so`ng qo`mita arizaga ikki oy vaqt ichida izoh berish, yakuniy fikrni bildirib, a`zo davlatga, ya`ni muallifga ma`lum qilish kerak bo`ladi. Qo`mitada ish ko`rilayotgan vaqt a`zo davlat va ariza bergan tomon teng sharoitda, ya`ni har ikkala tomonga ham o`z dalillarini sharhlashga imkon beriladi. Muddatlar , ya`ni ishni ko`rib chiqishga maqbul yoki maqbul emas deb topish uchun 12 oydan 18 oygacha vaqt kerak bo`ladi. Ish mazmunan ko`rib chiqilishi uchun a`zo davlat, arizaning hamkorlik darajasiga qarab 1-2 yil davom etishi mumkin. Agar ushbu ish ko`rib chiqilayotgan vaqtda shikoyat qilgan shaxsga nisbatan tuzatib bo`lmas darajada zarar keltiriladigan bo`lsa, qo`mita istalgan vaqt a`zo davlatga murojaat etib dastlabki choralarni ko`rishni so`raydi. Masalan, o`lim

www.arxiv.uz jazosiga hukm qilingan mahkum (yoki uning himoyachisi)ning shikoyati ko`rib chiqilmaguncha o`lim jazosini to`xtatib turishni so`raydi. Qo`mita paktga asosan shaxsning huquqlari ishtirokchi davlat tomonidan buzilgan deb qaror qabul qilganda, qo`mita tavsiyalarini bajarish uchun ushbu davlatga 3 oy muddat ichida ko`rilgan chora-tadbirlar to`g`risida ma`lumot taqdim etishni taklif qiladi. Bu taklif paktning 2-moddasi 3-bandiga asosan so`raladi. Unga ko`ra, shaxsning huquqi buzilgan taqdirda ishtirokchi davlat uni tezlik bilan huquqiy himoyasiga olishi lozim.

www.arxiv.uz A dabiyotlar : 1.Karimov I.A. “Adolat – qonun ustuvorligida” Xalq so`zi. 2001 yil 30 avgust. 2.Karimov I.A. Inson, uning huquqlari va erkinliklari, manfaatlari – oliy qadriyat. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini qabul qilinganligining 13 yilligiga bag`ishlangan tantanali ma`rosimda qilgan ma`ruzasi. Xalq so`zi. 10- dekabr 2005. 3.O`zbekiston Respublikasida Advokatlik faoliyati. Darslik. Ikki jildli, mualliflar jamoasi. “Konsaudininform” nashri, -T., 2007 . 4. O`zbekiston Respublikasining “Advokatura to`g`risida”gi Qonuni. -T.: 26 -dekabr1996. 5. O`zbekiston Respublikasi “Advokatlik faoliyati kafolatlrai va advokatlarning ijtimoiy huquqlari to`g`risida”gi qonuni, -T.: 26 -dekabr 1997. 6. www.akadmvd.uz

O'xshashlar

Mehnat nizoli ishlar bo'yicha sud qarorlari va ularga qo'yilgan talablar

Sudning qonuniy kuchga kirmagan hal qiluv qarori va ajrimlari ustidan shikoyat berish (protest keltirish) va tekshirish

Davlat organlari va boshqa organlar, shuningdek mansabdor shaxslarning xatti-harakati (qaror)lari ustidan berilgan shikoyat va arizalar bo`yicha ishlarni yuritish

O`zbekiston Respublikasida xo`jalik sudlari va ularda xo`jalik nizolarining ko`rilishi

Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarorlari